«Շուշիի բերդ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Շուշիի բերդ
	Նկարագրություն
Տեսակ	ամրոց
Տեղագրություն	Շուշի
Վարչական միավոր	Շուշիի շրջան և Shusha State Historical and Architectural Reserve?
Երկիր	Արցախ
Կառուցված	1752
Շինանյութ	Q55704274?
	Şuşa fortress Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

08:32, 16 Սեպտեմբերի 2021-ի տարբերակ

Շուշիի բերդ, հայկական միջնադարյան ամրոց-բնակավայր։ Գտնվում է Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում։

Պատմություն

Բերդը հիմնադրվել է Փանահ-Ալիի կողմից^[1]^[2]^[3]^[4], ով ռազմական ծառայություն էր իրականացնում Նադիր շահի մոտ։ Վերջինիս մահից հետո Իրանում սկսվում են գահակալական կռիվներ, և Փանահ-Ալին, օգտվելով դրանից, հեռանում է Շաքի, ապա՝ Շիրվան, և իրեն հռչակում Ղարաբաղի խան։ Խամսայի հայ մելիքների միությունը խախտելով՝ նա 1748-1759 թվականներին դառնում է տեղի վարչական ղեկավարը։

1744 թվականին Վարանդայի տիրակալ է նշանակվել Մելիք-Հուսեյնի ավագ որդի Մելիք-Հովսեփը, որին պարսիկները Հուսեյն էին անվանում^[5]։ Նա Խաչենի Հասան-Ջալալյանների տան փեսան էր։ Նրա կրտսեր եղբայր Մելիք-Շահնազար 2-րդը, օգտվելով Իրանի գահակալական կռիվներից, սպանել է եղբորը, կոտորել նրա ընտանիքը և իրեն հռչակել Վարանդայի մելիք։

Մելիք-Հովսեփը և Մելիք-Շահնազարը խորթ եղբայրներ էին, Հովսեփը ծնված էր Մելիք-Հուսեինի Աննա-խաթուն անունով կնոջից, որը Դիզակի իշխան Մելիք-Ավանի քույրն էր, իսկ Մելիք-Շահնազարը ծնված էր Զոհրախանումից, որը Նախիջևանի խանի աղջիկն էր, ազգով թուրք։ Մելիք-Հուսեինը նրան իբրև գերի բերեց Նախիջևանից, հետո ամուսնացավ նրա հետ:

- Րաֆֆի

Իրանի Ալի Իբրահիմ շահը հաստատում է Շահնազարի իշխանությունը։ Արցախ մելիքները միավորում են իրենց ուժերը, պաշարում Մելիք-Շահնազարի Ավետարանոց բերդը, բայց ձմռան պատճառով վերադառնում են՝ գարնանը կրկին արշավելու պայմանով։ Վարանդայի մելիքը դիմում է Փանահ խանի օգնությանը, նրան հպատակվում և հավատարմության երդում է տալիս և նրա աջակցությամբ ազատվում մելիքների պատժից։ Ապա Մելիք- Շահնազարը իր աղջկան Հուրզադ խանումին, կնության է տալիս Փանահի որդուն՝ Իբրահիմ խանին, նրանց նվիրում Արցախի անառիկ բերդաքաղաք Շուշին։

Շուշին կոչվում է «Փանահաբադ»^[6], իսկ ավելի ուշ՝ մոտակա Շուշիքենդ գյուղի անունից՝ Շուշի^[1], որի բնակիչների մի մասը տեղափոխվում է այս ամրոց^[7]՝ Շահբուլաղի բնակիչների հետ միասին։

Տես նաև

Շուշիի ազատագրում

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 «Шуша». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ Шуша հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
↑ Mirza Yusuf Nersesov. A Truthful History. (անգլ.)
↑ Мирза Адигезаль-бек. Карабаг-Наме. Глава 4.
↑ Պարսամյան Վ.Ա. - Հայ ժողովրդի պատմություն. հատոր 2 -րդ Չ (IX- XIX դդ.)
↑ Аббас-Кули-Ага Бакиханов, «Гюлистан-и Ирам», Период V.
↑ Րաֆֆի՝ Խամսայի Մելիքությունները

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Շուշիի բերդ կատեգորիայում։

[vehi.net-1] 1,0 ^1,1 «Шуша». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[2] Шуша հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում

[3] Mirza Yusuf Nersesov. A Truthful History. (անգլ.)

[Mirza-Adigezal-4] Мирза Адигезаль-бек. Карабаг-Наме. Глава 4.

[հ-5] Պարսամյան Վ.Ա. - Հայ ժողովրդի պատմություն. հատոր 2 -րդ Չ (IX- XIX դդ.)

[Бакиханов-6] Аббас-Кули-Ага Бакиханов, «Гюлистан-и Ирам», Период V.

[7] Րաֆֆի՝ Խամսայի Մելիքությունները

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Տող 50. / Տող 50. @@
 [[Պատկեր:Шуши с-з часть крепости.jpg|մինի|ձախից|Շուշիի ամրոցի հյուսիսարևմտյան մասը 19-րդ դարում]]
+[[Պատկեր:Shusha fortress in September 2021.jpg|մինի|ձախից|Ամրոցի հետպատերազմյան վիճակ]]
 [[1744]] թվականին [[Վարանդա գավառ|Վարանդայի]] տիրակալ է նշանակվել Մելիք-Հուսեյնի ավագ որդի Մելիք-Հովսեփը, որին պարսիկները Հուսեյն էին անվանում<ref name="հ">Պարսամյան Վ.Ա. - Հայ ժողովրդի պատմություն. հատոր 2 -րդ Չ (IX- XIX դդ.)</ref>։ Նա [[Խաչեն գավառ|Խաչենի]] Հասան-Ջալալյանների տան փեսան էր։ Նրա կրտսեր եղբայր Մելիք-Շահնազար 2-րդը, օգտվելով Իրանի գահակալական կռիվներից, սպանել է եղբորը, կոտորել նրա ընտանիքը և իրեն հռչակել Վարանդայի մելիք։ {{քաղվածք|''Մելիք-Հովսեփը և Մելիք-Շահնազարը խորթ եղբայրներ էին, Հովսեփը ծնված էր Մելիք-Հուսեինի Աննա-խաթուն անունով կնոջից, որը Դիզակի իշխան Մելիք-Ավանի քույրն էր, իսկ Մելիք-Շահնազարը ծնված էր Զոհրախանումից, որը [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանի խանի]] աղջիկն էր, ազգով թուրք։ Մելիք-Հուսեինը նրան իբրև գերի բերեց Նախիջևանից, հետո ամուսնացավ նրա հետ:''|[[Րաֆֆի]]}}
 Իրանի Ալի Իբրահիմ շահը հաստատում է Շահնազարի իշխանությունը։ [[Արցախ]] մելիքները միավորում են իրենց ուժերը, պաշարում Մելիք-Շահնազարի Ավետարանոց բերդը, բայց ձմռան պատճառով վերադառնում են՝ գարնանը կրկին արշավելու պայմանով։ Վարանդայի մելիքը դիմում է Փանահ խանի օգնությանը, նրան հպատակվում և հավատարմության երդում է տալիս և նրա աջակցությամբ ազատվում մելիքների պատժից։ Ապա Մելիք- Շահնազարը իր աղջկան Հուրզադ խանումին, կնության է տալիս Փանահի որդուն՝ [[Իբրահիմ խան]]ին, նրանց նվիրում Արցախի անառիկ բերդաքաղաք [[Շուշի]]ն։
 Շուշին կոչվում է «Փանահաբադ»<ref name="Бакиханов">Аббас-Кули-Ага Бакиханов, «Гюлистан-и Ирам», Период V.</ref>, իսկ ավելի ուշ՝ մոտակա Շուշիքենդ գյուղի անունից՝ Շուշի<ref name="vehi.net"/>, որի բնակիչների մի մասը տեղափոխվում է այս ամրոց<ref>[https://grapaharan.org/Խամսայի_Մելիքությունները Րաֆֆի՝ Խամսայի Մելիքությունները]</ref>՝ [[Շահբուլաղ]]ի բնակիչների հետ միասին։
 <gallery caption="" perrow="" widths="170px" heights="160px">
 Szuszi, Twierdza (11).jpg
@@ Տող 59. / Տող 65. @@
 Shushi-walls-P1003108.JPG
 Շուշիի ամրոց, ArmAg (5).jpg
 </gallery>