«Առաջավորասիական ընձառյուծ»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Տող 32. | Տող 32. | ||
| eol = |
| eol = |
||
}} |
}} |
||
'''Առաջավորասիական ընձառյուծ |
'''Առաջավորասիական ընձառյուծ, հիմնականում ավելի շատ հայտնի է որպես Կովկասյան ընձառյուծ,''' հայտնի է նաև պարսկական ընձառյուծ անունով ({{lang-la|Panthera pardus ciscaucasica}} կամ ''Panthera pardus saxicolor'' կամ ''Panthera pardus transcaucasica'')<ref>[http://www.iucnredlist.org/details/15961/0 Panthera pardus ssp. saxicolor,The IUCN Red List of Threatened Species]</ref>, [[Առաջավոր Ասիա]]յում բնակվող [[ընձառյուծ]]ի ենթատեսակ։ |
||
Նախկին [[ԽՍՀՄ]] տարածքում այն հաճախ անվանվում էր ''Panthera pardus tulliana'' կամ ''Panthera |
Առաջավորասիական ընձառյուծի լատիներեն պաշտոնական գիտական անվանում '''Panthera Pardus Ciscaucasica,''' Նախկին [[ԽՍՀՄ]] տարածքում այն հաճախ անվանվում էր ''Panthera pardus tulliana'' կամ '''Panthera Pardus Ciscaucasica,''' իսկ ''Panthera pardus saxicolor'' տերմինը օգտագործում էին արևմտյան մասնագետները։ |
||
== Արտաքին Պարամետրը և Նկարագիրը == |
|||
Կովկասյան ընձառյուծը Հովազառյուծի ամենամեծ տեսակներից որև է մեկն է, իր մարմնի արտաքին պարամետրերով և ֆիզիկական յուրահատկությամբ մոտ Սիբիրյան և Բենգալյան և Ցելոյան Հովազառյուծներին: Հասուն արու ընձառյուծների քաշը կազմում է 50—130 կգ, առանձին դեպքերում յուրահատուկ հսկաներին քաշը հասնում երբեմն՝ անգամ մինչև 150 կգ, իսկ արուների բարձրությունը կազմում 68—88 սմ, իսկ երկարությունը 1,9-ից մինչև 2,9 մետր, էգերի քաշը կազմում 36—90 կգ է, նրանց բարձրությունը 58—73 սմ, երկարությունը կազմում է 1,5—2,3 մետրի: Ընձառյուծները կարող են զարգացնել առավելագույնը մինչև 90 կմ/ժ արագություն: Հայաստանում զբոսնող կամ բնակվող արու ընձառյուծների քաշը լինում է 60—120 կգ, իսկ էգ առանձյակների քաշը իսկ 40—78 կգ հովազի բացարձակ քաշային տիրույթներում: |
|||
== Պահպանություն == |
== Պահպանություն == |
||
| Տող 46. | Տող 49. | ||
Բնակեցնում է Հարավարևմտյան և Հարավային Հայաստանը` «Խոսրովի անտառ» արգելոցի կենտրոնական և արևելյան հատվածներից մինչև հայ–իրանական սահմանը՝ Գեղամա, Զանգեզուրի, Վայոց ձորի, Բարգուշատի և Մեղրու լեռնաշղթաների սահմաններում։ |
Բնակեցնում է Հարավարևմտյան և Հարավային Հայաստանը` «Խոսրովի անտառ» արգելոցի կենտրոնական և արևելյան հատվածներից մինչև հայ–իրանական սահմանը՝ Գեղամա, Զանգեզուրի, Վայոց ձորի, Բարգուշատի և Մեղրու լեռնաշղթաների սահմաններում։ |
||
Հայաստանում պոպուլյացիայի առավելագույն |
Հայաստանում պոպուլյացիայի փոքրագույն թվաքանակը առնվազն 16–25 ընձառյուծը, միջին ստանդարտ թիվը ընձառյուծների 50–60 առանձյակ է, առավելագույն ամենամեծ թվաքանակը 80–90 առանձնյակ է, իսկ առանձին բացառիկ դեպքերում երբեմն հասնում անգամ մինչև 100 առանձնյակ, շատ հազվադեպ են լինում 121 առանձյակներ։ Ներկայիս դրությամբ կենդանատեսակի քանակը 46–57 առանձնյակ է: Ներկայիս տարածման տարածքը կազմում է 7500 կմ<sup>2</sup>։ Բնակեցման տարածքը կազմում է 2861 կմ<sup>2</sup>։ Այն ներառում է մշտական և ժամանակավոր բնակեցման տարածքները և միջանցքներ։ Մշտապես բնակվում է միայն «Խոսրովի անտառ» արգելոցում (207.9–208 կմ<sup>2</sup>) և գ. Նռնաձորից դեպի հյուսիս (297 կմ<sup>2</sup>) գտնվող տեղամասում գիշատիչը բնակվում է մշտապես։ Բայց հայաստանում բնակվող սև գույնի մելանիստիկ ընձառյուծների թիվը կազմում է 10-ից 21 առանձյակ չի գերազանցում 21-ը: |
||
== Բնակության պայմաններ == |
== Բնակության պայմաններ == |
||
Տարածված է լեռնատափաստաններում, չորային նոսրանտառներում, հարավային լանջերի լեռնային, ենթալպյան և ալպյան մարգագետիններում։ |
Տարածված է լեռնատափաստաններում և տափաստաններում, չորային կամ լեռնային նոսրանտառներում, անտառատափաստաններում, սաղարթախիտ անտառներում, որտեղ ամենաշատը ծառեր են: հարավային լանջերի լեռնային, ենթալպյան և ալպյան մարգագետիններում։ |
||
== Սննդառություն == |
== Սննդառություն == |
||
Որսում են [[վայրի խոզ]], [[այծյամ]], [[հնդկական մացառախոզ]], [[գորշ նապաստակ]]: |
Որսում են [[վայրի խոզ]], [[այծյամ]], [[հնդկական մացառախոզ]], [[գորշ նապաստակ]]: |
||
09:10, 18 Հունիսի 2020-ի տարբերակ
| Առաջավորասիական ընձառյուծ | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||||
| Panthera pardus ciscaucasica
(Satunin, 1914)
|
||||||||||||||||
| Հոմանիշներ | ||||||||||||||||
Panthera pardus saxicolor (Pocock, 1927), |
||||||||||||||||
| Հատուկ պահպանություն | ||||||||||||||||
| Տարածվածություն | ||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
|
|
Առաջավորասիական ընձառյուծ, հիմնականում ավելի շատ հայտնի է որպես Կովկասյան ընձառյուծ, հայտնի է նաև պարսկական ընձառյուծ անունով (լատին․՝ Panthera pardus ciscaucasica կամ Panthera pardus saxicolor կամ Panthera pardus transcaucasica)[1], Առաջավոր Ասիայում բնակվող ընձառյուծի ենթատեսակ։
Առաջավորասիական ընձառյուծի լատիներեն պաշտոնական գիտական անվանում Panthera Pardus Ciscaucasica, Նախկին ԽՍՀՄ տարածքում այն հաճախ անվանվում էր Panthera pardus tulliana կամ Panthera Pardus Ciscaucasica, իսկ Panthera pardus saxicolor տերմինը օգտագործում էին արևմտյան մասնագետները։
Արտաքին Պարամետրը և Նկարագիրը
