Գալիլեյան արբանյակներ
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Գալիլեյան արբանյակներ, Յուպիտերի 4 խոշորագույն արբանյակների (Իո, Եվրոպա, Գանիմեդ և Կալիստո) ընդհանուր անվանումն է։ Դրանք Արեգակնային համակարգի ամենամեծ արբանյակներից են և դիտելի են փոքր աստղադիտակով։
Այս արբանյակները հայտաբերվել են Գալիլեյ Գալիլեոյի կողմից 1610 թվականի հունվարի 7-ին իր կառուցած պատմության մեջ հայտնի որպես առաջին աստղադիտակով։ Արբանյակների հատնագործման մեկ այլ թեկնածու էր գերմանացի աստղագետ Սիմոն Մարիուսը, որը դիտել էր այն 1609 թվականին, բայց չէր հրատարակել հայտնաբերված տվյալները։ Կան նաև կողմնակի փաստեր, որոնք հուշում են, որ արբանյակների մասին տեղյակ էին Հին Բաբելոնում և Հին Եգիպտոսում՝ հիմնվելով այն հանգամանքի վրա, որ իրենց առասպելաբանության մեջ Յուպիտերի համարժեքը հանդիսացող էակներն ունեին կամ 4 որդին, կամ էլ 4 շուն։
Անունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1614 թ. Սիմոն Մարիուսի առաջարկած անունները միայն 20-րդ փոխարինեցին չորս Մեդիչի եղբայրների պատվին Գալիլեյի կողմից ստացած «Մեդիչիների մոլորակներ» անվանը։
Մարիուսն արբանյակներին շնորհել էր հռոմեական Յուպիտեր աստծուն համարժեք Հունական դիցբանության Զևսի սիրուհիների անունները;
- Գալիլեյի հայտնագործության պատվին իր անունն է ստացել 1910 թ. հայտնաբերված (697) Գալիլեա աստերոիդը։
| Անվանում | Նկար | Տրամագիծ (կմ) |
Զանգված (կգ) |
Ուղեծրի շառավիղ (կմ) |
Ուղեծրային պարբերություն |
|---|---|---|---|---|---|
| Իո | 
|
3643 | 8.93×1022 | 421 800 | 1, 77 օր |
| Եվրոպա | 
|
3122 | 4.8×1022 | 671 100 | 3, 55 օր |
| Գանիմեդ | 
|
5262 | 1.48×1023 | 1 070 400 | 7, 16 օր |
| Կալիստո | 
|
4821 | 1.08×1023 | 1 882 700 | 16, 69 օր |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
