Փոքր Լուսավորչի վանք

Փոքր Լուսավորչի վանք
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	վանք
Երկիր	Արևմտյան Հայաստան
Տեղագրություն	Էրզինջանի մարզ
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Ճարտարապետական ոճ	հայկական ճարտարապետություն

Փոքր Լուսավորչի վանք, Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի, գտնվում է Արևմտյան Հայաստանի Երզնկա քաղաքից մոտ 25 կմ դէպի հարավ-արևելք՝ հեռավորթւոյան վրա Մերճանա լեռների ստորոտին:

Փոքր Լուսավորչի վանք որը նաև հայտնի է Չարչարանաց (Տատասկի) Փոքր Լուսավորչի վանք կամ Մերճանա վանք։ Այս վանքը Հայոց ցեղասպանութեան նախորեին ամենամեծ և ամենահին վանքերից մեկն էր։

Վանական համալիրի գլխավոր եկեղեցին պարզ կառույց էր, հին ճարտարապետական ոճով կառուցված՝ քարաշեն շինություն։ Վանքը ներառում էր նաև փոքրիկ մատուռ՝ «Սուրբ Լուսավորչի բանտ» անունով։ Եկեղեցում պահվում էր Գրիգոր Լուսավորիչի արծաթապատ և ոսկեզոծ աջը, նաև սրբազան անոթներ, մագաղաթե մատեաններ և այլն: Քանի որ կար վտանք որ քրդական ավազակախմբերը կարող են պաշարել վանքը, այդ իսկ պատճառով վանքի հարստությունը պահվում էր հատուկ թաքստոցներում, և դուրս էր բերվում միայն հատուկ արարողությունների ժամանակ։

Մեղուցիկը,Ղարաթուշը, Ագրակը և Ճանճիկենը վանքի թեմական գյուղերն էին, բայց 19-րդ դարի վերջերին արդեն քրդաբնակ էր դարձել։ Վանական համալիրը նաև ուներ վանականների համար նախատեսված տուն-կացարաններ, խոհանոց, ճաշարան, մառան և գյուղատնտեսական շինություններ։ Վանքը ուներ բավականին մեծ վարելահող և մարգագետիններ։ Վանքի տարածքը պարիսպապատ էր, հյուսիսային կողմում առկա էր 2 դիտակետ, որի շնորհիվ դիտարկում էին քուրդ ավազակային խմբերի մոտեցումը։

Վանքի առողջ օդը և սառնահամ ջուրը, տարածքի դրախտային տեսքը, այն դարձել էր ուխտագնացների սիրելի վայրերից մեկը։ Վանքը՝ որպես ընտանեկան հանգստի տեղ ընտրել էին անգամ որոշ թուրք պաշտենյաներ։

1870-1895 թվականներին Փոքր Լուսավորչի վանքի վանահայրն էր Տեր Ղևոնդ քահանայ Տեր-Պողոսեանը: Նա լինելով, գործունյան և բանիմաց անձնավորություն, նա կարողացավ վանքապատկան տնտեսութունը հասցնել որոշակի բարեկեցիկ վիճակի։

1880-ական թվականներին, Փոքր Լուսավորչի վանքը Երզնկայի գավառի միակ վանքն էր որ ուներ արդյունաբեր և ինքնաբավ տնտեսություն։

Տեր Ղևոնդ քահանայ Տեր-Պողոսեան օգտագործելով իր ունեցած կապերը, կարողանում էր տնօիրնել վանքապատկանի կալուածքներնը, և հաջողությամբ կարողանմ էր դիմադրել վանքի վրա հոգաբարձութան հաստատելու համայնքաին բոլոր փորձերը։

Վանքը ծաղկուն շրջանի վերը տրվում է Համիդեան ջարդերի ժամանակ:

1895 թվականի հոկտեմբեր ամսին վանքը ենթարկվում է քրդական ցեղախմբերի հարձակմանը, այդ ժամանակ սպանվում է Տեր Ղևոնդ քահանայ Տեր-Պողոսեանը, քանի որ հերոսական դիմադրություն է ցույց տալիս ավազակներին։ Նրան սպանելուց հետո վանքը կողոպտում են։ Հետագայում վանքը շարունակում է Տեր Ղևոնդ քահանայ Տեր-Պողոսեանի ընտանիքը։