Կովկասյան ընձառյուծը Հովազառյուծի ամենամեծ տեսակներից որև է մեկն է, իր մարմնի արտաքին պարամետրերով և ֆիզիկական յուրահատկությամբ մոտ Սիբիրյան և Բենգալյան և Ցելոյան Հովազառյուծներին: Հասուն արու ընձառյուծների քաշը կազմում է 50—130 կգ, առանձին դեպքերում յուրահատուկ հսկաներին քաշը հասնում երբեմն՝ անգամ մինչև 150 կգ, իսկ արուների բարձրությունը կազմում 68—88 սմ, իսկ երկարությունը 1,9-ից մինչև 2,9 մետր, էգերի քաշը կազմում 36—90 կգ է, նրանց բարձրությունը 58—73 սմ, երկարությունը կազմում է 1,5—2,3 մետրի: Ընձառյուծները կարող են զարգացնել առավելագույնը մինչև 90 կմ/ժ արագություն: Հայաստանում զբոսնող կամ բնակվող արու ընձառյուծների քաշը լինում է 60—120 կգ, իսկ էգ առանձյակների քաշը իսկ 40—78 կգ հովազի բացարձակ քաշային տիրույթներում:
Պահպանություն
Գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում: Գրանցված է նաև նախկին ԽՍՀՄ–ի Կարմիր գրքում: Ենթատեսակն ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում (ver. 3.1) «Endangered EN C2a(i)», իսկ տեսակը՝ «Near Threatened» կարգավիճակով։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես «Կրիտիկական վիճակում գտնվող»` CR C2a(i); D:
Պահպանվում է «Խոսրովի անտառ» և «Շիկահող» արգելոցներում, «Արևիկ» ազգային պարկում և «Զանգեզուր» արգելավայրում։ 2002 թվականից սկսած WWF հայաստանյան մասնաճյուղը աջակցում է ընձառյուծի պահպանության իրականացմանը և կատարում է տեսակի մոնիթորինգը արեալի սահմաններում։
Տարածվածություն
Տարածված է Հյուսիսային Կովկասում, Հարավային Կովկասում, Արևելյան Թուրքիայում, Հարավային Թուրքմենստանում, Իրանում, Աֆղանստանում։
Տարածվածությունը Հայաստանում
Բնակեցնում է Հարավարևմտյան և Հարավային Հայաստանը` «Խոսրովի անտառ» արգելոցի կենտրոնական և արևելյան հատվածներից մինչև հայ–իրանական սահմանը՝ Գեղամա, Զանգեզուրի, Վայոց ձորի, Բարգուշատի և Մեղրու լեռնաշղթաների սահմաններում։
Հայաստանում պոպուլյացիայի փոքրագույն թվաքանակը առնվազն 16–25 ընձառյուծը, միջին ստանդարտ թիվը ընձառյուծների 50–60 առանձյակ է, առավելագույն ամենամեծ թվաքանակը 80–90 առանձնյակ է, իսկ առանձին բացառիկ դեպքերում երբեմն հասնում անգամ մինչև 100 առանձնյակ, շատ հազվադեպ են լինում 121 առանձյակներ։ Ներկայիս դրությամբ կենդանատեսակի քանակը 46–57 առանձնյակ է: Ներկայիս տարածման տարածքը կազմում է 7500 կմ2։ Բնակեցման տարածքը կազմում է 2861 կմ2։ Այն ներառում է մշտական և ժամանակավոր բնակեցման տարածքները և միջանցքներ։ Մշտապես բնակվում է միայն «Խոսրովի անտառ» արգելոցում (207.9–208 կմ2) և գ. Նռնաձորից դեպի հյուսիս (297 կմ2) գտնվող տեղամասում գիշատիչը բնակվում է մշտապես։ Բայց հայաստանում բնակվող սև գույնի մելանիստիկ ընձառյուծների թիվը կազմում է 10-ից 21 առանձյակ չի գերազանցում 21-ը:
Բնակության պայմաններ
Տարածված է լեռնատափաստաններում և տափաստաններում, չորային կամ լեռնային նոսրանտառներում, անտառատափաստաններում, սաղարթախիտ անտառներում, որտեղ ամենաշատը ծառեր են: հարավային լանջերի լեռնային, ենթալպյան և ալպյան մարգագետիններում։
Սննդառություն
Որսում են վայրի խոզ, այծյամ, հնդկական մացառախոզ, գորշ նապաստակ: