Առնոլդ Շյոնբերգ

Առնոլդ Շյոնբերգ
Բնօրինակ անուն	գերմ.՝ Arnold Schönberg
Ի ծնե անուն	գերմ.՝ Arnold Franz Walter Schönberg
Ծնվել է	սեպտեմբերի 13, 1874[…]; Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա
Երկիր	Ավստրիա, ԱՄՆ, Ավստրո-Հունգարիա և Գերմանիա
Մահացել է	հուլիսի 13, 1951[…] (76 տարեկան); Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Գերեզման	Վիենայի կենտրոնական գերեզմանատուն
Ժանրեր	20-րդ դարի դասական երաժշտություն, օպերա, ատոնալ երաժշտություն, Սերիական երաժշտություն, դասական երաժշտություն, էքսպրեսիոնիզմ և Դոդեկաֆոնիս
Մասնագիտություն	դասական կոմպոզիտոր, նկարիչ, երաժշտագետ, երաժշտության տեսաբան, գրող, դիրիժոր, կոմպոզիտոր, երաժշտության ուսուցիչ և արվեստագետ
Գործիքներ	դաշնամուր
Աշխատավայր	Պրուսիայի արվեստի ակադեմիա
Անդամակցություն	Վիեննական Երկրորդ Դպրոց
Ամուսին	Gertrud Schoenberg? և Mathilde Zemlinsky?
Կայք	schoenberg.org
	Arnold Schoenberg Վիքիպահեստում

Առնոլդ Շյոնբերգը (գերմ.՝ Arnold Schönberg, սեպտեմբերի 13, 1874(1874-09-13)^[1]^[2]^[3]^[…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա^[4]^[5] - հուլիսի 13, 1951(1951-07-13)^[4]^[1]^[6]^[…], Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ^[4]^[5]), ավստրիացի կոմպոզիտոր, երաժշտական տեսաբան, գրող, նկարիչ, գյուտարար։

Ծագումով հրեա է, ապրել է Ավստրիայում։ Նա ստեղծեց իր համախոհների խումբը (դպրոցը), ֆաշիզմի ժամանակ իբրև հրեա հետապնդվեց, գաղթեց ԱՄՆ, որտեղ և մահացավ։ Ունի ստեղծագործական մի քանի փուլ, սկզբում ռոմանտիկական, որտեղ կրում է Բրամսի ազդեցությունը, գրել է «Լուսավորված գիշեր» ծրագրային գործը լարային նվագախմբի համար, որտեղ հասել է զգացմունքների, նրբերանգների բազմազան պատկերմանը, իր իսկ առաջարկած սյուժեով։ Կինը և տղամարդը զբոսնում են լուսնի լույսով ողողված անտառում, կինը խոստովանում է իր մեղքերը, տղամարդը նրան հանգստացնում է և նրանց հոգիները ձուլվում են գիշերային բնության մեջ։

Հաջորդ փուլը, սկսած 20-րդ դարի սկզբից կապվում է էքսպրեսիոնիզմի հետ։ Տիպիկ էքսպրեսիոնիստական սյուժեով է օրինակ «Գարե ամրոցի երգը» օրատորիան։ Արքայի մասին է, որի սիրուհուն՝ հասարակ մի գեղջկուհու, սպանել է տալիս թագուհին։ Արքան վշտից մահացել է և երևում է ամրոցի մոտակայքում ուրվականի տեսքով՝ փնտրելով իր սպանված սիրուհուն։ Նման սյուժե կա «Սպասում» մոնոդրամայում։ Կնոջ մռայլ կանխազգացումներն են, որը գիշերով անտառում սպասում է իր սիրելիին, ապա մտնում է անտառի թավուտը և գիշերային ձայները ուժեղացնում են նրա սարսափը, ի վերջո գտնում է սիրելիի դիակը։ Օգտագործված է վոկալ տեխնիկայի լայն հնարավորություններ՝ մեզ արդեն ծանոթ գերլարված ճիչերը, որոնք գալիս են Մալերի սիմֆոնիաների վոկալ պարտիաներից։ Շյոնբերգի մոտ դա առավել ևս ընդգծվում է և այդ օպերան անվանվում է «ճիչերի դրամա»։

Ատոնալ շրջանի նշանակալի գործն է «Լուսնային Պիերո» կանտատը, մեներգչուհու համար՝ գործիքային անսամբլի կատարմամբ։ Պիերոն ավանդական կառնավալային կերպար է, բայց այս անգամ ներկայացվում է լուսնոտի կերպարանքով և սովորական երևույթները նրա աչքին երևում են տեսիլների ձևով, հաճախ որպես արյունալի տեսիլներ։ Երգող ձայնի պարտիան մասամբ կատարվում է արտասանությանը մոտ եղանակով, այս դեպքում նոտայի գլխին դրվում է խաչ՝ փոքրիկ։ Այսպիսի խոսակցական երգեցողությունը Շյոնբերգը անվանել է «շպրեխ-գեզանգ» (խոսակցական երգեցողություն Նվագակցող անսամբլը կազմված է 5 երաժիշտներից, բայց ընդգրկված են 8 գործիք, քանի որ ֆլեյտահարը նվագում է նաև պիկոլո ֆլեյտա, կլարնետահարները նաև բաս կլարնետ, ջութակահարը նաև ալտ, բացի դրանից կա նաև թավջութակ և դաշնամուր։ Սա օրինակ է ոչ ավանդական անսամբլի դիմելու։

1921-1922 թթ. իր առաջ քաշած դոդեկաֆոնիայի տեսությունը Շյոնբերգը պրակտիկորեն մարմնավորում է 5 դաշնամուրային պիեսներում և սերենադում՝ գրված բարիտոնի և ոչ ավանդական գործիքային կազմի համար։ Ֆաշիզմի օրոք, հետապնդվելով որպես հրեա, Շյոնբերգը գաղթեց ԱՄՆ, որտեղ և ստեղծեց դաշնամուրային կոնցերտը և 2 հակապատերազմյան գործեր, որոնք հերքեցին այն կարծիքը, որ Շյոնբերգը անտարբեր է քաղաքական իրադաձությունների նկատմամբ։ Դրանք են «Ձոներգ Նապոլեոնին» և «Փրկվածը Վարշավայից»։ Առաջինը գրված է Բայրոնի խոսքերով, որը զգուշացնում է, թե ինչ վտանգ է սպառնում, երբ մեկ անհատի ձեռքում կենտրոնանում է մեծ իշխանությունը։ Բոլորը հասկացան, որ Շյոնբերգը, չնայած Նապոլեոնին է ձոնում իր գործը, բայց ի նկատի ունի Հիտլերին և իր շրջապատին։ Ընդգրկված են անսովոր բաս, արտասանող, դաշնամուր և լարային քառյակ։

«Փրկվածը Վարշավայից» գործը պատմում է համակենտրոնացման ճամբարի զոհերի մասին, հրաշքով փրկված ականատեսի անունից։ Դարձյալ կա արտասանող, նվագակցում է նվագախումբը, իսկ վերջում միանում է երգչախումբը՝ հրեական եկեղեցական երգեցողությամբ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
↑ ^3,0 ^3,1 Newlin D., Kuiper K. Encyclopædia Britannica
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Шёнберг Арнольд // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,00 ^5,01 ^5,02 ^5,03 ^5,04 ^5,05 ^5,06 ^5,07 ^5,08 ^5,09 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 RKDartists (նիդերլ.)
↑ JSTOR — 1995.
↑ http://www.bbc.co.uk/radio3/classical/onmusic/music_modernism.shtml

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիգրան Մանսուրյան, Մեր դարաշրջանի երաժշտական հիմնական ուղղությունները։ (Զրույցներ ժամանակակից արվեստի մասին)։ «Գարուն», 1969, № 2, էջ 67-70։
Տիգրան Մանսուրյան, Առնոլդ Շյոնբերգ։ «Գարուն», 1971, № 7, էջ 80-81։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Առնոլդ Շյոնբերգ» հոդվածին։

[_d7cd91907c416531-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_a6d957177f995c07-2] 2,0 ^2,1 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_3ba8036163717489-3] 3,0 ^3,1 Newlin D., Kuiper K. Encyclopædia Britannica

[_8d12fd475722db0e-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Шёнберг Арнольд // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_20da34b4485ed439-5] 5,00 ^5,01 ^5,02 ^5,03 ^5,04 ^5,05 ^5,06 ^5,07 ^5,08 ^5,09 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)

[_29f193dbe785765e-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 RKDartists (նիդերլ.)

[_27e0255736aa1258-7] JSTOR — 1995.

[_7f6a5ecd8276564b-8] ttp://www.bbc.co.uk/radio3/classical/onmusic/music_modernism.shtml

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]