«Մասնակից:Մարիամ Անտիկյան/Ավազարկղ1»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1. Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
{{for|the bishop|Francisco de Vitoria (bishop)}}
{{for|the bishop|Francisco de Vitoria (bishop)}}

[[File:Francisco de Vitoria.jpg|thumb|right|upright=1.2|Statue of Francisco de Vitoria at [[Convento de San Esteban, Salamanca|San Esteban, Salamanca]]]]
{{Catholic philosophy}}
{{Catholic philosophy}}
'''Ֆրանցիսկո դե Վիտորիա''' ՕՊ ({{ԱԾ}}) Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու իսպանացիփիլիսոփա, աստվածաբան և Վերածննդի դարաշրջանի իրավաբան Իսպանիայում: Նա փիլիսոփայության ավանդույթի հիմնադիրն է, որը հայտնի է որպես Սալամանկայի դպրոց՝ նշանավորված հատկապես արդար պատերազմի և միջազգային իրավունքի տեսությունների մեջ իր ներդրման համար: Նախկինում որոշ գիտնականներ նրան բնորոշել են որպես «միջազգային իրավունքի հայրերից» մեկը՝ Ալբերիկո Ջենտիլիի և Հուգո Գրոտիուսի հետ միասին, չնայած ժամանակակից ակադեմիկոսները ենթադրում են, որ նման բնորոշումն անախրոնիկ է, քանի որ միջազգային իրավունք գաղափարն ավելի ուշ է զարգացել։ Ամերիկացի իրավաբան Արթուր Նուսբաումը նշել է, որ Վիտորիան «առաջինն է շարադրել ազատ առևտրի և ազատ ծովագնացության հասկացությունները (թեև ոչ պայմանները)»։
'''Ֆրանցիսկո դե Վիտորիա''' ՕՊ ({{ԱԾ}}) Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու իսպանացիփիլիսոփա, աստվածաբան և Վերածննդի դարաշրջանի իրավաբան Իսպանիայում: Նա փիլիսոփայության ավանդույթի հիմնադիրն է, որը հայտնի է որպես Սալամանկայի դպրոց՝ նշանավորված հատկապես արդար պատերազմի և միջազգային իրավունքի տեսությունների մեջ իր ներդրման համար: Նախկինում որոշ գիտնականներ նրան բնորոշել են որպես «միջազգային իրավունքի հայրերից» մեկը՝ Ալբերիկո Ջենտիլիի և Հուգո Գրոտիուսի հետ միասին, չնայած ժամանակակից ակադեմիկոսները ենթադրում են, որ նման բնորոշումն անախրոնիկ է, քանի որ միջազգային իրավունք գաղափարն ավելի ուշ է զարգացել։ Ամերիկացի իրավաբան Արթուր Նուսբաումը նշել է, որ Վիտորիան «առաջինն է շարադրել ազատ առևտրի և ազատ ծովագնացության հասկացությունները (թեև ոչ պայմանները)»։

11:07, 21 Հուլիսի 2021-ի տարբերակ

Մարիամ Անտիկյան/Ավազարկղ1

Կաղապար:Catholic philosophy Ֆրանցիսկո դե Վիտորիա ՕՊ () Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու իսպանացիփիլիսոփա, աստվածաբան և Վերածննդի դարաշրջանի իրավաբան Իսպանիայում: Նա փիլիսոփայության ավանդույթի հիմնադիրն է, որը հայտնի է որպես Սալամանկայի դպրոց՝ նշանավորված հատկապես արդար պատերազմի և միջազգային իրավունքի տեսությունների մեջ իր ներդրման համար: Նախկինում որոշ գիտնականներ նրան բնորոշել են որպես «միջազգային իրավունքի հայրերից» մեկը՝ Ալբերիկո Ջենտիլիի և Հուգո Գրոտիուսի հետ միասին, չնայած ժամանակակից ակադեմիկոսները ենթադրում են, որ նման բնորոշումն անախրոնիկ է, քանի որ միջազգային իրավունք գաղափարն ավելի ուշ է զարգացել։ Ամերիկացի իրավաբան Արթուր Նուսբաումը նշել է, որ Վիտորիան «առաջինն է շարադրել ազատ առևտրի և ազատ ծովագնացության հասկացությունները (թեև ոչ պայմանները)»։

Կյանքը

Վիտորիան՝ ալավացի ազնվականներ Պեդրո դե Վիտորիայի և Կատալինա դե Կոմպլուդոյի որդին ծնվել է մոտավորապես 1483 թվականին Բուրգոսում կամ Վիտորիա-Գաստեյսում և մեծացել է Բուրգոսում: Ըստ արդի ուսումնասիրությունների՝ մայրական նա կողմից ուներ հրեական ծագում (Կոմպլուդոները)՝ կապված հայտնի կրոնափոխների հետ, ինչպիսիք են Պողոս Բուրգոսցին և Ալֆոնսո դե Կարտագենան: 1504 թվականի նա դարձել է Դոմինիկյան միաբանության անդամ և կրթություն ստացել Փարիզի Սեն-Ժակ քոլեջում, որտեղ մեծ ազդեցություն է կրել Դեզիդերիուս Էրազմուսի աշխատանքից: 1516 թվականից սկսած՝ նա շարունակում է աստվածաբանություն դասավանդել (Պիտեր Կրոկաերտի և Թոմաս Կաետանի ազդեցության ներքո): 1522 թվականին նա վերադարձել է Իսպանիա՝ աստվածաբանություն դասավանդելու Վալյադոլիդում գտնվող Սուրբ Գրեգորիի քոլեջում, որտեղ Դոմինիկյան միաբանության շատ երիտասարդ անդամներ վերապատրաստվում էին Նոր աշխարհում միսիոներական աշխատանքի համար: 1524 թվականին նա ընտրվել է Սալամանկայի համալսարանի աստվածաբանության ամբիոնի վարիչ, որտեղ նա մեծապես նպաստել է Թոմիզմի (Սբ. Թովմա Աքվինացու փիլիսոփայությունն ու աստվածաբանությունը) խթանմանը: Ֆրանցիսկո դե Վիտորիան մահացել է 1546 թվականի օգոստոսի 12-ին Սալամանկայում:

Հնդկացիների կարգավիճակի վերաբերյալ դիրքորոշումներ

Ակականվոր գիտնական լինելով, դե Վիտորիան հրապարակավ խորհրդակցական կապի մեջ է եղել Կառլոս V-ի՝ Սուրբ Հռոմի կասյեր և Իսպանիայի թագավորի հետ: Նա փորձել է սահմանափակել Իսպանական կայսրության՝ բնիկ ժողովուրդների վրա ունեցած իշխանությունը: Նա ասել է. «Վերոհիշյալի արդյունքն այն է, որ աբորիգենները, անկասկած, իսկական գերիշխանություն են ունեցել ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հարցերում ճիշտ այնպես, ինչպես քրիստոնյաները, և որ ո՛չ նրանց իշխանները, և ո՛չ էլ անհատները չէին կարող զրկվել իրենց ունեցվածքից այն պատճառաբանությամբ, թե հողի իսկական տերերը չեն»։ Վիտորիան հերքել է, որ բնիկ ժողովուրդները, Արիստոտելի խոսքով, բնության կողմից կարող են ընկալվել որպես ստրուկ: դե Վիտորիան Աքվինացուց որդեգրել է հռոմեական օրենքի ius gentium («ազգերի օրենք») գաղափարը: Նրա՝ ամերիկյան հնդկացիներին պաշտպանելը հիմնված էր մարդու ներքին արժանապատվության սքոլաստիկ ընկալման վրա, արժանապատվություն, որը, ըստ նրա, ոտնահարվում էր Նոր աշխարհում Իսպանիայի քաղաքականության կողմից:

1537-1539 թվականներին անցկացված երեք դասախոսությունների ընթացքում Վիտորիան եզրակացրել է, որ հնդկացիներն իրենց ունեցվածքի օրինական տերերն են, և որ նրանց ղեկավարներն օրինականորեն են իրավասություն ունեն իրենց ցեղերի նկատամբ: Այսպիսի դիրքորոշում ավելի վաղ արտահայտել է Պալացիոս Ռուբիոսը։ Ո՛չ Հռոմի պապը, ո՛չ էլ Կառլոս V-ը օրինական պահանջ չունեին հնդկացիների կյանքի կամ ունեցվածքի նկատմամբ: Նրանց դեմ ոչ մի բռնի գործողություն չէր կարող ձեռնարկվել, ինչպես նաև հնարավոր չէր նրանց հողերը կամ ունեցվածքը խլել, քանի դեռ հնդկացիները վնաս չէին հասցրել իսպանացիներին՝ խախտելով վերջիններիս օրինական իրավունքները: «Անհավատների ավետարանացման մասին» իր դասախոսություններից մեկում Վիտորիան հաստատել է, որ նախ հնդկացիները «չպետք է բռնի դավանափոխ լինեն, բայց երկրորդ եզրակացությունն այն է, որ նրանք կարող են ուժի կիրառմամբ հետ պահվել հավատքի միսիոներներին խոչընդոտելուց և Քրիստոսին ու քրիստոնյաներին վիրավորելուց»:

«Անհավատների ավետարանացման մասին» դասախոսության ընթացքում Ֆրանցիսկո դե Վիտորիան օգտագործել է այն գաղափարը, որը համարվում էր իսպանական քրիստոնեական ունիվերսալիզմ: Իսպանական քրիստոնեական ունիվերսալիզմը համոզմունք էր, որ աշխարհում բոլոր հարցերը, փաստարկները և իրադարձությունները փոխկապակցված են, և Վիտորիան «պատկերացրել է աշխարհում ունիվերսալ մի հասարակություն, որի մեջ կարող են տեղավորվել ցանկացած թվով անկախ պետություններ և խթանել հարաբերությունները»։

Ֆրանցիսկո դե Վիտորիան պնդել էր, որ հնդկացիների բռնի կրոնափոխությունը «մեծ սադրանք և անհանգստություն կառաջացնի հեթանոսների մեջ»: Երկրորդ հերթին, «հավատքի համար պահանջվող բարյացակամ և պատշաճ սիրո փոխարեն բռնի դարձը նրանց մեջ հսկայական ատելություն կառաջացնի, իսկ դա իր հերթին առաջ կբերի խաբեություն և կեղծ բարեպաշտություն»։

