«Հայդարաբադի նիզամ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 36. Տող 36.
|ստորագրություն =
|ստորագրություն =
}}
}}
'''[[Հայդարաբադ]]ի նիզամ''' կամ '''Հայդարաբադի նիզամ ալ Մուլք,''' կրճատ` '''Նիզամ ալ Մուլք''' կամ '''Նիզամ''' ''([[թելուգու]]` నిజాం-ఉల్-ముల్క్ అఫ్ హైదరాబాద్, {{lang-ur|نظام-ال-ملک وف حیدرآباد}}, {{lang-mr|निझाम-उल-मुल्क ए हैदराबाद}}, {{lang-kn|ನಿಜ್ಯಮ್-ಉಲ್-ಮುಲ್ಕ್ ಆಫ್ ಹೈದರಾಬಾದ್}}, {{lang-fa|نظام-ال-ملک اف حیدرآباد}} - միապետական իշխանության կարգ)'', տիտղոս, [[Հնդկաստան]]ի [[Հայդարաբադ (պետություն)|Հայդարաբադ իշխանական պետության]] միապետ, տիրակալ։ Տիտղոսը միապետ նշանակությամբ գործածության մեջ է եղել 1720-1948 թվականներին՝ սկիզբ առնելով Ասաֆ Ջահ դինաստիայից և ավարտվելով վերջին նիզամին գահընկեց անելով և Հայդարաբադ իշխանական պետությունը [[Հնդկաստանի միություն|Հնդկաստանի միության]] մեջ ընդգրկվելով<ref>{{Cite web|url=http://www.indiadefence.com/hyderabad.htm|title=HYDERABAD 1948 REVISITED –– WAS KASHMIR A MISTAKE? THERE ONCE WAS A HYDERABAD!|last=Mohan Guruswamy|first=|date=սեպտեմբերի 14, 2002|website=|publisher=New Delhi|accessdate=|archive-date=2005-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20050331094608/http://www.indiadefence.com/hyderabad.htm|dead-url=yes}}</ref>։
'''[[Հայդարաբադ]]ի նիզամ''' կամ '''Հայդարաբադի նիզամ ալ Մուլք,''' կրճատ՝ '''Նիզամ ալ Մուլք''' կամ '''Նիզամ''' ''([[թելուգու]]՝ నిజాం-ఉల్-ముల్క్ అఫ్ హైదరాబాద్, {{lang-ur|نظام-ال-ملک وف حیدرآباد}}, {{lang-mr|निझाम-उल-मुल्क ए हैदराबाद}}, {{lang-kn|ನಿಜ್ಯಮ್-ಉಲ್-ಮುಲ್ಕ್ ಆಫ್ ಹೈದರಾಬಾದ್}}, {{lang-fa|نظام-ال-ملک اف حیدرآباد}} - միապետական իշխանության կարգ)'', տիտղոս, [[Հնդկաստան]]ի [[Հայդարաբադ (պետություն)|Հայդարաբադ իշխանական պետության]] միապետ, տիրակալ։ Տիտղոսը միապետ նշանակությամբ գործածության մեջ է եղել 1720-1948 թվականներին՝ սկիզբ առնելով Ասաֆ Ջահ դինաստիայից և ավարտվելով վերջին նիզամին գահընկեց անելով և Հայդարաբադ իշխանական պետությունը [[Հնդկաստանի միություն|Հնդկաստանի միության]] մեջ ընդգրկվելով<ref>{{Cite web|url=http://www.indiadefence.com/hyderabad.htm|title=HYDERABAD 1948 REVISITED –– WAS KASHMIR A MISTAKE? THERE ONCE WAS A HYDERABAD!|last=Mohan Guruswamy|first=|date=սեպտեմբերի 14, 2002|website=|publisher=New Delhi|accessdate=|archive-date=2005-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20050331094608/http://www.indiadefence.com/hyderabad.htm|dead-url=yes}}</ref>։


Հայդարաբադի Նիզամի իշխանական պետությունը Հնդկաստանի ամենամեծ և առավել բարեկեցիկ իշխանական պետությունն է եղել։ Նիզամի իշխանությունը տարածվել է [[Դեկանի սարահարթ]]ում` ընդգրկելով Հյուսիսային Հնդկաստանի [[Մալվա (Հնդկաստան)|Մալվայից]] ընդհուպ մինչև Հնդկաստանի հարավ` [[Տիրուչիրապպալլի (Հնդկաստան)|Տիրուչիրապպալլի]]։ 82,698 մղոն² (214,190 կմ²) տարածքում Նիզամի իշխանության տակ եղել է 16.34 մլն բնակիչ (ըստ 1941 թվականի մարդահամարի), որոնք մեծ մասամբ (85%) [[Հինդուիզմ|հինդուներ]] էին։ 
Հայդարաբադի Նիզամի իշխանական պետությունը Հնդկաստանի ամենամեծ և առավել բարեկեցիկ իշխանական պետությունն է եղել։ Նիզամի իշխանությունը տարածվել է [[Դեկանի սարահարթ]]ում՝ ընդգրկելով Հյուսիսային Հնդկաստանի [[Մալվա (Հնդկաստան)|Մալվայից]] ընդհուպ մինչև Հնդկաստանի հարավ՝ [[Տիրուչիրապպալլի (Հնդկաստան)|Տիրուչիրապպալլի]]։ 82,698 մղոն² (214,190 կմ²) տարածքում Նիզամի իշխանության տակ եղել է 16.34 մլն բնակիչ (ըստ 1941 թվականի մարդահամարի), որոնք մեծ մասամբ (85%) [[Հինդուիզմ|հինդուներ]] էին։ 


[[Հնդկաստանի վարչական բաժանում|Այդ պետությունն այժմ բաժանված է]] մի քանի մասերի, որոնցից մի մասը [[Հայդարաբադ (քաղաք, Հնդկաստան)|Հայդարաբադ քաղաքի]] հետ միասին [[Թելինգանա|Թելանգանա]] և [[Անդհրա-Պրադեշ]] նահանգների, [[Հայդարաբադ-Կառնատակա]]ն [[Կաննադա (լեզու)|կաննադախոսներով]]` [[Կառնատակա]]յի և [[Մարաթվադա]] մարզը [[Մարաթհի|մարաթհախոսներով]]` [[Մահարաշտրա]]յի միջև։
[[Հնդկաստանի վարչական բաժանում|Այդ պետությունն այժմ բաժանված է]] մի քանի մասերի, որոնցից մի մասը [[Հայդարաբադ (քաղաք, Հնդկաստան)|Հայդարաբադ քաղաքի]] հետ միասին [[Թելինգանա|Թելանգանա]] և [[Անդհրա-Պրադեշ]] նահանգների, [[Հայդարաբադ-Կառնատակա]]ն [[Կաննադա (լեզու)|կաննադախոսներով]]՝ [[Կառնատակա]]յի և [[Մարաթվադա]] մարզը [[Մարաթհի|մարաթհախոսներով]]՝ [[Մահարաշտրա]]յի միջև։


Հայդարաբադի վերջին Նիզամը` Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ը (1886-1967), որը Բրիտանական կառավարության կողմից ստացել է '''Ձերդ Բարձրագույն Մեծություն''' (His Exalted Highness, կրճատ` HEH) կոչումը, ըստ ''[[Ֆորբս]]'' ամսագրի 2008 թվականի հարուստների ցանկի` ''հինգերորդ'' ամենահարուստ մարդն է մարդկության պատմության մեջ իր US $ 210.8 մլրդ կարողությամբ<ref name="thedailystar.net" /><ref name=":0" />։
Հայդարաբադի վերջին Նիզամը՝ Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ը (1886-1967), որը Բրիտանական կառավարության կողմից ստացել է '''Ձերդ Բարձրագույն Մեծություն''' (His Exalted Highness, կրճատ՝ HEH) կոչումը, ըստ ''[[Ֆորբս]]'' ամսագրի 2008 թվականի հարուստների ցանկի՝ ''հինգերորդ'' ամենահարուստ մարդն է մարդկության պատմության մեջ իր US $ 210.8 մլրդ կարողությամբ<ref name="thedailystar.net" /><ref name=":0" />։


== Տիտղոսի ծագում ==
== Տիտղոսի ծագում ==
Նիզամ ալ Մուլք տիտղոսն առաջին անգամ օգտագործվել է [[Ուրդու]]ում շուրջ 1600 թվականին, որը նշանակել է ամբողջ կայսրության ''մարզպետ'' կամ ''պատգամավոր։'' Բառը գալիս է արաբերենից, [[Նիզամ ալ-Մուլք|Աբու Ալի Հասան իբն Ալի Թուսիից]] (1018 ապրիլի 11 - 1092 հոկտեմբերի 14), ով առավելապես հայտնի է եղել Նիզամ ալ-Մուլք պատվավոր տիտղոսով (արաբ نظامالملک, Order of the Realm` թագավորական կարգ), Nizām (نظام), որ նշանակում է ''կարգ, դիրք։'' Նիզամը կոչվել է Ալա Հադրաթ / Ալա Հազրաթ (Shah Abdul Wahhab) կամ Նիզամ Սարկար, որը նշանակում Ձերդ Մեծություն։
Նիզամ ալ Մուլք տիտղոսն առաջին անգամ օգտագործվել է [[Ուրդու]]ում շուրջ 1600 թվականին, որը նշանակել է ամբողջ կայսրության ''մարզպետ'' կամ ''պատգամավոր։'' Բառը գալիս է արաբերենից, [[Նիզամ ալ-Մուլք|Աբու Ալի Հասան իբն Ալի Թուսիից]] (1018 ապրիլի 11 - 1092 հոկտեմբերի 14), ով առավելապես հայտնի է եղել Նիզամ ալ-Մուլք պատվավոր տիտղոսով (արաբ نظامالملک, Order of the Realm՝ թագավորական կարգ), Nizām (نظام), որ նշանակում է ''կարգ, դիրք։'' Նիզամը կոչվել է Ալա Հադրաթ / Ալա Հազրաթ (Shah Abdul Wahhab) կամ Նիզամ Սարկար, որը նշանակում Ձերդ Մեծություն։


Իրականում Հայդարաբադի վերաբերյալ կիրառվում էր պարզապես [[Նավաբ]] տիտղոսը։
Իրականում Հայդարաբադի վերաբերյալ կիրառվում էր պարզապես [[Նավաբ]] տիտղոսը։
Տող 52. Տող 52.


