Մասնակից:Emma Miqayelyan 19/Ավազարկղ

Հեղինակներ

Հին եգիպտական գեղարվեստական գրականությունը գրավոր չի գրանցվել մինչեւ Միջին թագավորության տասներկուերորդ դինաստիայի սկիզբը: Հին Թագավորության տեքստերը հիմնականում օգտագործվել են աստվածային պաշտամունքի համար: Միջին թագավորության տեքստերը գրվել են զվարճանքի եւ մտավոր հետաքրքրասիրության բավարարման նպատակների հետ: Փարքինսոնը եւ Մորենցը նաեւ կարծում են, որ Միջին թագավորության գրավոր ստեղծագործությունները Հին թագավորության բանավոր գրականության արտագրություններ են:

Հիերոգլիֆներ. մ.թ.ա 1323—1319 թվականներ

Առնվազն հայտնի է, որ որոշ բանավոր բանաստեղծություններ տեղափոխվել են գրավոր գրականություն: Օրինակ, պատգարակներ տեղափոխողների երգերը գրավոր պահպանվել են Հին թագավորության գերեզմաններում: Ավելին, որոշ հեղինակներ, հնարավոր է, որ կրկնօրինակել են հին նախատիպերի բնորոշ ոճը: Գեղարվեստական սյուժեները հաճախ ոչնչացվել են ժամանակի և տարածության մեջ. գեղարվեստական գրականության մեջ ժամանակակից սյուժեների կիրրառումը համեմատաբար ուշ երևույթ էր: Օրինակ, Միջին թագավորության հեղինակները գրում էին իմաստության մասին հորինված տեքստեր, որոնց գործողությունները տեղի էին ունենում Հին թագավորության ոսկե դարում (օրինակ՝ «Կագեմնիի ուսմունքները», «Պտղահոտեպի ուսմունքները» և «Նեֆերտի»-ի նախաբանը) կամ կարող էին ստեղծել ավելի քաոսային մթնոլորտում ծավալվող գործողություններ (օրինակ՝ «Մերիկարի խրատ» և «Պերճախոս գյուղացին»): Կան նաև այնպիսի սյուժեներ, որոնք արծարծում են հավերժական թեմաներ՝ սեր, մահ:

Պարկինսոնը գրում է, որ գրեթե բոլոր գրական տեքստերը գրվել են կեղծանուններով, իսկ հաճախ կեղծ կերպով վերագրվել են պատմության այնպիսի հայտնի մարդկանց, ինչպիսիք են փարավոնները և վիզիրիները: Միայն գրականագիտական ժանրերի ստեղծագործություններն է ճիշտ վերագրել պատմական անձանց։ Նման ժանրերի տեքստերը, ինչպիսիք են պատմողական պատմվածքները, երբեք չեն գրվել հայտնի պատմական անձի անունով: Թեյթը պնդում է, որ դասական ժամանակաշրջանում եգիպտացի գրողներն իրենց կարծիքն են հայտնել տեքստերի հեղինակային իրավունքները դպիրների դերի մասին, սակայն ուշ շրջանում կրոնական էլիտան տաճարներում վերահսկել է հեղինակային բոլոր իրավունքները:

Միջին թագավորության XI դինաստիայի Հեքանահթի պապիրուսներից մեկը

Մի քանի բացառություններ կան կեղծանունների օգտագործման կանոններից: Մասնավոր և երբեմն օրինակելի նամակների հեղինակները սովորաբար խոստովանում էին, որ գրվածքը իրենց է պատկանում: Մասնավոր նամակները դատարանում կարող էին օգտագործվել որպես ապացույցներ, քանի որ յուրաքանչյուր մարդու ձեռագիրը եզակի էր համարվում: Փարավոնի կողմից ստացված կամ գրված մասնավոր նամակները երբեմն Միապետության պատվին քարե հուշարձանների հիերոգլիֆներով են գրվել, և քարե կոթողների վրա գրված փարավոնյան հրամանագրերը հաճախ հրապարակվել են:

Գրական ժանրեր և թեմաներ

Ուսուցողական տեքստի պատճեն

Գրականության միակ ժանրը, որն ուղղակի հիշատակված է հին եգիպտացիների կողմից, ուսուցման ժանրն էր: ժանրային մնացած դասակարգումը կատարվել է ժամանակակից եգիպտագետների կողմից: Տեքստերի մեծ մասը գրվել են չափածո, սակայն որոշ պատմողական գործեր գրվել են արձակ: Հին եգիպտական բանաստեղծությունների մեծ մասը եղել է երկտողանի, բայց նաև՝ եռատող և քառատող:

Ուսուցողական գրականություն

Այս ժանրի գրականությունը դիդակտիկ բնույթ ուներ, և ենթադրվում է, որ Միջին թագավորությունում ընդգրկված է գրողի կրթության ծրագրում: Կան ապացույցներ, որ ուսուցման տեքստերը ստեղծվել են առաջին հերթին ոչ թե կրթության մեջ օգտագործելու համար, այլ գաղափարական նպատակներով: Օրինակ, Ադոլֆ Էրմանը գրում է, որ Ամենեմհեթ Ա-ի (մ. թ. ա. մոտ 1991-1962 թվականներ) որդիների ուսուցումը հեռու էր դպրոցական փիլիսոփայության շրջանակներից, և ոչ մի կապ չուներ դպրոցի հետ: Պատմողական գրականությունը (ինչպես, օրինակ, «Պերճախոս գյուղացին») ընդգծում է անհատ հերոսի թեման, որը մարտահրավեր է նետում հասարակությանը և ընդունված գաղափարախոսություններին, մինչդեռ ուսուցողական տեքստերը, ընդհակառակը, ընդգծում են ընդունված դոգմաների պահպանման անհրաժեշտությունը:

Ուսուցողական տեքստերի հիմնական բառերն էին «ուսանել» և «իմանալ»: Այս տեքստերը սովորաբար ունեին «Ուսում X-ի կողմից Y-ի համար» կաղապարային անվանում, որտեղ X-ը կարող էր լինել հեղինակավոր գործիչ (օրինակ՝ վեզիրեմ կամ փարավոն), ով բարոյական ցուցում էր տալիս իր որդուն կամ մարդկանց: Երբեմն դժվար է որոշել, թե քանի հասցեատեր կա, քանի որ մեկ տեքստում երբեմն նշվում են մի քանի մարդիկ: Ուսուցողական ժանրի օրինակներ կարելի է համարել «Պտղահոտեպի խրատները», «Կագեմնիի ուսուցումները», «Մերիկարի ուսուցումը» և այլն: Միջին թագավորությունից պահպանված ուսուցողական տեքստերը հիմնականում գրված են պապիրուսների վրա, չնայած դրանց հատվածներից առկա են սրբապատկերներում և տախտակներում:

Ուսուցողական տեքստի ամենավաղ օրինակը գտնվում է դպրոցի փայտե տախտակի վրա և վերաբերում է XVIII դինաստիային:

Պատմողական գրականություն

Պապիրուս, «Հեքիաթ Քեոփսի արքայի բակում»

Այս ժանրով գրված գործերը հիմնականում հեքիաթներ և պատմվածքներ են: Պատմողական ժանրը պահպանված գրականության մեծ մասն է կազմում: Կարևոր պատմություններից կարելի է առանձնացնել «Հեքիաթ Քեոփսի արքայի բակում», «Նեֆերքարի արքան և գեներալ Սասենեթը», «Սինուղի հեքիաթը»:

Երգիծական գրականությունը ներկայացված է մի շարք պատմագրական հուշարձանների, նկարների, պապիրուսների և օստրակոնների վրա:

