Աբրահամ Լինքոլնի սպանություն

Աբրահամ Լինքոլնի սպանություն
Տեսակ	քաղաքական սպանություն և քաղաքական սպանություն
Երկիր	ԱՄՆ
Գրոհի վայր	Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան
Տեղադրանք	Ֆորդի թատրոն
Գրոհի նպատակ	Աբրահամ Լինքոլն
Տարեթիվ	ապրիլի 15, 1865
Զենք	Դերինջեր և Դաշույն
Զոհվածներ	1 մարդ
Վիրավորներ	4
Assassination of Abraham Lincoln Վիքիպահեստում

ԱՄՆ-ի տասնվեցերորդ նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի սպանությունը տեղի է ունեցել 1865 թվականի ապրիլի 14-ին, Վաշինգտոնում, «Մեր ամերիկացի զարմիկը» ներկայացման ժամանակ (Ֆորդի թատրոնում): Լինքոլնը մահացու վիրավորվել է հարավցիների կողմնակից, դերասան Ջոն Ուիլքս Բութի կողմից հրազենից գլխին արձակած կրակոցից:

Նախապատմություն

Աբրահամ Լինքոլնի կենդանության օրոք վերջին լուսանկարը՝ արված 1865 թվականի ապրիլի 10-ին, սպանությունից հինգ օր առաջ

Հյուսիսի և Հարավի պատերազմի ժամանակ Ջոն Բութը դարձավ Կոնֆեդերացիայի գաղտնի գործակալ, որին նա տրամադրում էր մաքսանենգային դեղամիջոցներ: Նա մասնակցել է հակակառավարական դավադրությանը, որի մասնակիցները նախապես մտածել էին առևանգել նախագահ Աբրահամ Լինքոլնին, ապա՝ պատերազմի ավարատին մոտ՝ ծրագրեցին սպանել նրան և ԱՄՆ-ի կառավարության հիմնական անդամներին: Ամերիկայի Համադաշնային նահանգների կապիտուլյացիայից հետո, 1865 թվականի ապրիլի 9-ին երկիրը ստիպված էր անցկացնել Հարավի Վերակառուցում և սկսել սևամորթերի՝ ամերիկյան հասարակության ինտեգրման պրոցեսը:

Սպանություն

Պատերազմի ավարտից հինգ օր անց, Ավագ Ուրբաթի օրը՝ 1865 թվականի ապրիլի 14-ին «Մեր ամերիկացի զարմիկը» ներկայացման ժամանակ (Ֆորդի թատրոնում) հարավցիների կողմնակից, դերասան Ջոն Ուիլքս Բութը սողոսկեց նախագահական օթյակ և կրակեց Լինքոլնի գլխին: Բութը զբաղված չէր այդ օրվա ներկայացման մեջ, և, առհասարակ, մինչ այդ օրը Ֆորդի թատրոնում խաղացել էր ընդամենը երկու անգամ, սակայն հաճախ էր լինում իր դերասան-ընկերների մոտ և հիանալի գիտեր ինչպես շինությունը, այնպես էլ թատրոնի խաղացանկը: Կատակերգության ամենազվարճալի տեսարանի ժամանակ նա մտավ նախագահի օթյակը և ռեպլիկներից մեկից հետո կրակեց նրա վրա այն հաշվարկով, որ կրակոցի ձայնը խլացվի ծիծաղի պոռթկումով: Ընդունված է համարել, որ Բութը այդ ժամանակ գոչել է՝ լատին․՝ Sic semper tyrannis! («Այսպիսին է բռնակալների ճակատագիրը», հարավի նահանգներից մեկի՝ Վիրջինիայի կարգախոսն է): Առաջ եկած խառնաշփոթության մեջ Բութին հաջողվեց թաքնվել: Այդ ընթացքում մահացու վիրավորված Լինքոլնին թատրոնից տեղափոխեցին տուն, որը գտնվում էր հանդիպակաց: Հաջորդ օրվա առավոտյան, 1865 թվականի ապրիլի 15-ի Աբրահամ Լինքոլնը վախճանվեց:

1865 թվականի ապրիլի 26-ին Բութը ոստիկանության կողմից հայտնաբերվեց Վիրջինիա նահանգում, ամբարում: Ամբարը այրեցին, Բութը, զինված ատրճանակով, դուրս եկավ. այդ պահին նրան պարանոցից մահացու վնասվածք հասցրեց Բոստոն Կորբետտը: Ջոն Բութի արտասանած վերջին բառերն էին՝ «Ասացեք մայրիկիս, որ ես մահացա՝ պայքարելով իմ երկրի համար»:

Հետևանքները

Միլիոնավոր ամերիկացիներ, սպիտակներ և սևեր, եկել էին վերջին պարտքը տալու իրենց նախագահին Վաշինգտոնից Սփրինգֆիլդ երկուս ու կես շաբաթ գնացող սգո գնացքի ուղևորության ժամանակ: Գնացքը երկու դագաղ էր տանում՝ մեծ դագաղում Աբրահամ Լինքոլնի մարմինն էր, փոքրում՝ նրա որդու՝ Ուիլյամի մարմինը, ով մահացել էր դրանից երեք տարի առաջ, Լինքոլնի պաշտոնավարման ժամանակ: Աբրահամը և Ուիլյամը հուղարկավորվեցին Սփրինգֆիլդում, Օուկ-Ռիջ գերեզմանատանը: Լինքոլնի ողբերգական մահը նպաստեց նրա անվան շուրջ իր կյանքը հանուն երկրի վերամիավորման և սևամորթ ստրուկների ազատագրման համար նվիրաբերած նահատակի լուսապսակի ձևավորմանը: Լինքոլնի մահով ԱՄՆ-ի սևամորթ բնակչությունը երկար տարիներ կորցրեց ազատության իրավունքը, որը պրոպագանդում էր Լինքոլնը և ուզում էր այն իրականացնել ամբողջ երկրով մեկ:

Մշակույթում

Լինքոլնի սպանությունը, որպես իրադարձություն, որը մեծ պատմական նշանակություն ունի, հաճախ է հիշատակվել գրականության, կինոյի, երաժշտության և ներկայացումների մեջ:

Կինոյում և հեռուստասերիալներում

• Դեյվիդ Գրիֆիթի «Ազգի ծնունդը» (1915),
• Ջոն Ֆորդի «Շնաձկների կղզու բանտարյալը», (1936)
• Ջեյմս Կոնուեյի «Դավադրություն ընդդեմ Լինքոլնի» (1977),
• Հարոլդ Ռամիսի «Ցանկություններով կուրացածը» (2000),
• Ջոն Տարտելթաուբի «Ազգի գանձերը. գաղտնիքների գիրքը» (2007),
• Ռոբերտ Ռեդֆորդի «Դավադրուհին» (2010),
• Սթիվեն Սփիլբերգի «Լինքոլն» (2012),
• Մատնիչը (2012—2013), սեզոն 2, 12-րդ և 13-րդ սերիաներ
• Ադրիան Մոուտ «Լինքոլնի սպանությունը» (2013),
• Ժամանակից դուրս (2016), սեզոն 1, 2-րդ սերիա

Տես նաև

• Լինքոլն-Քենեդի համընկնումներ

Հղումներ

• «Человек, который убил Линкольна» — Слайдшоу «Life»(չաշխատող հղում)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աբրահամ Լինքոլնի սպանություն» հոդվածին։