Նապաստականմաններ

Նապաստականմաններ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ Տիպ Քորդավորներ Դաս Կաթնասուններ Կարգ Նապաստականմաններ
Լատիներեն անվանում
Lagomorpha Brandt, 1855
Արեալ
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS 180105 NCBI 9975 EOL 1686

Նապաստականմաններ (լատին․՝ Lagomorpha), կաթնասունների դասում ներառած կենդանատեսակների կարգ։ Փոքրաքանակ կարգ, որում ներառվում են մոտ 91 տեսակներ, որոնցից 30-ը խոտադիրներն են, 32-ը նապաստակներ, իսկ 29-ը ճագարներ։

Այս կարգը ներառում է 2 ընտանիք՝ նապաստակներ և խոտադիրներ։ Այս կարգի մեջ դասվող կենդանիներից են նապաստակները, ճագարները, և խոտադիրները։ Նրանց մեծամասնությունը շատ արագ է վազում, ցատկելով, ետևի թաթերով առաջ հրելով մարմինը։ Վազքի տեմպի արագությունը օգնում է խուսափել գիշատիչ գազաններից։ Այս կենդանիների սնունդը բազմազան է, թեև հիմնական մասը բուսական ծագմամբ սնունդն է։

Հայաստանում տարածված է այս կարգին պատկանող 2 տեսակ։ Տեսակներից մեկը դա նապաստակների ընտանիքին պատկանող՝ գորշ կամ եվրոպական նապաստակն է։ Իսկ երկրորդ տեսակը դա խոտադիրիների ընտանիքին պատկանող՝ շեկլիկ խոտադիրն է։

Արտաքին տեսք

Վայրի ճագար (Oryctolagus cuniculus)

Մարմնի երկարությունը 30—60 սմ է, հազվադեպ՝ դրանից ավելի։ Ականջները երկար են՝ ոչ կարճ, քան գլխի երկարության 50%-ը։ Ետևի ոտքերը մեծամասնության մոտ ակնհայտորեն երկար են առջևի թաթերից։ Պոչը շատ կարճ է։ Մարմինը մեծ մասի մոտ սեղմված է կողային հատվածներում։ Մազածածկույթը բազմազան է։ Շատ տեսակների մոտ մազերի երկարությունը, խտությունը և գույնը փոփոխվում է եղանակային պայմաններին զուգընթաց։ Գունավորումն ամբողջությամբ գորշավուն է, մոխրագույն։

Ոչ մեծ չափերով, կարճ պոչով կամ առանց պոչի կենդանի է։ Արտաքին տեսքով շատ նման են կրծողներին։ Նրանց ատամները որոշակի նմանություններ ունեն կրծողների ատամների հետ։ Կրծողներից նապաստականմանները տարբերվում են նրանով, որ վերին ծնոտի վրա ունեն ոչ թե 1, այլ՝ 2 զույգ կտրիճներ։ Երրորդ զույգ կտրիճները նապաստականմանների մոտ թույլ է զարգացած։ Նապաստականմանների ատամները զուրկ են արմատներից։

Դասակարգում

• Ընտանիք Leporidae Fischer de Waldheim 1817
  • Ենթաընտանիք extinction|† Archaeolaginae
    • Ցեղ†Archaeolagus Dice 1917
    • Ցեղ† Hypolagus Dice 1917
    • Ցեղ†Notolagus Wilson 1938
    • Ցեղ†Panolax Cope 1874
  • Ենթաընտանիք Leporinae Trouessart 1880
    • Ցեղ†Alilepus Dice 1931
    • ՑեղPygmy Rabbit
    • ՑեղBushman Rabbit
    • ՑեղHispid Hare Blyth 1845
    • ՑեղHare Linnaeus 1758
    • ՑեղNesolagus Forsyth Major 1899
    • ՑեղEuropean Rabbit Lilljeborg 1874
    • Ցեղ†Nuralagus rex Lilljeborg 1874
    • ՑեղAmami Rabbit Lyon 1904
    • Ցեղ†Pliolagus Kormos 1934
    • Ցեղ†Pliosiwalagus Patnaik 2001
    • ՑեղPoelagus
    • Ցեղ†Pratilepus Hibbard 1939
    • ՑեղPronolagus Lyon 1904
    • ՑեղVolcano Rabbit Merriam 1896
    • Ցեղ†Serengetilagus Dietrich 1941
    • ՑեղSylvilagus Gray 1867
  • Ենթաընտանիք† Palaeolaginae Dice 1929
    • Tribe †Dasyporcina Gray 1825
    • Ցեղ†Coelogenys Illiger 1811
    • Ցեղ†Agispelagus Argyropulo 1939
    • Ցեղ†Aluralagus Downey 1968
    • Ցեղ†Austrolagomys Stromer 1926
    • Ցեղ†Aztlanolagus Russell & Harris 1986
    • Ցեղ†Chadrolagus Gawne 1978
    • Ցեղ†Gobiolagus Burke 1941
    • Ցեղ†Lagotherium Pictet 1853
    • Ցեղ†Lepoides White 1988
    • Ցեղ†Nekrolagus Hibbard 1939
    • Ցեղ†Ordolagus de Muizon 1977
    • Ցեղ†Paranotolagus Miller & Carranza-Castaneda 1982
    • Ցեղ†Pewelagus White 1984
    • Ցեղ†Pliopentalagus Gureev & Konkova 1964
    • Ցեղ†Pronotolagus White 1991
    • Ցեղ†Tachylagus Storer 1992
    • Ցեղ†Trischizolagus Radulesco & Samson 1967
    • Ցեղ†Veterilepus Radulesco & Samson 1967
    • Tribe incertae sedis
    • Ցեղ†Litolagus Dawson 1958
    • Ցեղ†Megalagus Walker 1931
    • Ցեղ†Mytonolagus Burke 1934
    • Ցեղ†Palaeolagus Leidy 1856
• Ընտանիք Ochotonidae Thomas 1897
  • Ցեղ†Alloptox Dawson 1961
  • Ցեղ†Amphilagus Tobien 1974
  • Ցեղ†Bellatona Dawson 1961
  • Ցեղ†Cuyamalagus Hutchison & Lindsay 1974
  • Ցեղ†Desmatolagus Matthew & Granger 1923
  • Ցեղ†Gripholagomys Green 1972
  • Ցեղ†Hesperolagomys Clark et al. 1964
  • Ցեղ†Kenyalagomys MacInnes 1953
  • Ցեղ†Lagopsis Schlosser 1894
  • ՑեղOchotona Link 1795
  • Ցեղ†Ochotonoides Teilhard de Jardin & Young 1931
  • Ցեղ†Ochotonoma Sen 1998
  • Ցեղ†Oklahomalagus Dalquest et al. 1996
  • Ցեղ†Oreolagus Dice 1917
  • Ցեղ†Piezodus Viret 1929
  • Ցեղ†Russellagus Storer 1970
  • Ցեղ†Sinolagomys Bohlin 1937
  • Ցեղ†Titanomys von Meyer 1843
• Ընտանիք† Prolagidae Gureev, 1962
  • Ցեղ†Prolagus Pomel 1853
• Ընտանիքincertae sedis
  • Ցեղ†Eurolagus Lopez Martinez 1977
  • Ցեղ†Hsiuannania Xu 1976
  • Ցեղ†Hypsimylus Zhai 1977
  • Ցեղ†Lushilagus Li 1965
  • Ցեղ†Shamolagus Burke 1941