Դիոկղետիանոս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Diocletianus
Դիոկղետիանոս
Հռոմեական կայսրության 51-րդ կայսր
ԻշխանությունՄ.թ. 284 թ., նոյեմբերի 20286 թ., ապրիլի 1 (միայնակ)
Ապրիլի 1, 286 թ.-305 թ-ի մայիսի 1 (որպես արևելքի Օգոստոս)[1]
(20 տարի, 162 օր)
ԹագադրումՄ.թ. 284 թ., նոյեմբերի 20
Լրիվ անունԴիոկղոս (լրիվ անունն անհայտ) (ծնվելուց մինչ թագադրում);
Կեսար Գայոս Ավրելիանոս Վալերիանոս Դիոկղետիանոս Օգոստոս (որպես կայսր)[2]
Ծնվել է՝ոչ վաղ քան դեկտեմբերի 22, 242 և ոչ ուշ քան դեկտեմբերի 22, 245
ԾննդավայրSalona, Dalmatia, Հռոմեական կայսրություն կամ Doclea, Dalmatia, Հռոմեական կայսրություն[3]
Մահացել է՝ոչ վաղ քան դեկտեմբերի 3, 311 և ոչ ուշ քան դեկտեմբերի 3, 316 կամ 313[4][5] բնական մահով
Վախճանի վայրՍպլիտ, Dalmatia, Հռոմեական կայսրություն
Թաղվել է՝Դիոկղետիանոսի պալատ, Ասպալաթոս (ժամանակակից Խորվաթիա)
Սպլիտի մայր տաճար
ԵրկիրՀին Հռոմ
ՆախորդՆումերիանոս
ՀաջորդողԿոնստանդիոս I Քլոր
Գալերիոս
ՈւղեկիցՖրիսկա
քաղաքական գործիչ, cavalry officer և միապետ
ՄայրDioclea?
ԵրեխաներGaleria Valeria?, Գալերիոս և Maximian?
Հավատքհին հռոմեական կրոն

Գայոս Ավրելիանոս Վալերիանոս Դիոկղետիանոս[6] (լատին․՝ Gaius Aurelius Valerius Diocletianus, ոչ վաղ քան դեկտեմբերի 22, 242 և ոչ ուշ քան դեկտեմբերի 22, 245, Salona, Dalmatia, Հռոմեական կայսրություն և Doclea, Dalmatia, Հռոմեական կայսրություն[3] - ոչ վաղ քան դեկտեմբերի 3, 311 և ոչ ուշ քան դեկտեմբերի 3, 316 կամ 313[4][5], Սպլիտ, Dalmatia, Հռոմեական կայսրություն), Հռոմեական կայսրության կայսր 284 թ., նոյեմբերի 20-305 թ-ի մայիսի 1։ Դիոկղետիանոսի գահակալմամբ ավարտվում է 3-րդ դարի ճգնաժամը։ Դիոկղետիանոսը զգաց, որ միայնակ կառավարել այդ մեծածավալ կայսրությունն անհնար է, այդ պատճառով կայսրությունը կիսեց երկու հավասարազոր կայսրերի միջև, ովքեր կրում էին Օգոստոս տիտղոսը։ Նրա բաժանման հիման վրա հետագայում ստեղծվեցին Արևմտահռոմեական և Արևելահռոմեական կայսրությունները։ 293 թ. այդ բաժանումն ավելի խորացավ, քանի որ յուրաքանչյուր Օգոստոս ընտրեց ենթակայսրերի՝ Կեսարների, որպեսզի ապահովեն ժառանգների։ Այս կառավարման համակարգը հետագայում հայտնի դարձավ որպես Տետրարխիա ("չորսի իշխանությունը") կամ Չորրորդապետություն։ Նա կարողանում է հայոց գահին հաստատել ապագա Տրդատ Գ Մեծին։ Նա վարել է խիստ քաղաքականություն, որի շնորհիվ կարողացել է որոշ ժամանակով միավորել կայսրությունը։ Դիոկղետիանոսը միակ կայսրն է, ով ինքնակամ հրաժարվել է գահից։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Barnes, New Empire, 4.
  2. Barnes, New Empire, 4. For full imperial titulature, see: Barnes, New Empire, 17–29.
  3. 3,0 3,1 3,2 https://books.google.se/books?id=De0fAAAAQBAJ&pg=PA39&dq=%22valerius%22+%22Anullinus%22+freed&hl=sv&sa=X&ved=2ahUKEwiSl8XwyOT4AhVzVfEDHXEnBS0Q6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=%22valerius%22%20%22Anullinus%22%20freed&f=falseISBN 978-3-11-091460-3
  4. 4,0 4,1 4,2 Catalogue of the National Library of Greece
  5. 5,0 5,1 5,2 Catalogue of the Academy of Athens Library (հուն.)
  6. Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 59. ISBN 99941-56-03-9.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 395