«Հայկ նահապետ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ Protected "Հայկ նահապետ": Ոչ կառուցողական խմբագրական պատերազմ ([Խմբագրում=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (մարում՝ 21:12, 24 Սեպտեմբերի 2020 (UTC)) [Տեղափոխել=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (մարում՝ 21:12, 24 Սեպտեմբերի 2020 (UTC)))
No edit summary
Տող 59. Տող 59.
«[[Հաբեթ]]ի սերունդների Ցանկը սահմանել և առաջադրել է [[Մովսես Խորենացի]]ն, որպես [[Հին Կտակարան]]ի ազգաբանության ցանկերին այլընտրանք, քանզի, Պատմահայրը բողոքում է. «ս. գիրքը յուրայիններին (հրեաներին. հեղ) զատելով իբրև իր սեփական ազգ՝ մյուսներին լքեց, իբրև արհամարհելի և իր կողմից նշանակվելու անարժան…(հավելելով) մեր [[Հաբեթ]]ի սերունդները բոլորովին չկան»։ [[Խորենացի]]ն առաջադրել է սեփական՝ [[Նոյ]]ի [[Հաբեթ]] որդու ազգաբանության Ցանկ, հավելելով, որ այն ավելի հավաստի է, քան Ծննդոց բաժնի ցանկերը, քանի որ այնտեղ [[Հաբեթ]]ի սերունդները բացակայում են(''[[Մ. Խորենացի]], ՀՊ'', էջ՝ 77-78)։ Ի տարբերություն իրենից առաջ և հետո պատմություններ գրող պատմիչների, Պատմահայրը ազնվորեն թվարկում է, թե [[Հաբեթ]]ի ազգաբանությունը ճշտելիս, ինքը ինչ աղբյուրներից է օգտվել՝ [[Աբյուդենոս]], Կեփաղիոն, հունարեն գրականություն, իսկ Հին Կտակարանի Ծննդոց բաժնի ազգանության ցանկերը որևէ հավաստի աղբյուրներ չունեն։ Սկսած Խորենացուց, մեր բոլոր պատմիչները անփոփոխ են թողել «Հաբեթից սկսվող ազգաբանության», այդ թվում «Առաջին հայկյանների»՝ Հայկից մինչև [[Արա Գեղեցիկ]]» Հայկազունի առաջնորդների Ցանկը։<br />
«[[Հաբեթ]]ի սերունդների Ցանկը սահմանել և առաջադրել է [[Մովսես Խորենացի]]ն, որպես [[Հին Կտակարան]]ի ազգաբանության ցանկերին այլընտրանք, քանզի, Պատմահայրը բողոքում է. «ս. գիրքը յուրայիններին (հրեաներին. հեղ) զատելով իբրև իր սեփական ազգ՝ մյուսներին լքեց, իբրև արհամարհելի և իր կողմից նշանակվելու անարժան…(հավելելով) մեր [[Հաբեթ]]ի սերունդները բոլորովին չկան»։ [[Խորենացի]]ն առաջադրել է սեփական՝ [[Նոյ]]ի [[Հաբեթ]] որդու ազգաբանության Ցանկ, հավելելով, որ այն ավելի հավաստի է, քան Ծննդոց բաժնի ցանկերը, քանի որ այնտեղ [[Հաբեթ]]ի սերունդները բացակայում են(''[[Մ. Խորենացի]], ՀՊ'', էջ՝ 77-78)։ Ի տարբերություն իրենից առաջ և հետո պատմություններ գրող պատմիչների, Պատմահայրը ազնվորեն թվարկում է, թե [[Հաբեթ]]ի ազգաբանությունը ճշտելիս, ինքը ինչ աղբյուրներից է օգտվել՝ [[Աբյուդենոս]], Կեփաղիոն, հունարեն գրականություն, իսկ Հին Կտակարանի Ծննդոց բաժնի ազգանության ցանկերը որևէ հավաստի աղբյուրներ չունեն։ Սկսած Խորենացուց, մեր բոլոր պատմիչները անփոփոխ են թողել «Հաբեթից սկսվող ազգաբանության», այդ թվում «Առաջին հայկյանների»՝ Հայկից մինչև [[Արա Գեղեցիկ]]» Հայկազունի առաջնորդների Ցանկը։<br />
Ըստ Խորենացու մի շարք հայոց [[Հայ ազնվականություն|ազնվական]] [[տոհմ]]եր իրենց ակունքների սկիզբ են համարում [[Հայկ Նահապետ]]ին։ Դրանցից են [[Բզնունիներ]]ը, [[Խորխոռունիներ]]ը, [[Մանդակունիներ]]ը, [[Վահևունիներ]]ը, [[Վարաժնունիներ]]ը, [[Առանշահիկներ]]ը և այլն։ Ժամանակակից գիտնականների մի մասը այլևս հրաժարվում է դիտարկել Հայկին որպես զուտ առասպելական անձ և հակված է ներկայացնել նրան որպես հայոց հերթական թագավոր, ով մեծ ավանդ է ունեցել հայկական արժեհամակարգի պահպանման և տարածման գործում<ref>Պ․Մ․Հերունի, ''Հայերը և հնագույն Հայաստանը'', Երևան 2006 թվական</ref>։
Ըստ Խորենացու մի շարք հայոց [[Հայ ազնվականություն|ազնվական]] [[տոհմ]]եր իրենց ակունքների սկիզբ են համարում [[Հայկ Նահապետ]]ին։ Դրանցից են [[Բզնունիներ]]ը, [[Խորխոռունիներ]]ը, [[Մանդակունիներ]]ը, [[Վահևունիներ]]ը, [[Վարաժնունիներ]]ը, [[Առանշահիկներ]]ը և այլն։ Ժամանակակից գիտնականների մի մասը այլևս հրաժարվում է դիտարկել Հայկին որպես զուտ առասպելական անձ և հակված է ներկայացնել նրան որպես հայոց հերթական թագավոր, ով մեծ ավանդ է ունեցել հայկական արժեհամակարգի պահպանման և տարածման գործում<ref>Պ․Մ․Հերունի, ''Հայերը և հնագույն Հայաստանը'', Երևան 2006 թվական</ref>։

== Առասպելի ժամանակագրության վերաբերյալ ==

* '''Ղևոնդ Ալիշանի վարկած'''

Ըստ մատենագրական տվյալների, 428թ հայոց շարժական (աշխարհիկ, քաղաքական) տոմարի Նավասարդի 1-ը համընկել է հուլյան տոմարի օգոստոսի 11-ի հետ: Ղևոնդ Ալիշանն այս փաստը հիմք ընդունելով, համարեց, որ Հայոց աշխարհիկ-շարժական տոմարի տարեմուտը օգոստոսի 11-ն է:

Հին եգիպտացիները 1460 տարին մեկ մի տարի իրենց ժամանակագրության հաշվարկից հանում էին և դրանով ուղղում իրենց տոմարը (այն ինչ հիմա մենք ենք անում 4 տարին մեկ փետրվարի 29 մտցնելով): Եգիպտացիներն այդ 1460-ամյա պարբերաշրջանը կոչում էին Սոտիսի շրջան (Սոտիս-ը Սիրիուս աստղի անվանումն է): Ալիշանը ենթադրեց, թե Հայոց մեջ ևս պիտի գործածվեր այդ պարբերաշրջանը, այն մտցրեց իր հաշվարկների մեջ և կոչեց Հայկյան շրջան: Նա 428թ 1460 տարով հետ գնաց, հասավ մ.թ.ա. 1032թ, Ալիշանը 1460 տարով էլ է հետ գնում և հանգում մ.թ.ա. 2492թ-ին ու հեվելով <Հայկի և Բելի> մասին Խորենացու հաղորդած ավանդազրույցի վրա, եզրակացնում, որ սա է Հայոց տոմարի սկիզբը, քանի որ մ.թ.ա. 2492թ օգոստոսի 11-ին Հայկը հաղթեց Բելին:

* '''Մ.Վ. Դյակոնովի աշխատությունների վրա հիմնված վարկած'''

Մ.թ.ա. VI հազարամյակի վերջերին - III հազարամյակի սկզբներին Միջագետքի առավել հին հայտնի պետ. կառույցը հիմնել է Քիշի I թագավորական դինաստիան, որը դարձել է Միջագետքյան ցեղերի միավորման կենտրոն, սակայն մ.թ.ա. XXVIII – XXVII դդ-ում ՈՒրուկի դեմ պայքարում (կիսաառասպելական կառավարիչներ Էնմերկարի, Լուգուլբանդի, Գիլգամեշի օրոք) կորցրել է իր տիրապետությունը: Մ.թ.ա. XXIVդ. (Լուգուլզագեսի թագավորի օրոք) ՈՒրուկը /Արեք/ իր գերիշխանության ներքո միավորել է Միջագետքը (ՈՒրուկի I թագավորություն):

Մ.թ.ա. XXII դ. Սարգոն Աքքադացին իր տիրապետությունը տարածեց ամբողջ Միջագետքի վրա և Աքքադն արդեն որպես կուռ ձևավորված քաղաք պետություն՝ դարձավ Մերձավոր Արևելքում գերիշխող տերություն: Աքքադն ավելի հզորացավ Սարգոնի թոռան՝ Նարամ-սինի օրոք /2238-2202/: Մ.թ.ա. XXII դ. վերջին ՈՒրուկի թագավոր ՈՒտիխեգալը կրկին Միջագետքի իշխանությունը վերցրեց իր ձեռքը: Նրա մահից հետո իշխանությունն անցել է ՈՒրի III թագավորության հիմնադիր ՈՒր-Նամմուին:

/Տես՝ И.М. Дьяконов, Общественный и государственный строй древнего Двуречья. Шумер, М., 1959г. /

'''''Եզրահանգում''' - Հայկական լեռնաշխարհում առաջին ձևավորված պետական կառույցների մասին տեղեկատվությունն ի հայտ է գալիս սկսած մ.թ.ա. XXVIII – XXVII դդ-ում ՈՒրուկի I թագավորական դինաստիայի ժամանակաշրջանից (Արատտա): Հետագայում Հայկական լեռնաշխարհի պետական կառույցների մասին տեղեկատվություններ են հանդիպում XXIV - XXII դ.դ. – ում (Արմի քաղաքի կամ Արմանում երկիր) և սկսում են ձևավորվել քաղաք պետություններ /տես <Մեծամուրի> հնավայր/, ավելի ուշ Միտաննի պետությունը, հետագայում Հայասան և այլն: Այսինքն Հայկական լեռնաշխարհի մասին տեղեկատվությունները բացակայում են մ.թ.ա. VI հազարամյակի վերջերին և III հազարամյակի սկզբներին Միջագետքի Քիշի I թագավորական դինաստիայի օրոք: Համեմատական վերլուծություն անցկացնելով եղած փաստերի, ինչպես նաև <Հայկի և Բելի> մասին Խորենացու հաղորդած ավանդազրույցի ու Հին կտակարանի ժամանակագրության հետ, կարելի է հանգել այն մոտավոր եզրակացությանը, որ Բաբելոնի աշտարակաշինության ու Հայկի և Բելի հետ կապված դեպքերը մեծ հավանականությամբ տեղի են ունեցել մ.թ.ա. VI հազարամյակի վերջերի և III հազարամյակի սկզբների միջև ընկած ժամանակահատվածում:    ''


== Տես նաև ==
== Տես նաև ==

00:05, 26 Սեպտեմբերի 2020-ի տարբերակ

Հայկ Նահապետ
Հայքի հիմնադիր արքա
ՀաջորդողԱրամանյակ
ՏոհմՀայկազունիներ
գերիշխան
ՀայրԹորգոմ
ԵրեխաներԱրամանյակ, Մանավազ Հայկազունի, Ապահ Հայկազունի, Մեհեկան, Քաղոց, Խոռ Հայկազունի և Արամ