== Ասաֆ Ջահ դինաստիայի պատմություն ==
== Ասաֆ Ջահ դինաստիայի պատմություն ==
Ասաֆ Ջահ դինաստիան սկզբնավորվել է [[Ասիֆ Ջահ I|Քամար ադ դին Խանից]], նա [[Դեկանի սարահարթ|Դեկանի]] [[փոխարքա]] նշանակվել է [[Մեծ Մողոլների կայսրություն|Մողոլների կայսրության]] կողմից 1713-1721 թվականներին։ 1707 թվականին [[Աուրանգզեբ]]ի մահից հետո Մողոլների նշանակմամբ Քամար ադ դին Խանը պարբերաբար եղել է Դեկանի կառավարիչ։ 1712 թվականին Մեծ Մողոլների կայսր Ֆարուկ Սիյարը Քամար ադ դին Խանին նշանակեց Դեկանի փոխարքա և նրան տվեց «Նիզամ ալ Մուլք» տիտղոսը։ Մողոլների կայսրությունն աստիճանաբար փլուզվում էր և Քամար ադ դին Խանը գործնականում անկախ էր կառավարում Հայդարաբադը սկսած 1724 թվականից և 1725 թվականին կայսրից ստացավ «Ասաֆ Ջահ» տիտղոսը, որը Մեծ Մողոլական կայսրության ամենաբարձրագույն տիտղոսն էր համարվում։ Մողոլական կայսրության հսկողության թուլանալուց հետո, Ասաֆ Ջահը Հայդարաբադն անկախ հայտարարեց` իր գլխավորությամբ։
Ասաֆ Ջահ դինաստիան սկզբնավորվել է [[Ասիֆ Ջահ I|Քամար ադ դին Խանից]], նա [[Դեկանի սարահարթ|Դեկանի]] [[փոխարքա]] նշանակվել է [[Մեծ Մողոլների կայսրություն|Մողոլների կայսրության]] կողմից 1713-1721 թվականներին։ 1707 թվականին [[Աուրենգզեբ|Աուրենգզեբի]] մահից հետո Մողոլների նշանակմամբ Քամար ադ դին Խանը պարբերաբար եղել է Դեկանի կառավարիչ։ 1712 թվականին Մեծ Մողոլների կայսր Ֆարուկ Սիյարը Քամար ադ դին Խանին նշանակեց Դեկանի փոխարքա և նրան տվեց «Նիզամ ալ Մուլք» տիտղոսը։ Մողոլների կայսրությունն աստիճանաբար փլուզվում էր և Քամար ադ դին Խանը գործնականում անկախ էր կառավարում Հայդարաբադը սկսած 1724 թվականից և 1725 թվականին կայսրից ստացավ «Ասաֆ Ջահ» տիտղոսը, որը Մեծ Մողոլական կայսրության ամենաբարձրագույն տիտղոսն էր համարվում։ Մողոլական կայսրության հսկողության թուլանալուց հետո, Ասաֆ Ջահը Հայդարաբադն անկախ հայտարարեց՝ իր գլխավորությամբ։


Մողոլների հզորության թուլացմանը զուգընթաց Դեկանի տարածաշրջանում ամրապնդվեց [[Մարատհական կայսրություն]]ը։ Նիզամն ինքը բազմաթիվ անգամներ տուժել էր Մարաթհաների արշավներից 1720-ական թվականներին. Մարաթհաների և Նիզամի միջև եղած Պալքեդի, Բհոպալի, Ռակշասբհուվանի և Քարդայի բոլոր խոշոր ճակատամարտերում Նիզամը պարտություն է կրել<ref>{{cite web|url=http://books.google.com.pk/books?id=tW_eEVbVxpEC&pg=PA1049|title=Dictionary of Battles and Sieges: P-Z|work=google.com.pk}}</ref><ref>{{cite web|url=http://books.google.com.pk/books?id=FIIQhuAOGaIC&pg=PA64|title=The State at War in South Asia|work=google.com.pk}}</ref>։ Իսկ երբ [[Բաջիռաո I]]-ը նվաճեց Դեկանի սարահարթը, Նիզամը դարձավ Մարաթհաների հարկատու բոլոր առումներով, ինչը հանգեցրեց նրան, որ Նիզամը սկսեց կանոնավոր հարկ` ''[[չոուտ]]'' (''Chauth կամ քառորդ'') վճարել Մարաթհաների կայսրությանը<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=Y-kanqrtVhYC&pg=PA198&lpg=PA198&dq=anglo+maratha+treaty+1790&source=bl&ots=2s9V8ua26H&sig=ELzNBUs6BmganARUTYrg8S-XcNo&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjfnvSyyIfSAhWBr48KHTDlAtwQ6AEIOjAF#v=onepage&q=anglo%20maratha%20treaty%201790&f=false|title=Anglo-Maratha Relations, 1785-96, Volume 2|last=Nath Sen|first=Sailendra|work=google.co.in}}</ref>։
Մողոլների հզորության թուլացմանը զուգընթաց Դեկանի տարածաշրջանում ամրապնդվեց [[Մարատհական կայսրություն]]ը։ Նիզամն ինքը բազմաթիվ անգամներ տուժել էր Մարաթհաների արշավներից 1720-ական թվականներին. Մարաթհաների և Նիզամի միջև եղած Պալքեդի, Բհոպալի, Ռակշասբհուվանի և Քարդայի բոլոր խոշոր ճակատամարտերում Նիզամը պարտություն է կրել<ref>{{cite web|url=http://books.google.com.pk/books?id=tW_eEVbVxpEC&pg=PA1049|title=Dictionary of Battles and Sieges: P-Z|work=google.com.pk}}</ref><ref>{{cite web|url=http://books.google.com.pk/books?id=FIIQhuAOGaIC&pg=PA64|title=The State at War in South Asia|work=google.com.pk}}</ref>։ Իսկ երբ [[Բաջիռաո I]]-ը նվաճեց Դեկանի սարահարթը, Նիզամը դարձավ Մարաթհաների հարկատու բոլոր առումներով, ինչը հանգեցրեց նրան, որ Նիզամը սկսեց կանոնավոր հարկ՝ ''[[չոուտ]]'' (''Chauth կամ քառորդ'') վճարել Մարաթհաների կայսրությանը<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=Y-kanqrtVhYC&pg=PA198&lpg=PA198&dq=anglo+maratha+treaty+1790&source=bl&ots=2s9V8ua26H&sig=ELzNBUs6BmganARUTYrg8S-XcNo&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjfnvSyyIfSAhWBr48KHTDlAtwQ6AEIOjAF#v=onepage&q=anglo%20maratha%20treaty%201790&f=false|title=Anglo-Maratha Relations, 1785-96, Volume 2|last=Nath Sen|first=Sailendra|work=google.co.in}}</ref>։


1805 թվականին [[Անգլո-մարատհական երկրորդ պատերազմ]]ում Բրիտանիայի հաղթանակից հետո Հայդարաբադի Նիզամը մտել է [[Բրիտանական Օստ-Հնդկական ընկերություն|Բրիտանական Արևելյան Հնդկաստանի ընկերության]] պաշտպանության ներքո<ref>{{cite web|url=http://www.chiefacoins.com/Database/Countries/Hyderabad.htm|title=Hyderabad Rulers with their Coinage details|date=|publisher=Chiefacoins.com|accessdate=2014-02-27}}</ref>։
1805 թվականին [[Անգլո-մարատհական երկրորդ պատերազմ]]ում Բրիտանիայի հաղթանակից հետո Հայդարաբադի Նիզամը մտել է [[Բրիտանական Օստ-Հնդկական ընկերություն|Բրիտանական Արևելյան Հնդկաստանի ընկերության]] պաշտպանության ներքո<ref>{{cite web|url=http://www.chiefacoins.com/Database/Countries/Hyderabad.htm|title=Hyderabad Rulers with their Coinage details|date=|publisher=Chiefacoins.com|accessdate=2014-02-27}}</ref>։


1903 թվականին [[Բերար (Հնդկաստան)|Բերար]] մարզն առանձնացվեց և միացվեց [[Բրիտանական Հնդկաստան]]ի կենտրոնական նահանգներին` ձևավորելով ''[[Կենտրոնական նահանգներ և Բերար]]'' նահանգը ({{lang-en|Central Provinces and Berar}})։ 
1903 թվականին [[Բերար (Հնդկաստան)|Բերար]] մարզն առանձնացվեց և միացվեց [[Բրիտանական Հնդկաստան]]ի կենտրոնական նահանգներին՝ ձևավորելով ''[[Կենտրոնական նահանգներ և Բերար]]'' նահանգը ({{lang-en|Central Provinces and Berar}})։ 


