«44-օրյա պատերազմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չNo edit summary |
չ Protected "Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)": Հաճախելիության բարձր աստիճան ([Խմբագրում=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (անժամկետ) [Տեղափոխել=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (անժամկետ)) |
(Տարբերություն չկա)
|
07:45, 2 Հոկտեմբերի 2020-ի տարբերակ
Հայ-ադրբեջանական պատերազմ | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Արցախյան պատերազմ | |||||||||||
| |||||||||||
Հրամանատարներ | |||||||||||
Արայիկ Հարությունյան (Արցախի նախագահ) Ջալալ Հարությունյան (Արցախի ՊԲ հրամանատար) |
Իլհամ Ալիև (Ադրբեջանի նախագահ) Զաքիր Հասանով (Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար) | ||||||||||
Կողմերի ուժեր | |||||||||||
* Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ | Ադրբեջանի զինված ուժեր Ադրբեջանի սահմանապահ զորքեր
| ||||||||||
Ռազմական կորուստներ | |||||||||||
Հայկական աղբյուրներ՝
Ադրբեջանական պնդումներ՝
|
Հայկական աղբյուրներ՝
Ադրբեջանական պնդումներ՝
|
Հայ-ադրբեջանական լայնամասշտաբ պատերազմ արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի և Ադրբեջանի զինված ուժերի, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական շփման գծի որոշ հատվածներում Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև և Հայաստանի ու Թուրքիայի Հանրապետության միջև[8]։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ին՝ առավոտյան ժամը 07:10[9]։ Ի պատասխան բախումներին, Հայաստանում և Արցախում հայտարարվել է ռազմական դրություն և ընդհանուր զորահավաք։ Ադրբեջանի որոշ շրջաններում նույնպես հայտարարվել է ռազմական դրություն և պարետային ժամ։ Սեպտեմբերի 29-ին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը արտակարգ նիստ կանցկացնի Լեռնային Ղարաբաղի իրադրությունը քննարկելու համար[10]:
Նախապատմություն
Հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը շուրջ մեկդարյա պատմություն ունի։ 1988 թվականին ակտիվացավ հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը, որի գագաթնակետը Արցախյան պատերազմն էր։ 1994 թվականին՝ հակամարտող կողմերի միջև ստորագրված հրադադարից հետո, տարբեր տարիներին տեղի են ունեցել տարբեր տեսակի և ձևի զինված ընդհարումներ։
Իրադարձությունների ժամանակագրություն
Սեպտեմբերի 27
Ըստ Արցախի նախագահի մամուլի քարտուղարի՝ առավոտյան սկսված ռազմական գործողությունների արդյունքում Ադրբեջանի զինված ուժերը հրետակոծում են նաև խաղաղ բնակավայրերը, այդ թվում` մայրաքաղաք Ստեփանակերտը[11][12]: Ստեփանակարտում հայտարարվել է օդային տագնապ։
Ըստ ՀՀ ՊՆ խոսնակի՝ հայկական կողմը խոցել է ադրբեջանական երկու ուղղաթիռ և երեք ԱԹՍ[13], Ադրբեջանը ունեցել է նաև մարդկային և տեխնիկական կորուստներ, մասնավորապես 3 տանկի կորուստ[14]։ ԱՀ ՊՆ, ՊԲ հրամանատար Ջալալ Հարությունյանը հանդես է եկել մարտակոչով[15]։
Ըստ Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպանի՝ Ադրբեջանի հարձակման հետևանքով Արցախի քաղաքացիական բնակչության շրջանում կան կորուստներ[16]։ Մարտունու շրջանում երկու անձ է զոհվել՝ մեկ կին ու մեկ երեխա, կա երկու վիրավոր։
Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը երկրի տարածքում հայտարարել է ռազմական դրություն և համատարած զորահավաք[17]։
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտնել է երկրում ռազմական դրության և ընդհանուր զորահավաք հայտարարելու մասին[18]։
Ըստ տեղեկատվական փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի՝ Ադրբեջանում արգելափակվել են գրեթե բոլոր սոցիալական մեդիաները. Facebook, Youtube, Whatsapp, TikTok, աշխատում է միայն Twitter-ը[19]։
Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը մամլո ասուլիսի ժամանակ հայտնել է, որ Արցախի դեմ լայնածավալ պատերազմում Ադրբեջանի հետ կռվում է նաև Թուրքիան, որը ներկայացված է մեծաքանակ ռազմական տեխնիկայով, օդուժով և վարձկան զինվորներով[20]։
Սեպտեմբերի 28
Սեպտեմբերի 28-ին Ադրեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հրամանագրով երկրում հայտարարվել է մասնակի զորահավաք[21]։
Արցախի պաշտպանության նախարարությունը հրապարակել է սեպտեմբերի 28-ին հակառակորդի դեմ ծավալված մարտերի ընթացքում զոհված 28 զինծառայողների անունները։
Երկու կողմերի զինված ուժերը պարբերաբար հրապարակում են հակառակորդի զինտեխնիկան ոչնչացնելու տեսանյութեր։ Ադրբեջանը ներկայացնում է հիմնականում Արցախի պաշտպանական զինատեսակների, մասնավորապես «Օսա-ԱԿ»-ներին հարվածելու տեսանյութեր, իսկ հայկական կողմը հրապարակում է Ադրբեջանի հարձակվողական զինտեխնիկայի, մասնավորապես հարվածային անօդաչու սարքերի, տանկերի և այլ մարտական մեքենաներ ոչնչացնելու տեսանյութեր։
Երեկոյան Հայաստանի պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչ Արծրուն Հովհաննիսյանը հայտնել է, որ Ադրբեջանը սկսել է լայնամասշտաբ հարձակողական նոր գործողություն Արաքսի հովտի հատվածում և Մատաղիս-Թալիշ հատվածներում։ Հաղորդագրության համաձայն՝ Արցախի ՊԲ-ը հաջող դիմակայել է բոլոր հարձակումներին՝ հակառակորդին հասցնելով անձնակազմի և տեխնիկայի զգալի կորուստներ, մասնավորապես ոչնչացվել է 22 միավոր տանկ, 10 միավոր այլ զրահատեխնիկա, ավելի քան 370 զինվորական[22]։
Սեպտեմբերի 29
Սեպտեմբերի 29-ի առավոտյան ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ Ադրբեջանը կրակ է վարել ՀՀ ԶՈՒ Վարդենիսի զորամասի, ինչպես նաև օդուժ են կիրառել դիրքերի ուղղությամբ։ Ադրբեջանական հարվածային ԱԹՍ-ի հարվածից Վարդենիսում այրվել է քաղաքացիական ավտոբուս[23]։
ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը հայտնում է, որ Ժամը 10։30-ին Թուրքիայի ռազմաօդային ուժերին պատկանող F-16 կործանիչները օդ են բարձրացել Ադրբեջանի «Գյանջա» օդանավակայանից և ապահովել են «Դալյար» օդանավակայանից ՀՀ Վարդենիսի տարածաշրջանի Վարդենիս, Մեծ Մասրիկ, Սոթք տարածաշրջաններում տեղակայված ՀՀ բնակավայրերի և ԶՈՒ ցամաքային ստորաբաժանումների ուղղությամբ Ադրբեջանի ՍՈՒ-25 և թուրքական արտադրության «Բայրաքթար» ԱԹՍ-ով ռմբահրթիռային հարվածները։ F-16 կործանիչի կողմից ՀՀ օդային տարածքում խոցվել է ՀՀ ԶՈւ ռազմաօդային ուժերի ՍՈւ-25 գրոհիչը, օդաչուն զոհվել է։ Թուրքիայի Հանրապետության F-16 բազմաֆունկցիոնալ կործանիչը գտնվել է 60 կմ խորության, 8200 մետր բարձրության վրա[24]։
Սեպտեմբերի 30
Արցախի նախագահի մամուլի խոսնակ Վահրամ Պողոսյանը հայտնել է, որ Ադրբեջանի ռազմական ինքնաթիռը ռմբակոծել է Մարտակերտ քաղաքը, որի հետևանքով երեք խաղաղ բնակիչ է զոհվել, կան նաև վիրավորներ[25]։
Հոկտեմբերի 1
Մարտունի քաղաքում Ադրբեջանական հրթիռից վիրավորում են ստացել ֆրանսիական Le Monde պարբերականի երկու լրագրողներ: Հայկական կողմը խոցել է 3 ինքնաթիռ, 2 ուղղաթիռ և 6 ԱԹՍ: Երեկոյան Ադրբեջանական զինուժի կողմից հրետակոծվել է Սոթք-Քարվաճառ ավտոճանապարհը:
Հոկտեմբերի 2
Արցախի Պաշտպանության բանակի փոխհրամանատար Արթուր Սարգսյանը հոկտեմբերի 2-ի առավոտյան հայտնել է, որ ադրբեջանցի խոցված սպայի մոտ հայտնաբերված իսրայելական «Թադիրա» մակնիշի ռադիոկայանի վերծանման արդյունքում պարզվել է, որ նշված ուղղություններում խմբավորումները ղեկավարվում են հիմնականում արաբերենով[26]։
Արձագանք
Հակամարտող կողմերից
Հայաստան, Արցախ
- Հայաստան Սեպտեմբերի 28-ին Հայաստանի Ազգային ժողովը միաձայն՝ 118 կողմ ձայներով ընդունել է Արցախի Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական ագրեսիան դատապարտելու վերաբերյալ ԱԺ հայտարարության նախագիծը[27]։
Ադրբեջան, Թուրքիա
Միջազգային
- - ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտեռեշը Հայաստանին ու Ադրբեջանին կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել մարտերը[28],
- - Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շարլ Միշելը կողմերին կոչ է արել դադարեցնել ռազմական գործողությունները և վերադառնալ բանակցությունների[29]։
- - ԵԱՀԿ գործող նախագահ Էդի Ռաման համակարտող կողմերին կոչ է արել անհապաղ վերադառնալ հրադադարին[30],
- Թուրքիա - «Ադրբեջանը մենակ չէ, Թուրքիան նրա կողքին է, և Ադրբեջանը ունի մեր լիակատար աջակցությունը»,- հայտնել է Թուրքիայի նախագահականի խոսնակ Իբրահիմ Քալընը[31]։
- Ռուսաստան - Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել կրակը ԼՂՀ հակամարտության գոտում[32]։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Syrian rebel fighters prepare to deploy to Azerbaijan in sign of Turkey's ambition».
- ↑ 2,0 2,1 «11 զոհ, 60-ից ավել վիրավոր.Արցախի ՄԻՊ-ը խոսեց Ադրբեջանի կողմից խաղաղ բնակչության թիրախավորման մասին»
- ↑ «Մարտերի ընթացքում նահատակվել են ևս 15 զինծառայող․ ՊԲ-ն հրապարակել է զոհերի անունները».
- ↑ «Եվս 28 զոհ․ հրապարակվել են նրանց անունները».
- ↑ «Զոհերի թիվն ավելացավ ևս 26–ով. Արցախի ՊՆ–ն».
- ↑ «Նախնական տվյալներով՝ Արցախի Զինված ուժերում կա 16 զոհ, հարյուրից ավելի վիրավոր».
- ↑ «4 ուղղաթիռ, 15 ԱԹՍ, 10 տանկ և ՀՄՄ․ ադրբեջանական բանակի կորուստները».
- ↑ «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել» (արխիվացված)
- ↑ «Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը».
- ↑ «Источник: СБ ООН проведет экстренную встречу по ситуации в Нагорном Карабахе».
- ↑ «Արցախի նախագահի խոսնակ. Հակառակորդը հրետակոծում է նաև Ստեփանակերտը».
- ↑ «Հրետակոծվում են Արցախի խաղաղ բնակավայրերը, այդ թվում` Ստեփանակերտը. Վահրամ Պողոսյան».
- ↑ «Հայկական կողմը խոցել է հակառակորդի երկու ուղղաթիռ և երեք ԱԹՍ. Մարտերը շարունակվում են. ՀՀ ՊՆ խոսնակ».
- ↑ «Հակառակորդը կրել է մարդկային և տեխնիկայի կորուստներ, մասնավորապես՝ երեք տանկ. ՊՆ».
- ↑ «ԱՀ ՊՆ, ՊԲ հրամանատար, գեներալ-մայոր Ջալալ Հարությունյանի մարտակոչը».
- ↑ «Արցախը քաղաքացիական բնակչության շրջանում կորուստներ ունի․ ՄԻՊ».
- ↑ «Հայտարարել եմ ռազմական դրություն և համատարած զորահավաք 18-ից բարձր տարիքային խմբի համար. ԱՀ նախագահ».
- ↑ «Հայաստանի Հանրապետությունում հայտարարվում է ռազմական դրություն և ընդհանուր զորահավաք. վարչապետ». www.tert.am. Վերցված է 2020-09-27-ին.
- ↑ «Ադրբեջանում արգելափակվել են գրեթե բոլոր սոցիալական մեդիաները. Facebook, Youtube, Whatsapp, TikTok, աշխատում է միայն Twitter».
- ↑ «Մեզ հետ կռվում է նաեւ Թուրքիան․ Արցախի Նախագահի ասուլիսը (տեսանյութ)».
- ↑ «Ադրբեջանում հայտարարվել է մասնակի զորահավաք».
- ↑ «Հակառակորդը սկսել է լայնամասշտաբ հարձակողական նոր գործողություն Արաքսի հովտի հատվածում և Մատաղիս-Թալիշ հատվածներում».
- ↑ «Ադրբեջանը կրակ է վարել ՀՀ ԶՈՒ Վարդենիսի զորամասի, ինչպես նաև օդուժ են կիրառել դիրքերի ուղղությամբ. ՊՆ խոսնակ».
- ↑ «Թուրքիայի F-16 կործանիչը ՀՀ տարածքում խոցել է ՍՈւ-25 գրոհիչ, օդաչուն զոհվել է. ՊՆ խոսնակ».
- ↑ «Ադրբեջանի գործողությունների հետևանքով Մարտակերտում 3 քաղաքացիական անձ է զոհվել. ԼՐԱՑՎԱԾ».
- ↑ «Ադրբեջանցի սպայի մոտ իսրայելական ռադիոկայան են գտել. Վերծանմամբ պարզվել է՝ ղեկավարվում են արաբերեն».
- ↑ «ԱԺ-ն ընդունեց Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան դատապարտող հայտարարությունը».
- ↑ «ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը Հայաստանին ու Ադրբեջանին կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել մարտերը».
- ↑ «Եվրոպական խորհրդի նախագահը կոչ է անում վերադառնալ բանակցությունների».
- ↑ «ԵԱՀԿ գործող նախագահը կոչ է անում անհապաղ վերադառնալ հրադադարին».
- ↑ «Թուրքիան Հայաստանին մեղադրել է «խաղաղ բնակավայրերի վրա հարձակվելու համար»».
- ↑ «Ռուսաստանը կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել կրակը ԼՀ հակամարտության գոտում».