Ախտահոգեբանություն

Հոգեբանություն
Պատմություն Բնագավառներ
Տեսակներ
Ախտահոգեբանություն Անհատական Զարգացման Էթնիկական Էվոլյուցիոն Կոգնիտիվ Համեմատական Հոգեգենետիկա Մաթեմատիկական Միջմշակութային Մշակութային Նյարդահոգեբանություն Պոզիտիվ Սոցիալական Կենսաբանական Տարիքային Փորձարարական Քանակական
Կիրառական հոգեբանություն
Անձի Առողջության Արդյունաբերական Բժշկական Դատաբժշկական Դպրոցի Երաժշտության Երթևեկության Ինժեներական Իրավաբանական Խորհրդատվական Կառավարման Կլինիկական Կրթական Կրոնի Համայնքային Հատուկ Հումանիտար Մանկան Մանկավարժական Շրջակա միջավայրի Ռազմական Սպառողական Սպորտի Ստեղծագործության Տիեզերական Տնտեսագիտական Քաղաքական

Ախտահոգեբանություն (հուն․՝ πάθος — տառապանք, հիվանդություն, հունարեն՝ ψυχή — հոգի և հունարեն՝ λογία — ուսմունք), կլինիկական հոգեբանության պրակտիկ ճյուղ, «ուսումնասիրում է հոգեբանական գործընթացների խանգարումները (օրինակ՝ հոգեկան հիվանդությունների ժամանակ)» և ախտաբանական փոփոխությունների վերլուծություն իրականացնող հոգեբանական մեթոդների վիճակը՝ համեմատելով ձևավորման բնույթն ու հոգեկան գործընթացների ընթացքը, նորմայում անհատի վիճակն ու հատկությունները։

Ախտահոգեբանությունը կապված է հատուկ հոգեբանության (մասնավորապես՝ օլիգոֆրենո հոգեբանության) և դեֆեկտոլոգիայի, ինչպես նաև հոգեբուժության հետ։

Կարճ պատմություն և ժամանակակից վիճակ

Ախտահոգեբանությունն, ինչպես նաև նյարդահոգեբանությունը, ծագել են 19-րդ դարի երկրորդ կեսին արևմտյան Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում։ Առաջին հերթին, առողջապահության և սոցիալական ապահովման ոլորտներում, որպես պրակտիկ սոցիալական միջոցառումների կենտրոնացված շարք, ախտահոգեբանությունը որոշակի զարգացում ստացել է ԽՍՀՄ-ում։ Սովետական ախտահոգեբանության և բժշկական (կլինիկական) հոգեբանության առավել հայտնի մասնագետներից էին՝ Ադրիան Գրիբոեդովը, Ռաիսա Գոլանտը, Վալդիմիր Մյասիշեվը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ախտահոգեբանությունն ու կլինիկական հոգեբանությունը, ինչպես նաև նյարդահոգեբանությունը պահանջված էին՝ հոգեբանական խնդիրներ կամ գնագ-ուղեղային վանասվածք ունեցող հիվանդների մոտ հոգեկան ֆունկցիաների վերականգնման գործում, որոնք ստացվել էին ռազմական գործողությունների ժամանակ։

Ախտահոգեբանությունը և կլինիկական հոգեբանությունը բուռն կերպով սկսեցին զարգանալ 1970-ական թվականներին։

Ներկայումս տեղի է ունենում ախտահոգեբանության տարանջատումն՝ առանձին ուղղությունների։ Մասնավորապես՝ կլինիկական ախտահոգեբանությունից առանձնացել է ինքնուրույն ճյուղ՝ դատական ախտահոգեբանությունը։

Ախտահոգեբանական ախտորոշում

Ախտահոգեբանական ախտորոշիչ գիտափորձը՝ հետազոտության ընթացակարգի պլանով և որոկական ցուցանիշների վերլուծության արդյունքներով (առաջադրանքի կատարման համար ժամանակի սահմանափակման բացակայություն, առաջադրանքի կատարման ժամանակ խոսքային և էմոցիոնալ ռեակցիաներ և այլն) ուրույն կերպով տարբերվում է հետազոտման ավանդական թեստային մեթոդից։ Ախտահոգեբանական հետազոտության արձանագրության վերլուծությունը պահանջում է յուրահատուկ տեխնոլոգիա, որոշակի հմտություններ, և «Արձանագրությունն է փորձի հոգին»։

Փորձարարական օրինակների կառուցման հիմնական սկզբունքը՝ ուղղված հիվանդների հոգեկանի հետազոտմանը, համարվում է սովորական հոգեկան գործունեության մոդելավորման սկզբունքը, որն իրականացվում է մարդու կաղմից աշխատանքում, ուսման մեջ, շփումներում։ Մոդելավորումն այն է, որ առանձնացվում են հիմնական հոգեբանական գործողությունները և մարդու մոտ առաջանում է, կամ կազմակերպվում է այդ գործողությունների կատարումը անսովոր, որոշակիորեն արհեստական իրավիճակներում։ Այդ տեսակի մոդելների քանակն ու որակը. այստեղ և՛ վերլուծությունը, և՛ համադրությունը, և՛ առարկաների միջև տարբեր կապերի հաստատումը, զուգակցումը, մասնատումը և այլն շատ տարբեր են։ Տեսականորեն գիտափորձերի մեծամասնությունը հանգում է նրան, որ հիվանդին առաջարկում են կատարել ինչ-որ աշխատանք, առաջարկելով մի շարք պարկտիկ առաջադրանքներ կամ գործողություններ, իսկ հետո մանրամասն գրանցում, թե հիվանդն ինչպես է գործում, իսկ եթե սխալվում է, ապա դա ինչի հետ է կապված և ինչպիսին են այդ սխալները։

Տես նաև

• Հոգեկան հիվանդություններ

Գրականություն

• Астапов В. М. Введение в дефектологию с основами нейро- и патопсихологии. — М.: Международная педагогическая академия, 1994. — 216 с.
• Балабанова Л. М. Вопросы определения нормы и отклонений // Судебная патопсихология. — Донецк: Сталкер (издательство), 1998. — 432 с. — ISBN 966-596-104-7
• Блейхер В. М. Клиническая патопсихология. — Ташкент: «Медицина», 1976. — 326 с.
• Зейгарник Б. В. Патопсихология. — М.: Из-во МГУ, 1986. — 287 с.
• Платонов К. К. Краткий словарь системы психологических понятий: Учебное пособие. — М.: Высш. школа, 1981. — 94 с.
• Понятийно-терминологический словарь логопеда / Под редакцией Селиверстов, Вячеслав Иванович. — Москва: Владос, 1997. — С. 241. — 400 с. — 25 000 экз. — ISBN 5-691-00044-6
• Рубинштейн С. Я. Психология умственно отсталого школьника: Учеб. пособие. — М.: Просвещение, 1979. — 192 с.
• Рубинштейн С. Я. Экспериментальные методики патопсихологии и опыт применения их в клинике (практическое руководство). — М.: Медицина, 1970. — 215 с.
• Рубинштейн С. Я. Экспериментальные методики патопсихологии. — М.: Эксмо-Пресс, 1999. — 303 с.
• Энциклопедический словарь медицинских терминов. В 3-х томах / Главный редактор Петровский, Борис Васильевич. — Москва: Советская энциклопедия (издательство), 1983. — Т. 2. — С. 302. — 1424 с. — 100 000 экз.