1947 թվականին [[Բրիտանական Հնդկաստանի բաժանում|Հնդկաստանի բաժանման]] ժամանակ Մեծ Բրիտանիան ենթամայրցամաքի 565 [[Իշխանական պետություներ]]ին առաջարկեց միավորվել [[Հնդկաստան]]ի կամ [[Պակիստան]]ի կազմում, կամ մնալ անկախ։
1947 թվականին [[Բրիտանական Հնդկաստանի բաժանում|Հնդկաստանի բաժանման]] ժամանակ Մեծ Բրիտանիան ենթամայրցամաքի 565 [[Իշխանական պետություներ]]ին առաջարկեց միավորվել [[Հնդկաստան]]ի կամ [[Պակիստան]]ի կազմում, կամ մնալ անկախ։
Տող 66. Տող 66.
Նիզամը որոշեց Հայդարաբադն անկախ հայտարարել, ի տարբերություն այլ իշխանությունների, որոնց մեծ մասը կամավոր միացավ Հնդկաստանին կամ Պակիստանին։ Նոր [[Հնդկաստանի միություն|Հնդկաստանի միության]] առաջնորդները չէին ուզում, որ անկախ, և, հնարավոր է, որ թշնամի նահանգը պետության սրտում լինի և համարում էին, որ Հայդարաբադը պետք է Հնդկական Միությանը միանա, անհրաժեշտության դեպքում, նույնիսկ ուժով միացնելու վճռականությամբ։ 1948 թվականի սեպտեմբերին [[Հնդկաստանի ցամաքային զորքեր|Հնդկական բանակը]] «[[Պոլո օպերացիա|Պոլո օպերացիայով»]] մտավ Հայդարաբադ, տապալեց Նիզամին և Հայդարաբադը կցեց Հնդկական Միությանը<ref>{{cite web|url=http://indianarmy.nic.in/Site/FormTemplete/frmTempSimple.aspx?MnId=K/KtVO4bQNg=&ParentID=a2GSpnDbruI=|title=Official Website of Indian Army|publisher=|accessdate=սեպտեմբերի 28, 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hyderabad.co.uk/policeaction.htm|title=Hyderabad on the Net|publisher=|accessdate=սեպտեմբերի 28, 2014|archive-date=2018-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224193046/http://www.hyderabad.co.uk/policeaction.htm|dead-url=yes}}</ref>։
Նիզամը որոշեց Հայդարաբադն անկախ հայտարարել, ի տարբերություն այլ իշխանությունների, որոնց մեծ մասը կամավոր միացավ Հնդկաստանին կամ Պակիստանին։ Նոր [[Հնդկաստանի միություն|Հնդկաստանի միության]] առաջնորդները չէին ուզում, որ անկախ, և, հնարավոր է, որ թշնամի նահանգը պետության սրտում լինի և համարում էին, որ Հայդարաբադը պետք է Հնդկական Միությանը միանա, անհրաժեշտության դեպքում, նույնիսկ ուժով միացնելու վճռականությամբ։ 1948 թվականի սեպտեմբերին [[Հնդկաստանի ցամաքային զորքեր|Հնդկական բանակը]] «[[Պոլո օպերացիա|Պոլո օպերացիայով»]] մտավ Հայդարաբադ, տապալեց Նիզամին և Հայդարաբադը կցեց Հնդկական Միությանը<ref>{{cite web|url=http://indianarmy.nic.in/Site/FormTemplete/frmTempSimple.aspx?MnId=K/KtVO4bQNg=&ParentID=a2GSpnDbruI=|title=Official Website of Indian Army|publisher=|accessdate=սեպտեմբերի 28, 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hyderabad.co.uk/policeaction.htm|title=Hyderabad on the Net|publisher=|accessdate=սեպտեմբերի 28, 2014|archive-date=2018-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224193046/http://www.hyderabad.co.uk/policeaction.htm|dead-url=yes}}</ref>։


Երկու դարերի ընթացքում` մինչև 1947 թվականը, յոթ նիզամներ են ղեկավարել Հայդարաբադ իշխանական պետությունը։ Ասաֆ Ջահի ղեկավարները հովանավորել են գրականությունը, արվեստը, ճարտարապետությունը, մշակույթը և [[Հայդարաբադի խոհանոց|հարուստ խոհանոցը]]։ Նիզամները հովանավորել են պարսկական հասարակության տեսակետները, որոնք պատճենահանված էին [[Մեծ Մողոլների կայսրություն|Մեծ Մողոլների կայսրության]] իրենց թուրք-մոնղոլ տիրակալներից, և որը դարձել է [[Հայդարաբադի մուսուլմաններ]]ի ձևավորման առանցքային գործոն։
Երկու դարերի ընթացքում՝ մինչև 1947 թվականը, յոթ նիզամներ են ղեկավարել Հայդարաբադ իշխանական պետությունը։ Ասաֆ Ջահի ղեկավարները հովանավորել են գրականությունը, արվեստը, ճարտարապետությունը, մշակույթը և [[Հայդարաբադի խոհանոց|հարուստ խոհանոցը]]։ Նիզամները հովանավորել են պարսկական հասարակության տեսակետները, որոնք պատճենահանված էին [[Մեծ Մողոլների կայսրություն|Մեծ Մողոլների կայսրության]] իրենց թուրք-մոնղոլ տիրակալներից, և որը դարձել է [[Հայդարաբադի մուսուլմաններ]]ի ձևավորման առանցքային գործոն։


Վերջին նիզամը` [[Ասիֆ Ջահ VII]]-ը եղել է իր ժամանակի ամենահարուստ մարդն աշխարհում<ref name=":0">{{cite web|url=http://www.instash.com/top-10-richest-men-of-all-time|title=Top 10: Richest Men (of All Time)|accessdate=սեպտեմբերի 28, 2014|work=inStash}}</ref>։ Նիզամները նաև զարգացրել են երկաթուղային տրանսպորտը և էլեկտրականություն են ներդրել, զարգացրել են ճանապարհները, օդային ուղիները, ոռոգումը և ջրամբարները։ Ըստ էության, Հայդարաբադի բոլոր խոշոր հասարակական շենքերը կառուցվել են [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական տիրապետության]] ներքո եղած ժամանակաշրջանում։ Այն ընթացք է տվել կրթությանը, գիտությանը և հիմնադրել է [[Օսմանյան համալսարան]]ը։
Վերջին նիզամը՝ [[Ասիֆ Ջահ VII]]-ը եղել է իր ժամանակի ամենահարուստ մարդն աշխարհում<ref name=":0">{{cite web|url=http://www.instash.com/top-10-richest-men-of-all-time|title=Top 10: Richest Men (of All Time)|accessdate=սեպտեմբերի 28, 2014|work=inStash}}</ref>։ Նիզամները նաև զարգացրել են երկաթուղային տրանսպորտը և էլեկտրականություն են ներդրել, զարգացրել են ճանապարհները, օդային ուղիները, ոռոգումը և ջրամբարները։ Ըստ էության, Հայդարաբադի բոլոր խոշոր հասարակական շենքերը կառուցվել են [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական տիրապետության]] ներքո եղած ժամանակաշրջանում։ Այն ընթացք է տվել կրթությանը, գիտությանը և հիմնադրել է [[Օսմանյան համալսարան]]ը։
[[Պատկեր:Hyderabad_state_1909.jpg|աջից|մինի|Հայդարաբադ նահանգը 1909 թվականին]]
[[Պատկեր:Hyderabad_state_1909.jpg|աջից|մինի|Հայդարաբադ նահանգը 1909 թվականին]]


== Նիզամների իշխանություն ==
== Նիզամների իշխանություն ==
Առաջին Նիզամն իշխել է [[Մեծ Մողոլներ|Մողոլների]] անունից։ [[Աուրանգզեբ]]ի (1618-1707) մահից հետո, նիզամներն առանձնացել են Մողոլներից` որպես ինքնուրույն թագավորություն։ Երբ անգլիացիները Հնդկաստանի [[Գերակայություն|գերակայության]] (Paramountcy) հասան, նիզամությանը թույլ տվեցին, որ շարունակեն ղեկավարել իրենց իշխանությունները որպես փոխտիրակալներ։ Նիզամությունը պահպանեց իր իշխանությունը Հայդարաբադում մինչև 1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ը, մինչև Հայդարաբադն ինտեգրվեց նոր` Հնդկական Միությանը։
Առաջին Նիզամն իշխել է [[Մեծ Մողոլներ|Մողոլների]] անունից։ [[Աուրենգզեբ|Աուրենգզեբի]] (1618-1707) մահից հետո, նիզամներն առանձնացել են Մողոլներից՝ որպես ինքնուրույն թագավորություն։ Երբ անգլիացիները Հնդկաստանի [[Գերակայություն|գերակայության]] (Paramountcy) հասան, նիզամությանը թույլ տվեցին, որ շարունակեն ղեկավարել իրենց իշխանությունները որպես փոխտիրակալներ։ Նիզամությունը պահպանեց իր իշխանությունը Հայդարաբադում մինչև 1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ը, մինչև Հայդարաբադն ինտեգրվեց նոր՝ Հնդկական Միությանը։


Ասաֆ Ջահի դինաստիան միայն յոթ տիրակալներ է ունեցել, սակայն առաջին նիզամի իշխանությունից հետո եղել է մի ժամանակաշրջան, երբ 13 տարի կառավարել են նրա երեք որդիները (Նասիր Ջանգ, Մուզաֆար Ջանգ և Սալաբաթհ Ջանգ)։ Նրանք պաշտոնապես չեն ճանաչվել որպես կառավարիչներ և «Նիզամ» տիտղոսը պաշտոնապես չեն կրել, քանի որ այն չեն ստացել կայսրից։ 1858 թվականին Մեծ Մողոլների կայսրության վերացումից հետո բրիտանացիները «նիզամ» են անվանել Հայդարաբադի բոլոր տիրակալներին։
Ասաֆ Ջահի դինաստիան միայն յոթ տիրակալներ է ունեցել, սակայն առաջին նիզամի իշխանությունից հետո եղել է մի ժամանակաշրջան, երբ 13 տարի կառավարել են նրա երեք որդիները (Նասիր Ջանգ, Մուզաֆար Ջանգ և Սալաբաթհ Ջանգ)։ Նրանք պաշտոնապես չեն ճանաչվել որպես կառավարիչներ և «Նիզամ» տիտղոսը պաշտոնապես չեն կրել, քանի որ այն չեն ստացել կայսրից։ 1858 թվականին Մեծ Մողոլների կայսրության վերացումից հետո բրիտանացիները «նիզամ» են անվանել Հայդարաբադի բոլոր տիրակալներին։
Տող 82. Տող 82.
== Ենթակառուցվածքներ ==
== Ենթակառուցվածքներ ==


[[Պատկեր:Nizam's_of_Hyderabad_Throne.jpg|մինի|Հայդարաբադի նիզամի գահը [[Չոումահալա պալատ]]ում]]
[[Պատկեր:Nizam's_of_Hyderabad_Throne.jpg|մինի|Հայդարաբադի նիզամի գահը [[Չաումահալի պալատ|Չաումահալի պալատում]]]]


Նիզամի իշխանության ժամանակաշրջանում Հայդարաբադ իշխանությունն անչափ հարստացել է։ [[Ասաֆ Ջահ VII|Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII]]-ը և նրա ընտանիքը, այդ թվում Սալար Ջունգ I-ը, ում ուսուցանել են Նավաբ Սարվար ալ Մուլքը և Աղա Միրզա Բաիգ Բահադուրը, որը նրա քաղաքական խորհրդականն էր<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,770599,00.html|title=Hyderabad:silver jubilee durbar|date=փետրվարի 22, 1937|newspaper=[[Time (magazine)]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2011|archive-date=2007-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20070524114531/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,770599,00.html|dead-url=yes}}</ref>, հնդկական [[Իշխանական պետություն|պետությունների]] (Princely state) շրջանում գլխավորել է [[Համազարկային պետություն|Հրավառական պետություն]]ը։ Այն ձգվում էր {{Convert2|223000|km2|sqmi|abbr=on}} Դեկանի սարահարթում, որտեղ իշխում էր Ասաֆ Ջահի դինաստիան։ Կայսերական գաղութային բրիտանական կառավարության կողմից Նիզամը ստացել է ''«Վսեմագույն Մեծություն»'' (Exalted Highness) և ''«Բրիտանական Կառավարության հավատարիմ դաշնակից»'' կոչումները Մանսուրի [[Տիպու Սուլթան]]ի դեմ պատերազմներում և Հնդկաստանի անկախության 1857-1858 թվականների առաջին պատերազմում համագործակցության համար, դառնալով միակ հնդկական արքայազնը, որն արժանացել է այդ երկու տիտղոսներին<ref name="thedailystar.net">{{cite news|url=http://www.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=147820|title=Richest Indian in history!|date=հուլիսի 23, 2010|newspaper=[[Daily Star (United Kingdom)]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2011}}</ref>։
Նիզամի իշխանության ժամանակաշրջանում [[Հայդարաբադ (պետություն)|Հայդարաբադն]] անչափ հարստացել է։ [[Ասաֆ Ջահ VII|Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII]]-ը և նրա ընտանիքը, այդ թվում Սալար Ջունգ I-ը, ում ուսուցանել են Նավաբ Սարվար ալ Մուլքը և Աղա Միրզա Բաիգ Բահադուրը, որը նրա քաղաքական խորհրդականն էր<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,770599,00.html|title=Hyderabad:silver jubilee durbar|date=փետրվարի 22, 1937|newspaper=[[Time (magazine)]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2011|archive-date=2007-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20070524114531/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,770599,00.html|dead-url=yes}}</ref>, հնդկական [[Իշխանական պետություն|պետությունների]] (Princely state) շրջանում գլխավորել է [[Համազարկային պետություն|Հրավառական պետություն]]ը։ Այն ձգվում էր {{Convert2|223000|km2|sqmi|abbr=on}} Դեկանի սարահարթում, որտեղ իշխում էր Ասաֆ Ջահի դինաստիան։ Կայսերական գաղութային բրիտանական կառավարության կողմից Նիզամը ստացել է ''«Վսեմագույն Մեծություն»'' (Exalted Highness) և ''«Բրիտանական Կառավարության հավատարիմ դաշնակից»'' կոչումները Մանսուրի [[Տիպու Սուլթան]]ի դեմ պատերազմներում և Հնդկաստանի անկախության 1857-1858 թվականների առաջին պատերազմում համագործակցության համար, դառնալով միակ հնդկական արքայազնը, որն արժանացել է այդ երկու տիտղոսներին<ref name="thedailystar.net">{{cite news|url=http://www.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=147820|title=Richest Indian in history!|date=հուլիսի 23, 2010|newspaper=[[Daily Star (United Kingdom)]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2011}}</ref>։


Նիզամի իշխանության ժամանակ Հայդարաբադը մշակութային և տնտեսական վերելք է ապրել։ Նիզամի հարստության օրինակներից են [[Նիզամի թանկարժեք քարեր]]ը (Jewels of the Nizams), ինչը միջազգային զբոսաշրջության գրավչության առարկա է, երբեմն ցուցադրվում է [[Սալար Ջունգ թանգարան]]ում։ 1948 թվականին Հայդարաբադի բնակչությունը հասնում էր մոտ 17 միլիոնի (1.7 [[կռոր]]), և տարեկան եկամուտը գնահատվել է £90,029,000<ref name=":0" />։ Մինչև 1951 թվականը պետությունն ունեցել է սեփական արժույթը, որը հայտնի էր որպես [[Հայդարաբադի ռուփի]]<ref name="guardian.co.uk">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/travel/2011/feb/20/taj-falaknuma-palace-nizam|title=Jewel in the crown: a palace fit for a Nizam|date=փետրվարի 20, 2011|newspaper=[[The Guardian]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2011}}</ref>։
Նիզամի իշխանության ժամանակ Հայդարաբադը մշակութային և տնտեսական վերելք է ապրել։ Նիզամի հարստության օրինակներից են [[Նիզամի թանկարժեք քարեր]]ը (Jewels of the Nizams), ինչը միջազգային զբոսաշրջության գրավչության առարկա է, երբեմն ցուցադրվում է [[Սալար Ջանգի թանգարան|Սալար Ջունգ թանգարանում]]։ 1948 թվականին Հայդարաբադի բնակչությունը հասնում էր մոտ 17 միլիոնի (1.7 [[կռոր]]), և տարեկան եկամուտը գնահատվել է £90,029,000<ref name=":0" />։ Մինչև 1951 թվականը պետությունն ունեցել է սեփական արժույթը, որը հայտնի էր որպես [[Հայդարաբադի ռուփի]]<ref name="guardian.co.uk">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/travel/2011/feb/20/taj-falaknuma-palace-nizam|title=Jewel in the crown: a palace fit for a Nizam|date=փետրվարի 20, 2011|newspaper=[[The Guardian]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2011}}</ref>։


Վերջին նիզամը` [[Ասաֆ Ջահ VII|Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-]]ն իր հարստությամբ աշխարհի ամենահարուստ մարդկանցից մեկն էր 1937 թվականին։ Նա նաև հայտնի էր իր գծուծությամբ։ Նրա հարստությունը գնահատվում էր ₹660 կռոր ռուփի (մոտավորապես US$2 մլրդ. այն ժամանակվա փոխարժեքով)<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_rupee History of the rupee]</ref>։ Ըստ ''[[Ֆորբս]] ամսագրի` ''2008 թվականի հարուստների ցանկում Նիզամ Միր Օսման Ալի Խանը հինգերորդ ամենահարուստ մարդն է մարդկության պատմության մեջ իր US$210.8 մլրդ կարողությամբ, ըստ ԱՄՆ-ի ՀՆԱ-ի այդ ժամանակահատվածի և ներկայիս դոլարի` հնդկական ռուփիի նկատմամբ փոխարժեքի աճի։
Վերջին նիզամը՝ [[Ասաֆ Ջահ VII|Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-]]ն իր հարստությամբ աշխարհի ամենահարուստ մարդկանցից մեկն էր 1937 թվականին։ Նա նաև հայտնի էր իր գծուծությամբ։ Նրա հարստությունը գնահատվում էր ₹660 կռոր ռուփի (մոտավորապես US$2 մլրդ. այն ժամանակվա փոխարժեքով)<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_rupee History of the rupee]</ref>։ Ըստ ''[[Ֆորբս]] ամսագրի՝ ''2008 թվականի հարուստների ցանկում Նիզամ Միր Օսման Ալի Խանը հինգերորդ ամենահարուստ մարդն է մարդկության պատմության մեջ իր US$210.8 մլրդ կարողությամբ, ըստ ԱՄՆ-ի ՀՆԱ-ի այդ ժամանակահատվածի և ներկայիս դոլարի՝ հնդկական ռուփիի նկատմամբ փոխարժեքի աճի։


Նիզամները տոհմի համար ստեղծել են բազմաթիվ ինստիտուտներ, այդ թվում` հիվանդանոցներ և դպրոցներ, քոլեջներ, համալսարաններ, որտեղ ուսուցումը եղել է [[ուրդու]]երենով։ Ներշնչվելով [[Հնդկական քաղաքացիական ծառայություն|Հնդկական քաղաքացիական ծառայությամբ]] (Indian Civil Service), նիզամները ստեղծել են իրենց սեփական, տեղական` ''Հայդարաբադի քաղաքացիական ծառայությունը''։ Նրանք մեծ ինժեներներ են եղել. օրինակ, նրանք կառուցել են մեծ ջրամբարներ։ Այդ ընթացքում սկսել են [[Նագարջունա Սագար ամբարտակ]]ի հետազոտական աշխատանքները, թեև փաստացի աշխատանքներն իրականացվել են [[Հնդկաստանի քաղաքական համակարգ|Հնդկաստանի Կառավարության]] հովանու ներքո, 1969 թվականին<ref name="Mahmood">{{cite book|title=A policeman ponders: memories and melodies of a varied life|last=Mahmood Bin|first=Muhammad|publisher=A.P.H.Publishing Corporation|year=1999|isbn=978-81-7648-026-0|page=19}}</ref><ref>{{cite book|title=Tribes of India:ongoing challenges|last=Rann Singh|first=Mann|publisher=MD Publication Pvt Ltd|year=1996|isbn=81-7533-007-4|page=310}}</ref>։
Նիզամները տոհմի համար ստեղծել են բազմաթիվ ինստիտուտներ, այդ թվում՝ հիվանդանոցներ և դպրոցներ, քոլեջներ, համալսարաններ, որտեղ ուսուցումը եղել է [[ուրդու]]երենով։ Ներշնչվելով [[Հնդկական քաղաքացիական ծառայություն|Հնդկական քաղաքացիական ծառայությամբ]] (Indian Civil Service), նիզամները ստեղծել են իրենց սեփական, տեղական՝ ''Հայդարաբադի քաղաքացիական ծառայությունը''։ Նրանք մեծ ինժեներներ են եղել. օրինակ, նրանք կառուցել են մեծ ջրամբարներ։ Այդ ընթացքում սկսել են [[Նագարջունա Սագար ամբարտակ]]ի հետազոտական աշխատանքները, թեև փաստացի աշխատանքներն իրականացվել են [[Հնդկաստանի քաղաքական համակարգ|Հնդկաստանի Կառավարության]] հովանու ներքո, 1969 թվականին<ref name="Mahmood">{{cite book|title=A policeman ponders: memories and melodies of a varied life|last=Mahmood Bin|first=Muhammad|publisher=A.P.H.Publishing Corporation|year=1999|isbn=978-81-7648-026-0|page=19}}</ref><ref>{{cite book|title=Tribes of India:ongoing challenges|last=Rann Singh|first=Mann|publisher=MD Publication Pvt Ltd|year=1996|isbn=81-7533-007-4|page=310}}</ref>։


== Հայդարաբադի Նիզամների ցանկ (1724-1948) ==
== Հայդարաբադի Նիզամների ցանկ (1724-1948) ==
Տող 177. Տող 177.
|}
|}


== Վերջին նիզամի` Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ի ժառանգներ ==
== Վերջին նիզամի՝ Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ի ժառանգներ ==
[[Պատկեր:NezamHaydarabad.jpg|մինի|1937 թվականի Փետրվարի 22-ին ամերիկյան TIME շաբաթաթերթի կազմի վրա [[Ասաֆ Ջահ VII|Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII]]-ին անվանել է աշխարհի ամենահարուստ մարդը]]
[[Պատկեր:NezamHaydarabad.jpg|մինի|1937 թվականի Փետրվարի 22-ին ամերիկյան TIME շաբաթաթերթի կազմի վրա [[Ասաֆ Ջահ VII|Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII]]-ին անվանել է աշխարհի ամենահարուստ մարդը]]
Վերջին Նիզամը` [[Ասաֆ Ջահ VII|Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII]]-ը ունեցել է 28 որդի և 44 դուստր։ Ասաֆ Ջահի դինաստիան հետևել է [[Առաջնային ժառանգ|տղամարդկանց առաջնաժառանգ]] գերակա կարգին, անկախ մոր ունեցած ընտանեկան դրությանը կամ դասային աստիճանի։ Նրա երեխաներից [[Ազամ Ջահ]]ը`[[Բերար (Հնդկաստան)|Բերարի]] իշխանը (1907 փետրվարի 21 - 1970 հոկտեմբերի 9) նրա ավագ որդին էր։
Վերջին Նիզամը՝ [[Ասաֆ Ջահ VII|Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII]]-ը ունեցել է 28 որդի և 44 դուստր։ Ասաֆ Ջահի դինաստիան հետևել է [[Առաջնային ժառանգ|տղամարդկանց առաջնաժառանգ]] գերակա կարգին, անկախ մոր ունեցած ընտանեկան դրությանը կամ դասային աստիճանի։ Նրա երեխաներից [[Ազամ Ջահ]]ը՝ [[Բերար (Հնդկաստան)|Բերարի]] իշխանը (1907 փետրվարի 21 - 1970 հոկտեմբերի 9) նրա ավագ որդին էր։


== Տոհմածառ ==
== Տոհմածառ ==
Տող 207. Տող 207.
== Դինաստիայի ավարտ և վերջին նիզամի իրավասության ավարտ ==
== Դինաստիայի ավարտ և վերջին նիզամի իրավասության ավարտ ==


[[Պատկեր:Op_Polo_Surrender.jpg|մինի|Գեներալ-մայոր [[Սաիդ Ահմալ ալ Էյդարուս]]ը (աջից) առաջարկում է [[Հայդարաբադ (իշխանություն)|Հայդարաբադ իշխանության]]  Ռազամական ուժերը հանձնել գեներալ-մայոր (հետագայում բանակի գեներալ և գլխավոր հրամանատար) [[Ջոյանտո Նաթհ Չաուդհուրի]]ին [[Սեկունդերաբադ]]ում]]
[[Պատկեր:Op_Polo_Surrender.jpg|մինի|Գեներալ-մայոր [[Սաիդ Ահմալ ալ Էյդարուս]]ը (աջից) առաջարկում է<nowiki/>[[Հայդարաբադ (պետություն)|Հայդարաբադ իշխանության]]  Ռազամական ուժերը հանձնել գեներալ-մայոր (հետագայում բանակի գեներալ և գլխավոր հրամանատար) [[Ջոյանտո Նաթհ Չաուդհուրի]]ին [[Սեկունդերաբադ]]ում]]


1947 թվականին [[Հնդկաստանի անկախություն]]ից հետո Հայդարաբադի նիզամն ի սկզբանե որոշել էր չմիանալ ո ՛չ Հնդկաստանին, ո ՛չ Պակիստանին։ Ավելի ուշ նա Հայդարաբադը հայտարարեց ազատ անկախ ինքնիշխան պետություն, սակայն Հնդկաստանի կառավարությունը, ձգտելով վերջ տալ Նիզամի բնակչության մեկուսացմանը, հրաժարվեց ընդունել այդ որոշումը` պատճատաբանելով, որ ''Հայդարաբադը բոլոր կողմերից շրջապատված է Հնդկաստանով և չունի ելք դեպի ծով''։ 
1947 թվականին [[Հնդկաստանի ազգային-ազատագրական շարժում|Հնդկաստանի անկախությունից]] հետո Հայդարաբադի նիզամն ի սկզբանե որոշել էր չմիանալ ո ՛չ Հնդկաստանին, ո ՛չ Պակիստանին։ Ավելի ուշ նա Հայդարաբադը հայտարարեց ազատ անկախ ինքնիշխան պետություն, սակայն Հնդկաստանի կառավարությունը, ձգտելով վերջ տալ Նիզամի բնակչության մեկուսացմանը, հրաժարվեց ընդունել այդ որոշումը՝ պատճատաբանելով, որ ''Հայդարաբադը բոլոր կողմերից շրջապատված է Հնդկաստանով և չունի ելք դեպի ծով''։ 


=== Պոլո օպերացիա ===
=== Պոլո օպերացիա ===
Հնդկաստանին միանալու Նիզամին համոզելու երկարատև փորձերից հետո Հնդկաստանի կառավարությունն ի վերջո սկսեց ռազմական գործողություններ` նրա նկատմամբ իրականացնելով իշխանությունը տապալելու «[[Պոլո օպերացիա]]ն»։
Հնդկաստանին միանալու Նիզամին համոզելու երկարատև փորձերից հետո Հնդկաստանի կառավարությունն ի վերջո սկսեց ռազմական գործողություններ՝ նրա նկատմամբ իրականացնելով իշխանությունը տապալելու «[[Պոլո օպերացիա]]ն»։


1948 թվականի սեպտեմբերի 13-ին Հնդկական բանակը ներխուժեց նիզամի իշխանական պետություն։ Նիզամի մեծաքանակ, բայց անպատրաստ զորքը չկարողացավ դիմակայել հնդկական բանակին և ջախջախվեց։ 1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Նիզամը հանձնեց իր զորքերը, նույն օրը նա հեռարձակեց այդ նորությունը Պետական ռադիո ցանցի միջոցով։ Նիզամը ստիպված էր ընդունել Հնդկաստանի նոր հանրապետությանը միանալու փաստը։ 
1948 թվականի սեպտեմբերի 13-ին Հնդկական բանակը ներխուժեց նիզամի իշխանական պետություն։ Նիզամի մեծաքանակ, բայց անպատրաստ զորքը չկարողացավ դիմակայել հնդկական բանակին և ջախջախվեց։ 1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Նիզամը հանձնեց իր զորքերը, նույն օրը նա հեռարձակեց այդ նորությունը Պետական ռադիո ցանցի միջոցով։ Նիզամը ստիպված էր ընդունել Հնդկաստանի նոր հանրապետությանը միանալու փաստը։ 


=== Ասաֆ Ջահ դինաստիայի իշխանության ավարտ ===
=== Ասաֆ Ջահ դինաստիայի իշխանության ավարտ ===
1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ին վերջին նիզամ Ասաֆ Ջահ VII-ի գահից հրաժարումով նշանավորվեց դինաստիայի հավակնությունների ավարտը։ Ավարտվեց Ասաֆ Ջահ դինաստիայի 235-ամյա իշխանությունը, որը տարածվում էր հյուսիսից [[Մալվա (Հնդկաստան)|Մալվայից]] ընդհուպ մինչև հարավ` [[Տիրուչիրապպալլի (Հնդկաստան)|Տիրուչիրապպալլի]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/2005/09/14/stories/2005091405050200.htm|title=When the Indian Army liberated thousands|last=T.V. Sivanandan|first=|date=սեպտեմբերի 14, 2005|website=|publisher=The Hindu|accessdate=}}</ref>։
1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ին վերջին նիզամ Ասաֆ Ջահ VII-ի գահից հրաժարումով նշանավորվեց դինաստիայի հավակնությունների ավարտը։ Ավարտվեց Ասաֆ Ջահ դինաստիայի 235-ամյա իշխանությունը, որը տարածվում էր հյուսիսից [[Մալվա (Հնդկաստան)|Մալվայից]] ընդհուպ մինչև հարավ՝ [[Տիրուչիրապպալլի (Հնդկաստան)|Տիրուչիրապպալլի]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/2005/09/14/stories/2005091405050200.htm|title=When the Indian Army liberated thousands|last=T.V. Sivanandan|first=|date=սեպտեմբերի 14, 2005|website=|publisher=The Hindu|accessdate=}}</ref>։


Միր Օսման Ալի Խանը, վերջին նիզամը, մահացել է 1967 թվականի փետրվարի 24-ին, ուրբաթ օրը։ Բոլոր Նիզամները թաղված են արքայական գերեզմանատանը` Հայդարաբադի [[Մեքքա մզկիթ (Հայդարաբադ)|Մեքքա մզկիթում]]` [[Չարմինար]]ից ոչ հեռու, բացառությամբ վերջին նիզամի` Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ի, ով ցանկացել էր թաղված լինել մոր կողքին, [[Ջուդի մզկիթ]]ի գերեզմանատանը, Կոթի թագավորի Պալատի առջև, ինչպես հատու էր ժամանակի և տարածաշրջանի իշխանավորներին։
Միր Օսման Ալի Խանը, վերջին նիզամը, մահացել է 1967 թվականի փետրվարի 24-ին, ուրբաթ օրը։ Բոլոր Նիզամները թաղված են արքայական գերեզմանատանը՝ Հայդարաբադի [[Մեքքա մզկիթ (Հայդարաբադ)|Մեքքա մզկիթում]]՝ [[Չարմինար]]ից ոչ հեռու, բացառությամբ վերջին նիզամի՝ Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ի, ով ցանկացել էր թաղված լինել մոր կողքին, [[Ջուդի մզկիթ]]ի գերեզմանատանը, Կոթի թագավորի Պալատի առջև, ինչպես հատու էր ժամանակի և տարածաշրջանի իշխանավորներին։


== Նիզամ անունը կրող վայրեր, կառույցներ և առարկաներ ==
== Նիզամ անունը կրող վայրեր, կառույցներ և առարկաներ ==

19:54, 3 Դեկտեմբերի 2021-ի տարբերակ

Հայդարաբադի նիզամ
ուրդու՝ نظام-ال-ملک وف حیدرآباد‎
Նիզամ
Հայդարաբադի զինանշան
Իշխանություն1720-1948
Լրիվ անունՀայդարաբադի նիզամ ալ Մուլք
ՀաջորդողՎերջին Նիզամ Միր Օսման Ալի Խանը (1886-1967)
ՏոհմԱսաֆ Ջահ դինաստիա
Հավատքիսլամ, սուննի

Հայդարաբադի նիզամ կամ Հայդարաբադի նիզամ ալ Մուլք, կրճատ՝ Նիզամ ալ Մուլք կամ Նիզամ (թելուգու՝ నిజాం-ఉల్-ముల్క్ అఫ్ హైదరాబాద్, ուրդու՝ نظام-ال-ملک وف حیدرآباد‎, մարաթհի՝ निझाम-उल-मुल्क ए हैदराबाद, կան. ನಿಜ್ಯಮ್-ಉಲ್-ಮುಲ್ಕ್ ಆಫ್ ಹೈದರಾಬಾದ್, պարս.՝ نظام-ال-ملک اف حیدرآباد - միապետական իշխանության կարգ), տիտղոս, Հնդկաստանի Հայդարաբադ իշխանական պետության միապետ, տիրակալ։ Տիտղոսը միապետ նշանակությամբ գործածության մեջ է եղել 1720-1948 թվականներին՝ սկիզբ առնելով Ասաֆ Ջահ դինաստիայից և ավարտվելով վերջին նիզամին գահընկեց անելով և Հայդարաբադ իշխանական պետությունը Հնդկաստանի միության մեջ ընդգրկվելով[1]։

Հայդարաբադի Նիզամի իշխանական պետությունը Հնդկաստանի ամենամեծ և առավել բարեկեցիկ իշխանական պետությունն է եղել։ Նիզամի իշխանությունը տարածվել է Դեկանի սարահարթում՝ ընդգրկելով Հյուսիսային Հնդկաստանի Մալվայից ընդհուպ մինչև Հնդկաստանի հարավ՝ Տիրուչիրապպալլի։ 82,698 մղոն² (214,190 կմ²) տարածքում Նիզամի իշխանության տակ եղել է 16.34 մլն բնակիչ (ըստ 1941 թվականի մարդահամարի), որոնք մեծ մասամբ (85%) հինդուներ էին։ 

Այդ պետությունն այժմ բաժանված է մի քանի մասերի, որոնցից մի մասը Հայդարաբադ քաղաքի հետ միասին Թելանգանա և Անդհրա-Պրադեշ նահանգների, Հայդարաբադ-Կառնատական կաննադախոսներով՝ Կառնատակայի և Մարաթվադա մարզը մարաթհախոսներով՝ Մահարաշտրայի միջև։

Հայդարաբադի վերջին Նիզամը՝ Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ը (1886-1967), որը Բրիտանական կառավարության կողմից ստացել է Ձերդ Բարձրագույն Մեծություն (His Exalted Highness, կրճատ՝ HEH) կոչումը, ըստ Ֆորբս ամսագրի 2008 թվականի հարուստների ցանկի՝ հինգերորդ ամենահարուստ մարդն է մարդկության պատմության մեջ իր US $ 210.8 մլրդ կարողությամբ[2][3]։

Տիտղոսի ծագում

Նիզամ ալ Մուլք տիտղոսն առաջին անգամ օգտագործվել է Ուրդուում շուրջ 1600 թվականին, որը նշանակել է ամբողջ կայսրության մարզպետ կամ պատգամավոր։ Բառը գալիս է արաբերենից, Աբու Ալի Հասան իբն Ալի Թուսիից (1018 ապրիլի 11 - 1092 հոկտեմբերի 14), ով առավելապես հայտնի է եղել Նիզամ ալ-Մուլք պատվավոր տիտղոսով (արաբ نظامالملک, Order of the Realm՝ թագավորական կարգ), Nizām (نظام), որ նշանակում է կարգ, դիրք։ Նիզամը կոչվել է Ալա Հադրաթ / Ալա Հազրաթ (Shah Abdul Wahhab) կամ Նիզամ Սարկար, որը նշանակում Ձերդ Մեծություն։

Իրականում Հայդարաբադի վերաբերյալ կիրառվում էր պարզապես Նավաբ տիտղոսը։

Նիզամ, որ կրճատվել է Նիզամ ալ Մուլք, պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է Անշարժ գույքի կառավարիչ, Հայդարաբադ պետության տիրակալների տիտղոս, Հնդկաստանի գլխավոր Արքայազն։ Տիտղոսն առաջացել է 1724 թվականից Ասաֆ Ջահ դինաստիայով (1720-1948)։

Ասաֆ Ջահ դինաստիայի պատմություն

Ասաֆ Ջահ դինաստիան սկզբնավորվել է Քամար ադ դին Խանից, նա Դեկանի փոխարքա նշանակվել է Մողոլների կայսրության կողմից 1713-1721 թվականներին։ 1707 թվականին Աուրենգզեբի մահից հետո Մողոլների նշանակմամբ Քամար ադ դին Խանը պարբերաբար եղել է Դեկանի կառավարիչ։ 1712 թվականին Մեծ Մողոլների կայսր Ֆարուկ Սիյարը Քամար ադ դին Խանին նշանակեց Դեկանի փոխարքա և նրան տվեց «Նիզամ ալ Մուլք» տիտղոսը։ Մողոլների կայսրությունն աստիճանաբար փլուզվում էր և Քամար ադ դին Խանը գործնականում անկախ էր կառավարում Հայդարաբադը սկսած 1724 թվականից և 1725 թվականին կայսրից ստացավ «Ասաֆ Ջահ» տիտղոսը, որը Մեծ Մողոլական կայսրության ամենաբարձրագույն տիտղոսն էր համարվում։ Մողոլական կայսրության հսկողության թուլանալուց հետո, Ասաֆ Ջահը Հայդարաբադն անկախ հայտարարեց՝ իր գլխավորությամբ։

Մողոլների հզորության թուլացմանը զուգընթաց Դեկանի տարածաշրջանում ամրապնդվեց Մարատհական կայսրությունը։ Նիզամն ինքը բազմաթիվ անգամներ տուժել էր Մարաթհաների արշավներից 1720-ական թվականներին. Մարաթհաների և Նիզամի միջև եղած Պալքեդի, Բհոպալի, Ռակշասբհուվանի և Քարդայի բոլոր խոշոր ճակատամարտերում Նիզամը պարտություն է կրել[4][5]։ Իսկ երբ Բաջիռաո I-ը նվաճեց Դեկանի սարահարթը, Նիզամը դարձավ Մարաթհաների հարկատու բոլոր առումներով, ինչը հանգեցրեց նրան, որ Նիզամը սկսեց կանոնավոր հարկ՝ չոուտ (Chauth կամ քառորդ) վճարել Մարաթհաների կայսրությանը[6]։

1805 թվականին Անգլո-մարատհական երկրորդ պատերազմում Բրիտանիայի հաղթանակից հետո Հայդարաբադի Նիզամը մտել է Բրիտանական Արևելյան Հնդկաստանի ընկերության պաշտպանության ներքո[7]։

1903 թվականին Բերար մարզն առանձնացվեց և միացվեց Բրիտանական Հնդկաստանի կենտրոնական նահանգներին՝ ձևավորելով Կենտրոնական նահանգներ և Բերար նահանգը (անգլ.՝ Central Provinces and Berar)։ 

1947 թվականին Հնդկաստանի բաժանման ժամանակ Մեծ Բրիտանիան ենթամայրցամաքի 565 Իշխանական պետություներին առաջարկեց միավորվել Հնդկաստանի կամ Պակիստանի կազմում, կամ մնալ անկախ։

Հայդարաբադն ամենամեծ և առավել բարեկեցիկ իշխանական պետությունն էր ամբողջ Հնդկաստանում։ Այն ընդգրկում էր 82,698 մղոն² (214,190 կմ²) բավական միատարր տարածք 16.34 մլն մարդ բնակչությամբ (ըստ 1941 թվականի մարդահամարի), որոնք մեծ մասամբ (85%) հինդուներ էին։ Հայդարաբադ իշխանական պետությունն ուներ իր բանակը, ավիաընկերությունը, հեռահաղորդակցման համակարգը, երկաթուղային ցանցը, փոստային համակարգը, արժույթը և ռադիոհեռարձակումը։ Չնայած ճնշող մեծամասնությունը հինդի էր, բայց կառավարությունում, ոստիկանության և ռազմական ուժերում նրանք փոքրամասնություն էին կազմում։ Պետական բանակի 1765 սպաներից 1268-ը մուսուլմաններ էին, 421-ը հինդուներ, 121-ը տարբեր քրիստոնյաներ, պարսեր և սիկհիներ։ Ամսական 600-1200 ռուփի աշխատավարձ ստացող պաշտոնյաներից 59-ը մուսուլմաններ էին, 5-ը հինդուներ և 38-ը տարբեր կրոնների ներկայացուցիչներ։ Նիզամը և նրա ազնվականները, որոնք հիմնականում մուսուլմաններ էին, իշխում էին հողերի 40% -ին։

Նիզամը որոշեց Հայդարաբադն անկախ հայտարարել, ի տարբերություն այլ իշխանությունների, որոնց մեծ մասը կամավոր միացավ Հնդկաստանին կամ Պակիստանին։ Նոր Հնդկաստանի միության առաջնորդները չէին ուզում, որ անկախ, և, հնարավոր է, որ թշնամի նահանգը պետության սրտում լինի և համարում էին, որ Հայդարաբադը պետք է Հնդկական Միությանը միանա, անհրաժեշտության դեպքում, նույնիսկ ուժով միացնելու վճռականությամբ։ 1948 թվականի սեպտեմբերին Հնդկական բանակը «Պոլո օպերացիայով» մտավ Հայդարաբադ, տապալեց Նիզամին և Հայդարաբադը կցեց Հնդկական Միությանը[8][9]։

Երկու դարերի ընթացքում՝ մինչև 1947 թվականը, յոթ նիզամներ են ղեկավարել Հայդարաբադ իշխանական պետությունը։ Ասաֆ Ջահի ղեկավարները հովանավորել են գրականությունը, արվեստը, ճարտարապետությունը, մշակույթը և հարուստ խոհանոցը։ Նիզամները հովանավորել են պարսկական հասարակության տեսակետները, որոնք պատճենահանված էին Մեծ Մողոլների կայսրության իրենց թուրք-մոնղոլ տիրակալներից, և որը դարձել է Հայդարաբադի մուսուլմանների ձևավորման առանցքային գործոն։

Վերջին նիզամը՝ Ասիֆ Ջահ VII-ը եղել է իր ժամանակի ամենահարուստ մարդն աշխարհում[3]։ Նիզամները նաև զարգացրել են երկաթուղային տրանսպորտը և էլեկտրականություն են ներդրել, զարգացրել են ճանապարհները, օդային ուղիները, ոռոգումը և ջրամբարները։ Ըստ էության, Հայդարաբադի բոլոր խոշոր հասարակական շենքերը կառուցվել են Բրիտանական տիրապետության ներքո եղած ժամանակաշրջանում։ Այն ընթացք է տվել կրթությանը, գիտությանը և հիմնադրել է Օսմանյան համալսարանը։

Հայդարաբադ նահանգը 1909 թվականին

Նիզամների իշխանություն

Առաջին Նիզամն իշխել է Մողոլների անունից։ Աուրենգզեբի (1618-1707) մահից հետո, նիզամներն առանձնացել են Մողոլներից՝ որպես ինքնուրույն թագավորություն։ Երբ անգլիացիները Հնդկաստանի գերակայության (Paramountcy) հասան, նիզամությանը թույլ տվեցին, որ շարունակեն ղեկավարել իրենց իշխանությունները որպես փոխտիրակալներ։ Նիզամությունը պահպանեց իր իշխանությունը Հայդարաբադում մինչև 1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ը, մինչև Հայդարաբադն ինտեգրվեց նոր՝ Հնդկական Միությանը։

Ասաֆ Ջահի դինաստիան միայն յոթ տիրակալներ է ունեցել, սակայն առաջին նիզամի իշխանությունից հետո եղել է մի ժամանակաշրջան, երբ 13 տարի կառավարել են նրա երեք որդիները (Նասիր Ջանգ, Մուզաֆար Ջանգ և Սալաբաթհ Ջանգ)։ Նրանք պաշտոնապես չեն ճանաչվել որպես կառավարիչներ և «Նիզամ» տիտղոսը պաշտոնապես չեն կրել, քանի որ այն չեն ստացել կայսրից։ 1858 թվականին Մեծ Մողոլների կայսրության վերացումից հետո բրիտանացիները «նիզամ» են անվանել Հայդարաբադի բոլոր տիրակալներին։

Ըստ ավանդույթի, ոչ մի նիզամ երբեք չի լքել Հնդկաստանը, որքան էլ լուրջ են եղել իրադրությունները, ինչպես ասվում է. «տիրակալը չափազանց թանկ է իր ժողովրդի համար, որ երբևէ լքի Հնդկաստանը»։

Նիզամի ընտանիքից հետո, հաջորդ ազնվական ընտանիքը ըստ հիերարխիայի, Փայգահ ընտանիքն է եղել։ Թագավորական ընտանիքն ամուսնական կապեր ուներ միայն նրանց հետ, և նիզամության ժամանակահատվածում ազնվականների ամենամտերիմ ընտանիքն է եղել։

Ենթակառուցվածքներ

Հայդարաբադի նիզամի գահը Չաումահալի պալատում

Նիզամի իշխանության ժամանակաշրջանում Հայդարաբադն անչափ հարստացել է։ Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ը և նրա ընտանիքը, այդ թվում Սալար Ջունգ I-ը, ում ուսուցանել են Նավաբ Սարվար ալ Մուլքը և Աղա Միրզա Բաիգ Բահադուրը, որը նրա քաղաքական խորհրդականն էր[10], հնդկական պետությունների (Princely state) շրջանում գլխավորել է Հրավառական պետությունը։ Այն ձգվում էր 223,000 կմ2 (86,000 sq mi) Դեկանի սարահարթում, որտեղ իշխում էր Ասաֆ Ջահի դինաստիան։ Կայսերական գաղութային բրիտանական կառավարության կողմից Նիզամը ստացել է «Վսեմագույն Մեծություն» (Exalted Highness) և «Բրիտանական Կառավարության հավատարիմ դաշնակից» կոչումները Մանսուրի Տիպու Սուլթանի դեմ պատերազմներում և Հնդկաստանի անկախության 1857-1858 թվականների առաջին պատերազմում համագործակցության համար, դառնալով միակ հնդկական արքայազնը, որն արժանացել է այդ երկու տիտղոսներին[2]։

Նիզամի իշխանության ժամանակ Հայդարաբադը մշակութային և տնտեսական վերելք է ապրել։ Նիզամի հարստության օրինակներից են Նիզամի թանկարժեք քարերը (Jewels of the Nizams), ինչը միջազգային զբոսաշրջության գրավչության առարկա է, երբեմն ցուցադրվում է Սալար Ջունգ թանգարանում։ 1948 թվականին Հայդարաբադի բնակչությունը հասնում էր մոտ 17 միլիոնի (1.7 կռոր), և տարեկան եկամուտը գնահատվել է £90,029,000[3]։ Մինչև 1951 թվականը պետությունն ունեցել է սեփական արժույթը, որը հայտնի էր որպես Հայդարաբադի ռուփի[11]։

Վերջին նիզամը՝ Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ն իր հարստությամբ աշխարհի ամենահարուստ մարդկանցից մեկն էր 1937 թվականին։ Նա նաև հայտնի էր իր գծուծությամբ։ Նրա հարստությունը գնահատվում էր ₹660 կռոր ռուփի (մոտավորապես US$2 մլրդ. այն ժամանակվա փոխարժեքով)[12]։ Ըստ Ֆորբս ամսագրի՝ 2008 թվականի հարուստների ցանկում Նիզամ Միր Օսման Ալի Խանը հինգերորդ ամենահարուստ մարդն է մարդկության պատմության մեջ իր US$210.8 մլրդ կարողությամբ, ըստ ԱՄՆ-ի ՀՆԱ-ի այդ ժամանակահատվածի և ներկայիս դոլարի՝ հնդկական ռուփիի նկատմամբ փոխարժեքի աճի։

Նիզամները տոհմի համար ստեղծել են բազմաթիվ ինստիտուտներ, այդ թվում՝ հիվանդանոցներ և դպրոցներ, քոլեջներ, համալսարաններ, որտեղ ուսուցումը եղել է ուրդուերենով։ Ներշնչվելով Հնդկական քաղաքացիական ծառայությամբ (Indian Civil Service), նիզամները ստեղծել են իրենց սեփական, տեղական՝ Հայդարաբադի քաղաքացիական ծառայությունը։ Նրանք մեծ ինժեներներ են եղել. օրինակ, նրանք կառուցել են մեծ ջրամբարներ։ Այդ ընթացքում սկսել են Նագարջունա Սագար ամբարտակի հետազոտական աշխատանքները, թեև փաստացի աշխատանքներն իրականացվել են Հնդկաստանի Կառավարության հովանու ներքո, 1969 թվականին[13][14]։

Հայդարաբադի Նիզամների ցանկ (1724-1948)

Պատկեր Տիտղոսի անուն Անձնական անուն Ծնունդ Նիզամության սկիզբ Նիզամության ավարտ Մահ
Նազիր ալ Մուլք Ասաֆ Ջահ I
Nizam-ul-Mulk, Asaf Jah I
نظام‌الملک آصف جاہ 		Միր Քամար ադ դին Խան
Mir Qamar-ud-din Khan 		1671 օգաստոսի 20 1724 հուլիսի 31 1748 հունիսի 1
Նազիր Ջունգ
Nasir Jung
نصیرجنگ 		Ամիր Ահմադ Ալի Խան
Mir Ahmed Ali Khan 		1712 փետրվարի 26 1748 հունիսի 1 1750 դեկտեմբերի 16
Մուսաֆար Ջանգ
Muzaffar Jung
مظفرجنگ 		'Միր Հիդայաթ Մուհի ադ դին Սահադուլահ Խան'Mir Hidayat Muhi-ud-din Sa'adullah Khan ? 1750 դեկտեմբերի 16 1751 փետրվարի 13
Սալաբադ Ջանգ
Salabat Jung
صلابت جنگ 		Միր Սայիդ Մուհամմադ Խան
Mir Sa'id Muhammad Khan 		1718 նոյեմբերի 24 ժ 1751 փետրվարի 13 1762 հուլիսի 8

