Հակամշակույթ

Մայր Կենտրոնի հանդիպումը Նամբասում, 1979 թվական

Հակամշակույթ՝ սուբկուլտուրայի հատուկ տեսակ։ Մշակութաբանների և հակամշակութամաբնների կարծիքով, դա հոսք է, որը ժխտում է մշակույթի գերիշխող արժեքները։

Ծագում

«Հակամշակույթ» տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է սոցիոլոգ Թեոդոր Ռոզակը, որպեսզի անվանակոչի արվեստի նոր ձևավորված տեսակը, որը հակադրվում է ավանդական մշակույթին։ Հակամշակույթը հակադրելով ինքն իրեն, թույլ տվեց կենտրոնանալ զգացմունքայնության վրա՝ տրամաբանականի շրջաններից դուրս։

Հակամշակույթը ոչ միայն պարադիգմա ունի, որը տարբերվում է գերիշխող մշակույթի պարադիգմայից, այլև բացահայտ կերպով հակադրվում է գերիշխող մշակույթին, կասկածի տակ դնում դրա արժեքները, նորմերը և բարոյական հիմքերը, այն ստեղծում է նորմերի և արժեքների իր սեփական համակարգը։

Հակամշակույթի վառ դրսևորում է եղել 1960-ականների երիտասարդների հեղափոխությունը, հիպիների շարժումը և 1970-ական թվականների փանկերի ենթամշակույթում հայտնված մշակութային տարրերը։

ԽՍՀՄ-ում հակամշակույթի վառ օրինակ էր համարվում անդերգրաունդյան ռոք-մշակույթը։

Հակամշակույթի կրթության սկզբունք

Հակամշակույթը բնորոշ չէ միայն 20-րդ դարի երիտասարդական շարժմանը։ Գերիշխող մշակույթը չի կարող ընդգրկել հասարակության ողջ սիմվոլիկ տարածքը։ Այս տարածքի մի մասը «բաժանվում» է հակամշակույթների և ինքն իր մեջ։ Տարբեր հետազոտություններում նման հակամշակույթների շարքին են դասվում վաղ քրիստոնեությունը, այլ կրոնները, ուտոպիստների համայնքները և բոլշևիկների շարժումը։

Հակամշակութային օրինակ է նաև քրեական միջավայրը, որի փակ և առանձնացված միջավայրում մշտապես ձևավորվում և ձևափոխվում են տարբեր գաղափարական դոկտրինաներ, որոնք բառացիորեն «գլխիվայր են շուռ տալիս» ազնվության, աշխատասիրության, ընտանեկան կյանքի (և այլն) մասին ընդունված արժեքները։

Հակամշակույթի վերափոխում

Ժամանակի ընթացքում հակամշակույթը սովորաբար վերածվում է մեյնսթրիմի, իսկ հետո՝ դասականի։ Դրա վառ օրինակ է լևոլիբերալների շարժումն արևմուտքում՝ ի սկզբանե այն հակահեղափոխություն էր, որն այդ ժամանակ հակադրվում էր իշխող ճշմարտությանը, բայց հետագայում դարձավ լրատվամիջոցների գերիշխող մշակույթը, իսկ աջ լիբերալները, ընդհակառակը՝ դարձան հակամշակութականներ։

Գրականություն

Ռուսերեն լեզվով՝

• Беляев И. А. Культура, субкультура, контркультура / И. А. Беляев, Н. А. Беляева // Духовность и государственность. Сборник научных статей. Выпуск 3; под ред. И. А. Беляева. — Оренбург: Филиал УрАГС в г. Оренбурге, 2002. — С. 5-18.
• Норман Мейлер. Белый негр. Беглые размышления о хипстере Արխիվացված 2013-01-13 Wayback Machine // Вопросы философии. — 1992. — № 9. — С. 131—145.
• Рошак Т. Истоки контркультуры / Пер. О. А. Мышакова. — М.: АСТ, 2014. — 384 с. — (Новая философия). — ISBN 978-5-17-082816-6
• Джозеф Хиз, Эндрю Поттер Бунт на продажу. — 2007. — 456 с.
• Султанова М. А. Философия контркультуры Теодора Роззака: (очерк философской публицистики). — М.: ИФ РАН, 2009. — 175 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-9540-0155-6

Այլ լեզուներով՝

• Reappraising "counterculture". —
• Curl, John (2007), Memories of Drop City, The First Hippie Commune of the 1960s and the Summer of Love, a memoir, iUniverse., 2012. 0-595-42343-4.
• Freud, S. (1905). In J. Strachey (Ed. and Trans.), The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud. (Vol. 7, pp. 123–245). London: Hogarth Press. (Original work published 1905)
• Gelder, Ken (2007), Subcultures: Cultural Histories and Social Practice, London: Routledge.
• Counterculture through the ages Villard Books 0-375-50758-2
• Collins Books 0-06-074586-X
• Gretchen Lemke-Santangelo (2009), Daughters of Aquarius: Women of the Sixties Counterculture. University Press of Kansas. 978-0700616336
• Hall, Stuart and Tony Jefferson (1991), Resistance Through Rituals: Youth Subcultures in Post-war Britain, London: Routledge.
• Hazlehurst, Cameron and Kayleen M. Hazlehurst (1998), Gangs and Youth Subcultures: International Explorations, New Brunswick & London: Transaction Publishers.
• Hebdige, Dick (1979), Subculture: the Meaning of Style, London & New York: Routledge.
• Paul Hodkinson and Wolfgang Deicke (2007), Youth Cultures Scenes, Subcultures and Tribes, New York: Routledge.
• Macfarlane, Scott (2007),The Hippie Narrative: A Literary Perspective on the Counterculture, Jefferson, NC: McFarland & Co Inc, 0-7864-2915-1 & 978-0-7864-2915-8.
• McKay, George (1996), Senseless Acts of Beauty: Cultures of Resistance since the Sixties. London Verso. 1-85984-028-0.
• Nelson, Elizabeth (1989), The British Counterculture 1966-73: A Study of the Underground Press. London: Macmillan.
• Isadora Tast (2009), Mother India. Searching For a Place. Berlin: Peperoni Books, 978-3-941825-00-0
• Whiteley, Sheila Countercultures: Music, Theories & Scenes. — n°9-1, Nantes, Éditions Mélanie Seteun, 2012.
• Whiteley, Sheila Countercultures: Utopias, Dystopias, Anarchy. — n°9-1&2, Nantes, Éditions Mélanie Seteun, 2012.
• Whiteley, Sheila and Sklower, Jedediah (2014), Countercultures and Popular Music, Farnham: 978-1-4724-2106-7.
• Countercultures: The Promise and Peril of a World Turned Upside Down. New York: Free Press.

Տես նաև

• Մշակույթ
• Նոնկոնֆորմիզմ
• Ուիլյամ Բերրոուզ