Հայկ նահապետ (նաև Հայկ թագավոր[1], Հայկ դյուցազուն, Հապետոսթյան Հայկ), լեգենդար հերոս, հայոց անվանադիր նախնին։ Մովսես Խորենացին իր «Հայոց պատմություն» աշխատությունում գրի առնված ավանդազրույցում նրան անվանում է նախահայր։ Համաձայն Աստվածաշնչի՝ Հայկը Հաբեթի սերունդներից էր և այդ պատճառով երբեմն անվանվում է Հաբեթոսթյան Հայկ։

Ըստ Մովսես Խորենացու, Հայկը սերում է Նոյի կրտսեր որդի Հաբեթից, Հայկը Նոյի 5-րդ սերունդն է։

Մ. Խորենացին «Հայոց Պատմություն»-ում գրում է, որ Հայկը ապստամբեց Բաբելոնի տիրակալ Բելի (Belus/Belos) դեմ, Վանա լճի մոտ Հայկը պատերազմեց Բելի դեմ, ջարդեց նրա զորքը, սպանեց նրան ու դրեց հայոց պետության հիմքը, ըստ այդմ՝ մեր երկիրը կոչվեց Հայք։

11-րդ դարի վրաց պատմիչ Լեոնտի Մրովելուին վրացիների ծագումը ներկայացնելիս նշում է որ, Հայկը որդին է Թորգոմի։ Ըստ նույն պատմիչի՝ Թորգոմը ուներ 8 զավակ։ Կովկասյան բոլոր ժողովուրդները, ըստ նրա, սերում են Թորգոմի զավակներից, նրանց մեջ առաջինը հայերի նախահայր Հայկն է, երկրորդ զավակը վրացիների նախահայր Քարթլոսն է (Kartlos), ապա՝ աղվանների և մյուսների։ Վրացիները Հայաստանը անվանում են Սոմխեթի (Սոմխիթի)։ Այս եզրույթը վրացի և հայ ուսումնասիրողները լուրջ ուսումնասիրել են, սակայն նրանց եզրակացությունները բավարար չեն և համահունչ չեն ինչպես Մովսես Խորենացու, այնպես էլ Լեոնտի Մրովելիի կողմից հիշատակվող Հայկ/Հայոս անվան և Հայաստան երկրի անվան ծագման ավանդաբանության հետ։

Հայկի նախնիները (աստվածաշնչյան տեսակետ)

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Նոյ
 
 
 
 
 
 
 
Հաբեթ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Գամեր
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Թորգոմ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Հայկ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Բնութագրում

Հայկը վայելչակազմ էր,թիկնավետ, գեղագանգուր մազերով, վառվռուն աչքերով, հաստ բազուկներով։ Սա քաջ և երևելի հանդիսացավ հսկաների մեջ, դիմադրող այն բոլորին, ովքեր ձեռք էին բարձրացնում բոլոր հսկաների և դյուցազունների վրա տիրապետելու։

