«Ելակ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տող 26. | Տող 26. | ||
== Կիրառում == |
== Կիրառում == |
||
Անանասային ելակը արտադրության մասշտաբով ամենաշատ մշակված հատապտուղն է: Սննդարդյունաբերության մեջ նրա գլոբալ արտադրության մասնաբաժինը կազմում է մոտ 70%, ինչը կազմում է տարեկան ավելի քան 4 մլն տոննա: |
Անանասային ելակը արտադրության մասշտաբով ամենաշատ մշակված հատապտուղն է: Սննդարդյունաբերության մեջ նրա գլոբալ արտադրության մասնաբաժինը կազմում է մոտ 70%, ինչը կազմում է տարեկան ավելի քան 4 մլն տոննա: |
||
Անանասային ելակի ավելի քան երկու հազար տեսակներ մշակվում են հիմնականում [[ԱՄՆ]]-ում, [[Ռուսաստան]]ում, [[Կանադա]]յում, [[Մեծ Բրիտանիա]]յում, [[Գերմանիա]]յում, [[Իտալիա]]յում, [[ |
Անանասային ելակի ավելի քան երկու հազար տեսակներ մշակվում են հիմնականում [[ԱՄՆ]]-ում, [[Ռուսաստան]]ում, [[Կանադա]]յում, [[Մեծ Բրիտանիա]]յում, [[Գերմանիա]]յում, [[Իտալիա]]յում, [[Նիդերլանդներ]]ում, [[Բուլղարիա]]յում: |
||
Սելեկցիայի արդյունքում ելակի զանգվածը մեծացել է (3-5 գ-ից մինչեւ 50-75 գ), Գինեսի ռեկորդների գրքում նշված են 231.6 գ զանգվածով հատապտուղներ (Անգլիա, 1983 թ.)<ref name="рекорд">[http://zelenijmir.narod.ru/flora/berries/Fragaria.htm История и распространение культуры земляники].</ref>: |
Սելեկցիայի արդյունքում ելակի զանգվածը մեծացել է (3-5 գ-ից մինչեւ 50-75 գ), Գինեսի ռեկորդների գրքում նշված են 231.6 գ զանգվածով հատապտուղներ (Անգլիա, 1983 թ.)<ref name="рекорд">[http://zelenijmir.narod.ru/flora/berries/Fragaria.htm История и распространение культуры земляники].</ref>: |
||
Հատապտուղները սպառվում են թարմ, սառեցված և վերամշակված (ջեմ, պաստիլ, հյութեր և այլն) վիճակում: |
Հատապտուղները սպառվում են թարմ, սառեցված և վերամշակված (ջեմ, պաստիլ, հյութեր և այլն) վիճակում: |
15:32, 28 Նոյեմբերի 2020-ի տարբերակ
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ելակ (այլ կիրառումներ)
Ելակ | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||
|
||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||
Fragaria ananassa
|
Ելակ (Fragaria ananassa), գետնաելակ անանասի, վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ թփերի ցեղ։ Բարձրությունը՝ 30-35 սմ։ Տերևները եռաբլթակ են, խոշոր, բաց կանաչ, կնճռոտ։ Ծաղիկները սպիտակ են։ Պտուղը քաղցր, անանասահամ և յուրահատուկ բուրմունքով, բաց վարդագույնից մինչև մուգ վարդագույն նաև սպիտակ հյութալի հատապտուղ է։ Սերմերը մանր են, դեղին՝ դասավորված պտղի մակերեսին։ Հարուստ է վիտամիններով, թթուներով, շաքարներով և այլն։ Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված (մուրաբա, հյութ, կոմպոտ, ջեմ և այլն)։ Մշակվում է Հայաստանում գրեթե բոլոր մարզերում։
Էթիմոլոգիա
Անանասային անվանումն ստացել է իր արտաքին տեսքի պատճառով. այն նման է փոքրիկ անանասի (ananassa): Այն անվանում են բանջարանոցային, որովհետև հիմնականում աճեցվում են բանջարանոցներում և ցուցաբերում են հատուկ խնամք, սակայն վայրի հատապտուղները տարբերվում են իրենց չափսերով (շատ մանր են)[1]: 19-րդ դարում առաջին անգամ հանդիպեցի ելակի երկու տեսակները՝ Fragaria vesca կոչվում է «հողի ելակ», և Fragaria moschata -սովորական ելակ:
Հողի ելակը (Fragaria ananassa Duchesne) անգլերեն լեզվով կոչվում է «Strawberry», ֆրանսերենով՝ «Fraise»:
Բուսաբանական նկարագիր
Խոշոր եռակի տերևներն աճում են 20-25 սմ բարձրության վրա: Ծաղիկները սովորական հինգ թերթիկներց կազմված սպիտակ ծաղիկներ են, որոնք պատված են երկշերտ կանաչ հիմնային «վահանիկներով»: Շատ են առէջներն ու վարսանդները: Ծաղիկների համար նվազագույն դիմանալու ջերմաստիճանը 1,5°С է: Բանջարեղենի պտուղները (mnogoreoshki) կոչվում են հատապտուղներ: Նախնական պտուղները (ընձյուղ)` փոքր, դարչնագույն պտուղ է, մակերեսին փոքր-ինչ մազիկներով: Հատապտուղները սովորաբար կարմիր են (տարբեր երանգների), երբեմն վարդագույն կամ սպիտակ, կարմրավուն[2]:
Կիրառում
Անանասային ելակը արտադրության մասշտաբով ամենաշատ մշակված հատապտուղն է: Սննդարդյունաբերության մեջ նրա գլոբալ արտադրության մասնաբաժինը կազմում է մոտ 70%, ինչը կազմում է տարեկան ավելի քան 4 մլն տոննա: Անանասային ելակի ավելի քան երկու հազար տեսակներ մշակվում են հիմնականում ԱՄՆ-ում, Ռուսաստանում, Կանադայում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Իտալիայում, Նիդերլանդներում, Բուլղարիայում: Սելեկցիայի արդյունքում ելակի զանգվածը մեծացել է (3-5 գ-ից մինչեւ 50-75 գ), Գինեսի ռեկորդների գրքում նշված են 231.6 գ զանգվածով հատապտուղներ (Անգլիա, 1983 թ.)[3]: Հատապտուղները սպառվում են թարմ, սառեցված և վերամշակված (ջեմ, պաստիլ, հյութեր և այլն) վիճակում: Թարմ պտուղների քիմիական բաղադրությունը միջինում (% -ով)՝ ջուր (80-90), շաքար (4,5-10), թթուներ (0,8-1,6), ազոտային (0,9-1,2 ), պեկտինային (1.0-1.7), տանինային (0.16-0.25) նյութեր, մանրաթել (1.0-1.6), զոլա (0.4-0.8), վիտամին C (50-80 մգ): Կան նաև սորտեր, որոնք բերված են դեկորատիվ նպատակներով, օրինակ` վարդագույն ծաղիկներով ելակները: Որոշ մարդիկ չեն կարողանում ելակ օգտագործել. Նրանց մոտ առաջանում են ալերգիկ և ակնհայտորեն ախտաֆունկցիոնալ ցնցումներ, որովայնի շրջանում լարվածություն, ցավ, շնչառության խանգարում, սրտխառնոց, գլխացավ[4]:
Ծանոթագրություններ
- ↑ История возникновения садовой земляники, 15.05.2016 г.//Владимир Старостин, кандидат с/х. наук.
- ↑ Земляника, ЗЕЛЁНЫЙ МИР.
- ↑ История и распространение культуры земляники.
- ↑ Аллергия на землянику: симптомы, диагностика, лечение, allergika.ru.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելակ» հոդվածին։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելակ» հոդվածին։ |
|
|
Ընթերցե՛ք «ելակ» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |