«Ար բրյուտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

00:18, 6 Հուլիսի 2020-ի տարբերակ

Ռոբեր Տատենի անվան թանգարան

Ար բրյուտ (ֆր.՝ Art Brut` կոպիտ արվեստ, այստեղ` չմշակված, չհղկված արվեստ), ֆրանսիացի նկարիչ Ժան Դյուբյուֆֆեի (1945) կողմից կիրառված տերմին, որով արտահայտվում է նկարների և քանդակների հավաքածուի ամբողջականությունը, որ ստեղծվել է ոչ պրոֆեսիոնալ վարպետների կողմից, որոնք թե՛ հասարակական, թե՛ հոգեկան տեսանկյունից համարվում են մարգինալներ (հոգեկան հիվանդներ, հաշմանդամներ, կալանավորներ, տարօրինակ-միայնակներ և այլն): Նրանց աշխատանքները կրում են բարձր կարգի ինքնաբերական բնույթ և պրակտիկապես կախված չեն մշակութային կաղապարներից: Մասնավորապես, Ար բրյուտը հաշվի չի նստում պայմանական արժանահավատության, գեղարվեստի հեռանկարների և պայմանական չափագծերի հետ, չի ճանաչում նյութերի հիերարխիայի իրական և ֆանտաստիկ սահմանազատումները և այլն:

Որպես համարժեք, անգլալեզու գրականության մեջ օգտագործվում է աուտսայդերների արվեստ տերմինը, անգլ. outsider art (տես նաև` Մարգինալների արվեստ), որը 1972 թվականին կիրառեց արվեստագետ Ռոջեր Կարդինալը: Մոտակա դրսևորումներից են մարգինալ արվեստը, նաիվ արվեստը, երազատեսական կամ ինտուիտիվ արվեստը, ֆոլկ-արվեստը, նոր երևակայություն (ֆր.՝ Neuve Invention), պրիմիտիվիզմ:

Հասկացության պատմություն

Ար բրյուտ կոնցեպցիայի վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել գերմանացի հոգեբույժ Հանս Պրինցհորնի «Հոգեկան հիվանդների գեղարվեստական ստեղծագործությունները» (1920) և շվեյցարացի հոգեբույժ Վալտեր Մորգենտալերի «Հոգեկան հիվանդը որպես նկարիչ» (1921) մենագրությունները: Նրանք գրավեցին սյուրռեալիստների և Դյուբյուֆֆեի ուշադրությունը, վերջինս հավաքել էր Ար բրյուտ ստեղծագործությունների մեծ կոլեկցիա, 1976 թվականից գտնվելով Լոզանում (Շատո դե Բոլյո, առաջին գլխավոր պահապանը 1976-2001 թվականներին, Միշել Տեվոզ): 20-րդ դարի ավանգարդիստական արվեստը (դադաիզմ, սյուրռեալիզմ, ֆուտուրիզմ և այլն) ակտիվորեն անդրադառնում է Ար բրյուտի փորձին:

Անձիք

Ար բրյուտի առավել ճանաչված հեղինակներից են` Էուգենիո Սանտորոն, Ֆերդինանդ Շևալը, Ֆրիդրիխ Շրյոդեր-Զոննենշտերնը, Ադոլֆ Վյոլֆլին, Ալոիզան (Ալոիզա Կորբազ), Օգյուստեն Լեսաժը, Լուի Սուտերը, Ավգուստ Վալլան, Իոհան Հաուզերը, Հենրի Դարջերը, Մաջ Հիլը, Ջովանի Բատիստա Պոդեստան, Ժաննա Տրիպյեն, Մարտին Ռամիրեսը, Ջուդիտ Սկոտտը, Ռաֆայել Լոննեն և մյուսները: Այս շարքում արժանի տեղ են գրավում Ալեքսանդր Լոբանովը և Ռոզա Ժարկիխը: Նրանց աշխատանքները ցուցադրվում են Ար բրյուտի Լոզանի և մյուս խոշորագույն հավաքածուներում:

Թանգարաններ և հավաքածուներ

Ար բրյուտի թանգարաններ և հավաքածուներ կան Բեռնում, Լոզանում, Վիեննայում, Սանկտ Գալլենում, Հայդելբերգում, Չիկագոյում, Բալթիմորում, Մոսկվայում և այլուր:

Գրականություն

Dubuffet J. L’Art brut préféré aux arts culturels [1949]// Dubuffet J. Prospectus et tous écrits suivants. Tome 1. Paris: Gallimard, 1967, p. 198—202
Cardinal R. Outsider art. New York: Praeger Publishers, 1972
Presler G. L’Art brut. Kunst zwischen Genialität und Wahnsinn. Köln: Dumont, 1981
MacGregor J.M. The Discovery of the Art of the Insane. Princeton: Princeton UP, 1989
Parallel Visions: Modern Artists and Outsider Art. Los Angeles: Los Angeles County Museum of Art; Princeton: Princeton UP, 1992
Danchin L. Art Brut et Compagnie, la face cachée de l’art contemporain. Paris: La Différence, 1995
Ragon M. Du côté de l’art brut. Paris: A. Michel, 1996
Maizels J. Raw Creation art and beyond. London: Phaidon Press Limited, 1996.
Peiry L. L’Art Brut. Die Träume der Unvernunft. Jena: Glaux, 1999
Rhodes C. Outsider art, spontaneous alternatives. New York: Thames & Hudson, 2000
Тевоз М. ар-брют. Лозанна: Bookking International,1995
Из мира аднаво в другой. Искусство аутсайдеров: диалоги. Киев: Сфера, 1997
Маргинальное искусство. Составление и предисловие А. С. Мигунова. М.: Издательство Московского государственного университета, 1999
Искусство аутсайдеров: путеводитель/ Под ред. В. В. Гаврилова. Ярославль: Иные, 2005
Пас О. Искусство и поиск себя// [1]
Карпов П. И. Творчество душевнобольных и его влияние на развитие науки, искусства и техники. М. Госиздат. 1926

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ար բրյուտ» հոդվածին։

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ար բրյուտ կատեգորիայում։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Tatin.jpg|thumb|Ռոբեր Տատենի անվան թանգարան]]
 '''Ար բրյուտ'''  ({{lang-fr|Art Brut}}` կոպիտ արվեստ, այստեղ` չմշակված, չհղկված արվեստ), [[ֆրանսիացի]] նկարիչ Ժան  Դյուբյուֆֆեի (1945)  կողմից կիրառված տերմին, որով արտահայտվում է  նկարների և քանդակների հավաքածուի ամբողջականությունը, որ ստեղծվել է  ոչ պրոֆեսիոնալ վարպետների  կողմից, որոնք թե՛ հասարակական, թե՛ հոգեկան տեսանկյունից համարվում են մարգինալներ (հոգեկան հիվանդներ, [[Հաշմանդամություն|հաշմանդամներ]], կալանավորներ, տարօրինակ-միայնակներ և այլն): Նրանց աշխատանքները կրում են բարձր կարգի ինքնաբերական բնույթ և պրակտիկապես կախված չեն մշակութային կաղապարներից: Մասնավորապես, Ար բրյուտը հաշվի չի նստում պայմանական արժանահավատության, գեղարվեստի հեռանկարների և պայմանական չափագծերի հետ, չի ճանաչում նյութերի հիերարխիայի իրական և ֆանտաստիկ սահմանազատումները և այլն:
 Որպես համարժեք,  [[Անգլերեն|անգլալեզու]] գրականության մեջ օգտագործվում է աուտսայդերների արվեստ տերմինը, անգլ. outsider art (տես նաև` Մարգինալների արվեստ), որը 1972 թվականին կիրառեց արվեստագետ [[Ռոջեր Կարդինալ]]ը: Մոտակա դրսևորումներից են մարգինալ արվեստը, [[նաիվ արվեստ]]ը, երազատեսական կամ  ինտուիտիվ արվեստը, ֆոլկ-արվեստը, նոր երևակայություն ({{lang-fr|Neuve Invention}}), [[պրիմիտիվիզմ]]:
@@ Տող 8. / Տող 8. @@
 == Հասկացության պատմություն ==
 [[Պատկեր:Adolf Woelfli.jpg|thumb|Ադոլֆ Վյոլֆլի, մոտ.1920]]
 Ար բրյուտ կոնցեպցիայի վրա  մեծ ազդեցություն են ունեցել գերմանացի հոգեբույժ Հանս Պրինցհորնի  «Հոգեկան հիվանդների գեղարվեստական ստեղծագործությունները» (1920) և շվեյցարացի հոգեբույժ Վալտեր Մորգենտալերի «Հոգեկան հիվանդը որպես նկարիչ» (1921) մենագրությունները:  Նրանք գրավեցին սյուրռեալիստների և Դյուբյուֆֆեի ուշադրությունը, վերջինս հավաքել էր Ար բրյուտ ստեղծագործությունների մեծ կոլեկցիա, 1976 թվականից գտնվելով [[Լոզան]]ում (Շատո դե Բոլյո, առաջին գլխավոր  պահապանը 1976-2001 թվականներին, Միշել Տեվոզ):  20-րդ դարի ավանգարդիստական արվեստը ([[դադաիզմ]], [[սյուրռեալիզմ]], [[ֆուտուրիզմ]] և այլն) ակտիվորեն անդրադառնում է Ար բրյուտի փորձին:
 [[Պատկեր:August Natterer Neter artwork 1919.jpg|right|thumb|[[Ավգուստ Նատերեր]], «Աշխարհի առանցք և նապաստակը» 1919]]
 == Անձիք ==
 Ար բրյուտի առավել ճանաչված հեղինակներից  են` Էուգենիո Սանտորոն, [[Ֆերդինանդ Շևալ]]ը, Ֆրիդրիխ  Շրյոդեր-Զոննենշտերնը, Ադոլֆ Վյոլֆլին, Ալոիզան (Ալոիզա Կորբազ), Օգյուստեն  Լեսաժը, Լուի Սուտերը, Ավգուստ Վալլան, Իոհան Հաուզերը, [[Հենրի Դարջեր]]ը, Մաջ Հիլը, Ջովանի Բատիստա Պոդեստան,  Ժաննա Տրիպյեն, Մարտին Ռամիրեսը,  Ջուդիտ Սկոտտը, Ռաֆայել Լոննեն և մյուսները: Այս շարքում  արժանի տեղ են գրավում [[Ալեքսանդր Լոբանով]]ը և Ռոզա Ժարկիխը:  Նրանց աշխատանքները ցուցադրվում են Ար բրյուտի [[Լոզան]]ի և մյուս խոշորագույն հավաքածուներում:
 == Թանգարաններ և հավաքածուներ ==
@@ Տող 18. / Տող 18. @@
 == Գրականություն ==
-* Dubuffet J. L’Art brut préféré aux arts culturels [1949]// Dubuffet J. Prospectus et tous écrits suivants. Tome 1. Paris: Gallimard, 1967, p. 198—202
+* Dubuffet J. L’Art brut préféré aux arts culturels [1949]// Dubuffet J. Prospectus et tous écrits suivants. Tome 1. Paris: Gallimard, 1967, p.&nbsp;198—202
 * Cardinal R. Outsider art. New York: Praeger Publishers, 1972
 * Presler G. L’Art brut. Kunst zwischen Genialität und Wahnsinn. Köln: Dumont, 1981
@@ Տող 40. / Տող 40. @@
 {{Արտաքին հղումներ}}
 {{ՎՊԵ}}
 [[Կատեգորիա:Արվեստի ոճեր]]