Մարդու առևանգում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ռիո դե Ժանեյրոյում ձերբակալված առևանգիչները պառկած են գենտին

Մարդու առևանգում (անգլ.՝ kidnap «առևանգել»), հակաօրինական մտածված գործողություն, ուղղված գաղտնի, բաց կամ էլ խաբելու միջոցով մարդու հափշտակում, հաշվի առնելով նրա բնական միկրոսոցիալական խավը, մարդու տեղափոխումն ապրելավայրից և իր կամքին հակառակ պահելը այլ վայրում։

Մեծ մասը կատարվում է շահադիտական դրդումներով և նպատակ ունի փրկագին ստանալ առևանգվածի հարազատներից կամ մերձավորներից, ինչպես նաև հարկադրել նրանց կատարել առևանգիչների պահանջած գործողություններ։

Մարդու առևանգման որոշման տարբերակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու առևանգում — «հասարակական վտանգավոր դիտավորյալ գործողություն, որն ուղղված է մարդու նրա մշտական գտնվելու վայրից բռնի ուժով տեղափոխելու և պահելու նրա սիրելիների և իրավապահ մարմինների համար անհայտ վայրում»[1]։

Սակայն անմատչելիությունը և վայրի անհայտ պահելը դեռ չի նշանակում, որ նրան առևանգել են։ Այսպես, ՌԴ - ի սահմանադրության երկու գրքերի հեղինակը մեկնաբանում է այսպես՝ «առևանգումը մարդու կանքին հակառակ նրա գրավումն ու տեղափոխումն է։ Սովորաբար դրան հաջորդում է տուժածին պահելը անազատության մեջ»[2] և «մարդուն առևանգելը ներառում է երկու տարր՝ առևանգումը և ազատազրկումը, որոնք գտնվում են կատարյալ ամբողջության մեջ, քանի որ առևանգումը միաժամանակ հանդիսանում է և ազատազրկում»[3]։ 2000 թվականի մայիսի 17 - ի ՌԴ - ի Գերագույն Դատարանի որոշմամբ մարդու առևանգումը հակաիրավական դիտավորյալ գործողություն է, որին հաջորդում է գաղտնի կամ բաց կենդանի մարդու հափշտակումը, տեղափոխումը նրա մշտական ապրելավայրից և իր կամքին հակառակ պահումը այլ վայրում։

Փորձագետները մինչ այսօր իրավագիտորեն վիճում են անձի առևանգման անհրաժեշտ և բավարար նշանների մասին։ Այդ թեմայով հրապարակվում են հետազոտական հոդվածներ և պաշտպանվում են դիսերտացիաներ։

Առևանգումների տեսակներ, որոնք ունեն սեփական անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հարսնացուի առևանգում — հարսնացուի առևանգման և բռնի ամուսնության պրակտիկան տարածված է Կովկասում, Եթովպիայում և այլ երկրներում, որտեղ պահպանվել են նման սովորույթներ։
  • «Վագրի առևանգում (անգլ.՝ Tiger kidnapping)» — առևանգումը կատարվում է, որպեսզի բարեկամին կամ մտերիմին ստիպել կատարել որոշակի գործողություններ, օրինակ, պատանդ վերցնել երեխային, որպեսզի ստիպեն խանութի սեփականատիրոջ բացել չհրկիզվող պահարանը։ Տերմինը սկսվել է օգտագործվել բնության գրկում վագրի որսորդությունը երկարատև դիտարկելուց հետո։
  • Էքսպրես - առևանգում — ժամանակակից առևանգումներից մեկը, որը կատարվում է առևանգվածի հարազատներից արագ փրկագին ստանալու համար, որոնց հետ կապը սովորաբար իրականացվում է հեռախոսով։ Տարածված է հիմնականում լատինական Ամերիկայում։

Վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկանց առևանգումների թեժ կետերը աշխարհում
  1999[4] 2006[5]
1 Կոլումբիա Մեքսիկա
2 Մեքսիկա Իրաք
3 Բրազիլիա Հնդկաստան
4 Ֆիլիպիններ Հարավային Աֆրիկա
5 Վենեսուելա Բրազիլիա
6 Էկվադոր Պակիստան
7 ԱՊՀ Էկվադոր
8 Նիգերիա Վենեսուելա
9 Հնդկաստան Կոլումբիա
10 Հարավային Աֆրիկա Բանգլադեշ

