Մկնասոխ

Մկնասոխ
Пролеска гиацинтовидная. Общий вид цветущего растения
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Միաշաքիլավորներ Կարգ Աստղածաղկավորներ Ընտանիք Հակինթազգիներ Ցեղ Մկնասոխ
Լատիներեն անվանում
Scilla L., 1753
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Մկնասոխ (լատին․՝ Scilla), հակինթազգիների (Hyacinthaceae) ընտանիքի բազմամյա սոխուկավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 60 (այլ տվյալներով՝ 90) տեսակ։

Հայաստանում

Բուսաբանական նկարազարդում

Հայաստանում՝ 8 տեսակ՝

• Մկնասոխ Սիբիրյան (Scilla siberica Haw.),
• Մկնասոխ Միշչենկոյի (Scilla mischtschenkoana Grossh.)
• Մկնասոխ Ռոզենի (Scilla rosenii K. Koch)
• Մկնասոխ հայկական (Scilla armena Grossh.)
• Մկնասոխ կովկասյան ( Scilla caucasica Misch.)
• Scilla monanthos K. Koch
• Մկնասոխ Վինոգրադովի (Scilla winogradowii Sosn.)
• S. hohenackeri Fisch. & C. A. Mey

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողունը տերևազուրկ է, բարձրություն՝ 15-20 (հազվադեպ՝ 40) սմ։ Տերևները գետնամերձ են, գծաձև։ Ծաղկաբույլը հիմնականում նոսր հուրանաձև է (հազվադեպ՝ միայնակ), ծաղիկները՝ սպիտակ, երկնագույն, կապույտ, կապտամանուշակագույն։ Ծաղկում է մարտ ամսին, պտղաբերում ապրիլին։ Պտուղը սակավասերմ տուփիկ է։

Պարունակում է ալկալոիդներ։ Գեղազարդիչ է։

Տարածում

Միշչենկոյի մկնասոխը հանդիպում է Վայոց ձորի (Արենի գյուղի շրջակայքում) և Սյունիքի մարզերում։ Աճում է ստորին և միջին գոտիների ժայռաճեղքերում և քարաժայռերին (1000-1800 մետր բարձրություններում), Ատրոպատանյան մկնասոխ՝ միայն Սյունիքի մարզում (Արաքս գետի կիրճում)՝ ստորին և միջին լեռնային գոտիների խճաքարոտ և քարքարոտ լանջերին, ժայռաճեղքերում (400-1200 մետր բարձրություններում), Ռոզենի մկնասոխ՝ Լոռու և Շիրակի մարզերի, Գեղամա լեռնաշղթայի ենթալպյան մարգագետիններում՝ գետակների ափերին, խոնավ վայրերում (2000-2500 մետր բարձրություններում)։ Այս տեսակները գրանցված են Հայաստանի Կարմիր գրքում։

Հոմանիշներ

Ըստ Կյուի Թագավորական բուսաբանական այգու տվյալների հայտնի է հետևյալ հոմանիշները
Հոմոտիպ հոմանիշներ

• Stellaris Fabr., 1759, nom. superfl.
• Stellaster Heist. ex Fabr., 1763, nom. superfl.

Հետերոտիպ հոմանիշներ։

• Helonias Adans., 1763, nom. illeg.
• Lilio-Hyacinthus Ortega, 1773
• Epimenidion Raf., 1837
• Ioncomelos Raf., 1837, orth. var.
• Lagocodes Raf., 1837
• Oncostema Raf., 1837
• Tractema Raf., 1837
• Genlisa Raf., 1840
• Chionodoxa Boiss., 1844
• Nectaroscilla Parl., 1854
• Adenoscilla Gren. & Godr., 1855
• Basaltogeton Salisb., 1866
• Hylomenes Salisb., 1866
• Monocallis Salisb., 1866
• Othocallis Salisb., 1866
• Petranthe Salisb., 1866
• Rinopodium Salisb., 1866
• Caloscilla Jord. & Fourr., 1869
• × Chionoscilla J.Allen ex Nicholson, 1897
• Apsanthea Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, 1903
• Autonoe (Webb & Berthel.) Speta, 1998
• Chouardia Speta, 1998
• Pfosseria Speta, 1998
• Schnarfia Speta, 1998

Գրականություն

• Гроссгейм А. А. Род 275. Пролеска — Scilla L. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. и ред. тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1935. — Т. IV. — С. 369—379. — 760 + XXX с. — 5175 экз.

Արտաքին հղումներ

• Ключ для определения видов
• Elizabeth Lawrence. The little bulbs: a tale of two gardens. Duke University Press, 1986 ISBN 0-8223-0739-1 ISBN 978-0-8223-0739-6
• Plantzafrica.com Արխիվացված 2021-04-28 Wayback Machine
• J. McNeill "Scilla". in Flora of North America Vol. 26 Page 58, 315, 320. Oxford University Press.
• ZipCodeZoo

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մկնասոխ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մկնասոխ» հոդվածին։