«Դյոմա (գետ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.7
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
 
Տող 28. Տող 28.
|Վիքիպահեստ =
|Վիքիպահեստ =
}}
}}
'''Դյոմա''' ({{lang-ba|Күгиҙел}}{{Audio-IPA|BA-Дим.ogg|Дим}} ), գետ [[Բաշկորտոստան]]ում և [[Օրենբուրգի մարզ]]ում, [[Բելայա (Կամայի վտակ)|Բելայա]] գետի ձախ վտակը ([[Կամա]]յի ավազան)<ref>[http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/4539-dim-jyl-a Статья в Башкирской энциклопедии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306044959/http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/read/8-statya/4539-dim-jyl-a |date=2016-03-06 }}{{ref-ba}}</ref>:
'''Դյոմա''' ({{lang-ba|Күгиҙел}}{{Audio-IPA|BA-Дим.ogg|Дим}} ), գետ [[Բաշկորտոստան]]ում և [[Օրենբուրգի մարզ]]ում, [[Բելայա (Կամայի վտակ)|Բելայա]] գետի ձախ վտակը ([[Կամա]]յի ավազան)<ref>[http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/4539-dim-jyl-a Статья в Башкирской энциклопедии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306044959/http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/read/8-statya/4539-dim-jyl-a |date=2016-03-06 }}{{ref-ba}}</ref>։


== Անվան ստուգաբանություն ==
== Անվան ստուգաբանություն ==
Ա. Կամալովի ենթադրությամբ գետի անունը ծագում է բաշկիրերեն «դիմ» բառից, որ նշանակում է ճահճուտ, գետի խոր հատված<ref>Словарь топонимов Республики Башкортостан. Уфа: Китап, 2002. — 256 с. — С.63.</ref><ref>''Матвеев А. К.'' Географические названия Урала: Топонимический словарь. — Екатеринбург: ИД «Сократ», 2008. — 352 с.— С.77.</ref>: Գետի մեկ ուրիշ անվանում՝ «Կուկ-Իդելմ», բառացի նշանակում է կապույտ, երկնային գետ, ինչը ջրային տարածքների քիչ տարածում ունեցող անվանում է, որ կազմված է գույն + գետ կաղապարով։ Անվան այդպիսի կառուցվածք ունեն [[Բելայա (Կամայի վտակ)|Ագիդել]]` սպիտակ գետ և [[Ուրան (գետ)|Կարաիդել]]` սև գետ անունները<ref>Ономастика Востока. Институт востоковедения АН СССР, Институт этнографии имени Н. Н. Миклухо-Маклая, Изд-во «Наука», Глав. ред. восточной лит-ры, 1980, стр. 99</ref>:
Ա. Կամալովի ենթադրությամբ գետի անունը ծագում է բաշկիրերեն «դիմ» բառից, որ նշանակում է ճահճուտ, գետի խոր հատված<ref>Словарь топонимов Республики Башкортостан. Уфа: Китап, 2002. — 256 с. — С.63.</ref><ref>''Матвеев А. К.'' Географические названия Урала: Топонимический словарь. — Екатеринбург: ИД «Сократ», 2008. — 352 с.— С.77.</ref>։ Գետի մեկ ուրիշ անվանում՝ «Կուկ-Իդելմ», բառացի նշանակում է կապույտ, երկնային գետ, ինչը ջրային տարածքների քիչ տարածում ունեցող անվանում է, որ կազմված է գույն + գետ կաղապարով։ Անվան այդպիսի կառուցվածք ունեն [[Բելայա (Կամայի վտակ)|Ագիդել]]` սպիտակ գետ և [[Ուրան (գետ)|Կարաիդել]]` սև գետ անունները<ref>Ономастика Востока. Институт востоковедения АН СССР, Институт этнографии имени Н. Н. Миклухо-Маклая, Изд-во «Наука», Глав. ред. восточной лит-ры, 1980, стр. 99</ref>։


== Հոսանք ==
== Հոսանք ==
Դյոման սկիզբ է առնում Օբշի Սիրտի ({{lang-ru|О́бщий Сырт}}) բարձունքներից՝ [[Ֆյոդորովսկի շրջան (Բաշկորտոստան)|Ֆյոդորովսկի շրջան]]ի [[Ալյոշկինո (գյուղ, Ֆյոդորովսկի շրջան)|Ալյոշկինո]] գյուղից 2կմ հյուսիս-արևելք։ Հոսում է Օրենբուրգի շրջանով և կրկին Բաշկորտոստանով։ Երկարությունը 535 կմ է, ավազանի մակերեսը՝ 12.800 կմ²: Դյոման հոսում է ընդարձակ հարթավայրով։ Գետի ափին գտնվում է [[Դավլեկանովո]] քաղաքը։
Դյոման սկիզբ է առնում Օբշի Սիրտի ({{lang-ru|О́бщий Сырт}}) բարձունքներից՝ [[Ֆյոդորովսկի շրջան (Բաշկորտոստան)|Ֆյոդորովսկի շրջան]]ի [[Ալյոշկինո (գյուղ, Ֆյոդորովսկի շրջան)|Ալյոշկինո]] գյուղից 2կմ հյուսիս-արևելք։ Հոսում է Օրենբուրգի շրջանով և կրկին Բաշկորտոստանով։ Երկարությունը 535 կմ է, ավազանի մակերեսը՝ 12.800 կմ²։ Դյոման հոսում է ընդարձակ հարթավայրով։ Գետի ափին գտնվում է [[Դավլեկանովո]] քաղաքը։


Օրենբուրգի շրջանում գետն ունի 28 վտակ, որոնցից 11-ը՝ 10-ից ավելի կիլոմետր երկարությամբ։ Հիմնական վտակներն են Բալշոյ Իզյակ, Տյատեր, Սադակ, Ուդրյակ։
Օրենբուրգի շրջանում գետն ունի 28 վտակ, որոնցից 11-ը՝ 10-ից ավելի կիլոմետր երկարությամբ։ Հիմնական վտակներն են Բալշոյ Իզյակ, Տյատեր, Սադակ, Ուդրյակ։
Տող 54. Տող 54.
Ներկայիս գետաբերանը արհեստական է։ Բելայա գետի հոսանքից վերև այն տեղափոխվել է [[19-րդ դար]]ի վերջին՝ երկաթուղային կամուրջ կառուցելու ժամանակ։ Հունը թեքել են այնպես, որ այն չհատի երկաթուղին։ Դրա միջոցով ազատվեցին գետի վրա լրացուցիչ կամուրջ կառուցելուց։
Ներկայիս գետաբերանը արհեստական է։ Բելայա գետի հոսանքից վերև այն տեղափոխվել է [[19-րդ դար]]ի վերջին՝ երկաթուղային կամուրջ կառուցելու ժամանակ։ Հունը թեքել են այնպես, որ այն չհատի երկաթուղին։ Դրա միջոցով ազատվեցին գետի վրա լրացուցիչ կամուրջ կառուցելուց։


Հին գետաբերանը գտնվել է ավելի ցածր վայրում։ Հին գետաբերանի տեղում առաջացել են մի շարք լճեր<ref>[[Бельские просторы]]: [http://www.hrono.ru/text/2004/marush10_04.html ''Вадим Марушин.'' Уфа далекая и близкая.]</ref>:
Հին գետաբերանը գտնվել է ավելի ցածր վայրում։ Հին գետաբերանի տեղում առաջացել են մի շարք լճեր<ref>[[Бельские просторы]]: [http://www.hrono.ru/text/2004/marush10_04.html ''Вадим Марушин.'' Уфа далекая и близкая.]</ref>։
<gallery widths=300px heights=250px>
<gallery widths=300px heights=250px>
Պատկեր:Ufa peninsula.svg|1 — [[Բելայա (Կամայի վտակ)|Բելայա գետ]], 2 — [[Ուֆա (գետ)|Ուֆա գետ]], 3 — Դյոմա գետ, 3А — Դյոմայի հին հուհը, 4 — Սուտոլոկա գետ, 5 — Շուգուրովկա գետ
Պատկեր:Ufa peninsula.svg|1 — [[Բելայա (Կամայի վտակ)|Բելայա գետ]], 2 — [[Ուֆա (գետ)|Ուֆա գետ]], 3 — Դյոմա գետ, 3А — Դյոմայի հին հուհը, 4 — Սուտոլոկա գետ, 5 — Շուգուրովկա գետ

Ընթացիկ տարբերակը 03:05, 8 Մարտի 2021-ի դրությամբ

Դյոմա
Դյոմա գետը Բոչկարյովկա գյուղի մոտ
Բնութագիր
Երկարություն535 կմ
Ավազանի մակերես12 800 կմ²
Ավազան12.800 կմ²
Ջրի ծախս35 մ³/վ
Գետաբերանի տեղակայումԲելայա
Կոորդինատներ
Տեղակայում
Հոսող հոսքերՈւյազի, Balyshly?, Sukhaya Dyoma?, Kursak?, Seryash?, Կազիյազ, Meneuz?, Տյատեր, Miyaki?, Udryak?, Tyurtyuk?, Տյուլյան, Sedyak?, Bolshoy Izyak?, Uyulga?, Kupyrka?, Ավրյուզ, Kurmazy?, Կալմաշկա, Bakalka?, Կարամալա, Bolshoy Udryak?, Kormyazhka?, Գայնի, Օկտակարան, Յարիշ, Sadak?, Kormyazhka?, Agumbulyak?, Կուրբանի, Timanka?, Չակմագուշ, Elga? և Elbulak?
ԵրկիրԲաշկորտոստան
ԵրկրամասԲաշկորտոստան
ՋրահավաքՎոլգայի ավազան

Դյոմա (բաշկիրերեն՝ КүгиҙелԼսել Дим ), գետ Բաշկորտոստանում և Օրենբուրգի մարզում, Բելայա գետի ձախ վտակը (Կամայի ավազան)[1]։

Անվան ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ա. Կամալովի ենթադրությամբ գետի անունը ծագում է բաշկիրերեն «դիմ» բառից, որ նշանակում է ճահճուտ, գետի խոր հատված[2][3]։ Գետի մեկ ուրիշ անվանում՝ «Կուկ-Իդելմ», բառացի նշանակում է կապույտ, երկնային գետ, ինչը ջրային տարածքների քիչ տարածում ունեցող անվանում է, որ կազմված է գույն + գետ կաղապարով։ Անվան այդպիսի կառուցվածք ունեն Ագիդել` սպիտակ գետ և Կարաիդել` սև գետ անունները[4]։

Հոսանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դյոման սկիզբ է առնում Օբշի Սիրտի (ռուս.՝ О́бщий Сырт) բարձունքներից՝ Ֆյոդորովսկի շրջանի Ալյոշկինո գյուղից 2կմ հյուսիս-արևելք։ Հոսում է Օրենբուրգի շրջանով և կրկին Բաշկորտոստանով։ Երկարությունը 535 կմ է, ավազանի մակերեսը՝ 12.800 կմ²։ Դյոման հոսում է ընդարձակ հարթավայրով։ Գետի ափին գտնվում է Դավլեկանովո քաղաքը։

Օրենբուրգի շրջանում գետն ունի 28 վտակ, որոնցից 11-ը՝ 10-ից ավելի կիլոմետր երկարությամբ։ Հիմնական վտակներն են Բալշոյ Իզյակ, Տյատեր, Սադակ, Ուդրյակ։

Դյոման Ուֆա քաղաքի մոտ ձախից թափվում է Բելայա գետը։ Այդ շրջանը կրում է «Դյոմա» անունը։

Վտակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Բակալկա
  • Գայնի
  • Կիզիյազ
  • Մենեուզ
  • Միյակի
  • Սադակ
  • Տյատեր
  • Ուդրյակ
  • Ույազի

Գետաբերան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայիս գետաբերանը արհեստական է։ Բելայա գետի հոսանքից վերև այն տեղափոխվել է 19-րդ դարի վերջին՝ երկաթուղային կամուրջ կառուցելու ժամանակ։ Հունը թեքել են այնպես, որ այն չհատի երկաթուղին։ Դրա միջոցով ազատվեցին գետի վրա լրացուցիչ կամուրջ կառուցելուց։

Հին գետաբերանը գտնվել է ավելի ցածր վայրում։ Հին գետաբերանի տեղում առաջացել են մի շարք լճեր[5]։

  • 1 — Բելայա գետ, 2 — Ուֆա գետ, 3 — Դյոմա գետ, 3А — Դյոմայի հին հուհը, 4 — Սուտոլոկա գետ, 5 — Շուգուրովկա գետ
    1 — Բելայա գետ, 2 — Ուֆա գետ, 3 — Դյոմա գետ, 3А — Դյոմայի հին հուհը, 4 — Սուտոլոկա գետ, 5 — Շուգուրովկա գետ
  • Բելայա գետի ավազան
    Բելայա գետի ավազան

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Վ. Ա. Բալկով, Բաշկիրիայի ռեսուրսները, Ուֆա, 1978
  • Օրենբուրգի շրջանի ջրային օբյեկտների վիճակի տեղեկատու, 2010

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Статья в Башкирской энциклопедии Արխիվացված 2016-03-06 Wayback MachineԿաղապար:Ref-ba
  2. ↑ Словарь топонимов Республики Башкортостан. Уфа: Китап, 2002. — 256 с. — С.63.
  3. ↑ Матвеев А. К. Географические названия Урала: Топонимический словарь. — Екатеринбург: ИД «Сократ», 2008. — 352 с.— С.77.
  4. ↑ Ономастика Востока. Институт востоковедения АН СССР, Институт этнографии имени Н. Н. Миклухо-Маклая, Изд-во «Наука», Глав. ред. восточной лит-ры, 1980, стр. 99
  5. ↑ Бельские просторы: Вадим Марушин. Уфа далекая и близкая.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դյոմա_(գետ)&oldid=7769678» էջից