Հայկ և Բել

Հայկ թագավորի կյանքի հայտնի դրվագներից է նրա պատերազմը բաբելոնյան առաջնորդ Բելի դեմ։ Բաբելոնյան աշտարակաշինության խառնաշփոթի ընթացքում Տիտանյան Բելը ինքն իրեն հռչակում է աշխարհակալ և պարտադրում այլոց պաշտել իրեն։ Սակայն Հայկը չի ճանաչում Բելի ինքնակոչ իշխանությունը իր հարազատները և ցեղակիցնե րը նույնպես։ Ըստ Մովսես Խորենացու՝ Բաբելոնում իր անդրանիկ զավակի՝ Արամանյակի (Արմեն) ծնվելուց հետո Հայկը երեք հարյուր այլ ցեղակից ընտանիքների հետ միասին վերադառնում է Հայք։ Հայրենիք ժամանելուն պես, Հայկը բնակություն է հաստատում Տուրուբերանի Հարք գավառում։ Հարք անունը մեկնաբանվում է որպես «հայրեր», ։ Այդ ընթացքում Բելը, դառնալով Ասորեստանի տիրակալ, մեծ բանակով ներխուժում է Հայք։ Հայկի թոռ Կադմոսը, որը բնակություն էր հաստատել Հայկական լեռնաշխարհի հարավում՝ Կորճայքում, Արարադ լեռան ստորոտում, զգուշացնում է Հայկին Բելի արշավանքի վերաբերյալ։ Հայկը իր բազմաթիվ զավակներով և թոռներով Հայկաշենից մեկնում է (Վանա լճի հյուսիսային ափի եզրով) դեպի այժմյան Վան քաղաքը։ Վանից հարավ ընկած Հայոց Ձոր կոչվող գետի հովիտում Հայկը և Բելը իրենց բանակներով դուրս են գալիս միմյանց դեմ։ Հայկն իր բանակը դասավորում է եռանկյունաձև գետի հյուսիսային (աջ) ափին, աջից և ձախից տեղադրելով իր ավագ որդուն և թոռանը՝ Արամանյակին և Կադմոսին։ Սակայն Բելը, տեսնելով իր զորքի ակնհայտ քանակական առավելությունը, Հայկի փոքրաթիվ ռազմիկների համեմատ, հրամայում է իր զինվորներին ամբոխով անցնել գետը և հարձակվել Հայկի և իր զորախմբի վրա։ Ինքը Բելը խուսափում է մարտից, փոխարենը բարձրանալով մի բլրի վրա, որտեղից հետևում է մարտին։

Ճակատամարտի ամենաթեժ պահին, Հայկը նկատում է Բելին բլրի վրա, անցնում է գետը և եռաթև նետով նետահարում է նրան։ Քանի որ Հայկի նետը երկաթե ծայր ուներ, իսկ Բելի լաթերը պղնձե էին, Հայկի արձակած նետը անցնում է Բելի լաթերի միջով և մեխում նրան գետնին։ Տեսնելով Բելի մահը՝ նրա զորքը սարսափահար փախուստի է դիմում։

Հայկը հրամայում է ռազմադաշտի մոտ կառուցել ամրոց, որը անվանում է Հայկաբերդ։ Այդ ամրոցի մնացորդները պահպանվել են մինչ օրս։ Բելի դիակը Հայկը հրամայում է տանել Հարք և, թաղելով Հայկաշենից ոչ հեռու, բլուր դարձնել նրա գերեզմանը՝ ի զգուշացում բոլոր օտարներին, ով կհանդգնի հարձակվել Հայկի հայրենիքի վրա։ Այս հաղթանակից հետո ապրելով երկար տարիներ, Հայկի արևը (հոգին) համբարձվում է երկինք և դառնում Օրիոն համաստեղությունը, որը հայերը անվանում են Հայկի համաստեղություն։

Առասպելաբանություն

Ըստ որոշ հեղինակների՝ չնայած որոշ առասպելական դրվագների, Հայկի մասին պատմությունը հիմնված է իրական պատմական իրադարձությունների վրա և արտացոլում է վաղ, դեռևս նահապետական հայկական ցեղախմբերի պատերազմները հյուսիսային Միջագետքից Հայկական լեռնաշխարհ ներխուժող ցեղերի դեմ։ Բացի այդ, Հայկի անունը և առասպելացված արարքները հիշատակվում են նաև արևմտաիրանական ցեղերի մոտ և գտել են իրենց արտացոլումը Ավեստայում Հայոշյանգ (Հուշանգ) անվան տակ։

Ժառանգներ

Ըստ Մովսես Խորենացու և այլ հայ պատմագիրների՝ Հայկից է սերում Հայկազունիների արքայատոհմը։ Այդ ազնվական հարստության վերջին ներկայացուցիչը՝ Վահե արքան զոհվեց Գավգամելում, Հայքն Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքից պաշտպանելիս։

«Հաբեթի սերունդների Ցանկը սահմանել և առաջադրել է Մովսես Խորենացին, որպես Հին Կտակարանի ազգաբանության ցանկերին այլընտրանք, քանզի, Պատմահայրը բողոքում է. «ս. գիրքը յուրայիններին (հրեաներին. հեղ) զատելով իբրև իր սեփական ազգ՝ մյուսներին լքեց, իբրև արհամարհելի և իր կողմից նշանակվելու անարժան…(հավելելով) մեր Հաբեթի սերունդները բոլորովին չկան»։ Խորենացին առաջադրել է սեփական՝ Նոյի Հաբեթ որդու ազգաբանության Ցանկ, հավելելով, որ այն ավելի հավաստի է, քան Ծննդոց բաժնի ցանկերը, քանի որ այնտեղ Հաբեթի սերունդները բացակայում են(Մ. Խորենացի, ՀՊ, էջ՝ 77-78)։ Ի տարբերություն իրենից առաջ և հետո պատմություններ գրող պատմիչների, Պատմահայրը ազնվորեն թվարկում է, թե Հաբեթի ազգաբանությունը ճշտելիս, ինքը ինչ աղբյուրներից է օգտվել՝ Աբյուդենոս, Կեփաղիոն, հունարեն գրականություն, իսկ Հին Կտակարանի Ծննդոց բաժնի ազգանության ցանկերը որևէ հավաստի աղբյուրներ չունեն։ Սկսած Խորենացուց, մեր բոլոր պատմիչները անփոփոխ են թողել «Հաբեթից սկսվող ազգաբանության», այդ թվում «Առաջին հայկյանների»՝ Հայկից մինչև Արա Գեղեցիկ» Հայկազունի առաջնորդների Ցանկը։
Ըստ Խորենացու մի շարք հայոց ազնվական տոհմեր իրենց ակունքների սկիզբ են համարում Հայկ Նահապետին։ Դրանցից են Բզնունիները, Խորխոռունիները, Մանդակունիները, Վահևունիները, Վարաժնունիները, Առանշահիկները և այլն։ Ժամանակակից գիտնականների մի մասը այլևս հրաժարվում է դիտարկել Հայկին որպես զուտ առասպելական անձ և հակված է ներկայացնել նրան որպես հայոց հերթական թագավոր, ով մեծ ավանդ է ունեցել հայկական արժեհամակարգի պահպանման և տարածման գործում[2]։

Առասպելի ժամանակագրության վերաբերյալ

  • Ղևոնդ Ալիշանի վարկած

Ըստ մատենագրական տվյալների, 428թ հայոց շարժական (աշխարհիկ, քաղաքական) տոմարի Նավասարդի 1-ը համընկել է հուլյան տոմարի օգոստոսի 11-ի հետ: Ղևոնդ Ալիշանն այս փաստը հիմք ընդունելով, համարեց, որ Հայոց աշխարհիկ-շարժական տոմարի տարեմուտը օգոստոսի 11-ն է:

Հին եգիպտացիները 1460 տարին մեկ մի տարի իրենց ժամանակագրության հաշվարկից հանում էին և դրանով ուղղում իրենց տոմարը (այն ինչ հիմա մենք ենք անում 4 տարին մեկ փետրվարի 29 մտցնելով): Եգիպտացիներն այդ 1460-ամյա պարբերաշրջանը կոչում էին Սոտիսի շրջան (Սոտիս-ը Սիրիուս աստղի անվանումն է): Ալիշանը ենթադրեց, թե Հայոց մեջ ևս պիտի գործածվեր այդ պարբերաշրջանը, այն մտցրեց իր հաշվարկների մեջ և կոչեց Հայկյան շրջան: Նա 428թ 1460 տարով հետ գնաց, հասավ մ.թ.ա. 1032թ, Ալիշանը 1460 տարով էլ է հետ գնում և հանգում մ.թ.ա. 2492թ-ին ու հեվելով <Հայկի և Բելի> մասին Խորենացու հաղորդած ավանդազրույցի վրա, եզրակացնում, որ սա է Հայոց տոմարի սկիզբը, քանի որ մ.թ.ա. 2492թ օգոստոսի 11-ին Հայկը հաղթեց Բելին:

  • Մ.Վ. Դյակոնովի աշխատությունների վրա հիմնված վարկած

Մ.թ.ա. VI հազարամյակի վերջերին - III հազարամյակի սկզբներին Միջագետքի առավել հին հայտնի պետ. կառույցը հիմնել է Քիշի I թագավորական դինաստիան, որը դարձել է Միջագետքյան ցեղերի միավորման կենտրոն, սակայն մ.թ.ա. XXVIII – XXVII դդ-ում ՈՒրուկի դեմ պայքարում (կիսաառասպելական կառավարիչներ Էնմերկարի, Լուգուլբանդի, Գիլգամեշի օրոք) կորցրել է իր տիրապետությունը: Մ.թ.ա. XXIVդ. (Լուգուլզագեսի թագավորի օրոք) ՈՒրուկը /Արեք/ իր գերիշխանության ներքո միավորել է Միջագետքը (ՈՒրուկի I թագավորություն):

Մ.թ.ա. XXII դ. Սարգոն Աքքադացին իր տիրապետությունը տարածեց ամբողջ Միջագետքի վրա և Աքքադն արդեն որպես կուռ ձևավորված քաղաք պետություն՝ դարձավ Մերձավոր Արևելքում գերիշխող տերություն: Աքքադն ավելի հզորացավ Սարգոնի թոռան՝ Նարամ-սինի օրոք /2238-2202/: Մ.թ.ա. XXII դ. վերջին ՈՒրուկի թագավոր ՈՒտիխեգալը կրկին Միջագետքի իշխանությունը վերցրեց իր ձեռքը: Նրա մահից հետո իշխանությունն անցել է ՈՒրի III թագավորության հիմնադիր ՈՒր-Նամմուին:

/Տես՝ И.М. Дьяконов, Общественный и государственный строй древнего Двуречья. Шумер, М., 1959г. /

Եզրահանգում - Հայկական լեռնաշխարհում առաջին ձևավորված պետական կառույցների մասին տեղեկատվությունն ի հայտ է գալիս սկսած մ.թ.ա. XXVIII – XXVII դդ-ում ՈՒրուկի I թագավորական դինաստիայի ժամանակաշրջանից (Արատտա): Հետագայում Հայկական լեռնաշխարհի պետական կառույցների մասին տեղեկատվություններ են հանդիպում XXIV - XXII դ.դ. – ում (Արմի քաղաքի կամ Արմանում երկիր) և սկսում են ձևավորվել քաղաք պետություններ /տես <Մեծամուրի> հնավայր/, ավելի ուշ Միտաննի պետությունը, հետագայում Հայասան և այլն: Այսինքն Հայկական լեռնաշխարհի մասին տեղեկատվությունները բացակայում են մ.թ.ա. VI հազարամյակի վերջերին և III հազարամյակի սկզբներին Միջագետքի Քիշի I թագավորական դինաստիայի օրոք: Համեմատական վերլուծություն անցկացնելով եղած փաստերի, ինչպես նաև <Հայկի և Բելի> մասին Խորենացու հաղորդած ավանդազրույցի ու Հին կտակարանի ժամանակագրության հետ, կարելի է հանգել այն մոտավոր եզրակացությանը, որ Բաբելոնի աշտարակաշինության ու Հայկի և Բելի հետ կապված դեպքերը մեծ հավանականությամբ տեղի են ունեցել մ.թ.ա. VI հազարամյակի վերջերի և III հազարամյակի սկզբների միջև ընկած ժամանակահատվածում:    

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