(գահընկեց)

1763 սեպտեմբերի 16
Նիզամ ալ Մուլք Ասաֆ Ջահ II
Nizam-ul-Mulk, Asaf Jah II
نظام‌الملک آصف جاہ دوم 		Միր Նիզամ Ալի Խան
Mir Nizam Ali Khan 		1734 մարտի 7 1762 հուլիսի 8 1803 օգոստոսի 6
Շիկանդար Ջահ Ասաֆ Ջահ III
Sikander Jah, Asaf Jah III
سکندر جاہ ،آصف جاہ تریہم 		Միր Ակբար Ալի Խան
Mir Akbar Ali Khan 		1768 նոյեմբերի 11 1803 օգոստոսի 6 1829 մայիսի 21
Նազիր ադ Դաուլա Ասաֆ Ջահ IV
Nasir-ud-Daula, Asaf Jah IV
ناصر الدولہ ،آصف جاہ چارہم 		Միր Ֆարքունդա Ալի Խան
Mir Farqunda Ali Khan 		1794 ապրիլի 25 1829 մայիսի 21 1857 մայիսի 16
Աֆզալ ադ Դաուլա Ասաֆ Ջահ V
Afzal-ud-Daula, Asaf Jah V
افضال الدولہ ،آصف جاہ پنجم 		Միր Թահնիյաթ Ալի Խան
Mir Tahniyath Ali Khan 		1827 հոկտեմբերի 11 1857 մայիսի 16 1869 փետրվարի 26
Ասաֆ Ջահ VI
Asaf Jah VI
آصف جاہ شیشم 		Միր Մահբուդ Ալի Խան
Mir Mahbub Ali Khan 		1866 օգոստոսի 17 1869 փետրվարի 26 1911 օգոստոսի 29
Ասաֆ Ջահ VII
Asaf Jah VII
آصف جاہ ہفتم 		Միր Օսման Ալի Խան
Mir Osman Ali Khan 		1886 ապրիլի 6 1911 օգոստոսի 29 1948 սեպտեմբերի 17

(գահընկեց)

1967 փետրվարի 24

Վերջին նիզամի՝ Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ի ժառանգներ

1937 թվականի Փետրվարի 22-ին ամերիկյան TIME շաբաթաթերթի կազմի վրա Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ին անվանել է աշխարհի ամենահարուստ մարդը

Վերջին Նիզամը՝ Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ը ունեցել է 28 որդի և 44 դուստր։ Ասաֆ Ջահի դինաստիան հետևել է տղամարդկանց առաջնաժառանգ գերակա կարգին, անկախ մոր ունեցած ընտանեկան դրությանը կամ դասային աստիճանի։ Նրա երեխաներից Ազամ Ջահը՝ Բերարի իշխանը (1907 փետրվարի 21 - 1970 հոկտեմբերի 9) նրա ավագ որդին էր։

Տոհմածառ

Նիզամի դստրերը ավանդաբար ամուսնացել են Փայջահ ընտանիքի որդիների հետ։ Այս ընտանիքը պատկանում էր Սուննիների աղանդին և երկրորդ Նիզամի ժամանակից սկսած նրանք եղել են Նիզամի անձնական թիկնապահները[15]։

Նիզամների պալատներ

Ասաֆ Ջահերը հեղինակավոր շինարարներ էին։ Նիզամների կառուցած պալատներից են.

Այլ տեսարժան վայրերը ներառում Հայդարաբադի Գերագույն Դատարան, Սիթի քոլեջ, Հանրային այգիները, որոնք նաև հայտնի են որպես Բագհ է Աամ, Ջուբիլի հոլլ, Ասաֆիա գրադարան, Վեհաժողովի շենք, Նիլոուֆեր հիվանդանոց, Օսմանիա արվեստի քոլեջը և Օսմանիա բժշկական քոլեջ նշանավոր կառույցները։

Նիզամներին դուր է եկել Եվրոպական ճարտարապետական ոճը և ստեղծագործել են եվրոպական ավանդույթները համադրելով հնդկական և իսլամական ձևերի և մոտիվների հետ։

Դինաստիայի ավարտ և վերջին նիզամի իրավասության ավարտ

Գեներալ-մայոր Սաիդ Ահմալ ալ Էյդարուսը (աջից) առաջարկում էՀայդարաբադ իշխանության  Ռազամական ուժերը հանձնել գեներալ-մայոր (հետագայում բանակի գեներալ և գլխավոր հրամանատար) Ջոյանտո Նաթհ Չաուդհուրիին Սեկունդերաբադում

1947 թվականին Հնդկաստանի անկախությունից հետո Հայդարաբադի նիզամն ի սկզբանե որոշել էր չմիանալ ո ՛չ Հնդկաստանին, ո ՛չ Պակիստանին։ Ավելի ուշ նա Հայդարաբադը հայտարարեց ազատ անկախ ինքնիշխան պետություն, սակայն Հնդկաստանի կառավարությունը, ձգտելով վերջ տալ Նիզամի բնակչության մեկուսացմանը, հրաժարվեց ընդունել այդ որոշումը՝ պատճատաբանելով, որ Հայդարաբադը բոլոր կողմերից շրջապատված է Հնդկաստանով և չունի ելք դեպի ծով։ 

Պոլո օպերացիա

Հնդկաստանին միանալու Նիզամին համոզելու երկարատև փորձերից հետո Հնդկաստանի կառավարությունն ի վերջո սկսեց ռազմական գործողություններ՝ նրա նկատմամբ իրականացնելով իշխանությունը տապալելու «Պոլո օպերացիան»։

1948 թվականի սեպտեմբերի 13-ին Հնդկական բանակը ներխուժեց նիզամի իշխանական պետություն։ Նիզամի մեծաքանակ, բայց անպատրաստ զորքը չկարողացավ դիմակայել հնդկական բանակին և ջախջախվեց։ 1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Նիզամը հանձնեց իր զորքերը, նույն օրը նա հեռարձակեց այդ նորությունը Պետական ռադիո ցանցի միջոցով։ Նիզամը ստիպված էր ընդունել Հնդկաստանի նոր հանրապետությանը միանալու փաստը։ 

Ասաֆ Ջահ դինաստիայի իշխանության ավարտ

1948 թվականի սեպտեմբերի 17-ին վերջին նիզամ Ասաֆ Ջահ VII-ի գահից հրաժարումով նշանավորվեց դինաստիայի հավակնությունների ավարտը։ Ավարտվեց Ասաֆ Ջահ դինաստիայի 235-ամյա իշխանությունը, որը տարածվում էր հյուսիսից Մալվայից ընդհուպ մինչև հարավ՝ Տիրուչիրապպալլի[16]։

Միր Օսման Ալի Խանը, վերջին նիզամը, մահացել է 1967 թվականի փետրվարի 24-ին, ուրբաթ օրը։ Բոլոր Նիզամները թաղված են արքայական գերեզմանատանը՝ Հայդարաբադի Մեքքա մզկիթում՝ Չարմինարից ոչ հեռու, բացառությամբ վերջին նիզամի՝ Միր Օսման Ալի Խան Ասաֆ Ջահ VII-ի, ով ցանկացել էր թաղված լինել մոր կողքին, Ջուդի մզկիթի գերեզմանատանը, Կոթի թագավորի Պալատի առջև, ինչպես հատու էր ժամանակի և տարածաշրջանի իշխանավորներին։

Նիզամ անունը կրող վայրեր, կառույցներ և առարկաներ

HMS Nizam Ավստրալիական նավ

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Mohan Guruswamy (սեպտեմբերի 14, 2002). «HYDERABAD 1948 REVISITED –– WAS KASHMIR A MISTAKE? THERE ONCE WAS A HYDERABAD!». New Delhi. Արխիվացված է օրիգինալից 2005-03-31-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  2. ↑ 2,0 2,1 «Richest Indian in history!». Daily Star (United Kingdom). հուլիսի 23, 2010. Վերցված է սեպտեմբերի 15, 2011-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Top 10: Richest Men (of All Time)». inStash. Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2014-ին.
  4. ↑ «Dictionary of Battles and Sieges: P-Z». google.com.pk.
  5. ↑ «The State at War in South Asia». google.com.pk.
  6. ↑ Nath Sen, Sailendra. «Anglo-Maratha Relations, 1785-96, Volume 2». google.co.in.
  7. ↑ «Hyderabad Rulers with their Coinage details». Chiefacoins.com. Վերցված է 2014-02-27-ին.
  8. ↑ «Official Website of Indian Army». Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2014-ին.
  9. ↑ «Hyderabad on the Net». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-12-24-ին. Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2014-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  10. ↑ «Hyderabad:silver jubilee durbar». Time (magazine). փետրվարի 22, 1937. Արխիվացված է օրիգինալից 2007-05-24-ին. Վերցված է սեպտեմբերի 15, 2011-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  11. ↑ «Jewel in the crown: a palace fit for a Nizam». The Guardian. փետրվարի 20, 2011. Վերցված է սեպտեմբերի 15, 2011-ին.
  12. ↑ History of the rupee
  13. ↑ Mahmood Bin, Muhammad (1999). A policeman ponders: memories and melodies of a varied life. A.P.H.Publishing Corporation. էջ 19. ISBN 978-81-7648-026-0.
  14. ↑ Rann Singh, Mann (1996). Tribes of India:ongoing challenges. MD Publication Pvt Ltd. էջ 310. ISBN 81-7533-007-4.
  15. ↑ HYDERABAD. BRIEF HISTORY
  16. ↑ T.V. Sivanandan (սեպտեմբերի 14, 2005). «When the Indian Army liberated thousands». The Hindu.
  17. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-02-29-ին. Վերցված է 2017-07-04-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Արտաքին հղումներ

Աղբյուրներ

Վիիքպահեստ
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայդարաբադի նիզամ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հայդարաբադի_նիզամ&oldid=8151786» էջից