«COVID-19 համավարակը Ռուսաստանում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Արտաքին պատկերներ
	Մոսկվայում ամսական մահացության աստիճան, 2010—2020 թթ. մինչև 2020 թվականի ապրիլը
	Ավելորդ մահացությունը Մոսկվայում մինչև 2020 թվականի ապրիլ

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

10:31, 29 Հոկտեմբերի 2020-ի տարբերակ

Հոդվածում նկարագրվում է Ռուսաստանում COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի տարածումը, ինչպես նաև Ռուսաստանի համար COVID-19 պանդեմիայի հետևանքները: COVID-19-ը վտանգավոր հիվանդություն է, որը հարուցվում է SARS-CoV-2 կորոնավիրուսի կողմից^[1]։

Բնակչությանը տեղեկացնելու համար Ռուսաստանի Դաշնության կառավարությունը կազմակերպել է стопкоронавирус.рф^[2]^[3] կայքն իրավիճակի զարգացման վերաբերյալ օպերատիվ տվյալներով^[4]:

Մինչև 2020 թվականի հոկտեմբերի 25-ը հայտնաբերված վարակման դեպքերի թիվը գերազանցել է 1,5 միլիոնը^[5]։

Ըստ Ռոսստատի տվյալների՝ ապրիլ-օգոստոս ամիսներին COVID-19-ը դարձել է 26 615 մարդու մահվան հիմնական պատճառը^[6], ևս 5 843 մարդ մահացել է այլ պատճառներից՝ մահացու բարդությունների զարգացման հետ կորոնավիրուսային վարակի էական ազդեցության դեպքում։ Նույն ժամանակահատվածում COVID-19-ով վարակվածների ընդհանուր թիվը, ըստ Ռոսստատի, կազմել է 45,6 հազար (մահվան հաշվառման բոլոր չորս կատեգորիաներով))^[6]։ Այս թվերը զգալիորեն տարբերվում են стопкоронавирус.рф կայքի օպերատիվ տվյալներից:

Կորոնավիրուսային վարակը գրանցվել Է Ռուսաստանի բոլոր շրջաններում^[7]^[8]։

Հիվանդության տարբերակիչ նշանը, որը դժվարացնում է դրա դեմ պայքարը, երկար ինկուբացիոն շրջանն է^[9]: Մեկ այլ անբարենպաստ առանձնահատկությունն այն է, որ մեծ թվով ասիմպտոմատիկ հիվանդների, այսինքն, այն անձանց, ովքեր, վարակվելով, չեն ցույց տալիս կլինիկական դրսևորումներ, թեև կարող են վարակել ուրիշներին^[10]: Ռուսաստանում նրանց մասնաբաժինը մայիսի կեսերին միջինը կազմել է մոտ 50%^[11]:

Վարակի տարածումը կանխելու համար ձեռնարկվել են համալիր միջոցառումներ։ Իրականացվում է անբարենպաստ վայրերից ժամանող մարդկանց հսկողություն, նրանց մոտ սուր շնչառական վիրուսային վարակների ախտանիշների հայտնաբերման դեպքում կատարվում է ախտածինների մեկուսացում, հոսպիտալացում և վարակիչի հայտնաբերում: Այն մարդկանց համար, ում հնարավոր չէ մեկուսացնել տանը, նախատեսված են հատուկ հաստատություններ, որտեղ տեղակայված են մահճակալներ մեկուսացման և դիտարկման համար^[12]:

Վիճակագրություն

Ռուսաստանի տարածքում COVID-19 հիվանդության առաջին դեպքերը գրանցվել են 2020 թվականի հունվարի 31-ին՝ մեկը Տյումենում, մյուսը՝ Չիտայում։ Երկու հիվանդներն էլ Չինաստանի քաղաքացիներ էին^[13]:

Պաշտոնական ամփոփում

Ինչպես հայտարարել Է Ռուսաստանի փոխվարչապետ և օպերատիվ շտաբի ղեկավար Տատյանա Գոլիկովան, COVID-19 հիվանդացության գագաթնակետը տեղի է ունեցել մայիսի 11-ին, երբ մեկ օրում հայտնաբերված վարակվածների թիվը կազմել է 11 656 մարդ^[14]:

Հունիսի 13-ին դուրս է գրվել մասնագիտացված կլինիկաներում հոսպիտալացված հիվանդների 79%-ը^[14]:

Ամեն օր տոկոսային աճը, ինչպես հայտնել Է Գոլիկովան, մինչև հունիսի 13-ը 16 անգամ կրճատվել է մարտի վերջի ցուցանիշի համեմատությամբ և Ռուսաստանի միջինում կազմել է 1,7-1,8 տոկոս^[14]: Բացարձակ թվերով այդ հայտարարությանը համապատասխանում է օրական 501 նոր դեպքից (մարտի 31-ի դրությամբ) մինչեևմոտավորապես 8,7 հազար նոր դեպք մեկ օրում մինչև հունիսի 13-ը:

Ըստ այդ ժամանակ թեստավորման (ՊՇՌ թեստերի քանակ) ավելացել է 139 անգամ՝ համեմատած մարտի 17-ի հետ, մայիսի 11-ի գագաթնակետից այն աճել է 5,6 անգամ^[14]:

Բացի այդ, Գոլիկովայի խոսքով՝ ընդհանուր առմամբ Ռուսաստանում ապրիլի մահացությունը 2020 թվականին 2019 թվականի համեմատությամբ նվազել է 2,9 տոկոսով կամ 4,4 հազարով, և միայն Մոսկվայում, Մոսկվայի մարզում, Սանկտ Պետերբուրգում և Ռուսաստանի մի շարք այլ տարածաշրջաններում մահացության մակարդակը բարձր է եղել^[14]:

2020 թվականի ապրիլին, ինչպես հայտնել Է Գոլիկովան, COVID-19-ը դարձել է 1 660 մարդու մահվան պատճառ, որոնց կարելի է բաժանել երկու խմբ^[14]ի:

Դրանցից առաջինը հիվանդությունն ամբողջությամբ նույնականացված է, երկրորդ խմբում վիրուսը չի հայտնաբերվել, սակայն մահվան հիմնական պատճառը կորոնավիրուսային վարակն է ճանաչվել (նման դեպքեր 390 են եղել)։ Ամբողջությամբ նույնականացված դեպքերի թիվը չի վերանայվում։ Երկրորդ խմբի թվաքանակը կարող է փոխվել, քանի որ պաթոլոգոանատոմիական դիահերձման արդյունքում եզրակացության առավելագույն ժամկետը 45 օր է, սակայն մեծ փոփոխություններ, Գոլիկովայի խոսքով, պետք չէ ակնկալել^[14]:

Բացի այդ, COVID-19-ը հայտնաբերվել է այլ պատճառներով մահացած 1 052 մարդու մոտ: Ընդ որում, 435 դեպքերում COVID-19-ը խորացրել է քրոնիկ հիվանդությունը, իսկ 617 դեպքերում նման ազդեցություն չի հայտնաբերվել^[14]։

Ռուսաստանում COVID-19-ի ապրիլյան մահացությունը կազմել է 1,6%-ից մինչև 2,6%: Առաջին թիվը համապատասխանում է այն դեպքերին, երբ COVID-19-ը մահվան հիմնական պատճառն էր, երկրորդը հաշվի է առնում նաև այն մահացածներին, որոնց մոտ հայտնաբերվել է COVID-19-ը, սակայն մահվան հիմնական պատճառն այլ էր^[14]:

Հիվանդացածների, առողջացածների, մահացածների թիվ

Թեստավորման վիճակագրություն

Աղբյուրներ՝
«covid-testing-all-observations.xlsx» (Office Open XML) (անգլերեն). Վերցված է 2020-08-20-ին.,
«Իրավիճակի և նոր կորոնավիրուսի պատճառած հիվանդությունների տարածումը թույլ չտալու միջոցների մասին տեղեկագրեր». Սպառողների իրավունքների պաշտպանության և մարդու բարեկեցության վերահսկողության դաշնային ծառայություն (ռուսերեն). Վերցված է 2020-10-25-ին..

Մահացության և մահաբերության վիճակագրություն

Ըստ պաշտոնական վիճակագրության՝ Ռուսաստանում նկատվում է շատ ցածր մակարդակ՝ համեմատ այլ երկրների մահացության և մահաբերության:

Մասնավորապես, մայիսի 8-ին Ռոսպոտրեբնադզորի ղեկավար Աննա Պոպովան հայտնել է, որ մահացությունը COVID-19 Ռուսաստանում կազմում է 0,9%: Նա կարծում է, որ ցածր ցուցանիշը դա «ժամանակին հայտնաբերման արդյունք է»^[15]: Մայիսի 11-ի ՏԱՍՍ-ի տեղեկատվության համաձայն՝ փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովան հայտարարել է, որ ռուսական մահացության ցուցանիշները 7,4 անգամ ցածր են, քան ամբողջ աշխարհում, որտեղ համապատասխան ցուցանիշը կազմել է 6,8 տոկոս (մայիսի 10-ի դրությամբ)^[16]:

Պաշտոնական տվյալներով՝ կորոնավիրուսային վարակից մահացությունը ցածր է։ New York Times-ի մայիսի 11-ի գնահատականով՝ այն կազմում է շուրջ 13 մարդ՝ մեկ միլիոն բնակչի հաշվով (աշխարհում միջին ցուցանիշը 36 է՝ մեկ միլիոն բնակչի հաշվով)^[17]:

Տվյալների հնարավոր նվազեցում

Համեմատելով Մոսկվայում և Սանկտ Պետերբուրգում ապրիլյան մահացության տարեկան տվյալները (Մոսկվայի ՔԿԱԳ-ն 2020 թվականի ապրիլին գրանցել է 11 846 մահ, մեկ տարի առաջ՝ 10 005 մահ^[18], ընդ որում՝ COVID-19 - ից Մոսկվայում մահացածների պաշտոնական թիվը կազմում է ընդամենը 639 մարդ^[19])՝ New York Times և Financial Times թերթերը եզրակացրել են, որ պաշտոնական տվյալները կարող են նվազեցվել^[17]^[20]:

Ինչպես հաղորդել Է New York Times թերթը, Մոսկվայից անկախ ժողովրդագրագետ Ալեքսեյ Ռակշան հայտարարել է, որ կորոնավիրուսային վարակի հետ կապված մահերի մոտավորապես 70 տոկոսը արտացոլված չէ Մոսկվայի վիճակագրության մեջ, իսկ տարածաշրջանային տվյալներում արտացոլված չէ մահերի մոտավորապես 80 տոկոսը: Նրա կարծիքով՝ դեպքերի մեծ մասում մահվան պատճառ է գրանցվում այն հիվանդությունը, որն անմիջականորեն առաջացրել է այն։ Նա պարզաբանել է, որ հենց այդպես է համակարգը գործում երկար ժամանակ: Բացի այդ, Ռակշան շատ հավանական է համարում, որ որոշակի մակարդակի իշխանությունները շահարկում են այդ համակարգը՝ ցանկալի արդյունք ստանալու համար^[17]։

Բացատրությունը, որը հիմնված է հաշվարկի մեթոդաբանության վրա, հնարավոր է համարում BBC ռուսական ծառայությունը: COVID-19-ի զոհ են ճանաչվում միայն վարակվելուց անմիջապես մահացածները: Ընդ որում, երկրների մեծ մասում վիճակագրության մեջ ընդգրկվում են նաև COVID-19 ուղեկցող հիվանդություններից մահացածները, իսկ Բելգիայում՝ կորոնավիրուսի կասկածով մահացածները^[21]:

Ռուսաստանում ԱՀԿ-ի ներկայացուցիչ Մելիտա Վույնովիչը հայտարարել է, որ չի հավատում զոհերի թվի կանխամտածված նվազեցմանը, բայց ասել է, որ տվյալները կվերանայվեն^[22]:

Առողջապահության ոլորտում ԱՀԿ-ի արտակարգ իրավիճակների ծրագրի տնօրեն Մայքլ Ռայանը 2020 թվականի հունիսին հայտարարել է, որ կորոնավիրուսի մահացության ռուսական վիճակագրությունը «հասկանալու համար բարդ է»: Նրա կարծիքով՝ մահացությունների ցածր մակարդակը հիվանդացության բարձր մակարդակի դեպքում «անսովոր» է դիտվում։ Ռայանի խոսքով՝ Ռուսաստանի իշխանությունները պետք է վերանայեն մահաբեր ելքերի բացահայտման և հաշվետվությունների ուղիները^[23]:

Հատուկ շտաբերի հաղորդագրություններում զոհվածների թվի նվազման մասին փաստացի տվյալները Մոսկվայի քաղաքային իշխանություններին են տրամադրել, որը նշել է մահացության մեծությունը Մոսկվայում 2 տոկոս կամ 3.8 տոկոս՝ կախված հաշվարկի մեթոդից^[24]: Մոսկվայի առողջապահության դեպարտամենտը փոխանցում է Стопкоронавирус.рф կայք: ՌԴ-ն կորոնավիրուսից մահացության վերաբերյալ ամենօրյա օպերատիվ տվյալներ է հաղորդում, սակայն չի ներառում այն դեպքերի մի մասը, երբ ախտորոշումը սահմանված է պաթոլոգոանատոմիական հետազոտությունների արդյունքներով (չեն ուղարկվում վիճակագրության մեջ երկարատև պաթոլոգոանատոմիական հետազոտություններով): Վերջնական տվյալները հրապարակվում են մեկ ամսվա ընթացքում Ռոսստատի և ՔԳԱԿ-երի տվյալներով: Ապրիլ-մայիս ամիսներին հատուկ շտաբի կողմից հաշվարկվել է 2537 մահ, ՔԳԱԿ-ի վիճակագրության մեջ՝ 3562, տարբերությունը կազմել է 1025 դեպք (մոտ կեսը՝ նոր մեթոդական ուղեցույցների վերոդավորում, մնացածը՝ դիահերձման արդյունքների հիման վրա COVID-ի հայտմնաբերում, առանց հաստատման)^[25]:

Սոցիալագետների կողմից հարցված ռուս բժիշկների գրեթե 60 տոկոսը չի վստահում կորոնավիրուսի վերաբերյալ պաշտոնական վիճակագրությանը, իսկ գրեթե կեսը վարակվածների և զոհվածների թվի վերաբերյալ տվյալները պակաս են համարում: Սա հետևում է ESOMAR Got Talent հետազոտական մրցույթի շրջանակներում սոցիալագետների և «Լևադա կենտրոնի» անցկացրած հարցումից^[26]:

Ռոսզդրավնադզորի ղեկավար Ալլա Սամոյլովան 2020 թվականի օգոստոսին պատմել է, որ բուժհաստատությունները տարբեր կերպ են ծածկում հիվանդանոցներում մահճակալների վրա մահացած հիվանդների մահվան պատճառները, որոնք նախատեսված են կորոնավիրուսով հիվանդների բուժման համար: Նրանց մի մասը գրանցվում են որպես սիրտ-անոթային և այլ հիվանդություններից մահացածներ։ Նրա խոսքով՝ այն, թե ինչպես է կոդավորվել կորոնավիրուսից մահացությունը «դավաճան» հիվանդանոցներում, պետք է դառնա վերլուծական միջոցառումների և «ապագա եզրակացությունների» առարկա^[27]:

Պաշտոնական մեկնաբանություններ

Դմիտրի Պեսկով

Պատասխանելով CNN-ի լրագրողի այն դիտարկմանը, թե մահացության ցուցանիշները կասկածներ են առաջացնում թվերի հետ կապված մանիպուլյացիաների մեջ, նախագահի մամուլի քարտուղար Պեսկովը 2020 թվականի հունիսին հայտարարել էր իր անհամաձայնության մասին և հավելել^[28]՝

Դուք երբևէ մտածել եք, որ Ռուսաստանի առողջապահական համակարգը կարող է ավելի արդյունավետ լինել, որ այն թույլ է տալիս ավելի շատ մարդկանց կյանք պահպանել:

Առողջապահության նախարարություն

Մեկնաբանելով Financial Times-ի հրապարակումը՝ առողջապահության նախարարությունն ընդգծել է, որ հաստատված կորոնավիրուսային վարակով հիվանդների մահվան պատճառ կարող են լինել նաև այլ հիվանդություններ (ինչպիսիք են սուր անոթային պաթոլոգիան)^[29]: Նման մեկնաբանությունը ենթադրում է, որ COVID-19 վարակված հիվանդների մահվան ոչ բոլոր դեպքերն են ընկնում տվյալ հիվանդությունից մահացածների պաշտոնական վիճակագրության մեջ։

Մոսկվա քաղաքի առողջապահության նախարարություն

Կովիդից 2020 թվականի ապրիլին^[30], մայիսին և հունիսին մահացությունը^[31]
Շրջան	COVID-19-ից մահացել է ապրիլի 19-ին	COVID-19-ից մահացել է մայիսի 19-ին	COVID-19-ից մահացել է հունիսի 19-ին	COVID-19-ից մահացել է ապրիլ-հունիս ամիսներին
Ռուսաստան	1748	7603	7037	16388
Մոսկվա	805	2757	1605	5167
Մոսկվայի մարզ	383	1669	1231	3283
Սանկտ Պետերբուրգ	187	1047	1145	2379

Ի պատասխան ԶԼՄ-ների հաղորդագրություններին այն մասին, որ Մոսկվայի իշխանությունները իջեցնում են COVID-19-ի մահերի թվի տվյալները, Մոսկվայի առողջապահության դեպարտամենտը մայիսի կեսերին հանդես է եկել պաշտոնական հերքմամբ: Մասնավորապես, դրանում ասվում է, որ Մոսկվան բացահայտ հրապարակում է մահացության մասին տվյալները, և որ Մոսկվայում կորոնավիրուսային վարակի կասկածով անձանց մահվան պատճառը սահմանվում է պաթոլոգոանատոմիական հերձումից հետո, որը ինչպես Մոսկվայում, այնպես էլ ընդհանուր առմամբ Ռուսաստանում կատարվում է դեպքերի 100%-ի մոտ: Առողջապահության դեպարտամենտի պնդմամբ՝ «մահերի ավելի քան 60 տոկոսը տեղի է ունեցել ակնհայտ այլընտրանքային պատճառների», որոնց թվում են սրտամկանի ինֆարկտը, ինսուլտը, 4-րդ փուլի ուռուցքաբանական հիվանդությունները և այլ մահացու հիվանդություններ: Ընդ որում, ինչպես սուր շնչառական վարակներով հիվանդացության սեզոնային բարձրացումը, այնպես էլ COVID-19 պանդեմիան ուղեկցվում է մահացության աճով ոչ միայն վարակիչ հիվանդությունից մահացածների հաշվին, միաժամանակ ավելանում է մահացությունը քրոնիկ հիվանդություններից, որոնք սրվում են վարակիչ հիվանդության ազդեցության տակ^[30]:

Բացի այդ, Մոսկվայի առողջապահության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ COVID-19-ից մահացածների թվի անհամատեղելիությունը, որը համաճարակի ժամանակ լրացուցիչ մահեր է գրանցել նաև հիվանդությունից տուժած այլ քաղաքներում^[30]:

2020 թվականի հունիսի սկզբին Մոսկվայի առողջապահության դեպարտամենտը հրապարակել է ապրիլ ամսվա մահացության մանրամասն վերլուծությունը՝ հաշվի առնելով ԱՀԿ-ի առաջարկությունները։ Վերլուծության համաձայն՝ ապրիլին Մոսկվայում մահացել է 1561 մարդ՝ ախտորոշված կորոնավիրուսով։ Եվս 192 մահ առողջապահության դեպարտամենտը մահացության «անբացատրելի» բարձրացում և խոստացել է «պարզել այդ թիվը և սահմանել դրա բոլոր հնարավոր պատճառները»^[32]:

Համաճարակի մահացության այլընտրանքային ցուցանիշներ

Մահացության մասնագետ Վլադիմիր Շկոլնիկովի կարծիքով՝ այս կամ այն երկրում մահերի հաշվառումը մեծապես կախված է ազգային առանձնահատկություններից և կոնկրետ բժիշկների կամայականությունից, իսկ աշխարհում գոյություն ունեցող վիճակագրության համակարգը չի ենթադրում իրական ժամանակի ռեժիմով աշխատանք և սկզբունքորեն նախատեսված չէ համաճարակի զոհերի մասին տեղեկություններ հավաքելու համար: Այդ պատճառով նա կոչ է անում չհավատալ COVID-19-ի մահացության պաշտոնական վիճակագրությանը, ընդ որում ոչ միայն Ռուսաստանում, այլև այլ երկրներում: Համաճարակից մահացության առավել օբյեկտիվ գնահատական նա համարում է այնպիսի ցուցանիշ, ինչպիսին է ավելցուկային մահացության ցուցանիշը՝ որոշակի օրացուցային շաբաթվա ընթացքում բոլոր պատճառներից մահացածների թվի գերազանցումը վերջին տարիների ընթացքում այդ նույն օրացուցային շաբաթվա ընթացքում մահացածների սովորաբար դիտարկվող թվի նկատմամբ: (Ընդ որում, ավելորդ մահերի թվում են նաև ոչ վարակված անձանց մահվան դեպքերը, որոնք չեն կարողացել ժամանակին բժշկական օգնություն ստանալ համաճարակի և հանրային առողջապահության ուղեկցող ծանրաբեռնվածության պատճառով։) Գիտնականը գործընկերների հետ նամակներ է գրել Financial Times-ում և Lancet բժշկական ամսագրում՝ կոչ անելով բոլոր երկրների վիճակագրական մարմիններին «շտապ կարգավորել բոլոր պատճառներից մեկշաբաթյա մահացության տվյալների թողարկումը»: Արդյունքում Եվրոստատը կազմակերպել է համապատասխան տվյալների հավաքագրում, իսկ որոշ երկրների վիճակագրական մարմիններն արդեն մեկշաբաթյա մահացության մասին տվյալներ են հրապարակում իրենց կայքերում^[33]^[34]^[35]:

Եթե հաշվի առնել կորոնավիրուսի և կորոնավիրուսով մահերի վերաբերյալ Ռոսստատի բոլոր տվյալները, ապա ապրիլ-հունիս ամիսներին երկրում մահացել է 27 411 մարդ, որոնք լաբորատոր հաստատված վիրուս են ունեցել, կամ մահացել են COVID-19-ին բնորոշ հիվանդության ընթացքում^[36]: Այս թվից հետևում է մոտ 4.2% մահաբերություն^[37]:

COVID-19-ից մահացած բժիշկների բաժին

COVID-19-ից մահացած բժիշկների բաժին՝ մայիսի 19-ի դրությամբ^[38]
Երկիր	Բաժին
Ռուսաստան	6,83%
Իրան	1,59%
Իտալիա	0,65%
Մեծ Բրիտանիա	0,53%
ԱՄՆ	0,48%
Իսպանիա	0,27%
Գերմանիա	0,23%

COVID-19-ից ցածր պաշտոնական մահացության ֆոնի վրա հակադրություն է տեսնում բժշկական աշխատողների մահվան դեպքերի մասնաբաժինը (COVID-19-ից մահացած բժիշկների թվի հարաբերակցությունը հիվանդության զոհերի ընդհանուր թվին): «Մեդիազոնա» պարբերականն իր հետազոտության մեջ, որը հրապարակվել է մայիսի 19-ին, հայտարարել է, որ COVID-19-ից մահացել է 186 բժիշկ^[38]:

Հաշվի առնելով այդ պահին առկա պաշտոնական վիճակագրությունը՝ պարբերականը եզրակացրել է, որ Ռուսաստանում COVID-19-ից մահացած յուրաքանչյուր 15-րդը բժիշկ է^[38]։

Հրատարակությունը հայտարարել է, որ մի քանի այլ երկրներում, որոնք համաճարակի մասշտաբներով համեմատելի են Ռուսաստանի հետ (տես աղյուսակը), COVID-19-ի բժիշկների մահերի բաժինը մի քանի անգամ ցածր է: «Մեդիազոնայի» համաձայն՝ բժշկական անձնակազմի մահվան բարձր մասնաբաժինը կարող է բացատրվել COVID-19-ի մահվան պաշտոնական վիճակագրությամբ և/կամ բժիշկների համար բարձր մասնագիտական ռիսկով՝ անհատական պաշտպանության միջոցների պակասի պատճառով^[38]^[39]:

Մայիսի վերջին Ռուսաստանի Դաշնության առողջապահության նախարարությունը հայտարարել էր 101 բժշկի մահվան մասին^[40]: Ավելի ուշ՝ 2020 թվականի հունիսի 18-ին, Ռոսզդավնադզորի ղեկավար Ալլա Սամոյլովան բժշկական աշխատողի օրվան նվիրված Համառուսաստանյան առցանց խորհրդաժողովում հայտարարել է, որ Ռուսաստանում COVID-19-ից մահացել են 489 բուժաշխատողներ, սակայն գերատեսչության մամուլի ծառայությունը հայտարարել է, որ իր ղեկավարի հնչեցրած տվյալները պաշտոնական չեն^[41]:

Զանգվածային թեստավորումների արդյունքներ

Հետազոտության ժամանակ կիրառվում է պատահական նմուշառման մեթոդ։ IgG հակամարմինները վիրուսով վարակվելուց 2-3 շաբաթ հետո ներկա են լինում արյան մեջ կես տարի: Մարդիկ այդ հակամարմիններով չեն վարակվում:

Մինչև հունիսի 10-ը հակամարմինների թեստավորում է անցել 650 000 ռուս, 46 շրջաններում, հակամարմինների արդյունքներով հայտնաբերվել է ռուսների գրեթե 14%-ը:

Մոսկվայում մայիսի 4-21-ը IgG հակամարմինները հայտնաբերվել են 50 հազար հետազոտվածներից 12,5 տոկոսի, մայիսի 2-ին ՝ 17,4 տոկոսի, հունիսի 5-18-ին՝ 20 տոկոսի մոտ, շուրջ 90 հազար մարդուց, հունիսի 19-ից հուլիսի 2-ը՝ 98 հազար հետազոտվածներից 21,7 տոկոսի մոտ:

Ախտորոշում

Փորձարկման համակարգերի մշակում և արտադրություն

«Վեկտոր» պետական գիտական կենտրոնը, ինչպես հայտնել է նրա գլխավոր տնօրենը Պուտինի մասնակցությամբ Խորհրդակցության ժամանակ, 5 օրվա ընթացքում մշակել է առաջին երկու ախտորոշիչ ՊՇՌ‑հավաքածուները, և մինչև հունվարի 24-ը դրանք սկսել են արտադրել և մատակարարել տարածաշրջանային լաբորատորիաներ: Մշակված ՊՇՌ համակարգը գրանցվել է Ռոսզդրավնադզորի կողմից 2020 թվականի փետրվարի 11-ին (ՌԶՆ-ի գրանցման համարը 2020/9677)^[42]:

Մարտի 6-ին գրանցվել է ՊՇՌ-համակարգ, որը մշակվել և արտադրվում է Ռուսաստանի առողջապահության նախարարության «ՑՍՊ»-ի կողմից (ՌԶՆ 2020/9765)^[43]:

Մարտի 16-ին Ռուսաստանի կառավարության փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովան հայտարարել է, որ Ռուսաստանը սկսել է արտադրել մինչև 100 հազար COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի հայտնաբերման թեստային համակարգեր^[44]:

COVID-19 անալիզի հանձնում

Մինչև մարտի 16-ը COVID-19-ում անալիզների ինքնուրույն հանձնում չի նախատեսվում, մասնավոր բժշկական կազմակերպություններ թեստեր չեն ստացվել:

Մարտի 16-ին ՌԴ փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովան հայտնել էր, որ ռուսները կկարողանան ազատորեն ստուգել իրենց մոտ մասնագիտացված լաբորատորիաներում այդ վիրուսի առկայությունը^[45]: Նույն օրը Սանկտ Պետերբուրգի վարչակազմը հրապարակել է կլինիկաների ցանկը, որտեղ կարելի է ազատ անցնել թեստավորումը^[46]։ Մարտի 20-ից Լենինգրադի մարզում աշխատում են բջջային լաբորատորիաներ^[47]: Մարտի 25-ին գրանցվել է օգտագործման համար նոր թեստ, որը բացառում է կեղծ դրական մշակումները^[48]։

2020 թվականի ապրիլի 2-ին Ռոսպոտրեբնադզորը սահմանափակել է թեստավորումը տարածաշրջանային մասնավոր կենտրոններում^[49]: Ապրիլի 6-ի տվյալներով՝ Ռուսաստանում գրանցվել է տնային օգտագործման համար վիրուսային ՌՆԹ-ի Էքսպրես-թեստ, որի ճշգրտությունը կազմում է 94 տոկոս^[50]: Քանի որ ապրիլի 6-ին կենտրոններ մոլեկուլային ախտորոշման Ռոսպոտրեբնադզորը գործարկել է ՌՆԹ թեստերը տանը վերցնելու ծրագիր, թեստի արժեքը կլինի 1250 ռուբլի, բժիշկների կանչը վճարվում է առանձին, ծառայությունը դեռ տրամադրվում է միայն Մոսկվայում և Մերձմոսկվայում^[51]^[52]:

Հոսպիտալացում

Մոսկվայում ապրիլի 25-ի դրությամբ, Մոսկվայի առողջապահության դեպարտամենտի տեղեկատվության համաձայն՝ բժշկի որոշմամբ հոսպիտալացման ենթակա էին միայն հիվանդության ծանր ընթացքով հիվանդները կամ ռիսկի խմբերին վերաբերող հիվանդները, իսկ վարակվածների մեծ մասը բուժվում էր տանը: Ապրիլի վերջին և մայիսի առաջին կեսին Մոսկվայում զբաղեցված հիվանդանոցային մահճակալների ընդհանուր թիվը 15-19.6 հազար էր, գագաթնակետի ժամանակ տեղակայվել էր 23.6 հազար մահճակալ՝ տարբեր տարածաշրջանային, դաշնային և մասնավոր բուժհաստատությունների ակտիվ լայն վերամասնագիտացման շնորհիվ կորոնավիրուսի դեմ աշխատելու համար^[53]: Հունիսի 2-ին, 11 հազարից ցածր հոսպիտալացվածների թվի բանավոր նվազման ֆոնին, կատարվել է մի քանի տասնյակ հիվանդանոցների հետադարձ վերամասնագիտացում՝ պլանային բժշկական օգնություն ցուցաբերելու աշխատանքի համար: Հունիսի 18-ին 7.5 հազարից ցածր հոսպիտալացվածների թվի նվազման դեպքում հիվանդանոցների ևս մի մասը տեղափոխվել է աշխատանքի սովորական պրոֆիլի հիման վրա: Հունիսի 20-ին կորոնավիրուսի համար զբաղված է եղել կորոնավիրուսի տակ տեղակայված 11,7 հազարից շուրջ 7 հազար մահճակալ, իսկ օրական հոսպիտալացումների թիվը նվազել է օրական 500-ի մակարդակից ցածր (համեմատության համար՝ ապրիլի 22-ին և 24-ին եղել է գրեթե 2 հազար հիվանդ): Համաճարակի առաջին ալիքի ընթացքում քաղաքում միշտ պահպանվել է ավելի քան 2,5 հազար ազատ մահճակալի պահուստ^[54]։

Զոհեր

2020 թվականի մարտի 19-ին մահացել է 79-ամյա կին, որը վարակված է եղել COVID-19-ով^[55]: Մահի անմիջական պատառ է հանդիսացել տրոմբի շեղումը, որի պատճառով պացիենտը չի դասվել որպես COVID-19-ի զոհ^[56]:

Մարտի 25-ին Մոսկվայում մահացել է 73 և 88 տարեկան երկու հիվանդ՝ COVID-19-ի դրական թեստով: Նրանց մահվան մասին հաղորդագրությունը Ռուսաստանում նոր կորոնավիրուսով հիվանդների մահվան մասին առաջին պաշտոնական հաղորդագրությունն էր^[57]:

Ապրիլի 7-ին COVID-19-ից մահացածների թիվը գերազանցել է 50-ը, ապրիլի 11-ին՝ 100-ը, ապրիլի 22-ին ՝ 500-ը, ապրիլի 30-ին ՝ 1 000-ը, մայիսի 11-ին ՝ 2 000-ը, մայիսի 21-ին՝ 3 000-ը, մայիսի 28-ին ՝ 4 000-ը, հունիսի 2-ին ՝ 5 000-ը, հուլիսի 4-ին՝ 10 000-ը, օգոստոսի 10-ին՝ 15 000-ը, սեպտեմբերի 25-ին՝ 20 000-ը, հոկտեմբերի 22-ին՝ 25 000-ը:

Տարիքային կառուցվածք

Ապրիլի 24-ին փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովան հրապարակել է տվյալներ կորոնավիրուսի զոհերի տարիքների բաշխման մասին: Ինչպես հաղորդում է «ՌԻԱ Նովոստին», COVID-19-ից Ռուսաստանում մահացած 615 մարդկանց մեջ 4 մարդ (0,65 տոկոս) եղել է 18-ից 29 տարեկան հասակի, 90 մարդ (14,6 տոկոս)՝ 30-ից 49 տարեկան, 138 մարդ (22,4 տոկոս ՝ 50-ից 64 տարեկան:

Այլ առանձնահատկություններ

Ապրիլի 22-ին Մոսկվայի համաճարակի դեմ պայքարի օպերատիվ շտաբը հայտնել էր, որ կորոնավիրուսից մահացած Մոսկվայի բնակիչների երկու երրորդը ուշ է դիմել օգնության համար՝ առանց բժիշկ կանչելու հիվանդանոցից: Շտաբը նշում է, որ նույնիսկ աննշան ախտանշանները, ինչպիսիք են հազը, մրսածությունը, ջերմաստիճանի բարձրացումը և այլն, կարող են վարակի նշաններ լինել: Հիվանդների վիճակի կտրուկ վատթարացումը սովորաբար տեղի է ունենում 5-8-րդ օրը և պահանջում է անհապաղ հոսպիտալացում^[58]:

Մահացած բժիշկներ

2020 թվականի ապրիլի 25-ին «ՌԻԱ Նովոստին» հրապարակել է CAVID-19-ից զոհված ռուս և բելառուս բժիշկների 23 անուններից բաղկացած ցանկը^[59]:

Ցանկը թարմացվում է. այն ավելացնում են բժիշկները՝ լրացնելով հատուկ հայտ: Նշվում է, որ ցուցակը ներառում է բոլոր նրանց, ում մահը կապված է CAVID-19 համաճարակի հետ. ներառված են նաև նրանք, ովքեր վարակվել են ոչ աշխատավայրում, և նրանք, որոնց մահվան անմիջական պատճառը եղել է այլ ծանր հիվանդություն: Ցուցակի ստեղծման նպատակն է պահպանել զոհված գործընկերների հիշատակը^[60]։ Ցանկը թարմացվում է։ Նրա ընթացիկ տարբերակը 2020 թվականի սեպտեմբերի 20-ի դրությամբ պարունակում է Ռուսաստանում զոհված 685 բուժաշխատողների անունները^[61]:

Մայիսի 19-ին «Մեդիազոնա» պարբերականը հայտնել էր, որ Ռուսաստանում COVID-19-ից բժիշկների շրջանում ամենաբարձր մահացությունն է: «Եթե հավատանք պաշտոնական վիճակագրությանը, ապա ստացվում է, որ երկրում COVID-19-ից մահացած յուրաքանչյուր 15-րդը բժիշկ է»,- նշում են լրագրողները: Դա 16 անգամ ավելի է, քան վեց երկրներում, որտեղ համաճարակը ձեռք է բերել համադրելի մասշտաբներ^[62]։

Ժամանակագրություն

Հունվար-փետրվար

Մինչև 2020 թվականի հունվարի 24-ը մշակվել և արտադրության են դրվել կորոնավիրուսի հայտնաբերման համար թեստավորման առաջին համակարգերը^[63]:

2020 թվականի հունվարի 27-ին ստեղծվել է COVID-19-ի դեմ պայքարի օպերատիվ շտաբ՝ կառավարության փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովայի ղեկավարությամբ^[64]: Հունվարի 31-ին շտաբը հաստատել է կորոնավիրուսային վարակի ներմուծման և տարածման կանխարգելման ազգային պլանը^[65]^[66]:

Հունվարի 28-ին Ռուսաստանի տուրիստական միությունը պաշտոնապես փակել Է Չինաստանից կազմակերպված զբոսաշրջային խմբերի մուտքը^[67], ընդ որում հունվարի 26-ից չինական իշխանությունները դադարեցրել են կազմակերպված խմբեր ուղարկել արտասահման և չեղարկել մեկնման ցուցակները^[68]:

Հունվարի վերջին սահմանափակվել են Ռուսաստանի և Չինաստանի միջև չարտերային չվերթները^[69]։

Անդրբայկալյան երկրամասում հատուկ կարանտինային միջոցներ են կիրառվել։ Անդրբայկալսկ ավանում, որտեղ տեղակայված է Անդրբայկալյան երկաթուղու Անդրբայկալսկ կայանը, որի վրա գտնվում է երկաթուղային անցակետը ռուս-չինական սահմանին՝ Մանչժուրիա քաղաքի դիմաց, արտակարգ դրության ռեժիմ է մտցվել^[70]: Խաբարովսկի երկրամասում դադարեցվել է բիկինի մոտ գտնվող Ժաոհե-Պոկրովկա անցակետի աշխատանքը^[71]: Նաև սահմանափակվել է երթևեկությունը Խաբարովսկ-Ֆյուան անցակետերով, Տուրիի Ռոգ-Միշան, Պոգրանիչնի (երկաթուղային)-Սուիֆենհե (երկաթուղային), Պոգրանիչնի (ավտոմոբիլային)-Սուիֆենհե (ավտոմոբիլային), Պոլտավկա-Դուննին, Կրասկինո-Խունչուն, Մահալինո-Խունչուն^[72]:

Հունվարի 30-ից Չինաստանի քաղաքացիների համար դադարեցվել է Հեռավոր Արևելքում, Կալինինգրադի և Լենինգրադի մարզերում սահմանային անցակետերով Ռուսաստան մուտք գործելու համար էլեկտրոնային վիզաների ձևակերպումը^[73]: Հունվարի 31-ից COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի տարածման պատճառով փակվել է ռուս-չինական սահմանը^[74]^[75]։

Հունվարի 31-ին առաջին հաղորդումներն են ստացվել Ռուսաստանում կորոնավիրուսով վարակման առաջին երկու դեպքերի հայտնաբերման մասին: Երկու հիվանդներն էլ Չինաստանի քաղաքացիներ էին՝ հիվանդության թեթև ձևով։ Հիվանդները բուժման կուրս են անցել և հիվանդանոցից դուրս են գրվել փետրվարի 11-12-ին^[76]:

Հունվարի 31-ից մինչև մարտի 1-ը Չինաստանի հետ դադարեցվել է ուղևորային երկաթուղային հաղորդակցությունը^[77], բացառությամբ Մոսկվա-Պեկին (չինական կազմավորում) գնացքի^[78]: Գնացքի երթուղին անցնում է Մոնղոլիայի տարածքով, որը հունվարի 29-ից խստացրել է սանիտարական հսկողությունը: Փետրվարի 1-ից սահմանափակվել է կանոնավոր ավիահաղորդակցությունը, բացի «Աերոֆլոտ»-ի ՝ Պեկին, Շանհայ, Գուանչժոու և Հոնկոնգ չվերթներից և չինական չորս ավիաընկերությունների թռիչքներից: Բոլոր ինքնաթիռներն ընդունվել են «Շերեմետևո» օդանավակայանի F առանձնացված տերմինալում, որտեղ ուղևորներին դիմավորել են «Ռոսպոտրեբնադզորի» աշխատակիցները^[79]:

Ռուսաստանում սովորող չինացի ուսանողներին Ռուսաստանի կրթության նախարարության հրամանով ի սկզբանե արձակուրդները երկարացվել են մինչև մարտի 2-ը (օրացույցային ուսումնական ժամանակացույցում համապատասխան փոփոխություններ կատարելով)^[80], ավելի ուշ՝ մինչև ապրիլի 1-ը:

Փետրվարի 1-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը կարգադրել է Չինաստանից ՌԴ քաղաքացիների տարհանման համար ներգրավել Ռուսաստանի օդատիեզերական ուժերի ռազմատրանսպորտային ինքնաթիռներին: Բոլոր ցանկացողների տարհանումն իրականացվել է փետրվարի 3-4-ին^[81]^[82]։ Ռուսաստանի, Բելառուսի, Հայաստանի, Ուկրաինայի և Ղազախստանի արտահանված քաղաքացիները երկու շաբաթով կարանտին են տեղափոխվել Տյումենի մարզի Վինզիլի գյուղի «Քաղաքաշինարար» առողջարանի տարածքում^[83]^[84], որտեղ բոլորը դուրս են գրվել փետրվարի 19-ին^[85]: Մինչ այդ ՉԺՀ-ից ռուսների տարհանումն իրականացվել է Պրիմորսկի երկրամասի սահմանով երեք ավտոմոբիլային անցակետով^[86]:

Պրիմորսկի երկրամասի Օկտյաբրսկի և Հասանի շրջաններում արտակարգ դրության ռեժիմ է սահմանվել, Պոգրանիչնի, Հոկտեմբերյան շրջաններում և Արտեմովսկի քաղաքային օկրուգում հատուկ մեկուսացման կետեր են բացվել ՉԺՀ-ի քաղաքացիների համար^[87]:

Փետրվարի 20-ից արգելվել է Չինաստանի քաղաքացիների մուտքը Ռուսաստանի տարածք^[88]։

Փետրվարի 23-ին ՌԴ ԱԻՆ ինքնաթիռով Ռուսաստան են տեղափոխվել 8 ռուս քաղաքացիներ, որոնք գտնվում էին Diamond Princess զբոսանավում: Նրանցից երեքի մոտ լաբորատոր անալիզների արդյունքում նոր կորոնավիրուսային վարակ է հայտնաբերվել։ Բոլոր ժամանածները, ինչպես նաև նրանց ուղեկցող անձինք կարանտին և բուժում են ստացել Կազանի ինֆեկցիոն հիվանդանոցում: Մնացած ռուս քաղաքացիները, որոնք գտնվել են օդանավում, հրաժարվել են թռիչքից^[89]։

Կորոնավիրուսի վարակի տարածման վտանգի պատճառով չեղյալ է հայտարարվել Սոչիում փետրվարի 12-14-ը կայանալիք տնտեսական համաժողովը^[73]:

Март

Մարտի 3-ից բոլոր օդանավակայաններում, որոնք չվերթներ էին ընդունում Իտալիայից, Իրանից և Հարավային Կորեայից, խստացվել է սանիտարական հսկողությունը. այդ չվերթների բոլոր ուղևորները, նախքան ինքնաթիռի դուրս գալը, պետք է պարտադիր ստուգում անցնեին^[90]:

Մարտի 11-ին Ռուսաստանի իշխանություններն առաջին անգամ սկսել են լրջորեն սահմանափակել ԵՄ-ի հետ ավիահաղորդակցությունը COVID-19 համաճարակի պատճառով՝ թույլ տալով միայն «Աերոֆլոտ» և միայն դեպի յոթ քաղաք թռչել՝ Բեռլին, Մյունխեն, Մայնի Ֆրանկֆուրտ, Մադրիդ, Բարսելոնա, Փարիզ և Հռոմ^[91]:

Մարտի 16-ին հրապարակվել Է ՌԴ կառավարության որոշումը՝ Բելառուսի հետ Ռուսաստանի սահմանը փակելու մասին^[92]։ Մշակույթի նախարարությունը նաև որոշել է սահմանափակել այցելուների մուտքը թանգարաններ, թատրոններ, կինոթատրոններ, ցուցասրահներ և համերգային համալիրներ, կրկեսներ և մշակույթի այլ հաստատություններ^[93]: Նման կերպ ստացվել է նաև սպորտի նախարարությունը՝ սահմանափակելով երկրում ազգային և միջազգային նշանակության մարզական միջոցառումների անցկացումը, այդ թվում՝ հոկեյի, ֆուտբոլի, բասկետբոլի, վոլեյբոլի ազգային լիգաները^[94]:

Մարտի 17-ին դադարեցվել է երկաթուղային հաղորդակցությունը Ղրղզստանի և Տաջիկստանի հետ: Ավելի վաղ չեղարկվել էին չվերթները Չինաստանի, ԿԺԴՀ-ի, Իտալիայի, Լատվիայի, Մոնղոլիայի, Չեխիայի, Լեհաստանի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Մոլդովայի, Ուկրաինայի, Ղազախստանի հետ: Դադարեցվել է նաև ավիահաղորդակցությունը մի շարք քաղաքների^[95]՝ Ռիգայի, Բելգրադի, Լյուբլյանայի, Տիվատի, Լառնակայի, Ալմա-Աթայի, Կոստանայի, Կարագանդայի, Նուր Սուլթանի, Ակտաուի, Ակտոբեի, Շիմկենտի, Աթիրաու քաղաքների հետ: Ավելի վաղ ժամանակավորապես դադարեցվել էր ավիահաղորդակցությունը Սալոնիկների, Պրահայի, Ցյուրիխի, Կոպենհագենի, Բարսելոնայի, Օսլոյի, Վիլնյուսի, Վարշավայի, Տալինի և այլ քաղաքների հետ^[96]:

Մարտի 18-ին ուժի մեջ են մտել օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց մուտքի սահմանափակումները: Նման միջոցը, ՌԴ կառավարության ղեկավար Միխայիլ Միշուստինի խոսքով, համապատասխանում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հանձնարարականներին^[97]:

Նույն օրը Ռոսկոմնադզորը հայտարարել է, որ մտադիր է անհապաղ արգելափակել և զրկել ԶԼՄ-ներին արտոնագրից նոր կորոնավիրուսի մասին կեղծ «խուճապ սերմանող և հասարակական անհանգստություն հրահրող» տեղեկություններ հրապարակելու համար^[98]: Մարտի 20-ին «Մոսկվայի էխո» ռադիոն Ռոսկոմնադզորի պահանջով իր կայքից հեռացրել է 2020 թվականի մարտի 16-ի «հատուկ կարծիք» հաղորդման տեսագրությունը, որում քաղաքագետ Վալերի Սոլովեյը, մասնավորապես, հայտարարել է, որ իր տվյալներով, իշխանությունները թաքցնում են կորոնավիրուսից մահացության իրական թվերը: Սոլովեյը պնդել է, որ Ռուսաստանում հիվանդությունից մահացել է 1600 մարդ, իսկ վարակվածների թիվը գնահատվում է 130-180 հազար: Ռադիոկայանի կայքի գլխավոր խմբագիր Վիտալի Ռուվինսկու խոսքով՝ «Ռոսկոմնադզորը» չի հայտնել, թե հաղորդման մեջ հատկապես որ բառերն են դժգոհություն առաջացրել: Նույն օրը ՌԴ գլխավոր դատախազությունը հայտարարել է, որ սոխակի խոսքերում վարչական իրավախախտում է տեսնում, որը նախատեսում է մինչև 100 հազար ռուբլի տուգանք^[99]^[100]^[101]^[102]^[103]:

Մարտի 23-ին Ռուսաստանը սահմանափակել է ավիահաղորդակցությունն աշխարհի բոլոր երկրների հետ, բացառությամբ 146 երկրների չվերթների, դրանցից յուրաքանչյուրը 1-ական չվերթի և չարտերային չվերթների՝ մարդկանց հայրենիք տեղափոխելու համար^[104]:

Մարտի 24-ին ՄՊԿ-ի արտաքին եկեղեցական կապերի և Սինոդալ աստվածաբանական հանձնաժողովի նախագահ միտրոպոլիտ Իլարիոնը (Ալֆեև) «ՌԻԱ Նովոստի» գործակալությանը տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ դեռևս մարտի 17-ին Սրբազան Սինոդը կարգադրեց ՌՈՒԵ-ի բոլոր ծխերին կատարել խիստ սանիտարահիգիենիկ միջոցներ և չի բացառել, որ հեռանկարում հնարավոր է տաճարում աղոթողների թվի սահմանափակումներ մտցնել: Միտրոպոլիտն ընդգծել է, որ եկեղեցին հակամարտության չի գնա իշխանությունների հետ այն դեպքում, եթե նրանք որոշում կայացնեն տաճարները փակելու մասին, ինչպես նաև սահմանափակող միջոցների հակառակորդներին մեղադրել է Սուրբ ավանդության և փարիսեցիության չիմացության մեջ՝ կոչ անելով հոգ տանել եթե ոչ իրենց առողջության, ապա ուրիշների առողջության մասին^[105]:

Մարտի 24-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն այցելել է Կոմունարկայի հիվանդանոց, որտեղ շփվել է գլխավոր բժիշկ Դենիս Պրոցենկոյի հետ և առանց ձեռնոցների սեղմել նրա ձեռքը^[106], որը քիչ ավելի ուշ՝ մարտի 31-ին, հիվանդացել է կորոնավիրուսային վարակով^[107]^[108]^[109]:

Մարտի 25-ին կայացել է Ռուսաստանի նախագահի տեսաուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին։ Նա հայտարարել է, որ համաճարակի տարածման դեմ պայքարի նպատակով մարտի 30-ից ապրիլի 3-ը ներառյալ հայտարարված է ոչ աշխատանքային: Նաև անորոշ ժամանակով հետաձգվել է Ռուսաստանի Սահմանադրության փոփոխությունների վերաբերյալ համառուսաստանյան քվեարկությունը^[110]: Նույն օրը Նախագահի կողմից ստորագրվել են համապատասխան հրամանագրեր^[111]^[112]: Հրամանագրի տեքստի համաձայն՝ դրա գործողությունը չի տարածվում պետական իշխանության մարմինների, բժշկական հաստատությունների և շարունակաբար գործող կազմակերպությունների աշխատողների վրա (վերանորոգման աշխատանքների կատարում, սննդամթերքի, դեղամիջոցների և առաջին անհրաժեշտության ապրանքների իրացում, կապի ծառայություններ, ֆինանսական ծառայություններ և այլն):

Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը COVID-19 համաճարակի կապակցությամբ
Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին ապրիլի 8-ին [s:Обращение В. В. Путина к гражданам России 25.03.2020]Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին ապրիլի 2-ին [s:Обращение В. В. Путина к гражданам России 25.03.2020]Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին ապրիլի 9-ին [s:Обращение В. В. Путина к гражданам России 25.03.2020]Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին ապրիլի 12-ին [s:Обращение В. В. Путина к гражданам России 25.03.2020]Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին ապրիլի 28-ին [s:Обращение В. В. Путина к гражданам России 25.03.2020]Վ. Վ. Պուտինի ուղերձը Ռուսաստանի քաղաքացիներին մայիսի 6-ին

Մարտի 27-ին հիվանդացածների թիվն առաջին անգամ գերազանցել է հազարը։

Մարտի 29-ին Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլը հավատացյալներին կոչ է արել «առաջիկա օրերին, քանի դեռ պատրիարքական հատուկ օրհնություն չի եղել, ձեռնպահ մնալ տաճարներ այցելելուց», իսկ նրանց, ովքեր նման վարքը սխալ կհամարեն, հիշեցնել Մարիամի Եգիպտացու օրինակը^[113]:

Մարտի 30-ից, վարակի տարածման դեմ պայքարի շրջանակներում, Ռուսաստանն ամբողջությամբ փակել է իր սահմանները՝ ինչպես ռուսների, այնպես էլ օտարերկրյա քաղաքացիների համար։ Բացառությունները նախատեսված էին միայն խիստ սահմանափակ կատեգորիայի անձանց համար^[114]։

Ապրիլ

Ապրիլի 1-ին, Ռոստուրիզմի հայտարարության համաձայն, Ռուսաստան է վերադարձել աշխարհի 43 երկրներից շուրջ 160 հազար կազմակերպված զբոսաշրջիկ^[115]:

Ապրիլի 2-ին Ռուսաստանի նախագահը քաղաքացիներին ուղղված իր նոր հեռուստաուղերձում հայտնել էր ոչ աշխատանքային օրերի ժամկետը մինչև ապրիլի 30-ը երկարացնելու մասին^[116]: Նույն օրը երեկոյան հրապարակվել է նախագահի հրամանագիրը ոչ աշխատանքային օրերի երկարաձգման և Ռուսաստանի տարածաշրջանների վարչակազմերի ղեկավարներին լրացուցիչ իրավունքներ տրամադրելու մասին, այդ թվում՝ տեղաշարժի սահմանափակումների մասով^[117]:

Ապրիլի 4-ից ամբողջությամբ դադարեցվել են չարտերային չվերթները, որոնք նախատեսված են արտասահմանում մնացած ռուսաստանցիներին Ռուսաստան վերադարձնելու համար^[118]: Դեպի Ռուսաստան արտահանման չվերթները վերսկսվում էին ապրիլի 6-ին, դրանց մասին տեղեկատվությունը հրապարակվում է стопкоронавирус.рф պորտալում^[119]: Ապրիլի 7-ին պլանավորված են եղել յոթ ավիաչվերթներ՝ Բանգկոկ-Մոսկվա, Բանգկոկ-Սանկտ Պետերբուրգ, Բանգկոկ-Նովոսիբիրսկ, Բանգկոկ-Իրկուտսկ, Ալժիր-Մոսկվա, Տոկիո-Վլադիվոստոկ, Սեուլ - Խաբարովսկ, ուղևորների ակնկալվող թիվը՝ մինչև 1500^[120]:

Ապրիլի 4-ին Ռոսպոտրեբնադզորի ղեկավար Աննա Պոպովան հայտարարել է, որ երկրում վիրուսի հետ կապված իրադրության զարգացումը տեղի է ունենում լավատեսական սցենարով^[121]:

Ապրիլի 5-ին հիվանդների թիվը գերազանցել է 5 հազարը։

Ապրիլի 7-ին Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ COVID-19 համաճարակի գագաթը դեռ չի անցել, և կոչ է արել սովորել այլ երկրների սխալների վրա^[122]:

Ապրիլի 8-ին Վլադիմիր Պուտինը դիմել է Ռուսաստանի նահանգապետերին և քաղաքացիներին։

Ապրիլի 9-ին Ռուսաստանում հիվանդացածների թիվն անցել է 10 հազարի սահմանը։

Ապրիլի 11-ին առողջապահության նախարար Միխայիլ Մուրաշկոն հայտարարել է, որ Ռուսաստանի բնակչությունը լիովին չի գիտակցել իրավիճակը և համաճարակի հակազդման միջոցների պահպանման անհրաժեշտությունը:

Ապրիլի 16-ին կորոնավիրուսային վարակը գրանցվել է Ռուսաստանի բոլոր շրջաններում^[7]։

Ապրիլի 21-ին Ռուսաստանում հիվանդացածների թիվն անցել է 50 հազարի սահմանը^[123]։

Ապրիլի 27-ին Ռուսաստանը շրջանցել է Չինաստանին և զբաղեցրել իններորդ տեղն աշխարհում COVID-19 հիվանդացածների թվով^[124]:

Ապրիլի 28 - ին Ռուսաստանը COVID-19 հիվանդացածների թվով առաջ է անցել Իրանից և դուրս եկել ութերորդ տեղ^[125]^[126]:

Ապրիլի 30-ին Ռուսաստանում հիվանդացածների թիվը հաղթահարել է 100 հազարի սահմանագիծը։ Այդ օրը հայտնի է դարձել, որ վարակված Է Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահ Միխայիլ Միշուստինը^[127]։

Մայիս

Մայիսի 2 - ին Ռուսաստանը COVID-19 հիվանդացածների թվով շրջանցել է Թուրքիային և դուրս եկել աշխարհում յոթերորդ տեղ^[128]:

Մայիսի 7-ին Ռուսաստանը հիվանդացածների թվով հինգերորդ տեղն է գրավել՝ առաջ անցնելով Ֆրանսիայից և Գերմանիայից^[129]:

Մայիսի 10-ին Ռուսաստանում հիվանդացածների թիվը գերազանցել է 200 000-ը։

Մայիսի 11-ին հիվանդացածների թվով Ռուսաստանը երրորդ տեղն է գրավել աշխարհում՝ շրջանցելով Մեծ Բրիտանիային և Իտալիային^[130]:

Նույն օրը Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ մարտի 30-ից սկսած վեց ոչ աշխատանքային շաբաթները թույլ են տվել արգելակել համաճարակի զարգացումը և «զգալիորեն բարձրացնել առողջապահության ամբողջ համակարգի պատրաստակամությունը համաճարակաբանական իրավիճակի սրման դեպքում»: Դա, նրա խոսքով, թույլ է տալիս սկսել փուլ առ փուլ վերացնել սահմանափակումները։ Այսպիսով, ամբողջ երկրի համար ավարտվում է ոչ աշխատանքային մի շրջան, բայց վարակի դեմ պայքարը շարունակվում է։ Մասնավորապես, շարունակում են գործել սահմանափակումներ տարեցների և քրոնիկ հիվանդություններով տառապող անձանց համար, բացառվում են զանգվածային միջոցառումները։ Բացի այդ, երկարաձգվում են սահմանափակումների մեղմացման կամ խստացման տարածաշրջանների ղեկավարների լիազորությունները^[131]։

Ջոնս Հոպկինսի համալսարանի տվյալներով՝ մայիսի 12-ին Ռուսաստանը, առաջ անցնելով Իսպանիայից, կորոնավիրուսով հիվանդացածների թվով երկրորդ տեղն է գրավել աշխարհում: Ըստ այլընտրանքային տվյալների, որոնք ներառում են արյան մեջ հակամարմինների առկայության դեպքերը, այդ ամսաթվի համաձայն Ռուսաստանը դեռևս հետ էր մնում Իսպանիայից^[132]:

Նույն օրը իր վարակման մասին հայտնել է Վլադիմիր Պուտինի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը^[133]։

Մայիսի 19-ին հիվանդանոցից դուրս գրվելուց հետո վերսկսել է վարչապետի պարտականությունների կատարումը^[134]:

Մայիսի 20 - ին Ռուսաստանում համաճարակի ընթացքում առաջին անգամ առողջացման նոր դեպքերի թիվը գերազանցել է հիվանդության նոր դեպքերի թիվը^[135]: Նույն օրը վարակվածների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 300 000-ը։

Մայիսի 23-ին ապաքինումների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 100 000-ը։

Մայիսի 24-ին Ռուսաստանն աշխարհում երրորդ տեղն Է զբաղեցրել հիվանդացածների թվով, իսկ երկրորդ տեղը զբաղեցրել է Բրազիլիան^[136]:

Մայիսի 26-ին համաճարակի ընթացքում 2-րդ անգամ ապաքինումների օրական թիվը գերազանցել է հիվանդացածների օրական թիվը^[137]:

Մայիսի 31-ին հիվանդների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 400 000-ը։

Հունիս

Հունիսի 4-ին COVID-19-ից ապաքինումների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 200 000-ը։

Հունիսի 10-ին վերականգնվել է հիվանդների ավելի քան 50 տոկոսը։

Հունիսի 11-ին հիվանդների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 500 000-ը։

Հունիսի 17-ին COVID-19-ից ապաքինումների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 300 000-ը։

Հունիսի 23-ին Վլադիմիր Պուտինը հանդես է եկել ռուսներին ուղղված հերթական ուղերձով: Նա շնորհակալություն է հայտնել նրանց, որ նրանք արժանի են անցել ամենավտանգավոր շրջանում համաճարակի՝ հայտարարելով, որ այն չի ավարտվել, նա կոչ է արել զգույշ լինել և դասեր քաղել կատարվածից^[138]:

Հունիսի 24-ին վարակվածների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 600 000-ը։ Նույն օրը Մոսկվայի Կարմիր հրապարակում տեղի է ունեցել հաղթանակի 75-ամյակին նվիրված շքերթ:

Հունիսի 29-ին COVID-19-ից ապաքինումների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 400 000-ը։

Հուլիս

Հուլիսի 5-ին Ռուսաստանն աշխարհում չորրորդ տեղն Է զբաղեցրել հիվանդացածների թվով, իսկ երրորդ տեղը զբաղեցրել Է Հնդկաստանը^[139]^[140]:

Հուլիսի 8-ին հիվանդների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 700 000-ը։

Հուլիսի 12-ին ապաքինումների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 500 000-ը։

Հուլիսի 24-ին հիվանդների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 800 000-ը։

Հուլիսի 26-ին ապաքինումների ընդհանուր թիվը գերազանցել է 600 000-ը։

Օգոստոս

Օգոստոսի 1-ից Ռուսաստանը վերսկսել Է ավիահաղորդակցությունը Մեծ Բրիտանիայի, Թուրքիայի և Տանզանիայի հետ^[141]։

Օգոստոսի 11-ին COVID-19-ի ապաքինումների թիվը գերազանցել է 700 000-ը։

Նույն օրը Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ Ռուսաստանն աշխարհում առաջինն է գրանցել COVID-19 պատվաստանյութը^[142]։

Սեպտեմբեր

Սեպտեմբերի 3-ին Ռուսաստանը վերսկսել Է ավիահաղորդակցությունը Եգիպտոսի, ԱՄԷ-ի և Մալդիվների հետ^[143]։

Հոկտեմբեր

Կորոնավիրուսի դեմ պայքարի դաշնային օպերատիվ շտաբը հայտնել է, որ հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթվա ընթացքում Ռուսաստանում կորոնավիրուսով վարակման հայտնաբերված դեպքերի թիվը 20 տոկոսով ավելի է, քան առաջին շաբաթում, և համաճարակի սկզբից ի վեր առաջին անգամ գերազանցել է 100 հազարը^[144]:

Հոկտեմբերի 21-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտնել էր, որ իշխանությունները մտադիր չեն խիստ սահմանափակումներ մտցնել կորոնավիրուսի հետ կապված իրավիճակի պատճառով^[145]: Նրա խոսքով՝ կառավարությունը նման ծրագրեր չունի։ Նա երկրում մահացության աճը բացատրել է մահվան պատճառների ավելի մանրակրկիտ արձանագրմամբ։ Նույն օրը Պուտինը չի բացառել, որ պանդեմիան նոր խնդիրներ կառաջացնի համաշխարհային տնտեսության մեջ^[146]: Նա համաճարակաբանական իրավիճակը բարդ է անվանել։ Ռուսաստանում հոկտեմբերի 21-ին կորոնավիրուսով 15,7 հազար վարակ է հայտնաբերվել, մահացել է 317 մարդ, դա պանդեմիայի ամբողջ ընթացքում ամենաբարձր ցուցանիշն է եղել: Մահերի ընդհանուր թիվը հասել է 25 հազարի։

Հոկտեմբերի 22-ին Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ COVID-19 կորոնավիրուսը չի նահանջել և մինչև հիմա լուրջ սպառնալիք է ներկայացնում^[147]: Նրա խոսքով՝ դա ստիպում է մտածել կյանքում սպասվող արմատական փոփոխությունների մասին։

↑ «Коронавирусная инфекция 2019-nCoV внесена в перечень опасных заболеваний». Министерство здравоохранения Российской Федерации. 2020-02-02. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Правительство запустило сайт по борьбе с коронавирусом». Коммерсантъ. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Власти РФ будут сообщать о ситуации с коронавирусом на специальном сайте». Интерфакс. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Оперативные данные». стопкоронавирус.рф. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
↑ «Число заболевших COVID-19 в России превысило 1,5 млн». РБК (ռուսերեն). 2020-10-25. Վերցված է 2020-10-25-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 «Число умерших с COVID-19 в России превысило 45 тыс. человек». РБК. 2020-10-02. Վերցված է 2020-10-23-ին. «Общее количество умерших с COVID-19 в России за апрель—август достигло 45 663 человек, сообщил Росстат. ... COVID-19 стал основной причиной смерти (26 615 умерших с апреля по август)»
Согласно данным оперативного штаба по борьбе с пандемией COVID-19 на конец августа, от коронавируса умерли 17 176 человек (учитываются только летальные случаи, когда коронавирус стал основной причиной смерти), что в 1,5 раза меньше цифр Росстата, согласно которым COVID-19 стал основной причиной смерти для 26 615 человек.
↑ ^7,0 ^7,1 «Коронавирус выявили во всех регионах России. Последним стала Республика Алтай». ТАСС. Վերցված է 2020-04-16-ին.
↑ Оперативные данные // стопкоронавирус.рф, 04.07.2020. Կաղապար:Уточнить
↑ Анна Урманцева. «Нулевой пациент, вероятно, появился в октябре 2019 года» // Известия, 10.04.2020.
↑ Валерия Нодельман. «Бессимптомников — до 50 %, и они могут распространять вирус» // Известия, 03.04.2020.
↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Скворцова заявила» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
↑ «Информационный бюллетень о ситуации и принимаемых мерах по недопущению распространения заболеваний, вызванных новым коронавирусом». Роспотребнадзор. 2020-03-20. Վերցված է 2020-03-21-ին.
↑ Е. Калюков (2020-01-31). «В России выявили первых заражённых коронавирусом из Китая». РБК. Վերցված է 2020-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ ^14,0 ^14,1 ^14,2 ^14,3 ^14,4 ^14,5 ^14,6 ^14,7 ^14,8 Голикова заявила, что пик заболеваемости коронавирусом в России пришелся на 11 мая // ТАСС, 13.06.2020.
↑ В Роспотребнадзоре назвали уровень смертности от коронавируса в России // Известия, 08.05.2020.
↑ Темпы роста числа случаев заражения коронавирусом в России снизились почти в пять раз // ТАСС, 11.05.2020.
↑ ^17,0 ^17,1 ^17,2 Nechepurenko, Ivan (2020-05-11). «A Coronavirus Mystery Explained: Moscow Has 1,700 Extra Deaths». The New York Times (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-14-ին.
↑ Смертность в Москве в апреле выросла на 15,5 % в сравнении с прошлым годом // РИА Новости, 10.05.2020.
↑ «Власти Москвы сообщили о росте смертности на 3,7%» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020-05-17-ին.
↑ «РКН решил проверить New York Times и Financial Times по закону о фейках» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020-05-14-ին.
↑ Козловский, Сергей (2020-05-12). «В России очень низкая смертность от коронавируса. Как ее считают?». BBC News Русская служба. Վերցված է 2020-05-16-ին.
↑ Henry Meyer (2020-05-13). «Experts Question Why Coronavirus Hasn't Killed More Russians». bloomberg.com (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-14-ին. «the lowest among nations ... she doesn't believe the authorities are deliberately downplaying»
↑ «ВОЗ назвала «сложной для понимания» статистику смертей от COVID в России». РБК (ռուսերեն). Վերցված է 2020-06-10-ին.
↑ «Депздрав Москвы опубликовал данные о смертности за май». mosgorzdrav.ru. 2020-06-10. Վերցված է 2020-06-15-ին.
↑ «Официальное сообщение». mosgorzdrav.ru. 2020-06-11. Վերցված է 2020-06-15-ին.
↑ «Большинство российских врачей не доверяют официальной статистике по коронавирусу». Ведомости (ռուսերեն). Վերցված է 2020-07-07-ին.
↑ Татьяна Бескаравайная. «Глава Росздравнадзора подтвердила неточность российской статистики смертности от COVID-19». medvestnik.ru.
↑ «Коронавирус в России: Песков объяснил Си-эн-эн низкую смертность от Covid-19». BBC News Русская служба. 2020-06-10. Վերցված է 2020-06-10-ին.
↑ В Минздраве прокомментировали статью FT о смерти пациентов с коронавирусом // ТАСС, 13.05.2020.
↑ ^30,0 ^30,1 ^30,2 Депздрав опроверг заявления о некорректности подсчёта смертности от COVID-19 // Департамент здравоохранения города Москвы, 13.05.2020.
↑ Архив оперативных данных по ЕДН: Январь-июнь 2020; Январь-май 2020; Январь-апрель 2020 - лист 5_1 столбец "B" - "Коронавирусная инфекция как основная причина смерти, всего"
↑ «Дипломатический просчет» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2020-06-02. Վերցված է 2020-06-02-ին.
↑ Катя Бонч-Осмоловская, Артём Щенников, Екатерина Мартынова (2020-05-11). «Неучтённые» (ռուսերեն). Новая газета. Վերցված է 2020-05-17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ «Грязная статистика. Почему умерших от COVID может быть больше» (ռուսերեն). Радио Свобода. 2020-04-24. Վերցված է 2020-05-17-ին.
↑ David A. Leon, Vladimir M. Shkolnikov, Liam Smeeth, Per Magnus, Markéta Pechholdová COVID-19: a need for real-time monitoring of weekly excess deaths(անգլ.) // The Lancet. — Elsevier, 2020-05-02. — В. 10234. — Т. 395. — С. e81. — ISSN 1474-547X 0140-6736, 1474-547X. — doi:10.1016/S0140-6736(20)30933-8
↑ «Росстат представил данные о смертности от COVID-19 за июнь». РБК (ռուսերեն). 2020-08-07. Վերցված է 2020-08-11-ին. «Всего за апрель—июнь смертность с COVID-19 (с учетом всех четырех категорий) составила 27 411 человек (из них 2 825 умерших в апреле, 12 699 в мае и 11 917 в июне).»
↑ «Росстат представил данные о смертности от COVID-19 за июнь». РБК (ռուսերեն). 2020-08-07. Վերցված է 2020-08-11-ին. «Доля умерших в апреле—июне достигла 4,2% от количества подтвержденных случаев заболевания (654 405 человек по состоянию на 30 июня»
↑ ^38,0 ^38,1 ^38,2 ^38,3 «В России от коронавируса погибли не меньше 186 медиков — смертность среди них в 16 раз выше, чем в других странах. Исследование «Медиазоны»» (ռուսերեն). Медиазона. Վերցված է 2020-05-19-ին.
↑ Deutsche Welle (www.dw.com). «В России от COVID-19 умерло беспрецедентное число медиков | DW | 19.05.2020» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2020-05-19-ին.
↑ «В списке умерших из-за коронавируса медиков, который ведет Минздрав, находится 101 человек». ТАСС. Վերցված է 2020-06-18-ին.
↑ «Росздравнадзор прокомментировал данные о смертности медиков с COVID-19». РИА Новости (ռուսերեն). 2020-06-18. Վերցված է 2020-06-18-ին.
↑ «В России зарегистрирована отечественная тест-система для определения коронавируса». Интерфакс-Россия. 2020-02-14. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Тест-система для выявления РНК коронавируса SARS-CoV-2 тяжелого острого респираторного синдрома (COVID-19) методом полимеразной цепной реакции «АмплиТест SARS-CoV-2»». ФГБУ «Центр стратегического планирования и управления медико-биологическими рисками здоровью» Министерства здравоохранения Российской Федерации. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Россия создаёт до 100 тысяч тест-систем для выявления COVID-19 в сутки». RT. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Здоровые россияне смогут пройти тест на коронавирус». Интерфакс. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «В Петербурге можно сдать тест на коронавирус». www.gov.spb.ru. Администрация Санкт-Петербурга. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «В Ленобласти на коронавирус «охотятся» восемь мобильных лабораторий». Regnum. 2020-03-20. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Учёные Роспотребнадзора создали высокоточный тест для диагностики COVID-19». Федеральная служба по надзору в сфере защиты прав потребителей и благополучия человека. 2020-03-31. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ Якорева, А. (2020-04-07). «Частные медицинские сети начали тестирование на коронавирус в российских регионах. А потом остановили из-за «рекомендации» Роспотребнадзора». «Медуза». Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «В России зарегистрировали определяющий COVID-19 за 40 минут экспресс-тест». РБК. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Роспотребнадзор запустил платное тестирование на коронавирус на дому». «Коммерсант». 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «В Роспотребнадзоре назвали цену домашнего теста на коронавирус». РБК. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Власти Москвы разъяснили порядок госпитализации пациентов с коронавирусом». РИА Новости. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-26-ին.
↑ Возвращение к нормальной жизни. Очередной этап отмены ограничений, С.С.Собянин, блог, 22 июня 2020: Динамика госпиталазции и выписки в г.Москве, Динамика заполнения коечного фонда по г.Москве, 20 апр. - 21 июн 2020
↑ Г. Тадтаев (2020-03-19). «Власти сообщили о первой смерти пациентки с коронавирусом в России». РБК. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «В оперативном штабе назвали причину смерти пациентки с коронавирусом в Москве». ТАСС. 2020-03-19. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «В Москве умерли двое больных коронавирусом». Коммерсантъ. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «Две трети умерших от коронавируса в Москве поздно обратились к врачу». РИА Новости. 2020-04-22. Վերցված է 2020-04-22-ին.
↑ «Российские врачи опубликовали список умерших от коронавируса коллег». РИА Новости. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-25-ին.
↑ «Список умерших от коронавируса врачей». Православие и мир. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-28-ին.
↑ Список памяти
↑ ««Медиазона»: в России самая высокая смертность среди врачей от COVID-19» (ռուսերեն). www.kommersant.ru. 2020-05-19. Վերցված է 2020-05-19-ին.
↑ Совещание по вопросам развития ситуации с коронавирусной инфекцией и мерам по её профилактике // Администрация Президента Российской Федерации, официальный сайт, 07.04.2020.
↑ «Мишустин создал штаб для борьбы с коронавирусом». Коммерсантъ. 2020-01-27. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «В России разработали национальный план по борьбе с коронавирусом». ТАСС. 2020-01-31. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ «О Национальном плане по предупреждению завоза и распространения коронавирусной инфекции». Правительство Российской Федерации. 2020-02-03. Վերցված է 2020-04-06-ին.
↑ А. Ломейко, А. Фишер (2020-01-28). «Россия закрылась от китайских туристов. Но не стала выгонять уже приехавших». 360tv.ru. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ А. Сахаров (2020-01-28). «Россия перестала принимать группы китайских туристов из-за коронавируса». 360tv.ru. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Российским авиакомпаниям разрешили летать в Китай в чартерном режиме». РБК. 2020-04-31. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Режим ЧС введён в приграничном посёлке Забайкалья». iz.ru. Известия. 2020-01-31. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Движение через пункт пропуска «Покровка» и сообщение с Фуюанем приостановлены по распоряжению Правительства РФ». www.khabkrai.ru. Пресс-служба губернатора и правительства Хабаровского края. 2020-01-31. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Правительство РФ. Распоряжение от 30 января 2020 N 140-р. О временном ограничении движения через пункты пропуска на отдельных участках государственной границы Российской Федерации с Китайской Народной Республикой». www.tks.ru. 2020-01-30. Վերցված է 2020-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ ^73,0 ^73,1 «Экономический форум в Сочи могут отменить из-за коронавируса». Коммерсантъ. 2020-01-30. Վերցված է 2020-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Китайцы нашли способ, как попасть в Россию, минуя закрытые границы» (ռուսերեն). Росбалт. 2020-02-06. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-06-ին. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: More than one of |lang= and |language= specified (օգնություն)
↑ «Мишустин сообщил о планах временно закрыть границу на Дальнем Востоке» (ռուսերեն). Ведомости. 2020-04-30. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-08-ին. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ А. Губенко (2020-02-12). «В России выздоровел второй пациент с коронавирусом». РБК. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Е. Калюков (2020-01-31). «В России выявили первых заражённых коронавирусом из Китая». РБК. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Россия приостановила пассажирское железнодорожное сообщение с Китаем» (ռուսերեն). РБК. 2020-02-02. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-07-ին. Վերցված է 2020-04-09-ին.
↑ «Все рейсы из Китая будет принимать отдельный терминал Шереметьево» (ռուսերեն). РБК. 2020-01-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-01-31-ին. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Приказ от 29 января 2020 г. № 146 «О мерах по предупреждению распространения коронавирусной инфекции»». Министерство науки и высшего образования Российской Федерации. 2020-01-30. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Для эвакуации россиян из Китая задействуют пять самолётов ВКС». РИА Новости. 2020-02-01. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Самолёты ВКС привлечены к эвакуации россиян из районов Китая, наиболее поражённых коронавирусом». Президент Российской Федерации. 2020-02-01. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Эвакуированных из Китая поместят на карантин в Тюменской области». ТАСС. 2020-02-04. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Первый самолёт ВКС вылетел для эвакуации россиян из Уханя». ТАСС. 2020-02-04. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Вокруг санатория в Тюмени, куда везут граждан из Китая, выстроили два периметра безопасности». Коммерсантъ. 2020-02-04. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Самолёты ВКС привлекут к эвакуации россиян из Китая». Коммерсантъ. 2020-02-01. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Н. Манаева (2020-02-02). «В Приморье в двух приграничных с Китаем территориях ввели режим ЧС». Znak.com. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Россия временно запретила въезд гражданам Китая / kommersant.ru, 18 февраля 2020». Коммерсантъ. 2020-02-18. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Восемь россиян с лайнера Diamond Princess вернулись в РФ». Коммерсантъ. 2020-02-23. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Обязательная проверка введена для авиапассажиров, прибывших из Италии, Ирана и Южной Кореи». Первый канал. 2020-03-03. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ О. Никитина, Г. Костринский, А. Мерцалова (2020-03-12). «Инфекция летательных путей». Коммерсантъ.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ «Россия закрывает границу с Белоруссией». ТАСС. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «О внесении изменений в приказ Минкультуры России от 16 марта 2020 г. № 357 «О деятельности находящихся в ведении Минкультуры России организаций в условиях угрозы распространения новой коронавирусной инфекции (2019-nCoV) на территории Российской Федерации»». www.mkrf.ru. Վերցված է 2020-03-23-ին.
↑ «Россия на карантине: Минспорт ввёл меры по борьбе с COVID-19». Газета.Ru. Վերցված է 2020-03-23-ին.
↑ «Россия отменяет поезда в Киргизию и Таджикистан». Газета.Ru. Վերցված է 2020-03-23-ին.
↑ «"Аэрофлот" расширил список приостановленных рейсов». РИА Новости. 20200316T2248+0300. Վերցված է 2020-03-23-ին.
↑ «Россия ограничит с 18 марта въезд иностранцев». РИА Новости. 20200316T2120+0300. Վերցված է 2020-03-23-ին.
↑ «Роскомнадзор пригрозил СМИ немедленной блокировкой и лишением лицензий за фейки о коронавирусе». Медиазона. Վերցված է 2020-03-22-ին.
↑ Соловей Валерий. «Валерий Соловей — Особое мнение — Эхо Москвы, 16.03.2020». Эхо Москвы. Վերցված է 2020-03-22-ին.
↑ «Генеральная прокуратура Российской Федерации принимает меры по ограничению доступа к недостоверной общественно значимой информации о ситуации с коронавирусной инфекцией». genproc.gov.ru. Վերցված է 2020-03-22-ին.
↑ ««Эхо Москвы» по требованию Роскомнадзора удалило запись эфира с рассуждениями политолога Соловья о коронавирусе» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2020-03-22-ին.
↑ «Генпрокуратура пригрозила штрафом политологу за слова о жертвах вируса». РБК. Վերցված է 2020-03-22-ին.
↑ «Политолог Соловей прокомментировал штраф за фейк о коронавирусе». РИА Новости. 20200320T1919+0300. Վերցված է 2020-03-22-ին.
↑ «Россия ограничила авиасообщение со всеми странами из-за коронавируса». РИА Новости. 2020-03-23.
↑ «Митрополит Иларион: „Не боишься заразиться сам, подумай о других“».
↑ «Это вам не медицинская маска. В коронавирусной больнице Путина переодели в желтый защитный костюм». Фонтанка. 2020-03-24. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «В НИИ Склифосовского рассказали о здоровье и самочувствии главврача Проценко». Известия. 2020-04-05. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «У главврача больницы в Коммунарке обнаружили коронавирус». РБК. 2020-03-31. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Главврач инфекционной больницы в Коммунарке, жавший руку Путину, заболел коронавирусом». Фонтанка. 2020-03-31. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «РБК»: «Путин объявил следующую неделю нерабочей».
↑ Указ Президента Российской Федерации от 25.03.2020 № 206 «Об объявлении в Российской Федерации нерабочих дней».
↑ Указ Президента Российской Федерации от 25.03.2020 № 205 «О переносе даты общероссийского голосования по вопросу одобрения изменений в Конституцию Российской Федерации»
↑ Патриаршая проповедь в Неделю 4-ю Великого поста после Литургии в Храме Христа Спасителя.
↑ Виктория Полякова (2020-03-28). «Мишустин распорядился полностью закрыть границы России». РБК. Վերցված է 2020-03-28-ին.
↑ Практически все организованные туристы вернулись в Россию // Интерфакс, 01.04.2020.
↑ «Путин из-за коронавируса продлил нерабочие дни до 30 апреля».
↑ Указ Президента Российской Федерации от 02.04.2020 № 239 «О мерах по обеспечению санитарно-эпидемиологического благополучия населения на территории Российской Федерации в связи с распространением новой коронавирусной инфекции (COVID-19)».
↑ Россия отменяет все вывозные рейсы из других стран // НТВ, 03.04.2020.
↑ «Вывозные рейсы в Россию возобновятся 6 апреля». ТАСС. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «Я застрял за границей на карантине. Что делать?». ТАСС. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ ««Попова заявила о развитии ситуации с вирусом по оптимистичному сценарию»». РБК. 2020-04-04. Վերցված է 2020-04-26-ին.
↑ «Путин заявил, что пик эпидемии коронавируса еще не пройден». РИА Новости. 2020-04-07. Վերցված է 2020-04-07-ին.
↑ «За сутки в России коронавирус обнаружили еще у 5642 человек. Число заболевших превысило 50 тысяч человек». Meduza. 2020-04-21. Վերցված է 2020-04-26-ին.
↑ «Россия обошла Китай по числу зараженных коронавирусом». РИА Новости. 2020-04-27. Վերցված է 2020-04-27-ին.
↑ «Россия обогнала Иран и вышла на 8 место в мире по числу заразившихся коронавирусом». TRT. 2020-04-28. Վերցված է 2020-04-28-ին.
↑ «Россия обогнала Иран и вышла на восьмое место по случаям коронавируса». Русская служба BBC. 2020-04-28.
↑ «Премьер Мишустин заразился коронавирусом». РИА Новости. 2020-05-01. Վերցված է 2020-04-30-ին.
↑ Россия вышла на седьмое место в мире по числу зараженных коронавирусом // РБК, 02.05.2020.
↑ Анна Якушова.Россия обошла Германию и Францию по числу зараженных коронавирусом // Ведомости, 07.05.2020.
↑ Россия поднялась на третье место в мире по числу заразившихся коронавирусом // ТАСС, 11.05.2020.
↑ Путин объявил о новых мерах поддержки россиян // РИА Новости, 11.05.2020.
↑ Россия вышла на второе место в мире по числу заразившихся коронавирусом РБК 12 мая 2020
↑ Стало известно, когда Песков лично общался с Путиным // «Будущее России. Национальные проекты», 12.05.2020.}}
↑ Мишустин вернулся к исполнению обязанностей премьер-министра // РИА Новости, 19.05.2020.
↑ «В России число выздоровевших от COVID за сутки превысило число заболевших» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020-05-20-ին.
↑ Россия опустилась на третье место в мире по числу заразившихся коронавирусом // ТАСС, 24.05.2020.
↑ Оперштаб: число выписанных за сутки второй раз за время эпидемии COVID-19 превысило количество заболевших // стопкоронавирус.рф, 26.95.2020.
↑ Владимир Путин обратился к россиянам // РИА Новости, 23.06.2020.
↑ Индия обогнала Россию по числу заболевших COVID-19, сообщили СМИ // РИА Новости, 05.07.2020.
↑ СМИ: Индия обогнала Россию по числу заразившихся коронавирусом // ТАСС, 05.07.2020.
↑ Евгений Гайва. С какими странами Россия скоро возобновит авиасообщение // Российская газета - Неделя № 172 (8226), 05.08.2020.
↑ Россия первой в мире зарегистрировала вакцину от коронавируса // ТАСС, 11.08.2020.
↑ «Россия возобновит авиасообщение с Египтом, Мальдивами и ОАЭ». РИА Новости (ռուսերեն). 20200903T0902. Վերցված է 2020-09-03-ին.
↑ «В России впервые выявили более 100 тыс. заразившихся коронавирусом за неделю». ТАСС. Վերցված է 2020-10-18-ին.
↑ «Путин пообещал не вводить тотальные ограничения из-за коронавируса». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020-10-21. Վերցված է 2020-10-21-ին.
↑ «Путин не исключил новых проблем в мировой экономике из-за пандемии». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020-10-21. Վերցված է 2020-10-21-ին.
↑ «Путин: коронавирус продолжает представлять серьезную угрозу». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020-10-22. Վերցված է 2020-10-22-ին.

[1] «Коронавирусная инфекция 2019-nCoV внесена в перечень опасных заболеваний». Министерство здравоохранения Российской Федерации. 2020-02-02. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[2] «Правительство запустило сайт по борьбе с коронавирусом». Коммерсантъ. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[3] «Власти РФ будут сообщать о ситуации с коронавирусом на специальном сайте». Интерфакс. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[стопкоронавирус-4] «Оперативные данные». стопкоронавирус.рф. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)

[5] «Число заболевших COVID-19 в России превысило 1,5 млн». РБК (ռուսերեն). 2020-10-25. Վերցված է 2020-10-25-ին.

[rbc-2020-10-rosstat-sum-6] 6,0 ^6,1 «Число умерших с COVID-19 в России превысило 45 тыс. человек». РБК. 2020-10-02. Վերցված է 2020-10-23-ին. «Общее количество умерших с COVID-19 в России за апрель—август достигло 45 663 человек, сообщил Росстат. ... COVID-19 стал основной причиной смерти (26 615 умерших с апреля по август)»
Согласно данным оперативного штаба по борьбе с пандемией COVID-19 на конец августа, от коронавируса умерли 17 176 человек (учитываются только летальные случаи, когда коронавирус стал основной причиной смерти), что в 1,5 раза меньше цифр Росстата, согласно которым COVID-19 стал основной причиной смерти для 26 615 человек.

[автоссылка1-7] 7,0 ^7,1 «Коронавирус выявили во всех регионах России. Последним стала Республика Алтай». ТАСС. Վերցված է 2020-04-16-ին.

[на_Москву-8] Оперативные данные // стопкоронавирус.рф, 04.07.2020. Կաղապար:Уточнить

[9] Анна Урманцева. «Нулевой пациент, вероятно, появился в октябре 2019 года» // Известия, 10.04.2020.

[10] Валерия Нодельман. «Бессимптомников — до 50 %, и они могут распространять вирус» // Известия, 03.04.2020.

[Скворцова_заявила-11] Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Скворцова заявила» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

[12] «Информационный бюллетень о ситуации и принимаемых мерах по недопущению распространения заболеваний, вызванных новым коронавирусом». Роспотребнадзор. 2020-03-20. Վերցված է 2020-03-21-ին.

[13] Е. Калюков (2020-01-31). «В России выявили первых заражённых коронавирусом из Китая». РБК. Վերցված է 2020-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[Голикова_заявила-14] 14,0 ^14,1 ^14,2 ^14,3 ^14,4 ^14,5 ^14,6 ^14,7 ^14,8 Голикова заявила, что пик заболеваемости коронавирусом в России пришелся на 11 мая // ТАСС, 13.06.2020.

[15] В Роспотребнадзоре назвали уровень смертности от коронавируса в России // Известия, 08.05.2020.

[16] Темпы роста числа случаев заражения коронавирусом в России снизились почти в пять раз // ТАСС, 11.05.2020.

[:3-17] 17,0 ^17,1 ^17,2 Nechepurenko, Ivan (2020-05-11). «A Coronavirus Mystery Explained: Moscow Has 1,700 Extra Deaths». The New York Times (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-14-ին.

[18] Смертность в Москве в апреле выросла на 15,5 % в сравнении с прошлым годом // РИА Новости, 10.05.2020.

[19] «Власти Москвы сообщили о росте смертности на 3,7%» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020-05-17-ին.

[20] «РКН решил проверить New York Times и Financial Times по закону о фейках» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020-05-14-ին.

[:2-21] Козловский, Сергей (2020-05-12). «В России очень низкая смертность от коронавируса. Как ее считают?». BBC News Русская служба. Վերցված է 2020-05-16-ին.

[22] Henry Meyer (2020-05-13). «Experts Question Why Coronavirus Hasn't Killed More Russians». bloomberg.com (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-14-ին. «the lowest among nations ... she doesn't believe the authorities are deliberately downplaying»

[23] «ВОЗ назвала «сложной для понимания» статистику смертей от COVID в России». РБК (ռուսերեն). Վերցված է 2020-06-10-ին.

[24] «Депздрав Москвы опубликовал данные о смертности за май». mosgorzdrav.ru. 2020-06-10. Վերցված է 2020-06-15-ին.

[25] «Официальное сообщение». mosgorzdrav.ru. 2020-06-11. Վերցված է 2020-06-15-ին.

[26] «Большинство российских врачей не доверяют официальной статистике по коронавирусу». Ведомости (ռուսերեն). Վերցված է 2020-07-07-ին.

[27] Татьяна Бескаравайная. «Глава Росздравнадзора подтвердила неточность российской статистики смертности от COVID-19». medvestnik.ru.

[28] «Коронавирус в России: Песков объяснил Си-эн-эн низкую смертность от Covid-19». BBC News Русская служба. 2020-06-10. Վերցված է 2020-06-10-ին.

[29] В Минздраве прокомментировали статью FT о смерти пациентов с коронавирусом // ТАСС, 13.05.2020.

[Депздрав_опроверг-30] 30,0 ^30,1 ^30,2 Депздрав опроверг заявления о некорректности подсчёта смертности от COVID-19 // Департамент здравоохранения города Москвы, 13.05.2020.

[31] Архив оперативных данных по ЕДН: Январь-июнь 2020; Январь-май 2020; Январь-апрель 2020 - лист 5_1 столбец "B" - "Коронавирусная инфекция как основная причина смерти, всего"

[32] «Дипломатический просчет» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2020-06-02. Վերցված է 2020-06-02-ին.

[33] Катя Бонч-Осмоловская, Артём Щенников, Екатерина Мартынова (2020-05-11). «Неучтённые» (ռուսերեն). Новая газета. Վերցված է 2020-05-17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[34] «Грязная статистика. Почему умерших от COVID может быть больше» (ռուսերեն). Радио Свобода. 2020-04-24. Վերցված է 2020-05-17-ին.

[35] David A. Leon, Vladimir M. Shkolnikov, Liam Smeeth, Per Magnus, Markéta Pechholdová COVID-19: a need for real-time monitoring of weekly excess deaths(անգլ.) // The Lancet. — Elsevier, 2020-05-02. — В. 10234. — Т. 395. — С. e81. — ISSN 1474-547X 0140-6736, 1474-547X. — doi:10.1016/S0140-6736(20)30933-8

[36] «Росстат представил данные о смертности от COVID-19 за июнь». РБК (ռուսերեն). 2020-08-07. Վերցված է 2020-08-11-ին. «Всего за апрель—июнь смертность с COVID-19 (с учетом всех четырех категорий) составила 27 411 человек (из них 2 825 умерших в апреле, 12 699 в мае и 11 917 в июне).»

[37] «Росстат представил данные о смертности от COVID-19 за июнь». РБК (ռուսերեն). 2020-08-07. Վերցված է 2020-08-11-ին. «Доля умерших в апреле—июне достигла 4,2% от количества подтвержденных случаев заболевания (654 405 человек по состоянию на 30 июня»

[В_России_от_коронавируса_погибли_не_меньше_186_медиков-38] 38,0 ^38,1 ^38,2 ^38,3 «В России от коронавируса погибли не меньше 186 медиков — смертность среди них в 16 раз выше, чем в других странах. Исследование «Медиазоны»» (ռուսերեն). Медиазона. Վերցված է 2020-05-19-ին.

[39] Deutsche Welle (www.dw.com). «В России от COVID-19 умерло беспрецедентное число медиков | DW | 19.05.2020» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2020-05-19-ին.

[40] «В списке умерших из-за коронавируса медиков, который ведет Минздрав, находится 101 человек». ТАСС. Վերցված է 2020-06-18-ին.

[41] «Росздравнадзор прокомментировал данные о смертности медиков с COVID-19». РИА Новости (ռուսերեն). 2020-06-18. Վերցված է 2020-06-18-ին.

[42] «В России зарегистрирована отечественная тест-система для определения коронавируса». Интерфакс-Россия. 2020-02-14. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[43] «Тест-система для выявления РНК коронавируса SARS-CoV-2 тяжелого острого респираторного синдрома (COVID-19) методом полимеразной цепной реакции «АмплиТест SARS-CoV-2»». ФГБУ «Центр стратегического планирования и управления медико-биологическими рисками здоровью» Министерства здравоохранения Российской Федерации. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[44] «Россия создаёт до 100 тысяч тест-систем для выявления COVID-19 в сутки». RT. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[45] «Здоровые россияне смогут пройти тест на коронавирус». Интерфакс. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[46] «В Петербурге можно сдать тест на коронавирус». www.gov.spb.ru. Администрация Санкт-Петербурга. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[47] «В Ленобласти на коронавирус «охотятся» восемь мобильных лабораторий». Regnum. 2020-03-20. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[48] «Учёные Роспотребнадзора создали высокоточный тест для диагностики COVID-19». Федеральная служба по надзору в сфере защиты прав потребителей и благополучия человека. 2020-03-31. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[49] Якорева, А. (2020-04-07). «Частные медицинские сети начали тестирование на коронавирус в российских регионах. А потом остановили из-за «рекомендации» Роспотребнадзора». «Медуза». Վերցված է 2020-04-07-ին.

[50] «В России зарегистрировали определяющий COVID-19 за 40 минут экспресс-тест». РБК. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[51] «Роспотребнадзор запустил платное тестирование на коронавирус на дому». «Коммерсант». 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[52] «В Роспотребнадзоре назвали цену домашнего теста на коронавирус». РБК. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[Власти_Москвы_разъяснили-53] «Власти Москвы разъяснили порядок госпитализации пациентов с коронавирусом». РИА Новости. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-26-ին.

