Ինտերնացիոնալիզմ

Ինտերնացիոնալիզմ (լատին․՝ inter - «միջև» և natio - «ժողովուրդ») - ազգերի միջև բարեկամությունը և համագործակցությունը քարոզող գաղափարախոսություն^[1]։

Կան ինտերնացիոնալիզմի մի շարք տարատեսակներ, որոնցից առանձնանում է պրոլետարական ինտերնացիոնալիզմը։ Այն մարքսիզմի ուսմունքում ցույց է տալիս տարբեր երկրների պրոլետարների միասնական պայքարը աշխատանքի շահագործման դեմ։ Մեր օրերում այս եզրույթով բնորոշվում է նաև ձախ գաղափարախոսությունը, որը փորձում է հանդես գալ գլոբալացման այլընտրանքային տարբերակով։ Հասկացությունը հակադրվում է ազգայնականացմանը։

Խորհրդային գաղափարախոսության մեջ պրոլետարական ինտերնացիոնալիզմը մի կողմից հակադրվում էր «բուրժուական ազգայնականացմանը», որը հասկացվում է որպես ազգայնականության գաղափարախոսություն և շովինիզմ, մյուս կողմից` «բուրժուական աշխարհաքաղաքացիությանը», որը քարոզում է սեփական ժողովրդի արժեքների համար պայքարից հրաժարումը։

Ինտերնացիոնալիզմը մարքսիզմի մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարքսիզմի գաղափարախոսության մեջ «պրոլետարական ինտերնացիոնալիզմ» հասկացությունը ուղղակիորեն առնչվում է իմպերիալիստական պետությունների և պրոլետարիատի միջև հակասություններին։ Կապիտալիզմի ժամանակ ինտերնացիոնալիզմն քարոզում էր համամարդկային համերաշխություն՝ պայքարելով իմպերիալիստների կողմից սկսած պատերազմներում։ Ինտերնացիոնալիստները պայքարում էին ազգայնականության և շովինիզմի դեմ՝ նպատակ ունենալով հաստատել համամարդկային արժեքներ։ Սոցիալիստական հեղափոխության հաղթանակից հետո ինտերնացիոնալիզմը պիտի դառնար նոր հասարակության գաղափարախոսության մի մասը, որը կտանի դեպի կոմունիզմ` սոցիալ-տնտեսական կարգի հաստատումը։

Այդ նպատակով, մարքսիստները մինչև 1914 թվականը ստեղծել են սոցիալիստների (սոցիալ -դեմոկրատներ) համերաշխության երկու միջազգային կազմակերպություն` Առաջին Ինտերնացիոնալը (1864 - 1876), այնուհետև Երկրորդ Ինտերնացիոնալը (1889 - 1914)։

1914 թվականին սոցիալ-դեմոկրատների մեծ մասը (այդ թվում` Երկրորդ Ինտերնացիոնալը) աջակցել է իրենց կառավարություններին Առաջին համաշխարհային պատերազմում և պաշտպանել ազգայնական դիրքորոշումներ. փոքրամասնությունը մերժել է «իմպերիալիստական պատերազմը»` այն դիտարկելով որպես բախում իմպերիալիստների միջև, որը կախված չէ աշխատավորների շահերից, ինչպես նաև հարմար առիթ («Ավստրիայի և Ռուսաստանի միջև պատերազմն օգտակար կլիներ»` Լենին) հեղափոխություն կազմակերպելու և պրոլետարիատի դիկտատուրա հաստատելու համար։ Հետագայում այս գծի կողմնակիցները (1917 թվականի հոկտեմբերին Ռուսաստանում իշխանության են եկել) սկսեցին են իրենց անվանել ոչ թե սոցիալ-դեմոկրատներ, այլ կոմունիստներ և 1919 թվականին հիմնադրեցին Երրորդ Ինտերնացիոնալը, որը լուծարվել է 1943 թվականին։

Սոցիալ-դեմոկրատիայի հետևորդները 1951 թվականին ստեղծել են Սոցիալիստական ինտերնացիոնալը, որը Երկրորդ Ինտերնացիոնալի իրավահաջորդն է։ Տրոցկին ստեղծել է Չորրորդ ինտերնացիոնալը (1938 թվական) որպես ստալինիզմի հակակշիռ, սակայն Տրոցկու սպանությունից անմիջապես հետո (1940 թվական) այն բաժանվել է մի քանի խմբի. հետագա պառակտումներն ու միությունները հանգեցրել են նրան, որ այժմ կան մի քանի տրոցկիստական կազմակերպություններ, որոնք հավակնում են Չորրորդ ինտերնացիոնալի իրավահաջորդությանը։

Ինտերնացիոնալիզմը 1917-1991 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում կոմունիստական միակուսակցական պետություններում եղել է հիմնական սկզբունքներից մեկը, չնայած գործնականում դրանից զգալիորեն խուսափել են (հատկապես Ստալինի իշխանության գալով. նա հռչակել է «սոցիալիզմ մեկ երկրում» սկզբունքը, իսկ հետո իրականացրել է մի շարք ազգայնական գաղափարախոսական արշավներ)։ Մի կողմից 1920-ական թվականների սկզբին տեղի ունեցան «արմատականացման» արշավներ, այսինքն` տվյալ հանրապետությունների «տիտղոսային» լեզուների և մշակույթների բռնի ներդրում, իսկ մյուս կողմից` 1930-1940-ական թվականներին մշակութային սահմանափակումներ և ազգային հատկանիշով ռեպրեսիվ ակցիաներ։

Ինտերնացիոնալիզմ և գլոբալիզացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շուկայի ժամանակակից գլոբալացումը, ինչպես պնդում են նրա քննադատները, միջազգայնագիտական երևույթ չէ, քանի որ կապված է միայն տնտեսական ինտեգրման հետ, իսկ քաղաքական և հասարակական ասպեկտները մնում են ստվերում։ Բացի այդ, գլոբալիզացիայի արդյունքում սահմանվող տնտեսական համակարգը տարբերվում է ինտերնացիոնալիստների իդեալից։ Ժամանակակից ձախ հակագլոբալիզացիան, որի արտահայտիչն են, մասնավորապես, համաշխարհային ֆեդերալիստական շարժման անդամները, լինելով ինտերնացիոնալիստ, քարոզում են «սոցիալական համերաշխության գլոբալիզացիան». հաճախ առաջ է քաշվում «գլոբալիզացիայի այլընտրանք» (ալտերգլոբալացման) գաղափարը։

Համաշխարհային կառավարության հարցը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի շարք ինտերնացիոնալիստներ աջակցում են ՄԱԿ-ի նման համակարգվող համաշխարհային կազմակերպությունների ստեղծմանը և խիստ կողմ են Մոնդիալիզմին։ Մյուս կողմից, շատ ինտերնացիոնալիստներ կարծում են, որ նման կառավարական ուժը կարող է շատ վտանգավոր լինել, եթե այն կառավարվի բռնապետի կողմից, և այստեղ նրանք ավելի շուտ սատարում են պետությունների համադաշնության գաղափարը։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Интернационализм // БСЭ, 1972, т. 10, стр. 330—331

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 357)։

[1] Интернационализм // БСЭ, 1972, т. 10, стр. 330—331

[1]