Մարդկանց առևանգումը փրկագին ստանալու համար այսօր սովորական երևույթ է աշխարհի տարբեր մասերում, որոշ քաղաքներ և երկրներ հաճախ անվանում են «Մարդկանց առևանգումների համաշխարհային մայրաքաղաք»։ 2007 թվականին այս անունը պատկանում էր Իրաքին, որտեղ առևանգվել էր մոտ 1500 օտարերկրացի[6][7], 2004 թվականին այդպես անվանում էին Մեքսիկային[8], իսկ 2001 թվականին Կոլումբիային[9]։ Վիճակագրություն ստանալը դժվար է։ Առևանգումների թիվը աշխարհում ենթադրաբար գնահատվում է որպես 12500-25500 մարդ/տարի, այդ թվում՝ 2000 թվականին 3600 մարդ/տարի Կոլումբիայում և 3000 մարդ/տարի Մեքսիկայում[10]։ Բայց անհրաժեշտ է նշել, որ 2006 թվականին առևանգումների թիվը Կոլումբիայում նվազել է՝ հասնելով 687 և շարունակում է նվազել[11]։ Առևանգումենրի թիվը Մեքսիկայում դժվար է վերացվում, քանի որ ոստիկանները վախենում են միջամտել[12]։ «Մարդկանց առևանգումներ, ըստ երևույթին, ծաղկում է չափազանց թույլ նահանգներում և հակամարտությունների ենթակա երկրներում, որտեղ քաղաքական վարձված զինված ուժերը, կազմակերպված հանցագործությունները և թմրամաֆիան լրացնում են վակուումով լցված կառավարությունը»[5]։

1999 թվականի ընթացքում ԱՄՆ - ում առևանգվել է 203900 երեխա ընտանիքի ներսում և 58200 երեխա ընտանիքից դուրս։ Այնուամենայնիվ նրանցից միայն 115 երեխան է դարձել «կապակցված առևանգումերի» զոհ[13]։

Ըստ Ռուսաստանի ներքին գործերի նախարարությանը պաշտոնական վիճակագրության՝ 2012 թվականին երկրում գրանցվել է 566 մարդու առևանգում, որից 366 բացահայտվել է[14]։

Քրեական հրոսակախմբերին տարեկան վճարվող ընդհանուր գումարը կազմում է 500 մլն դոլար[15]։

1979 թվականի դեկտեմբերի 17 - ին Միավորված Ազգերի Կազմակերպության կողմից ընդունվել է «Միջազգային կոնվենցիա «պատանդներ վերցնելու» դեմ պայքարի մասին», որը միջազգային իրավունքով պատանգ վերցնելը հաստատում է, որպես հանցավորություն[16]։ Այնուամենայնիվ մեր օրերում առևանգումները շարունակում են գոյություն ունենալ, ինչպես ահաբեկչության տեսքով, այնպես էլ «անուղղակի» ձևով պատանդներ պահել՝ երբ ուժով պահվում է ոչ թե մարդը, այլ նրա փաստաթղթերը կամ փոխադրամիջոցը, առանց որոնց նրա ազատությունը սահմանափակվում է։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Мартыненко Н. Э. Похищение человека: понятие, анализ состава и проблемы квалификации. Лекция. — М.: Академия управления МВД России. — 1998. — С. 20.
  2. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации: Научно-практический комментарий / Отв. ред. В. М. Лебедев. — М.: Юрайт-М, 2001.
  3. Постатейный Комментарий к Уголовному кодексу РФ 1996 г. / Под ред. Наумова А. В. — М.: Правовая культура. — 1998.
  4. Rachel Briggs (2001 թ․ նոյեմբեր). «The Kidnapping Business». Guild of Security Controllers Newsletter. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 10-ին.
  5. 5,0 5,1 IKV Pax Christi (2008 թ․ հուլիս). «Kidnapping is a booming business» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 10-ին.
  6. «Counterpunch.org». Counterpunch.org. 2004 թ․ սեպտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 20-ին.
  7. «NGO Coordination committee for Iraq». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  8. «Highbeam.com». Highbeam.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 20-ին.
  9. «news.bbc.co.uk». BBC News. 2001 թ․ հունիսի 27. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 20-ին.
  10. «Facts about Kidnapping». Free Legal Advice. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 9-ին.
  11. «SITUACIÓN DE LAS VÍCTIMAS CAUTIVAS DURANTE EL PERIODO 1996-2005» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 20-ին.
  12. Dickerson, Marla; Sanchez, Cecilia (Aug 5,2008). «Mexican police linked to rising kidnappings». LA Times. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 10-ին.
  13. «Statistics: Missing children». National Center for Missing and Exploited Children. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 9-ին.
  14. «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  15. «Kidnap and ransom market value». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  16. Международная конвенция о борьбе с захватом заложников от 17 декабря 1979 года Официальный текст.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 538