«Բավարիայի լուսավորչական ընկերություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Նոր էջ «Պատկեր:Minerval insignia.png|աջից|Բավարիական լուսավորության խորհրդանիշը ներառել է բու՝ իմաստության աստվ...»: |
|||
Տող 62. | Տող 62. | ||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
{{ծանցանկ}} |
{{ծանցանկ}} |
||
[[Կատեգորիա:Գաղտնի ընկերություններ]] |
|||
[[Կատեգորիա:1776 հիմնադրումներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Հերմետիզմ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Բավարիայի պատմություն]] |
21:26, 18 Նոյեմբերի 2020-ի տարբերակ
Բավարիայի լուսավորության հասարակություն (գերմ.՝ der Illuminatenorden), 18-րդ դարի գերմանական գաղտնի ընկերություն, որը հիմնադրվել է 1776 թվականի մայիսի 1-ին Ինգոլշտադում։ Հիմնադիրը դեիզմի հայտնի կողմնակից փիլիսոփա և աստվածաբան Ադամ Վեյսհաուպտն էր, որը մտադիր էր օգտագործել իր կազմակերպությունը այս ուսմունքը, ինչպես նաև եվրոպական Լուսավորության ազատական գաղափարները տարածելու և ժողովրդականացնելու համար:
Պաշտոնապես հայտարարվել է Իլյումինատների նպատակը՝ բարելավել և ազնվացնել մարդկությունը՝ «նոր Երուսաղեմ կառուցելու» միջոցով[1]: Հրամանը ենթարկվել է ներքին պառակտման՝ նախքան 1785 թվականին Բավարիայի իշխանությունների կողմից արգելվելը: Այն պատմության մեջ ամենահայտնի Իլյումինատների արհմիություններից մեկն էր:
Պատմություն
Բավարական լուսավորության հասարակությունը հիմնադրվել է 1776 թվականի մայիսի 1-ին Ինգոլշտադի համալսարանում իրավագիտության պրոֆեսոր Ադամ Վեյսհաուպտի կողմից և բաղկացած է եղել ընդամենը հինգ անդամից: Իլյումինատներն իրենց շարքերը բացահայտորեն չէին համալրում՝ նախընտրելով ինքնուրույն ընտրել և հավաքագրել անդամներ, երբեմն բավականին երկար ժամանակ աստիճանաբար պատրաստում էին թեկնածուին՝ ծառայելու կարգին:
Գաղափարներ
Վեյսհաուպտն իր հասարակությունն անվանել է կատարելագործվողների (Perfektibilisten) միաբանություն: Նա ստիպված էր պայքարել սնահավատության և տգիտության դեմ՝ տարածելով լուսավորություն և բարոյականություն: Նրա վերջնական նպատակը՝ քրիստոնեության փոխարինումը դեիզմով, ինչպես նաև միապետական իշխանության փոխարինումը հանրապետականով, հաղորդվում էր միայն նախաձեռնողներից մի քանիսին: Այդ նպատակին հասնելու համար անխուսափելի էր համարվում անհատների անվերապահ հնազանդությունը ղեկավարի կամքին և հրամաններին: Ուստի, Վեյսհաուպտը կազմակերպությունը փոխառել էր ճիզվիտական կարգից:
Սկզբում Վեյսհաուպտը հույս ուներ ստեղծել իր կազմակերպությունը մասոնական ավանդույթների հիման վրա, բայց հետագայում մտափոխվել է՝ համարելով մասոնների «գաղտնիքները» չափազանց հասանելի և առանց լուրջ բովանդակության[2]:
Վեյսհաուպտը պնդում էր, որ բանական մարդը բնույթով վատը չէ։ Նրան հիմար է դարձնում միջավայրը, մասնավորապես՝ կրոնը, պետությունը և արտաքին ազդեցությունները: Այսպիսով, եթե մարդն ազատվի սոցիալական ինստիտուտների ճնշումից և սկսի առաջնորդվել բացառապես սառը բանականությամբ և գիտելիքներով, բարոյական խնդիրներն ինքնուրույն կվերանան:
Իր գոյության սկզբնական շրջանում հասարակությունը ներգրավում էր նոր անդամների Ինգոլշտադի համալսարանի դասախոսներից, և նրա շարքերը դանդաղ էին աճում: Նոր համախոհներ գրավելու համար Վեյսհաուպտը 1777 թվականի սկզբին միացել է Մյունխենի մասոնական օթյակին[3]։
Ադոլֆ Կնիգգե
Մասոնների ներգրավումը ընկերության մեջ և թվաքանակի աճը հնարավոր է դարձել հիմնականում բարոն Ադոլֆ Կնիգգեի գործունեության շնորհիվ, որը դարձել է կազմակերպության հիմնադրի ամենամոտ գործակիցը[2]: 1782 թվականի օգոստոսին՝ մասոնների կողմից իրենց դիրքերը մերձեցնելու համար անցկացրած Վիլհելմսբադի համագումարի արդյունքում, որոշ մասոններ միացել են Ինգոլշտադի հասարակությանը՝ Վեյսհաուպտի և Ադոլֆ Կնիգգեի ղեկավարած ակտիվ քարոզչության շնորհիվ[3]:
Միության կազմակերպում
Սկզբնապես Իլյումինատների կազմակերպության կառուցվածքը ներառում էր ձեռնադրության երեք աստիճան՝ «նորեկ» (noviss, neophyte), «միներվալ» և «լուսավորված միներվալ»[2]: Նեոֆիտը տեղափոխվել է մենթորի ղեկավարության տակ, որին նա պետք է անառարկելիորեն ենթարկվեր: Բացի այդ, սկսնակներին հանձնարարվում էր միությանը տրամադրել համապարփակ տեղեկատվություն իրենց անձնական կյանքի մասին[2]: Նորեկ լինելու շրջանը մոտ երկու տարի էր, որից հետո ձեռնադրվում էին միներվալ։
Հետագայում՝ միության աճի հետ միասին, Իլյումինատների հասարակության կառուցվածքը փոխվել է՝ մոտենալով ճիզվիտական միաբանության կազմակերպման սխեմային և մի տեսակ մասոնական օթյակներին[4]: Իլյումինատները խստորեն հետևում էին գաղտնապահությանը՝ զուգորդելով կոշտ հիերարխիկ «բրգանման» կառույցի հետ: Նրանց հասարակության միջուկը Վեյսհաուպտին առավել մոտ տասներկու անդամների «արեոպագոսն» էր:
Բավարական լուսավորության հասարակության նորացված կառուցվածքը ներառում էր ձեռնադրության հետևյալ աստիճանները.
լատին․՝ Areopagites |
լատին․՝ Illuminatus dirigens |
լատին․՝ Illuminatus major |
լատին․՝ Illuminatus minor |
լատին․՝ Insinuat |
լատին․՝ Minervals |
Ձեռնադրության ընթացակարգը ներառում էր հատուկ ծեսեր (մասամբ փոխառված մասոններից)[2], հանդիսավոր երդումներ և գաղտնի կեղծանունի սահմանում: Ինքը՝ Վեյսհաուպտը, հայտնի էր որպես Սպարտակ[4]:
Ձեռնադրությունից հետո նորաթուխ իլյումինատն սկսում էր մասնակցել Լուսավորչության փիլիսոփաների ստեղծագործությունների ուսումնասիրությանը նվիրված շրջանակների: Եթե նա հետաքրքրություն էր ցուցաբերում հասարակության առավել արմատական կողմերի նկատմամբ, ապա նրան կարելի էր ձեռնադրել ավելի բարձր աստիճանով:
Միությունը ներկայացուցչություններ ուներ եվրոպական շատ երկրներում: «Բավարիայի լուսավորիչների հասարակության» ծաղկման շրջանում այն բաղկացած էր շուրջ 2 հազար մարդուց[4]: 1778 թվականին՝ բարոն Ադոլֆ Կնիգգեի միանալուց հետո, հնարավոր է դարձել վերին խավերից լուսավորված մարդկանց հավաքագրել: Իլյումինատներին միացել են որոշ հայտնի նկարիչներ, ինչպիսիք են Յոհան Գոթֆրիդ Հերդերը և Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթեն[2][4][3]:
Պառակտում
Վեյսհաուպտի և Ադոլֆ Կնիգգեի միջև միության շրջանակներում իշխանության մրցակցությունը հանգեցրել է 1784 թվականի հուլիսի 1-ին կազմակերպության պառակտմանը: Ադոլֆ Կնիգգեն և նրա որոշ աջակիցներ հեռացել են հասարակությունից և հրատարակել Իլյումինատների վերաբերյալ մի շարք պամֆլետներ, որոնք բացահայտում էին միության իրական միտումներն ու կազմակերպումը:
Իշխանությունների պատժամիջոցներ
Բավարիայի կուրֆյուրստ Կառլ Թեոդորը արգելել է բոլոր գաղտնի ընկերությունները: Բավարիայի իշխանությունների համար վտանգավոր թվացող Իլյումինատների գործունեությունը 1784-1787 թվականներին հանգեցրել է նրանց դեմ հրապարակված չորս հրամանագրի ներկայացմանը։ Հռոմի պապ Պիոս 6-րդը նույնպես դատապարտել է Իլյումինատներին[3]:
1786 թվականին իշխանությունները խուզարկություն են կատարել կազմակերպության ամենաազդեցիկ ներկայացուցիչներից մեկի` Քսավիեր ֆոն Ցվակի տանը և առգրավել մեծ թվով գրքեր և փաստաթղթեր, ներառյալ՝ միության գաղտնի գործունեությանն առնչվող[2]: 1787 թվականին Բավարիայի Իլյումինատներ հասարակությանն անդամակցությունը հայտարարվել է հանցագործություն, որը պատժվել է մահապատժով: Միությունը հայտարարվել է օրենքից դուրս և ենթադրաբար կազմալուծվել:
Ադամ Վեյսհաուպտը զրկվել է պաշտոնից և փախել Բավարիայից։ Մինչև իր մահը՝ 1830 թվականը, աքսորվել է Թյուրինգիա:
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ «David Chilton. James H. Billington's «Fire in the Minds of Men»» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013-05-15-ին. Վերցված է 2013-01-14-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Vernor L. Stauffer «New England and the Bavarian Illuminati», Ch.III
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Hermann Gruber. Illuminati // Catholic Encyclopedia, 1910
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «Conrad Goeringer. The Enlightenment, Freemasonry, and The Illuminati». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-01-28-ին. Վերցված է 2011-01-28-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն)