«Աշխարհամաս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 27. Տող 27.
== Հին Աշխարհ և Նոր Աշխարհ ==
== Հին Աշխարհ և Նոր Աշխարհ ==


Աշխարհամասերի բաժանումը չպետք է շփոթել «Հին աշխարհ» և «Նոր աշխարհ» բաժանումների հետ, այսինքն, 1492 թվականից առաջ և դրանից հետո (բացի [[Австралия|Ավստրալիա]] և [[Антарктида|Անտարկըիդա]] եվրոպացիներին հայտնի մայրցամաքների իմացությամբ։ Հին աշխարհ «հնագույն մարդկանց» հայտնի աշխարհի բոլոր երեք մասերը՝ Եվրոպան, Ասիան և Աֆրիկան, իսկ Նոր աշխարհը սկսեց կոչվել հարավային անդրատլանտյան մայրցամաքը, որը հայտնաբերեցին է պորտուգալացիները 1500 և 1501-1502 թվականներին։
Деление на части света не следует смешивать с делением на «[[Старый Свет]]» и «[[Новый Свет]]», то есть с понятиями, обозначающими известные европейцам континенты до 1492 года и после (кроме [[Австралия|Австралии]] и [[Антарктида|Антарктиды]]). Старым Светом именовались все три «известных древним» части света — Европа, Азия и Африка, а Новым Светом стала называться часть южного заатлантического материка, открытая португальцами в 1500 и 1501—1502 годах. Считается, что этот термин был предложен [[Веспуччи, Америго|Америго Веспуччи]] в 1503 году<ref>{{БСЭ3|заглавие=Новый Свет (южн. часть заатлантич. материка) |том=18}}</ref>, однако такое мнение оспаривается. Ряд источников приписывает эту заслугу итало-испанскому историку {{нп5|д’Ангьера, Пьетро Мартире|Пьетро Мартире д’Ангьера|it|Pietro Martire d'Anghiera}}, который уже в письме о первом плавании [[Колумб, Христофор|Колумба]]<ref>См. ''O’Gorman, Edmundo «The Invention of America»'', 1961, стр. 84{{ref-en}}</ref>, датированном 1 ноября 1492 года, употребляет обозначение в латинской форме «{{lang-la2|novi orbis}}»<ref>См. ''de Madariaga, Salvador «Vida del muy magnífico señor Don Cristóbal Colón»'' (5-е изд.), Mexico: Editorial Hermes, 1952, на стр. 363: '''«„новый свет“, […] обозначение, которое Педро Мартир употребил первым»'''{{ref-es}}</ref>, затем год спустя в другом письме трансформирует его в «{{lang-la2|orbis novus}}»<ref>См. ''[[Зерубавель, Эвиатар|Zerubavel, Eviatar]] «Terra Cognita: The Mental Discovery of America»'', 2003, стр. 72 — где цитируется по ''Thachohn B. «Christopher Columbus»'', 1903, том 1, стр. 62{{ref-en}}</ref>, а в 1516 году публикует известный труд под заголовком, начинающимся с «{{lang-la2|De orbe novo…}}» («В Новом свете…»), описывая первый контакт европейцев с коренными обитателями открытых земель. В 1524 году этот же термин был использован [[Верраццано, Джованни да|Джованни да Верраццано]] — уже и для рассказа о плавании к побережью Северной Америки (современные США и Канада)<ref>См. [http://bc.barnard.columbia.edu/~lgordis/earlyAC/documents/verrazan.htm ''«The Written Record of the Voyage of 1524 of Giovanni da Verrazzano as recorded in a letter to Francis I, King of France, July 8th, 1524»''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060908085440/http://bc.barnard.columbia.edu/~lgordis/earlyAC/documents/verrazan.htm |date=2006-09-08 }}, адаптированный перевод Сюзанны Тарроу из Cellere Codex: ''Lawrence C. Wroth, ed., «The Voyages of Giovanni da Verrazzano, 1524—1528»'', Yale, 1970, стр. 133—143{{ref-en}}</ref>. В любом случае, вслед за первооткрытыми берегами наименование Новый Свет стали применять ко всему южному материку, а с 1541 года, вместе с названием «Америка», оно было распространено и на северный материк, обозначая четвёртую часть света после Европы, Азии и Африки.
Ենթադրվում է, որ տերմինը 1503 թվականին առաջարկել է [[Vespucci, Amerigo | Ամերիգո Վեսպուչի]]ին<ref>{{БСЭ3|заглавие=Новый Свет (южн. часть заатлантич. материка) |том=18}}</ref>, այնուամենայնիվ,այս կարծիքը վիճելի է:
Մի շարք աղբյուրների համաձայն այն վերագրում են իտալա-իսպանացի պատմաբան {{нп5|д’Ангьера, Пьетро Мартире|Պետրո Մարտիրե դը’Անգերա|it|Pietro Martire d'Anghiera}}ին, ում նամակում արդեն իսկ կա [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]<ref>См։ ''O’Gorman, Edmundo «The Invention of America»'', 1961, стр. 84{{ref-en}}</ref> առաջին ճանապարհորդության մասին, հասցեագրված 1492 թվականի նոյեմբերի 1-ին, օգտագործելով լատինական նշումը «{{lang-la2|novi orbis}}»<ref>См. ''de Madariaga, Salvador «Vida del muy magnífico señor Don Cristóbal Colón»'' (5-е изд.), Mexico: Editorial Hermes, 1952, на стр. 363: '''«„новый свет“, […] обозначение, которое Педро Мартир употребил первым»'''{{ref-es}}</ref>, ապա մեկ տարի անց մեկ այլ նամակով այն վերափոխվում է «{{lang-la2|orbis novus}}»<ref>См. ''[[Зерубавель, Эвиатар|Zerubavel, Eviatar]] «Terra Cognita: The Mental Discovery of America»'', 2003, стр. 72 — где цитируется по ''Thachohn B. «Christopher Columbus»'', 1903, том 1, стр. 62{{ref-en}}</ref>, և 1516 թվականին, նա հրատարակում է մի հայտնի ստեղծագործություն, որի վերնագիրը «{{lang-la2|De orbe novo…}}» («В Новом свете…») էր, նկարագրելով բնիկների հետ եվրոպացիների առաջին շփումը բաց տարածությունում: 1524 թվականինին նույն տերմինը գործածեց իտալացի ծովագնաց [[Verrazzano, Giovanni da | Ջովանի դե Վերացանո]]ը, արդեն Հյուսիսային Ամերիկայի ափեր նավարկության մասին պատմելու ժամանակ (ժամանակակից ԱՄՆ և Կանադա)<ref>См. [http://bc.barnard.columbia.edu/~lgordis/earlyAC/documents/verrazan.htm ''«The Written Record of the Voyage of 1524 of Giovanni da Verrazzano as recorded in a letter to Francis I, King of France, July 8th, 1524»''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060908085440/http://bc.barnard.columbia.edu/~lgordis/earlyAC/documents/verrazan.htm |date=2006-09-08 }}, адаптированный перевод Сюзанны Тарроу из Cellere Codex: ''Lawrence C. Wroth, ed., «The Voyages of Giovanni da Verrazzano, 1524—1528»'', Yale, 1970, стр. 133—143{{ref-en}}</ref>։ Ամեն դեպքում, Նոր Աշխարհ անվանումը սկսեց կիրառվել նաև ամբողջ հարավային մայրցամաքում, և 1541 թվականից ի վեր «Ամերիկա» անվան հետ միասին այն տարածվեց հյուսիսային մայրցամաքում ՝ նշանակելով աշխարհի չորրորդ աշխարհամասը Եվրոպայից, Ասիայից և Աֆրիկայից հետո:

05:50, 5 Մայիսի 2020-ի տարբերակ

 Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։
Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։
Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։

Աշխարհամաս, ցամաքի տարածքներ, որոնք ընդգրկում են մայցամաքներն իրենց շրջապատող կղզիների հետ միասին[1][2][3][4][5][6][7]։

Աշխարհամասերը. Ավստրալիա և Օվկիանիա - մանուշակագույն;
Ասիա - նարնջագույն;
Ամերիկա - կանաչ;
Անտարկտիդա - երկնագույն;
Աֆրիկա - դեղին;
Եվրոպա - կարմիր

Սովորաբար առանձնացվում են վեց աշխարհամասեր՝

Երբեմն առանձնահատուկ մաս առանձնացվում Օվկիանիան[1][2][4][7]։ Ավելի հազվադեպ, Ավստրալիա և Օվկիանիան Ավստրալիա մայրցամաքի հետ միասին դիտվում է որպես աշխարհի կրկնակիացած մաս[1] (Օվկիանիա[6])։

Չպետք է շփոթել մայրցամաքների բաժանումը աշխարհամասերի բաժանման հետ, ինչպես նաև Հին աշխարհը ([[[Եվրասիա]]ն և Աֆրիկան), որը հայտնի էր մինչև Ամերիկայի բացահայտումը, և Նոր աշխարհը (Հյուսիսայի Ամերիկա և Հարավային Ամերիկա)[1][2][3][4][7]։ Ցամաքների բաժանումը աշխարհամասերի զարգացել է պատմականորեն։[2][3][4][7]։

Գոյություն ունի տարբերություն «մայրցամաք» և «աշխարհամաս» եզրույթների միջև։ Մայրցամաքների առանձնացումը կատարվում է այլ մայրցամաքներից ջրային տարածությունների անջատումով, իսկ աշխարհամասն ավելի պատմամշակութային հասկացություն է։ Աշխարհամասերը մայրցամաքներից բացի ընդգրկում են նաև իրենց շրջապատող կղզիները։ Աշխարհամասերի բաժանումը է պայմանական է։ Օրինակ՝ Եվրասիա մայրցամաքը բաժանվում է Ասիա և Եվրոպա աշխարհամասերի։ Ամերիկա աշխարհամասը ընդգրկում է երկու մարյցամաքներ՝ Հյուսիսային Ամերիկան և Հարավային Ամերիկան, իրենց հարակից կղզիների հետ միասին։ Ավստրալիա մայրցամաքի ափերը ողողող Խաղաղ օվկիանոսի կղզիների հետ միասին կոչվում է Ավստրալիա և Օվկիանիա աշխարհամաս։ Անդտարկտիդա մայրցամաքը հարակից կղզիների հետ միասին կազմում է Անտարկտիկա աշխարհամասը։

Վիիքպահեստ
Աֆրիկայի դիրքը Աֆրիկա

Հյուսիսային (Մաղրիբ) · Ենթասահարա (Կենտրոնական ·
Հարավային · Արևմտյան · Արևելյան (Եղջյուր))

Օվկիանիայի դիրքը Օվկիանիա

Ավստրալիա · Մելանեզիա · Միկրոնեզիա · Պոլինեզիա

Ամերիկաների դիրքը Ամերիկա

Հյուսիսային (Հյուսիսային · Միջին · Կենտրոնական · Կարիբյան երկրամաս) · Հարավային (Հարավային կոն) · Անգլոամերիկա · Լատինական

Բևեռների դիրքը Բևեռներ Արկտիկա · Անտարկտիկա
Ասիայի դիրքը Ասիա

Կենտրոնական · Արևելյան · Հյուսիսային · Հարավարևելյան · Հարավային · Հարավարևմտյան

Աշխարհի օվկիանոսներ Օվկիանոսներ

Համաշխարհային · Հյուսիսային սառուցյալ · Ատլանտյան · Հնդկական · Խաղաղ · Հարավային

Եվրոպայի դիրքը Եվրոպա

Կենտրոնական · Արևելյան · Հյուսիսային · Հարավարևելյան · Հարավային · Արևմտյան

Այցելեք նաև Մայրցամաքներ
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աշխարհամաս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ


Հին Աշխարհ և Նոր Աշխարհ

Աշխարհամասերի բաժանումը չպետք է շփոթել «Հին աշխարհ» և «Նոր աշխարհ» բաժանումների հետ, այսինքն, 1492 թվականից առաջ և դրանից հետո (բացի Ավստրալիա և Անտարկըիդա եվրոպացիներին հայտնի մայրցամաքների իմացությամբ։ Հին աշխարհ «հնագույն մարդկանց» հայտնի աշխարհի բոլոր երեք մասերը՝ Եվրոպան, Ասիան և Աֆրիկան, իսկ Նոր աշխարհը սկսեց կոչվել հարավային անդրատլանտյան մայրցամաքը, որը հայտնաբերեցին է պորտուգալացիները 1500 և 1501-1502 թվականներին։ Ենթադրվում է, որ տերմինը 1503 թվականին առաջարկել է Ամերիգո Վեսպուչիին[8], այնուամենայնիվ,այս կարծիքը վիճելի է: Մի շարք աղբյուրների համաձայն այն վերագրում են իտալա-իսպանացի պատմաբան Պետրո Մարտիրե դը’Անգերա[it]ին, ում նամակում արդեն իսկ կա Քրիստափոր Կոլումբոս[9] առաջին ճանապարհորդության մասին, հասցեագրված 1492 թվականի նոյեմբերի 1-ին, օգտագործելով լատինական նշումը «novi orbis»[10], ապա մեկ տարի անց մեկ այլ նամակով այն վերափոխվում է «orbis novus»[11], և 1516 թվականին, նա հրատարակում է մի հայտնի ստեղծագործություն, որի վերնագիրը «De orbe novo…» («В Новом свете…») էր, նկարագրելով բնիկների հետ եվրոպացիների առաջին շփումը բաց տարածությունում: 1524 թվականինին նույն տերմինը գործածեց իտալացի ծովագնաց Ջովանի դե Վերացանոը, արդեն Հյուսիսային Ամերիկայի ափեր նավարկության մասին պատմելու ժամանակ (ժամանակակից ԱՄՆ և Կանադա)[12]։ Ամեն դեպքում, Նոր Աշխարհ անվանումը սկսեց կիրառվել նաև ամբողջ հարավային մայրցամաքում, և 1541 թվականից ի վեր «Ամերիկա» անվան հետ միասին այն տարածվեց հյուսիսային մայրցամաքում ՝ նշանակելով աշխարհի չորրորդ աշխարհամասը Եվրոպայից, Ասիայից և Աֆրիկայից հետո:

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Части света // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Толковый военно-морской словарь. — 2010.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Энциклопедический словарь. — 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Энциклопедический словарь «Естествознание».
  5. ↑ Словарь многих выражений. — 2014.
  6. ↑ 6,0 6,1 Словарь по географии. — 2015.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Կաղապար:Из
  8. ↑ Новый Свет (южн. часть заатлантич. материка) // Никко — Отолиты. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 18).
  9. ↑ См։ O’Gorman, Edmundo «The Invention of America», 1961, стр. 84(անգլ.)
  10. ↑ См. de Madariaga, Salvador «Vida del muy magnífico señor Don Cristóbal Colón» (5-е изд.), Mexico: Editorial Hermes, 1952, на стр. 363: «„новый свет“, […] обозначение, которое Педро Мартир употребил первым»(իսպ.)
  11. ↑ См. Zerubavel, Eviatar «Terra Cognita: The Mental Discovery of America», 2003, стр. 72 — где цитируется по Thachohn B. «Christopher Columbus», 1903, том 1, стр. 62(անգլ.)
  12. ↑ См. «The Written Record of the Voyage of 1524 of Giovanni da Verrazzano as recorded in a letter to Francis I, King of France, July 8th, 1524» Արխիվացված 2006-09-08 Wayback Machine, адаптированный перевод Сюзанны Тарроу из Cellere Codex: Lawrence C. Wroth, ed., «The Voyages of Giovanni da Verrazzano, 1524—1528», Yale, 1970, стр. 133—143(անգլ.)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աշխարհամաս&oldid=6909147» էջից