Արփենիկ Նալբանդյան

Արփենիկ Նալբանդյան
Ծնվել է	դեկտեմբերի 23, 1916(1916-12-23)
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	մայիսի 17, 1964(1964-05-17) (47 տարեկան)
Մահվան վայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Կրթություն	Թբիլիսիի գեղարվեստի ակադեմիա (1941)
Մասնագիտություն	նկարչուհի և դասախոս
Թեմաներ	կերպարվեստ
Պարգևներ	և
Անդամակցություն	Հայաստանի նկարիչների միություն
Ամուսին	Էդուարդ Իսաբեկյան
Զավակներ	Մհեր Իսաբեկյան և Արամ Իսաբեկյան
Arpenik Nalbandyan Վիքիպահեստում

Արփենիկ Արշակի Նալբանդյան (դեկտեմբերի 23, 1916(1916-12-23), Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն - մայիսի 17, 1964(1964-05-17), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ նկարչուհի, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1956)։

ՀՀ, ՌԴ ժողովրդական նկարիչ Դմիտրի Նալբանդյանի քույրն է, Էդուարդ Իսաբեկյանի կինը, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Արամ Իսաբեկյանի մայրը։

Կենսագրություն

Արփենիկ Նալբանդյանը ծնվել է 1916 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Թբիլիսիում։ 1919 թվականին ընտանիքը ստիպված տեղափոխվել է Լենինական, և մայրն աշխատանքի է անցնել տեղի Ամերիկյան մանկատանը։ Չորս տարի անց Նալբանդյանները վերադարձել են Թիֆլիս։ 1932 թվականին Արփենիկը մեկնել է Մոսկվա և ընդունվել տեղի Ճարտարապետական ինստիտուտի նախապատրաստական կուրս, սակայն նյութական սուղ պայմանների պատճառով ստիպված վերադարձել է Թիֆլիս։ Հետագա երեք տարիներին ապագա նկարչուհին աշխատել է հաստոցաշինական գործարանում որպես գծագրող-ընդօրինակող, միաժամանակ՝ սովորել Թիֆլիսի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի նախապատրաստական բաժնում։ 1935 թվականին ընդունվել է գեղարվեստի ակադեմիայի գեղանկարչության բաժին։ 1941 թվականին ավարտել է ակադեմիայի գեղանկարչության բաժինը։ 1940 թվականի փետրվարի 19-ին Թբիլիսիում ամուսնացել է Էդոարդ Իսաբեկյանի հետ։ 1941 թվականին տեղափոխվել է Երևան՝ մշտական բնակության։

1943 թվականից եղել է Հայաստանի խորհրդային կերպարվեստագետների միության անդամ։ 1946 թվականից (հիմնադրման սկզբից) մինչև կյանքի վերջը դասավանդել է Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտում։ 1948 թվականին և 1952 թվականին ընտրվել է Քաղխորհրդի պատգամավոր։ 1957 թվականին հաստատվել է որպես դոցենտ, Մոսկվա։ 1941 թվականից մասնակցել է հանրապետական և միութենական ցուցահանդեսների։

Արփենիկ Նալբանդյանը մահացել է 1964 թվականի մայիսի 17-ին Երևանում։

Ցուցահանդեսներ

• «Կարմիր բանակի հերոսականությունը», Երևան, 1942
• Հաշվետու ցուցահանդես, Նկարչի տուն, Երևան, 1943 (անհատական)
• 38 աշխատանքի ցուցահանդես, Նկարչի տուն, Երևան, 1948 (անհատական)
• Նկարչի տուն, Երևան, 1967 (անհատական)
• Դիմանկարի ցուցահանդես, Երևան, 1988
• 2001 թվականին (հետմահու) կազմակերպվել է անհատական ցուցահանդես ԵԳՊԱ Ալբերտ և Թովէ Բոյաջյան ցուցասրահում
• 2016 Արփենիկ Նալբանդյան. 100-ամյակին նվիրված հոբելյանական ցուցահանդես Հայաստանի ազգային պատկերասրահում
• 2019 Դեկտեմբերի 12. Արևելքը և հայ արվեստը, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ

Ստեղծագործություններ

Դիպլոմային աշխատանքն է եղել «Թեյ հավաքողները», 1941, կտավ, յուղաներկ, 175×190:

Առաջին շրջանին պատկանող նկարների բնորոշ հատկանիշը շագանակագույն կոլորիտն է, որը գրեթե մեծ մասամբ կտավներում դառնում է գերիշխող։ Այդ շրջանի գործերը, իրենց ամուր կառուցվածքով, գծանկարի խստությամբ, զուսպ կոլորիտով հմայիչ են ու ներգործուն, ինչպես` «Ինքնանկարը», «Նեգրուհի», «Նկարչուհի Լավինիայի դիմանկարը», «Մտորումների մեջ» և այլն նկարներ։

Երկրորդ և ստեղծագործորեն ավելի բեղուն շրջանին են պատկանում 1947-1960 թվականներին կատարած գործերը։ Այդ ժամանակաշրջանում ավելի է լայնանում նկարչուհու ստեղծագործական հորիզոնը, նրա արվեստը դառնում է բազմաժանր և դրսևորվում է ավելի ակտիվ ստեղծագործական վերաբերմունք դեպի ընտրած թեման՝ «Հետաքրքրական գիրք», «Տատիկի հեքիաթը», «Կոլտնտեսուհին հանգստի ժամին», «Հետաքրքրասերները», «Իմ երեխաները», «Քաղհանողների» երկու տարբերակները, «Աղբյուրի մոտ», «Փշատ հավաքող աղջիկը», «Կաղամբի քաղհանը»։

Երրորդ շրջանը ընդգրկում է նկարչուհու կյանքի վերջին հինգ տարիները` 1960-1964 թվականները։ Արփենիկ Նալբանդյանի համար սկսում է նոր, ավելի հասուն և ավելի բեղմնավոր մի շրջան։ «Պատանիները», «Խնձորեսկի» երկու տարբերակները, «Խնձորեսկի երեխաները», «Գորիսեցի Օվսաննա մայրիկը», մի քանի դիմանկարներ և բնանկարային էտյուդներ, որոնք նա նկարել է մահվանից մի քանի ամիս առաջ։

Նկարչուհին աշխատել է թեմատիկ նկարի, դիմանկարի ու բնանկարի բնագավառում։ Ստեղծագործական 25 տարիների ընթացքում վրձնել է շուրջ 300 կտավ (2 տասնյակից ավելի կոմպոզիցիոն աշխատանքներ, բազմաթիվ դիմանկարներ, ինչպես նաև նատյուրմորտներ, բնանկարներ և էտյուդներ)։

Արփենիկ Նալբանդյանի գեղանկարչական գործերը (շուրջ 300) գտնվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում (մոտ 45), Վրաստանի ազգային պատկերասրահում, Գյումրիի պատկերասրահում, մասնավոր հավաքածուներում։

Արփենիկ Նալբանդյան. 100-ամյակին նվիրված հոբելյանական ցուցահանդես Հայաստանի ազգային պատկերասրահում

Դիմանկարներ

• «Ինքնանկար», 1942
• «Աղջիկը», 1957
• «Մերի Քոչարի դիմանկարը», 1960, ՀԱՊ
• «Օվսաննա մայրիկը», 1962
• «Հ. Հովհաննիսյան», 1963

Կենցաղային կտավներ

• «Մտորումների մեջ», 1939
• «Աղբյուրի մոտ», 1957
• «Ոսկեվազցի պառավը», 1958

Բնանկարներ

• «Ախթալա», 1943
• «Աշնանային բնանկար», 1953
• «Խնձորեսկ», 1962

Պարգևներ, կոչումներ

• «Աշխատանքի առաջավոր» շքանշան, 1956
• ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ, 1961

Ընտանիք

• Եղբայրը՝ Դմիտրի Նալբանդյան, ԽՍՀՄ ժողովրդական նկարիչ, ԽՍՀՄ գեղարվեստի ակադեմիայի իսկական անդամ։
• Ամուսինը՝ Էդուարդ Իսաբեկյան, Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ, պրոֆեսոր։ Ամուսնացել են 1940 թվականին։
• Որդիները՝ Մհեր Իսաբեկյան, գեղանկարիչ
  • Արամ Իսաբեկյան, գեղանկարիչ, Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի ռեկտոր, պրոֆեսոր։

Մատենագիտություն

Մատենագիտություն 

Մամուլ

• Ризаев С. – Художник и жизнь – газ., «Коммунист», Е., 21.10.1953
• Երևանի կերպարվեստի աշխատանոցներուն մեջ – ամս., «Սևան», Բուխարեստ, № 2 (40), 02.1954
• Նկարչուհի Արփիկ Նալբանդյան Երևանի իր աշխատանոցին մեջ – ամս., «Սևան», Բուխարեստ, 1954
• Арутчьян С. – В Москву, на выставку! – газ., «Коммунист», Е., 02..11.1957
• Նկարչուհու արվեստանոցում – թերթ, «Գրական թերթ», Ե., 06.03.1959
• Ղուկասյան Վ. - Նրանք պատրաստվում են 40-ամյակին – ամս., «Սովետական Հայաստան», Ե., 1960, էջ 25
• Указ о присвоении заслуженного художника Армянской ССР – 15.05.1961
• Սովետական նկարիչների համամիութենական երկրորդ համագումար – ամս., «Սովետական արվեստ», Ե., հ.5, 1963
• Սարգսյան Ա. – Արփիկ Նալբանդյանի արվեստանոցում – ամս., «Սովետական Հայաստան», Ե., հ.9, 1963, էջ 15-20
• Արփենիկ Նալբանդյան – թերթ, «Սովետական Հայաստան», Ե., 19.05.1964
• Բեքարյան Ա. – Նկարչուհու ուղին – ամս., «Սովետական արվեստ», Ե., 07.1964, էջ 25-33
• Иванива В. – Едина Изложба от Армения – “Изкуство”, №3, София, 1966, стр. 32-34
• Հրավիրատոմս.Նկարիչների միություն – 11.06.1967
• Приглашение. Союз Художников – 11.06.1967
• Մկրտչյան Ս. – «Երբեմն ընդվզող, երբեմն մեղմ ու քնարական» - թերթ, «Երեկոյան Երևան», № 137, Ե., 14.06.1967
• Քալանթարյան Արտ. – Նկարչուհու լուսավոր աշխարհը – թերթ, «Գրական թերթ», №25, Ե., 16.06.1967
• Կարապետյան Հ. – Լուսավոր ու թախծոտ վրձին – թերթ, «Հայրենիքի ձայն», Ե., 21.06.1967
• Есаян Х. – Влюбленность в жизнь – газ., «Коммунист», № 143, Е., 21.06.1967, стр. 4
• Վարդանյան Ա. – Նկարչուհու սխրանքը – թերթ, «Սովետական Հայաստան», № 195, Ե., 20.08.1967, էջ 4
• Կուրղինյան Կ. – Զոհաբերման գեղեցկությունը – ամս., «Սովետական Հայաստան», Ե., հ.9, 1967, էջ 28
• Հովհաննիսյան Ռ. – Նկարչուհին ապրում է իր կտավներում – ամս., «Սովետական արվեստ», Ե., հ.9-10, 1967, էջ 84-86
• Գասպարյան Ա. - Նկարները շրջում են քաղաքից քաղաք – «Կուլտուրական կյանքի խրոնիկա», Դիլիջան, 1967
• Այվազյան Մ. – Խորհող ու երազող նկարչուհին – թերթ, «Գրական թերթ», Ե., 05.07.1974
• Առաքելյան Ա. – Երեքի աշխարհը – թերթ, «Երեկոյան Երևան», Ե., 29.07.1981
• Եղիազարյան Ղ. – Գեղանկարչուհի Արփենիկ Նալբանդյան – թերթ, «Երեկոյան Երևան», Ե., 17.09.1993
• Светите ярче, наши звезды – фото, газ., «Коктейль», №2, 17-23.01.1998
• З.О. – Помня художницу – газ., «Урарту», Е., №16, 2001
• Արամ Իսաբեկյանը`գեղանկարչուհի մոր մասին. «Իր արվեստը մաքուր ու զուլալ էր, հնարովի ոչինչ չկար» - թերթ, «Առավոտ», Ե., 28.10.2016
• Սանթրյան Վ. - Գեղանկարչուհու գույներն ու երազանքները – թերթ, «Հայաստանի Հանրապետություն», Ե., 29.10.2016
• Բադալյան Մ. - Կենսահաստատ վրձնումներ։ Արփենիկ Նալբանդյանի հոբելյանական ցուցահանդեսում – թերթ, «Ազգ», Ե., 10.11.2016