Վիտորիան պաշտպանել է հնդկացիներին վնասի առաջարկվող այլ ձևերից, օրինակ՝ հնդկացիներին անուղղակիորեն քրիստոնեություն պարտադրելը «հարկերով և գանձումներով, որոնք կարող են ստիպել նրանց դառնալ հավատափոխներ»: Նա պնդում էր. «Բայց ինչ վերաբերում է տուրքերին, որոնք չեն կարող պահանջվել նաև հավատացյալներից, ես պնդում եմ, որ անհավատներից ևս դրանք չպետք է պահանջվեն՝ նրանց դարձի բերելու մտադրությամբ: Անհավատներին չեն կարող զրկվել իրենց ունեցվածքից` իրենց անհավատության պատճառով, ինչպես և մյուս քրիստոնյաները, քանի որ նրանք սեփականատիրության իսկական իրավունք ունեն իրենց սեփական ունեցվածքի հանդեպ»։

Արդար պատերազմի տեսության կողմնակից Ֆրանցիսկոսն իր «De iure belli»-ում մատնանշել է, որ «արդար պատերազմի» հիմքում ընկած նախադրյալ պայմանները «ամբողջովին բացակայում էին հնդկացիների դեպքում»: Միակ ոլորտը, որտեղ նա արդարացում տեսավ իսպանացիների կողմից բնիկների գործերին միջամտելու համար, մարդկային զոհաբերության համար բռնազավթված զոհերին պաշտպանելն էր, և հենց նրանց` զոհերի բնածին մարդկային արժանապատվության պատճառով, որոնց իրավունքները ոտնահարվում էին և, այդպիսով, պաշտպանության կարիք ունեին։

Thomas E. Woods goes on to describe how some wished to argue that the natives lacked reason, but the evidence was against this because the natives had obvious customs, laws, and a form of government.[1]

The Spaniards were in the practice of invoking in their American conquests the so-called "Requerimiento", a document read to the Indians before the commencement of any hostilities. The "Requerimiento", declared the universal authority of the Pope, and the authority the Spanish monarchs had received from the Pope over this part of the New World for the purpose of colonizing and evangelizing it. The Indians had to accept the sovereignty of the Spanish monarchs or be compelled to submit by force. Vitoria denied the legitimacy of this document.[4]

Vitoria follows the arguments against Spanish rule of South-American territories by arguments that justify the Spanish practices, which are grounded in natural law. He asserts the right of the Spaniards to travel freely, and to trade, which includes searching for, mining, and exporting the abundant natural resources they find in South America. Unlawful resistance infringing upon the Spaniard's rights of travel, trade and exploitation, or infringing upon the Pope's right to spread Christianity, can be used to justify a "just war" of the Spaniards against the indigenous inhabitants, ending in Spanish rule over the territories in question.[14]

Vitoria's works are known only from his lecture notes, as he has published nothing in his lifetime. Nevertheless, his influence such as that on the Dutch legal philosopher Hugo Grotius was significant.[15] Relectiones Theologicae was published posthumously several times (Lyon, 1557; Salamanca, 1565; Ingolstadt, 1580; Lyon, 1586 & 1587; Venice, 1626; Venice, 1640; Cologne & Frankfurt, 1696; and Madrid, 1765).[16][17]

Francisco de Vitoria's writings have been interpreted by various scholars to support contrary policies.[18] Antony Anghie and others argue that Vitoria's humanitarianism legitimized conquest.[19]

Francisco de Vitoria presented strict interpretation of baptism of desire:

When we postulate invincible ignorance on the subject of baptism or of the Christian faith, it does not follow that a person can be saved without baptism or the Christian faith. For the aborigines to whom no preaching of the faith or Christian religion has come will be damned for mortal sins or for idolatry, but not for the sin of unbelief. As St. Thomas says, however, if they do what in them lies, accompanied by a good life according to the law of nature, it is consistent with God’s providence that he will illuminate them regarding the name of Christ.[20]

Works Notes of his lectures from 1527 to 1540 were copied by students and published under the following titles:

De potestate civili, 1528 Del Homicidio, 1530 De matrimonio, 1531 De potestate ecclesiae I and II, 1532 De Indis, 1532 De Jure belli Hispanorum in barbaros, 1532 De potestate papae et concilii, 1534 Relectiones Theologicae, 1557 Summa sacramentorum Ecclesiae, 1561 De Indis et De Jure Belli (1917 translation of a large part of the Relectiones Theologicae)

Critical translations Francisco de Vitoria: Political Writings, translated by Jeremy Lawrance, ed. Jeremy Lawrance and Anthony Pagden, Cambridge University Press, 1991. Francisco de Vitoria: Relection on Homicide & Commentary on Summa theologiae IIa-IIae Q. 64 (Thomas Aquinas), translated with an Introduction and Notes by John P. Doyle, Milwaukee: Marquette University Press, 1997.

References

Sources

External links