[автоссылка3-54] Возвращение к нормальной жизни. Очередной этап отмены ограничений, С.С.Собянин, блог, 22 июня 2020: Динамика госпиталазции и выписки в г.Москве, Динамика заполнения коечного фонда по г.Москве, 20 апр. - 21 июн 2020

[55] Г. Тадтаев (2020-03-19). «Власти сообщили о первой смерти пациентки с коронавирусом в России». РБК. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[56] «В оперативном штабе назвали причину смерти пациентки с коронавирусом в Москве». ТАСС. 2020-03-19. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[57] «В Москве умерли двое больных коронавирусом». Коммерсантъ. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[58] «Две трети умерших от коронавируса в Москве поздно обратились к врачу». РИА Новости. 2020-04-22. Վերցված է 2020-04-22-ին.

[59] «Российские врачи опубликовали список умерших от коронавируса коллег». РИА Новости. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-25-ին.

[Российские_врачи_опубликовали_список_умерших-60] «Список умерших от коронавируса врачей». Православие и мир. 2020-03-25. Վերցված է 2020-04-28-ին.

[61] Список памяти

[62] ««Медиазона»: в России самая высокая смертность среди врачей от COVID-19» (ռուսերեն). www.kommersant.ru. 2020-05-19. Վերցված է 2020-05-19-ին.

[vector_report_07042020-63] Совещание по вопросам развития ситуации с коронавирусной инфекцией и мерам по её профилактике // Администрация Президента Российской Федерации, официальный сайт, 07.04.2020.

[64] «Мишустин создал штаб для борьбы с коронавирусом». Коммерсантъ. 2020-01-27. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[65] «В России разработали национальный план по борьбе с коронавирусом». ТАСС. 2020-01-31. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[66] «О Национальном плане по предупреждению завоза и распространения коронавирусной инфекции». Правительство Российской Федерации. 2020-02-03. Վերցված է 2020-04-06-ին.

[67] А. Ломейко, А. Фишер (2020-01-28). «Россия закрылась от китайских туристов. Но не стала выгонять уже приехавших». 360tv.ru. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[68] А. Сахаров (2020-01-28). «Россия перестала принимать группы китайских туристов из-за коронавируса». 360tv.ru. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[69] «Российским авиакомпаниям разрешили летать в Китай в чартерном режиме». РБК. 2020-04-31. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[70] «Режим ЧС введён в приграничном посёлке Забайкалья». iz.ru. Известия. 2020-01-31. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[71] «Движение через пункт пропуска «Покровка» и сообщение с Фуюанем приостановлены по распоряжению Правительства РФ». www.khabkrai.ru. Пресс-служба губернатора и правительства Хабаровского края. 2020-01-31. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[72] «Правительство РФ. Распоряжение от 30 января 2020 N 140-р. О временном ограничении движения через пункты пропуска на отдельных участках государственной границы Российской Федерации с Китайской Народной Республикой». www.tks.ru. 2020-01-30. Վերցված է 2020-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[Россия-73] 73,0 ^73,1 «Экономический форум в Сочи могут отменить из-за коронавируса». Коммерсантъ. 2020-01-30. Վերցված է 2020-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[74] «Китайцы нашли способ, как попасть в Россию, минуя закрытые границы» (ռուսերեն). Росбалт. 2020-02-06. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-06-ին. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: More than one of |lang= and |language= specified (օգնություն)

[75] «Мишустин сообщил о планах временно закрыть границу на Дальнем Востоке» (ռուսերեն). Ведомости. 2020-04-30. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-08-ին. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[76] А. Губенко (2020-02-12). «В России выздоровел второй пациент с коронавирусом». РБК. Վերցված է 2020-02-28-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[77] Е. Калюков (2020-01-31). «В России выявили первых заражённых коронавирусом из Китая». РБК. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[78] «Россия приостановила пассажирское железнодорожное сообщение с Китаем» (ռուսերեն). РБК. 2020-02-02. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-07-ին. Վերցված է 2020-04-09-ին.

[79] «Все рейсы из Китая будет принимать отдельный терминал Шереметьево» (ռուսերեն). РБК. 2020-01-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-01-31-ին. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[80] «Приказ от 29 января 2020 г. № 146 «О мерах по предупреждению распространения коронавирусной инфекции»». Министерство науки и высшего образования Российской Федерации. 2020-01-30. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[81] «Для эвакуации россиян из Китая задействуют пять самолётов ВКС». РИА Новости. 2020-02-01. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[82] «Самолёты ВКС привлечены к эвакуации россиян из районов Китая, наиболее поражённых коронавирусом». Президент Российской Федерации. 2020-02-01. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[83] «Эвакуированных из Китая поместят на карантин в Тюменской области». ТАСС. 2020-02-04. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[84] «Первый самолёт ВКС вылетел для эвакуации россиян из Уханя». ТАСС. 2020-02-04. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[85] «Вокруг санатория в Тюмени, куда везут граждан из Китая, выстроили два периметра безопасности». Коммерсантъ. 2020-02-04. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[86] «Самолёты ВКС привлекут к эвакуации россиян из Китая». Коммерсантъ. 2020-02-01. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[87] Н. Манаева (2020-02-02). «В Приморье в двух приграничных с Китаем территориях ввели режим ЧС». Znak.com. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[88] «Россия временно запретила въезд гражданам Китая / kommersant.ru, 18 февраля 2020». Коммерсантъ. 2020-02-18. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[89] «Восемь россиян с лайнера Diamond Princess вернулись в РФ». Коммерсантъ. 2020-02-23. Վերցված է 2020-04-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[90] «Обязательная проверка введена для авиапассажиров, прибывших из Италии, Ирана и Южной Кореи». Первый канал. 2020-03-03. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[91] О. Никитина, Г. Костринский, А. Мерцалова (2020-03-12). «Инфекция летательных путей». Коммерсантъ.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[92] «Россия закрывает границу с Белоруссией». ТАСС. 2020-03-16. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[93] «О внесении изменений в приказ Минкультуры России от 16 марта 2020 г. № 357 «О деятельности находящихся в ведении Минкультуры России организаций в условиях угрозы распространения новой коронавирусной инфекции (2019-nCoV) на территории Российской Федерации»». www.mkrf.ru. Վերցված է 2020-03-23-ին.

[94] «Россия на карантине: Минспорт ввёл меры по борьбе с COVID-19». Газета.Ru. Վերցված է 2020-03-23-ին.

[95] «Россия отменяет поезда в Киргизию и Таджикистан». Газета.Ru. Վերցված է 2020-03-23-ին.

[96] «"Аэрофлот" расширил список приостановленных рейсов». РИА Новости. 20200316T2248+0300. Վերցված է 2020-03-23-ին.

[97] «Россия ограничит с 18 марта въезд иностранцев». РИА Новости. 20200316T2120+0300. Վերցված է 2020-03-23-ին.

[98] «Роскомнадзор пригрозил СМИ немедленной блокировкой и лишением лицензий за фейки о коронавирусе». Медиазона. Վերցված է 2020-03-22-ին.

[99] Соловей Валерий. «Валерий Соловей — Особое мнение — Эхо Москвы, 16.03.2020». Эхо Москвы. Վերցված է 2020-03-22-ին.

[100] «Генеральная прокуратура Российской Федерации принимает меры по ограничению доступа к недостоверной общественно значимой информации о ситуации с коронавирусной инфекцией». genproc.gov.ru. Վերցված է 2020-03-22-ին.

[101] ««Эхо Москвы» по требованию Роскомнадзора удалило запись эфира с рассуждениями политолога Соловья о коронавирусе» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2020-03-22-ին.

[102] «Генпрокуратура пригрозила штрафом политологу за слова о жертвах вируса». РБК. Վերցված է 2020-03-22-ին.

[103] «Политолог Соловей прокомментировал штраф за фейк о коронавирусе». РИА Новости. 20200320T1919+0300. Վերցված է 2020-03-22-ին.

[104] «Россия ограничила авиасообщение со всеми странами из-за коронавируса». РИА Новости. 2020-03-23.

[105] «Митрополит Иларион: „Не боишься заразиться сам, подумай о других“».

[106] «Это вам не медицинская маска. В коронавирусной больнице Путина переодели в желтый защитный костюм». Фонтанка. 2020-03-24. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[107] «В НИИ Склифосовского рассказали о здоровье и самочувствии главврача Проценко». Известия. 2020-04-05. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[108] «У главврача больницы в Коммунарке обнаружили коронавирус». РБК. 2020-03-31. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[109] «Главврач инфекционной больницы в Коммунарке, жавший руку Путину, заболел коронавирусом». Фонтанка. 2020-03-31. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[110] «РБК»: «Путин объявил следующую неделю нерабочей».

[111] Указ Президента Российской Федерации от 25.03.2020 № 206 «Об объявлении в Российской Федерации нерабочих дней».

[112] Указ Президента Российской Федерации от 25.03.2020 № 205 «О переносе даты общероссийского голосования по вопросу одобрения изменений в Конституцию Российской Федерации»

[113] Патриаршая проповедь в Неделю 4-ю Великого поста после Литургии в Храме Христа Спасителя.

[114] Виктория Полякова (2020-03-28). «Мишустин распорядился полностью закрыть границы России». РБК. Վերցված է 2020-03-28-ին.

[115] Практически все организованные туристы вернулись в Россию // Интерфакс, 01.04.2020.

[116] «Путин из-за коронавируса продлил нерабочие дни до 30 апреля».

[117] Указ Президента Российской Федерации от 02.04.2020 № 239 «О мерах по обеспечению санитарно-эпидемиологического благополучия населения на территории Российской Федерации в связи с распространением новой коронавирусной инфекции (COVID-19)».

[118] Россия отменяет все вывозные рейсы из других стран // НТВ, 03.04.2020.

[119] «Вывозные рейсы в Россию возобновятся 6 апреля». ТАСС. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[120] «Я застрял за границей на карантине. Что делать?». ТАСС. 2020-04-06. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[121] ««Попова заявила о развитии ситуации с вирусом по оптимистичному сценарию»». РБК. 2020-04-04. Վերցված է 2020-04-26-ին.

[122] «Путин заявил, что пик эпидемии коронавируса еще не пройден». РИА Новости. 2020-04-07. Վերցված է 2020-04-07-ին.

[123] «За сутки в России коронавирус обнаружили еще у 5642 человек. Число заболевших превысило 50 тысяч человек». Meduza. 2020-04-21. Վերցված է 2020-04-26-ին.

[124] «Россия обошла Китай по числу зараженных коронавирусом». РИА Новости. 2020-04-27. Վերցված է 2020-04-27-ին.

[125] «Россия обогнала Иран и вышла на 8 место в мире по числу заразившихся коронавирусом». TRT. 2020-04-28. Վերցված է 2020-04-28-ին.

[126] «Россия обогнала Иран и вышла на восьмое место по случаям коронавируса». Русская служба BBC. 2020-04-28.

[127] «Премьер Мишустин заразился коронавирусом». РИА Новости. 2020-05-01. Վերցված է 2020-04-30-ին.

[128] Россия вышла на седьмое место в мире по числу зараженных коронавирусом // РБК, 02.05.2020.

[129] Анна Якушова.Россия обошла Германию и Францию по числу зараженных коронавирусом // Ведомости, 07.05.2020.

[Россия_поднялась_на_третье_место_в_мире-130] Россия поднялась на третье место в мире по числу заразившихся коронавирусом // ТАСС, 11.05.2020.

[131] Путин объявил о новых мерах поддержки россиян // РИА Новости, 11.05.2020.

[Россия_вышла_на_второе_место-132] Россия вышла на второе место в мире по числу заразившихся коронавирусом РБК 12 мая 2020

[133] Стало известно, когда Песков лично общался с Путиным // «Будущее России. Национальные проекты», 12.05.2020.}}

[134] Мишустин вернулся к исполнению обязанностей премьер-министра // РИА Новости, 19.05.2020.

[135] «В России число выздоровевших от COVID за сутки превысило число заболевших» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020-05-20-ին.

[Россия_опустилась_на_третье_место-136] Россия опустилась на третье место в мире по числу заразившихся коронавирусом // ТАСС, 24.05.2020.

[137] Оперштаб: число выписанных за сутки второй раз за время эпидемии COVID-19 превысило количество заболевших // стопкоронавирус.рф, 26.95.2020.

[138] Владимир Путин обратился к россиянам // РИА Новости, 23.06.2020.

[139] Индия обогнала Россию по числу заболевших COVID-19, сообщили СМИ // РИА Новости, 05.07.2020.

[140] СМИ: Индия обогнала Россию по числу заразившихся коронавирусом // ТАСС, 05.07.2020.

[141] Евгений Гайва. С какими странами Россия скоро возобновит авиасообщение // Российская газета - Неделя № 172 (8226), 05.08.2020.

[Россия_первой_в_мире_зарегистрировала_вакцину_от_коронавируса-142] Россия первой в мире зарегистрировала вакцину от коронавируса // ТАСС, 11.08.2020.

[143] «Россия возобновит авиасообщение с Египтом, Мальдивами и ОАЭ». РИА Новости (ռուսերեն). 20200903T0902. Վերցված է 2020-09-03-ին.

[144] «В России впервые выявили более 100 тыс. заразившихся коронавирусом за неделю». ТАСС. Վերցված է 2020-10-18-ին.

[145] «Путин пообещал не вводить тотальные ограничения из-за коронавируса». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020-10-21. Վերցված է 2020-10-21-ին.

[146] «Путин не исключил новых проблем в мировой экономике из-за пандемии». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020-10-21. Վերցված է 2020-10-21-ին.

[147] «Путин: коронавирус продолжает представлять серьезную угрозу». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020-10-22. Վերցված է 2020-10-22-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]