Տեղեկատուներ, գրքեր, ալբոմներ, կատալոգներ

• Սարգսյան Ա. – Հայաստանի կերպարվեստի ցուցահանդեսի կատալոգ – Ե., 1945, էջ 26
• Արփենիկ Նալբանդյանի ստեղծագործությունների ցուցահանդեսի կատալոգ (Նախաբան` Ե.Մարտիկյան, խմբագիր` Ե.Կուրդոյան) – Ե., 1948
• Мартикян Е. – Каталог выставки произведений художницы Арпеник Налбандян (Пред. – Е.Мартикян, редактор – Е.Курдоян) – Е., 1948
• Սովետական կուլտուրայի երիտասարդ վարպետները, երկրորդ երեկո – հրավիրատոմս, Ե., 07.02.1949
• Հայաստանի պետական պատկերասրահ – կատալոգ, Ե., 1965, էջ 137
• Արփենիկ Նալբանդյան (Նախ.` Արա Սարգսյան) - կատալոգ, Ե., 1967
• Арпеник Налбандян (Пред. – Ара Сарксян) – каталог, Е., 1967
• Արփենիկ Նալբանդյան – բուկլետ, Հայաստանի պետական պատկերասրահ, Ե., 1974
• Le Muse՛e des Arts de l՚ Arme՛nie (Composition et introduction de N.Mazmanian)– Leningrad, Aurore, 1975, p.94
• Դզնունի Դ. – Հայ կերպարվեստագետներ, համառոտ բառարան - Ե., «Լույս», 1977, էջ 359
• Казарян М. – Изобразительное искусство армянской ССР – М., 1978, с.210, ил.70
• Сборник – Искусство Советской Армении за 60 лет – Ер.: Изд-во АН АрмССР, 1980, с. 102
• Հայկական սովետական հանրագիտարան – հ.8, Ե., 1982, էջ 149
• Дрампян Р. – Государственная картинная галерея Армении – М., 1982, с.91,
• Государственная картинная галерея Армении – М., 1986, с.45, ил.29
• Степанян Н. – Искусство Армении – М., «Советский художник», 1989, с.210, ил.196
• Ստեփանյան Գ. – Կենսագրական բառարան – հ.Գ, Ե., «Խորհրդային գրող», 1990, էջ 114
• Հայաստանի ազգային պատկերասրահ – ալբոմ, հայ., անգլ., ֆրանս., Մարսել, 1992, էջ 138
• Armenian women artists 2000 – Մշակույթի հայկական ֆոնդ (օրացույց)
• Փարսադանյան Ա. – Հայը.կենսագրություն մեկ տողով – Ե., ՎՄՎ-Պրինտ, 2004, էջ 382
• Ով ով է. Հայեր – Կենսագրական հանրագիտարան – հ.2, Ե., 2007, էջ 201
• Հայաստանի ազգային պատկերասրահ – ալբոմ, Ե., «Տիգրան Մեծ», 2008, էջ 100,
• Աղասյան Արարատ, Հակոբյան Հ., Հասրաթյան Մ., Ղազարյան Վ. – Հայ արվեստի պատմություն – Ե., «Զանգակ», 2009, էջ 371, 388, նկ. էջ 373
• Աղասյան Արարատ – Հայ կերպարվեստի զարգացման ուղիները 19-20- րդ դարերում – Ե., 2009, էջ 105
• Արամ Իսաբեկյան (Առաջաբան` Վ.Ղազարյան) – ալբոմ, Ե., «Տիգրան Մեծ», 2010, էջ 9
• Միրզախանյան Ռ., Հակոբյան Հ. – Սոցիալիստական ռեալիզմը և խորհրդահայ կերպարվեստը – Ե., «Տիգրան Մեծ», 2014, էջ 183, 185, նկ.97, 98
• Երևանի Գեղարվեստի Պետական Ակադեմիայի 70-ամյակ, գիրք (Տեքստի հեղինակներ` Ա.Օհանյան, Ք.Ավետիսյան)– Ե., 2015, էջ 137, նկ. էջ 69
• Արփենիկ Նալբանդյան 100 (Հեղինակ` Հ.Բադալյան) – կատալոգ, Ե., 2016
• Arpenik Nalbandyan 100 (Author Hasmik Badalyan) – catalogue, Yerevan, 2016

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արփենիկ Նալբանդյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 149)։