Միխայիլ Վրուբել

Միխայիլ Վրուբել; ռուս.՝ Михаил Врубель
	ինքնանկար
Ի ծնե	Միխայիլ Ալեքսանդրովիչ Վրուբել
Ծնվել է	մարտի 5 (17), 1856 կամ մարտի 17, 1856
Ծննդավայր	Օմսկ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	ապրիլի 1 (14), 1910 (54 տարեկան) կամ ապրիլի 14, 1910 (54 տարեկան)
Մահվան վայր	Սանկտ-Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Ազգություն	ռուս
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտություն	նկարիչ, քանդակագործ, գծանկարիչ և վիզուալ արտիստ
Ոճ	սիմվոլիզմ
Ժանր	դիմապատկեր
Թեմաներ	գեղանկարչություն և Կերպարվեստ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Դյուցազուն, Թռչող սատանա և Կ. Դ. Արցիբուշևի դիմանկար
Մեկենասներ	Ադրիան Պրախով
Ուսուցիչ	Լուիջի Իորինի
Ներշնչվել է	Պավել Չիստյակով
Անդամակցություն	Ռուսական կայսերական հնագիտական միություն
Ամուսին	Նադեժդա Զաբելա-Վրուբել
Կայք	vrubel-world.ru
	ստորագրություն;
	Mikhail Vrubel Վիքիպահեստում

Միխայիլ Ալեքսանդրովիչ Վրուբել (ռուս.՝ Михаи́л Алекса́ндрович Вру́бель, մարտի 5 (17), 1856^[1] կամ մարտի 17, 1856(1856-03-17)^[2], Օմսկ, Տոբոլսկի գուբերնիա, Արևմտասիբիրական գեներալ-նահանգապետություն, Ռուսական կայսրություն^[6] - ապրիլի 1 (14), 1910^[1] կամ ապրիլի 14, 1910(1910-04-14)^[2], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[6]), 19-20-րդ դարերի ռուս նկարիչ, ով ստեղծագործում էր կերպարվեստի գրեթե բոլոր ձևերում և ժանրերում՝ գեղանկարչություն, գծանկարչություն, դեկորատիվ քանդակագործություն և թատերական արվեստ։ 1896 թվականից ամուսնացած էր հայտնի երգչուհի Նադեժդա Զաբելայի հետ, ում դիմանկարները բազմաթիվ անգամ է պատկերել։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորել է Պետերբուրգի Գեղարվեստի ակադեմիայում (1880 —1884 թվականներին), Պ․Պ․ Չիստյակովի մոտ, որտեղ Վրուբելի ստեղծագործական որոնումները գեղարվեստի Ակադեմիայի և արվեստի քննադատների կողմից աջակցություն չէին ստանում, սակայն նրա մշտական պատվիրատուն էր դարձել Սավվա Մամոնտովը։ Վրուբելին հարազատ էին դարձրել նկարիչները և քննադատները, ովքեր ավելի ուշ միացել էին «Արվեստի աշխարհ» ամսագրի շուրջը, նրա աշխատանքները սկսում են անընդհատ ցուցադրել աշխարհի արվեստագետների և դյագիլևյան ռետրոսպեկտիվների (հետադարձ) ցուցահանդեսներում, և 20-րդ դարի սկզբին Վրուբելի գեղանկարչությունը դարձել էր ռուսական մոդեռնի բնական մասը։ Վրուբելը բազմիցս եղել է Իտալիայում և Ֆրանսիայում, այցելել Գերմանիա, Հունաստան, Շվեյցարիա։

Ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևելով Ա․ Ա․ Իվանովի և Նիկոլայ Գեի ավանդույթին՝ Վրուբելը իր ստեղծագործությունում արծարծել է կեցության, բարու և չարի, աշխարհում մարդու տեղի մասին բարոյա-փիլիսոփայական․ հարցեր։ Սակայն 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի ռուս, գեղարվեստական մշակույթի բարդ ու հակասական զարգացման պայմաններում այդ հարցերը լուծելու ձգտումը իր դարաշրջանի հասարակական պայքարից մի կողմ կանգնած Վրուբելը հանգեցրել են սոսկ մարդու հոգևոր կյանքում ելք գտնելու տանջալի որոնումների։ Սա Վրուբելի ստեղծագործությանը հաղորդել է սուբյեկտիվ, անհատապաշտական, երբեմն նաև միստիկ հիվանդագին գծեր։ Վրուբել դիմել է միջնադարյան և Վերածննդի ռոմանտիկ թեմաների, անտիկ դիցաբանությանն ու ռուսական հեքիաթին, նրա ստեղծագործություններում սակավ չեն նաև ռուս, վաղ սիմվոլիզմի պոեզիային բնորոշ առեղծվածային տարրերն ու խորհրդավորությունը։ Գեղարվեստական ստեղծագործության բազմակողմանիությունը որպես արվեստը կյանքին կապելու երազանքի արտահայտություն, բարձր մոնումենտալ ոճի և ազգային ձևի որոնումները, բարդացված ռիթմերով զարդանախշային լուծումների նկատմամբ հակումը Վրուբելի աշխատանքներին հաղորդել են «մոդեռն» ոճին բնորոշ գծեր, որն առանձնապես հաաուկ է նրա մի քանի պաննոներին։ Սակայն Վրուբելի ստեղծագործությունը անհամեմատ լայն է և՛ սիմվոլիզմից, և՛ «մոդեռն» ոճից։ Աշխարհի բարդ պատկերն ստեղծելու ձգտումը Վրուբելին հանգեցրել է իր գործերում մարդկային զգացումների աշխարհի և բնության աշխարհի օրգանական միահյուսմանը («Պան», 1899 թվական, «Եղրևանի», 1900 թվական, երկուսն էլ՝ Տրետյակովյան պատկերասրահում)։ 1884 —1889 թվականներին Վրուբել ապրել է Կիևում, ուր ստեղծել է սրբապատկերներ և մի շարք որմնանկարներ Կիրիլովյան եկեղեցում։ «Նկարչության ոլորտում հայտնիության համար» 1905 թվականի նոյեմբերի 28-ին նրան շնորհվեց գեղանկարչության ակադեմիկոսի կոչում՝ նրա գեղանկարչական գործունեության ավարտի պահին։

Կտրուկ, բեկվող գիծը, մի քանի պլանների համադրումը առարկայի պատկերում, ծավալի մասնատումը բազմաթիվ փոխկապակցված, փոխհատվող նիստերի ու հարթությունների, լայն խճանկարչական գունաբիծը, վիտրաժ հիշեցնող վառվող գույների հուզական զուգորդումը Վրուբելի ստեղծագործության մեջ դարձել են աշխարհի տագնապալի և դրամատիկական այն ընկալման արտահայտչամիջոցները, որը շատ բանով պայմանավորում է նրա ստեղծագործության յուրօրինակությունը։ 1899 թվականի վերջին, փոխադրվելով Մոսկվա, Վրուբել ընդգրկվել է Աբրամցեոյի գեղարվեստական խմբակում։ Այդ տարիներին Վրուբել ստեղծել է պաննոներ և հաստոցային գործեր («Վենետիկ», 1893 թվական, Ռուսական թանգարան, «Իսպանիա», մոտ 1894 թվական և «Գուշակուհի», 1895 թվական, երկուսն էլ՝ Տրետյակովյան պատկերասրահում), մասնակցել է ներկայացումների ձեավորման (հիմնականում Ս․ Ի․ Մամոնտովի մասնավոր ռուսական օպերայում, Մոսկվա), ստեղծել մայոլիկայից քանդակների էսքիզներ («Եգիպտուհի» և այլն, 1899-1900 թվականներին, Տրետյակովյան պատկերասրահ), հանդես եկել որպես ճարտարապետ (Ս․ Ի․ Մամոնտովի տան ճակատի նախագիծ, 1891 թվական) են։ Այդ նույն տարիներին Վրուբել աշխատել է Միխայիլ Լերմոնտովի գործերի պատկերազարդման վրա։ Վրուբելի ստեղծագործության գլխավոր թեման մոսկովյան շրջանում դարձել է Դևի թեման։ «Դև»-ում (1890, Տրետյակովյան պատկերասրահ) և Մ․ Յու․ Լերմոնտովի նույնանուն պոեմի պատկերազարդումներում (ջրաներկ, ճերմակ, 1890—91, Տրետյակովյան պատկերասրահ, Ռուս. թանգարան և այլ հավաքածուներ) Վրուբելը սիմվոլիկ ձեով արծարծել է բարու և չարի հավերժական հարցերը, ստեղծել կենցաղայինն ու իրականության անարդարությունը չընդունող, իր մենակությունը ողբերգականորեն զգացող հերոսական անհատի, ըմբոստի՝ յուրօրինակ կերպով հասկացած իր իդեալը։ Սոցիալ․ ծանր հակասությունների և հասարակական աններդաշնակությունների դարաշրջանը, նախահեղափոխական ժամանակաշրջանի խռովարարական տրամադրությունները իրենց ազդեցությունն են գործել Դևի թեմայի վրա Վրուբելի աշխատանքի ժամանակ, որն ավարտել է «Դևը գահավիժած» նկարով (1902 թվական, Տրետյակովյան պատկերասրահ)․ բեկված ձևերի անսովորությունը ընդգծում է Դևի կործանումը, դատապարտվածությունը, ինչպես և արտացոլում նկարչի վիթխարի ներքին լարվածությունը, հիրավի ողբերգական ուժի տեր հերոսի նրա տենդագին որոնումները։ Վ․ ստեղծել է մի շարք դիմանկարներ, որոնք աչքի են ընկնում կերպարի փիլ․ խորությամբ, բնորդի մեջ անսովորն ընդգծելու ձգտումով («Ս․ Ի․ Մամոնտով», 1897, «Կ․ Դ․ Արցիբուշե», 1897 թվական, «Ն․ Ի․ Զաբելա-Վրուբել», 1898 թվական, բոլորը՝ Տրետյակովյան պատկերասրահում, «Որդու դիմանկարը», ջրաներկ, ճերմակ, մատիտ, 1902, Ռուս, թանգարան)։ 1900-ական թվականներին Վրուբելի ստեղծագործությունը ձեռք է բերել ողբերգական խոստովանության բնույթ, նրանում աճել են հիվանդագին ընկճվածության գծերը (1902 թվականից Վրուբելը տառապել է ծանր հոգեկան հիվանդությամբ և 1906 թվականին՝ կուրացել)։ Վրուբելի այդ տարիների լավագույն աշխատանքներն են գրաֆիկական դիմանկարները («Վ․ Յա․ Բրյուսով», ածուխ, սանգինա, կավիճ, 1906 թվական, Տրետյակովյան պատկերասրահ և այլն)։ Ոգեշնչվածությունը բնորոշ է նաև Վրուբելի համեմատաբար ոչ բազմաթիվ բնանկարներին, նատյուրմորտներին։ Վրուբելի մի շարք աշխատանքներ գտնվում են Հայաստանի պետական պատկերասրահում (այդ թվում՝ Հ․ Շամշինյանի դիմանկարը, 1883 թվական, տուշ, գրիչ) և Արամ Աբրահամյանի հավաքածուում (Երևան)։

Վրուբելի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նինա Դմիտրիևան Վրուբելի ստեղծագործական կենսագրությունը համեմատում էր երեք գործողությամբ նախաբանով և վերջաբանով դրամայի հետ, ընդ որում նոր փուլին անցումը ամեն անգամ կատարվում էր կտրուկ և անսպասելի։ «Նախաբան» ասելով հասկանում են ուսումնառության վաղ տարիները և իր դերի ընտրությունը։ Առաջին գործողություն՝ 1880-ական թվականներ, գեղարվեստի ակադեմիայում ուսումնառությունը և Կիև տեղափոխությունը, բյուզանդական արվեստով և եկեղեցական գեղանկարչությամբ զբաղվելը։ Երկրորդ գործողություն՝ 1903-1906 թվականներ, որոնք կապված են հոգեկան հիվանդության հետ, որն աստիճանաբար սրում էր գեղանկարչի ֆիզիկական և ինտելեկտուալ ուժերը։ Վերջին չորս տարիները՝ կորցնելով տեսողությունը, Վրուբելն արդեն ապրում էր միայն ֆիզիկապես^[7]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ Cassou J., Brunel P., Claudon F., Pillement G., Richard L. Encyclopédie du symbolisme — 1979. — ISBN 2-85056-129-0
↑ RKDartists (նիդերլ.)
↑ ^5,0 ^5,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Врубель Михаил Александрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Дмитриева, 1990, էջ 20

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միխայիլ Վրուբել» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 503)։

[_e513930e166480e5-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_d4b651a8cea3de87-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[_27bea13e282b3a50-3] Cassou J., Brunel P., Claudon F., Pillement G., Richard L. Encyclopédie du symbolisme — 1979. — ISBN 2-85056-129-0

[_1f63a1b0d1940511-4] RKDartists (նիդերլ.)

[_9f47e50412a59a83-5] 5,0 ^5,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[_7caf23335dbca7bd-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Врубель Михаил Александрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[Дмитриева—1990——20-7] Дмитриева, 1990, էջ 20

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]