Համաժամանակյա թարգմանություն
Համաժամանակյա թարգմանություն (անգլ.՝ Language interpretation), բանավոր թարգմանության ամենաբարդ ձևերից մեկը, որի ժամանակ թարգմանիչը, ի տարբերություն հաջորդական թարգմանության, խոսքը թարգմանում է ունկնդրման հետ միաժամանակ[1]։ Համաժամանակյա թարգմանիչ է կոչվում համաժամանակյա թարգմանության մեջ մասնագիտացած անձը։ Սովորաբար համաժամանակյա թարգմանությունը կատարվում է հատուկ սարքավորումների օգտագործմամբ։ Համաժամանակյա թարգմանության հնարավորությունները բացատրվում են նրանով, որ ժամանակակից լեզուներում բառերի մոտավորապես 50%-ը ոչ մի ինֆորմացիա չի պարունակում, դրա հետ մեկտեղ, ինֆորմացիայի որոշակի մասը ունկնդիրների կողմից չի ընկալվում։
Համաժամանակյա թարգմանության սարքավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հատուկ սարքավորումների ամբողջությունը համաժամանակյա թարգմանության համակարգ է, որը հիմնականում ստացիոնար կամ հավաքովի խցիկ է։ Դրանում տեղադրվում են համաժամանակյա թարգմանության համար անհրաժեշտ սարքավորումները։ Այն ներառում է երկու զույգ ականջակալներ և բարձրախոս` թարգմանիչների համար, ինչպես նաև ականջակալների կամ ընդունիչների խումբ` թարգմանության կարիք ունեցող մասնակիցների թվաքանակով։ Թարգմանելու ժամանակ թարգմանիչը գտնվում է մեկուսացված խցիկում` ձայնամեկուսիչ ականջակալներով, որպեսզի սեփական ձայնը չխոչընդոտի հռետորին լսելուն։ Ուժգնացման սարքի միջոցով թարգմանությունը հաղորդվում է ունկնդիրներին։ Համաժամանակյա թարգմանության տեխնիկայի օգտագործմամբ կազմակերպվում են մեծաթիվ մարդկանց համար նախատեսված միջոցառումներ՝ կոնգրեսներ, սեմինարներ և կոնֆերանսներ։
Համաժամանակյա թարգմանության տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնականում կիրառվում են համաժամանակյա թարգմանության 3 տեսակներ[2]․
- «Բանավոր» համաժամանակյա թարգմանություն, երբ համաժամանակյա թարգմանիչը ականջակալների միջոցով հռետորի խոսքը լսում և թարգմանում է ինֆորմացիայի ընդունման չափով․ սա ամենատարածված և ամենաբարդ տեսակն է։
- Համաժամանակյա թարգմանություն «թղթից»՝ երբեմն նախնական պատրաստությամբ, երբ համաժամանակյա թարգմանիչը նախապես ստանում է հռետորի գրավոր տեքստը և թարգմանությունն իրականացնում տրված նյութին համապատասխան՝ խոսքի ընթացքում կատարելով անհրաժեշտ փոփոխություններ։
- Նախապես թարգմանված տեքստի համաժամանակյա ընթերցում, որի դեպքում համաժամանկյա թարգմանիչը, հռետորի խոսքին հետևելով, կարդում է նախապես պատրաստված տեքստը և անհրաժեշտության դեպքում փոփոխություններ է կատարում, եթե հռետորը ելույթի ընթացքում շեղվում է սկզբնական տեքստից։
Գնահատական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հաջորդական թարգմանության համեմատությամբ համաժամանակյա թարգմանությունն ունի որոշ առավելություններ․
- Հռետորի խոսքը հնչում է առանց դադարների, ինչը նրան թույլ է տալիս պահպանել լսարանի ուշադրությունը, զգալ ունկնդիրների տրամադրությունը և արձագանքը։
- Միջոցառման ժամանակը կրճատվում է մոտավորապես երկու անգամ։
- Մասնակիցների հարմարավետությունը․ օտար լեզվի տիրապետումը այսօր եզակի երևույթ չէ, այդ իսկ պատճառով շատերը նախընտրում են զեկույցները լսել օտար լեզվով, և նրանց նյարդայնացնում է, երբ ընդհատումներով թարգմանության ժամանակ ելույթ ունեցողը կանգ է առնում և բոլոր մասնակիցները լսում են թարգմանությունը։
- Հնարավոր է թարգմանությունը միաժամանակ իրականացնել մի քանի լեզվով։
Միևնույն ժամանակ համաժամանակյա թարգմանությունը ունի նաև բացասական կողմեր.
- Համաժամանակյա թարգմանության արժեքը համեմատաբար թանկ է, ինչը պայմանավորված է համաժամանակյա թարգմանիչների որակավորման նկատմամբ ավելի մեծ պահանջներով, ինչպես նաև հատուկ սարքավորումների վարձակալման անհրաժեշտությամբ[3]։
- Հարկավոր է միջոցառմանը ներգրավել թեմային հավասարապես տիրապետող առնվազն երկու-երեք թարգմանչի։
- Համաժամանակյա թարգմանության համար հատկանշական է ինֆորմացիայի ավելի շատ կորուստը և տեղեկատվության ընկալման ավելի ցածր մակարդակը։
Համաժամանակյա թարգմանչի որակավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բացի մայրենի և օտար լեզուներին ազատ տիրապետելուց և գրագետ խոսքից, համաժամանակյա թարգմանչից պահանջվում են նաև այլ հատուկ հմտություններ։ Նախ և առաջ անհրեշտ է լեզվական և խոսակցական արտահայտչամիջոցների ավտոմատացում, ինչն օգնում է ապահովել արձագանքման արագությունը։ Բացի այդ, քանի որ համաժամանակյա թարգմանությունը պահանջում է կենտրոնացման բարձր մակարդակ, միջոցառման ժամանակ համաժամանակյա թարգմանությամբ երկար աշխատանքը պահանջում է մտավոր և ֆիզիկական դիմադրողականության բարձր աստիճան։ Մեծ միջոցառումների ժամանակ թարգմանիչները աշխատում են հերթափոխով, մի թարգմանչի հերթափոխը պահանջում է 15-30 րոպե անդադար աշխատանք։
Ուսուցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դժվար լինելու պատճառով համաժանակյա թարգմանությանը տիրապետելը պահանջում է երկարատև և հիմնավորված կրթություն։ Համաժամանակյա թարգմանություն ուսուցանում են համալսարանների բանասիրական ֆակուլտետներում, լեզվաբանական բուհերում։ Կան նաև համաժամանակյա թարգմանիչներ նախապատրաստող հատուկ ուսումնական հաստատություններ։ Թարգմանիչների միջազգային կոնֆերանսի միությունը (ֆր.՝ Association internationale des interprètes de conférence - AIIC) վարում է համաժամանակյա թարգմանիչներ նախապատրաստող այն ուսումնական հաստատությունների ցուցակագրումը, որոնք բավարարում են միության պահանջներին[4]. օրինակ՝ անգլերենից ռուսերեն թարգմանության պատրաստող հաստատությունների ցանկում նշված են Աստրախանի պետական համալսարանը, Ժնևի համալսարանը, Բատայի հալսարանը, Շանհայի օտար լեզուների համալսարանը, Միջմշակութային կառավարման և կապերի Ֆրանսիայի Մեծ դպրոցների համալսարանը, Փարիզի 3-րդ համալսարանը, Մայնցկի համալսարանը, Հայդելբերգի համալսարանը, Մյունխենի օտար լեզուների և թարգմանիչների համալսարանը, Իսրայելի Բար-Իլանի անվան համալսարանը, Միդլբեր-քոլեջի միջազգային համալսարանը, Մերիլենդի համալսարանի բարձր կուրսերը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Бреус Е. В., Дементьев А. А., Сладковская Е. Н. Синхронный перевод: пути овладения профессией // Тетради переводчика: Научно-теоретический сборник. — Вып. 22. — М.: Высшая школа, 1987. — С. 108.
- ↑ Ширяев А. Ф. (1979), с. 3.
- ↑ ITI 2001 Rates and Salaries Survey Արխիվացված 2009-03-20 Wayback Machine с. 21
- ↑ «Advanced School Finder». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Виссон, Л. Синхронный перевод с русского на английский. Приемы. Навыки. Пособия. — М., 2001.
- Гофман Е. А. К истории синхронного перевода. // Тетради переводчика. — М., 1963. — С. 20-26.
- Зимняя И. А., Чернов Г. В. К вопросу о роли вероятностного прогнозирования в процессе синхронного перевода // Вопросы теории и методики преподавания перевода. — М., 1973.
- Миньяр-Белоручев Р. К. Как стать переводчиком? — М.: Готика, 1999. — 176 стр. ISBN 5-7834-0035-1
- Чернов Г. В. Основы синхронного перевода. — М., 1987.
- Чернов Г. В. Теория и практика синхронного перевода. — М.: Межд. отношения, 1978.
- Ширяев А. Ф. Синхронный перевод. — М., 1979.
- Ширяев А. Ф. Синхронный перевод: деятельность синхронного переводчика и методика преподавания синхронного перевода. — М.: Воениздат, 1979. — 183 стр.
- H. С. Simultaneous Interpretation: Qualitative and Linguistic Data. // Language and Speech, 1975, vol 18, part 3.