Ողբ, զրույցներ, երկխոսություններ և մարգարեություններ

Օստրակոն

Մարգարեական տեքստերի, ողբերի, զրույցների, երկխոսությունների ժանրին պատկանում են այնպիսի ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են՝ «Իպուվերի ելույթը», «Նեֆերտիի մարգարեությունը» և այլն: Այս ժանրը զարգացում չի ունեցել Հին թագավորությունում, և ոչ մի բնօրինակ ստեղծագործություն չի գրվել: Եգիպտական մարգարեական գրականությունը վերածնվել է հունական Պտղոմեոսի դինաստիայում և հռոմեական ժամանակաշրջանում:

Տես նաև

• Հին եգիպտական պապիրուսների ցանկ

Գրականություն

• Матье, Милица Эдвиновна|Матье М. Э. Мифы Древнего Египта. — Л.: Изд-во Государственного Эрмитажа, 1940. — 116 с. (ռուս.)
• Сказки и повести Древнего Египта / Пер. с древнеегипет. Кацнельсон, Исидор Саввич|И. С. Кацнельсона, Ф. Л. Мендельсона. — М.: Худож. лит-ра, 1956. — 152 с. (ռուս.)
• Фараон Хуфу и чародеи. Сказки, повести, поучения Древнего Египта / Пер. с древнеегип. Кацнельсон, Исидор Саввич|И. С. Кацнельсона, Ф. Л. Мендельсона. — М.: Худож. лит-ра, 1958. — 264 с. (ռուս.)
• Рубинштейн, Ревекка Ионовна|Рубинштейн Р. И. Мифы Древнего Египта. — М.: Учпедгиз, 1959. — 132 с. (ռուս.)
• Путешествие Ун-Амуна в Библ. Египетский иератический папирус № 120 ГМИИ им. Пушкина в Москве / Изд. текста и исслед. Коростовцев, Михаил Александрович|М. А. Коростовцева. Отв. ред. Струве, Василий Васильевич| В. В. Струве. — М.: Изд-во восточной литературы, 1960. — 134 c.: ил. — Серия «Памятники письменности Востока».(ռուս.)
• Лирика древнего Египта / Пер. с древнеегип. Ахматова, Анна Андреевна|А. А. Ахматовой, В. А. Потаповой; Сост. Кацнельсон, Исидор Саввич|И. С. Кацнельсон. — М.: Худож. лит-ра, 1965. — 158 с. (ռուս.)
• Повесть Петеисе III. Древнеегипетская проза / Пер. с древнеег. Коростовцев, Михаил Александрович|М. А. Коростовцева. Текст подгот. К. Н. Жуковской. — М.: Худож. лит-ра, 1978. — 304 с. (ռուս.)
• Сказки и повести Древнего Египта / Пер. и комм. Лившиц, Исаак Григорьевич|И. Г. Лившица. — Л.: Наука, 1979. — 288 с. — Серия «Литературные памятники». (ռուս.)
• Сказки Древнего Египта. — Краснодар: МП Полис, 1992. — 144 с. (ռուս.)
• Рак И. В. В царстве пламенного Ра. Мифы, легенды и сказки Древнего Египта. — М.: Детская лит-ра, 2002. — 192 с. — Серия «Школьная библиотека». — ISBN 5-08-003972-8 (ռուս.)
• Сказки Древнего Египта / Под ред. Г. А. Беловой, Т. А. Шерковой. — М.: Алетейа, 1998. — 352 с. — Серия «Сокровенное слово Востока». — ISBN 5-89321-012-3 (ռուս.)
• Легенды и мифы Древнего Египта. — СПб.: Летний сад, Коло, 1998. — 192 с. — ISBN 5-89740-054-4 (ռուս.)
• Синило, Галина Вениаминовна|Синило, Г. В. История мировой литературы : Древний Ближний Восток : учеб. пособие; допущено Министерством образования Республики Беларусь в качестве учеб. пособия для студентов учреждений высшего образования по специальности «Культурология (по направлениям)» — Минск: Вышэйшая школа, 2014. — 456 с. ISBN 978-985-062412-3 (ռուս.)