«Օորտի ամպ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ r2.7.3) (Ռոբոտ․ jv:Awan oort փոփոխվել է jv:Méga Oortով
Տող 124. Տող 124.
[[bar:Oortsche Woikn]]
[[bar:Oortsche Woikn]]
[[be:Воблака Оарта]]
[[be:Воблака Оарта]]
[[be-x-old:Воблака Аорта]]
[[be-x-old:Воблака Оорта]]
[[bg:Облак на Оорт]]
[[bg:Облак на Оорт]]
[[br:Koumoulennad Oort]]
[[br:Koumoulennad Oort]]

10:02, 18 Դեկտեմբերի 2012-ի տարբերակ

Պատկերը ցույց է տալիս Օորտի ամպի ենթադրյալ տեսքը

Օորտի ամպ, ենթադրական գնդաձև տարածք Արեգակնային համակարգում, որը հանդիսանում է երկարաժամկետ գիսաստղերի աղբյուր։ Դիտարկումներով Օորտի ամպի գոյությունը չի ապացուցված, սակայն կան շատ անուղակի փաստեր, որոնք բացահայտում են նրա գոյությունը։

Արեգակից մինչև Օորտի ամպը ընկած ենթադրյալ հեռավորությունը կազմում է 50.000 մինչև 100.000 ա. մ.[1] — մոտ մեկ լուսային տարի. Դա կազմում է մինչև Կենտավրոսի Պրոքսիմա (Արեգակին ամենամոտ աստղը) ընկած հեռավորության մոտ քառորդ մասը։ Կոյպերի գոտին և ցրված սկավառակը, երկու այլ հայտնի տրանսնեպտունային մարմինների տարածքները, հազարավոր անգամներ փոքր են Օորտի ամպից։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը հանդիսանում է Արեգակնային համակարգի ձգողության ուժի սահմանը[2]Հիլլի գունդը, որը հաշվարկվել է մոտ 2,0 լուսային տարի Արեգակնային համակարգի համար։

Ինչպես ենթադրվում է Օորտի ամպը բաղկացած է երկու առանձին մասերից՝ արտաքին գնդաձև Օորտի ամպ և ներքին սկավառակաձև Օորտի ամպ։ Օորտի ամպի մարմինները մեծամասամբ կազմված են ջրային, ամոնիակային և մեթանային սառույցներից։ Աստղագետները գտնում են, որ Օորտի ամպի մարմինները առաջացել են Արեգակի մոտ և հետագայում ցրվել են հեռավոր տիեզերք գազային հսկա մոլորակների ձգողականության ազդեցության հետևանքով, Արեգակնային համակարգի ձևավորման նախնական շրջաններում[1].

Չնայած այն բանին, որ Օորտի ամպի հավաստի դիտարկումենրի մասին չկան տեղեկություններ, աստղագետները գտնում են, որ այն հանդիսանում է Արեգակնային համակարգ ներխուժող բոլոր երկարաժամկետ գիսաստղերի և Հալլեյան տիպի գիսաստղերի, ինչպես նաև կենտավրոսներից և շատ Յուպիտերի ընտանիքի գիսաստղների աղբյուր[3]։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը ընդամենը համարվում է Արեգակնային համակարգի մոտավոր սահման, և այսպիսով, այն հեշտությամբ կարող է ընկնել ինչպես մոտ գտնվող աստղերի ձգողության ազդեցության տակ, այնպես էլ Գալակտիկայի ազդեցության տակ։ Այդ ուժերը երբեմն ստիպում են գիսաստղներին ուղղվել Արեգակնային համակարգի կենտրոնական մաս[1]։ Ելնելով նրանց ուղեծրերից, կարճաժամկետ գիսաստղերը կարող առաջանալ նաև ցրված սկավառակում, իսկ նրանցից որոշներն էլ Օորտի ամպում[1][3]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Կոյպերի գոտին և ավելի հեռու ընկած ցրված սկավառակը բազմաթիվ անգամ դիտվել և չափվել են, Օորտի ամպի մարմիններ, այս պահին կարող են ենթադրաբար համարվել միայն չորս մարմիններ՝ Սեդնան, (148209) 2000 CR105, (2006) SQ372 և (2008) KV42[4][5].

Վարկածներ

Առաջին անգամ այսպիսի ամպի գոյության մասին գաղափարը առաջ է քաշվել էստոնացի աստղագետ Էռնստ Էպիկի կողմից 1932 թվականին[6]: Անկախ սրանից 1950-ականներին, այսպիսի գաղափար է առաջ քաշվել նիդերլանդացի աստղաֆիզիկոս Յան Օորտի կողմից, որպես հետևյալ պարադոքսի լուծում[7]` Արեգակնային համակարգի պատմության մեջ գիսաստղերի ուղեծրերը հաստատուն չեն, նրանց շարժման վերլուծությունը հուշում է, որ նրանք վերջին հաշվով պետք է կամ բախվեն Արեգակի հետ, կամ մոլորակներից մեկի, կամ պետք է դուրս մղվեն Արեգակնային համակարգից մոլորակների հետ փոխազդման պատճառով: Բացի այդ, քանի որ նրանք կազմված են ցնդող նյութերից, այս նյութերը անընդհատ ցնդում են գիսաստղի ամեն մոտեցման ժամանակ Արեգակին, կամ նրանց վրա գոյանում է պաշտպանիչ շերտ: Այսպիսով, Օորտի կարծիքով, գիսաստղերը, հավանաբար չեն առաջացել իրենց ասյօրյա ուղեծրերի վրա, և հավանաբար անց են կացրել իրենց գոյության հիմնական մասը արտաքին ամպում[7][8][9]:

Գոյություն ունեն երկու դասի գիաստղեր` կարճ և երկար պարբերությամբ գիսաստղերերը: Կարճ պարբերությամբ գիսաստղերը ունեն համեմատաբար մոտ ուղեծրեր, 200 տարուց պակաս պտույտի պարբերությամբ և փոքր թեքումով խավարածրի հարթության նկատմամբ: երկար պարբերությամբ գիսաստղերը ունեն բավականին ձգված ուղեծրեր, հազարավոր աստղագիտական միավորների կարգի, և հայտնվում են բոլոր թեքումներից[9]: Օորտը նշել է, որ գոյություն ունի երկար պարբերությամբ գիսաստղերի ապոհելիների բաշխման պիկ (Արեգակից առավել հեռու ընկած ուղեծրի կետերը)` մոտ 20000 ա. մ., որը ենթադրում է, այդ հեռավորության վրա գիսաստղերի ամպ գնդաձև, իզոտրոպ բաշխումով[9]: Համեմատաբար հազվագյուտ գիսաստղերը, որոնք ունեն ավելի փոքր քան 10000 ա. մ. ուղեծրեր, հավանաբար, անցել են մեկ կամ ավելի անգամներ Արեգակնային համակարգի միջով, և այդ պատճառով ունեն այսպիսի ուղեծրեր (մոլորակների ձգողության ուժերի ազդեցության տակ)[9]:

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Alessandro Morbidelli. (02.03.2008). «Origin and dynamical evolution of comets and their reservoirs» (PDF) (անգլերեն). arxiv. Վերցված է 2009-02-28-ին.
  2. «Oort Cloud» (անգլերեն). NASA Solar System Exploration. Վերցված է 2009-02-28-ին.
  3. 3,0 3,1 V. V. Emelyanenko, D. J. Asher, M. E. Bailey. (2007). «The fundamental role of the Oort cloud in determining the flux of comets through the planetary system». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) DOI:10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x(անգլ.)
  4. Alessandro Morbidelli, Harold Levison. (2004). «Scenarios for the Origin of the Orbits of the Trans-Neptunian Objects (2000) CR105 and (2003) VB12 (Sedna)». The Astronomical Journal. DOI:10.1086/424617(անգլ.)
  5. «International Team of Astronomers Finds Missing Link». NRC Herzberg Institute of Astrophysics. 2008.(անգլ.)
  6. Էռնստ Էպիկ (1932). 67. Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences: 169–182. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն); Unknown parameter |titel= ignored (|title= suggested) (օգնություն)
  7. 7,0 7,1 Յան Օորտ (1950). «The structure of the cloud of comets surrounding the Solar System and a hypothesis concerning its origin» (PDF). 11. Bull. Astron. Inst. Neth: 91–110. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)(անգլ.)
  8. David C. Jewitt. (2002). «From Kuiper Belt Object to Cometary Nucleus: The Missing Ultrared Matter». 123. The Astronomical Journal: 1039–1049. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն) (անգլ.)
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Harold F. Levison, Luke Donnes. (2007). Edited by Lucy Ann Adams McFadden, Lucy-Ann Adams, Paul Robert Weissman, Torrence V. Johnson (ed.). Encyclopedia of the Solar System (2nd ed ed.). Amsterdam; Boston: Academic Press. էջեր 575–588. ISBN 0120885891. {{cite book}}: |edition= has extra text (օգնություն); |editor= has generic name (օգնություն); Unknown parameter |part= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)

Արտաքին հղումներ

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA