«Ազատ քաղաք Դանցիգ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
չ մեծամասամբ —>մեծ մասամբ, փոխարինվեց: մեծամասամբ → մեծ մասամբ oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 54. | Տող 54. | ||
'''Ազատ քաղաք Դանցիգ''' ({{lang-de|Freie Stadt Danzig}}; {{lang-pl|Wolne Miasto Gdańsk}}) եղել է կիսանկախ [[քաղաք-պետություն]] 1920-1939 թվականներին, որը [[Բալթիկ ծով]]ի նավահանգիստ Դանցիգ քաղաքը (ներկայումս [[Գդանսկ]], [[Լեհաստան]]) և մոտ 200 քաղաքատիպ ավան շրջակա տարածքում: Այն հիմնադրվել է 1920 թվականի նոյեմբերի 15-ին<ref>{{cite book| title = Danzig – Biographie einer Stadt| url = https://books.google.am/?id=9ifeo6zdSMcC| date = February 2011| publisher = C.H. Beck| language = German| isbn = 978-3-406-60587-1| page = 189| last1 = Loew| first1 = Peter Oliver| authorlink1 = Peter Oliver Loew }}</ref><ref>{{cite book| title = Das Bistum Danzig in Lebensbildern| url = https://books.google.am/?id=VMvgZQrdkxcC| year = 2003| publisher = LIT Verlag| language = German| isbn = 3-8258-6284-4| page = 8| last1 = Samerski| first1 = Stefan }}</ref> համաձայն [[Վերսալի պայմանագիր|Վերսալի պայմանագրի]] 100-րդ հոդվածի (Գլուխ XI մաս III), որը կնքվել է [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո: |
'''Ազատ քաղաք Դանցիգ''' ({{lang-de|Freie Stadt Danzig}}; {{lang-pl|Wolne Miasto Gdańsk}}) եղել է կիսանկախ [[քաղաք-պետություն]] 1920-1939 թվականներին, որը [[Բալթիկ ծով]]ի նավահանգիստ Դանցիգ քաղաքը (ներկայումս [[Գդանսկ]], [[Լեհաստան]]) և մոտ 200 քաղաքատիպ ավան շրջակա տարածքում: Այն հիմնադրվել է 1920 թվականի նոյեմբերի 15-ին<ref>{{cite book| title = Danzig – Biographie einer Stadt| url = https://books.google.am/?id=9ifeo6zdSMcC| date = February 2011| publisher = C.H. Beck| language = German| isbn = 978-3-406-60587-1| page = 189| last1 = Loew| first1 = Peter Oliver| authorlink1 = Peter Oliver Loew }}</ref><ref>{{cite book| title = Das Bistum Danzig in Lebensbildern| url = https://books.google.am/?id=VMvgZQrdkxcC| year = 2003| publisher = LIT Verlag| language = German| isbn = 3-8258-6284-4| page = 8| last1 = Samerski| first1 = Stefan }}</ref> համաձայն [[Վերսալի պայմանագիր|Վերսալի պայմանագրի]] 100-րդ հոդվածի (Գլուխ XI մաս III), որը կնքվել է [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո: |
||
Դանցիգ ազատ քաղաքը ներառում էր Դանցիգ քաղաքը և մետակա գյուղերը և ավանները, որոնք |
Դանցիգ ազատ քաղաքը ներառում էր Դանցիգ քաղաքը և մետակա գյուղերը և ավանները, որոնք մեծ մասամբ բնակեցված էին էթնիկ գերմանացիներով: Համաձայն պայմանագրի տարածքը մնում էր անջատված Գերմանիայից և նորանկախ [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն]]ից, սակայն անկախ պետություն չէր<ref>{{cite book| title = Public International Law| url = https://books.google.am/?id=zd5nwF7o3_8C| date = 2010-07-21| publisher = Routledge| isbn = 0-203-84847-0| page = 199| last1 = Kaczorowska| first1 = Alina }}</ref>: Ազատ քաղաքը մնում էր [[Ազգերի լիգա]]յի հսկողության ներքո` ադմինիստրատիվ կապեր ունենալով Լեհաստանի հետ: |
||
Լեհաստանին լիովին իրավունք էր տրված օգտագործել երկրի ճանապարհները և նավահանգիստները սեփական շահերի համար<ref name="Versailles">{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/imt/partiii.htm |title=The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III |accessdate=May 3, 2007 |author=[[Եյլի իրավունքի դպրոց]] |work=[[The Avalon Project]]}}</ref>: Ազատ քաղաքի հիմնադրման նպատակն էր ծովային ելք տրամադրել Լեհաստանին: Չնայած քաղաքի բնակչության մեծամասնությունը գերմանացիներ էին, սակայն այն ուներ նշանակալի լեհական փոքրամասնություն<ref>{{cite book| last = Chestermann| first = Simon| title = You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building| url = https://books.google.am/?id=DatHSnAojnYC| accessdate = 2011-04-26| year = 2004| publisher = Oxford University Press| isbn = 978-0-19-926348-6| page = 20 }}</ref><ref name="ReferenceA">Zapiski historyczne: Volume 60, page 256, ''Towarzystwo Naukowe w Toruniu.'' Wydział Nauk Historycznych – 1995</ref><ref>he Danzig Dilemma; a Study in Peacemaking by Compromise John Brown Mason page 4-5</ref> |
Լեհաստանին լիովին իրավունք էր տրված օգտագործել երկրի ճանապարհները և նավահանգիստները սեփական շահերի համար<ref name="Versailles">{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/imt/partiii.htm |title=The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III |accessdate=May 3, 2007 |author=[[Եյլի իրավունքի դպրոց]] |work=[[The Avalon Project]]}}</ref>: Ազատ քաղաքի հիմնադրման նպատակն էր ծովային ելք տրամադրել Լեհաստանին: Չնայած քաղաքի բնակչության մեծամասնությունը գերմանացիներ էին, սակայն այն ուներ նշանակալի լեհական փոքրամասնություն<ref>{{cite book| last = Chestermann| first = Simon| title = You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building| url = https://books.google.am/?id=DatHSnAojnYC| accessdate = 2011-04-26| year = 2004| publisher = Oxford University Press| isbn = 978-0-19-926348-6| page = 20 }}</ref><ref name="ReferenceA">Zapiski historyczne: Volume 60, page 256, ''Towarzystwo Naukowe w Toruniu.'' Wydział Nauk Historycznych – 1995</ref><ref>he Danzig Dilemma; a Study in Peacemaking by Compromise John Brown Mason page 4-5</ref> |
||
Տող 73. | Տող 73. | ||
Չնայած Դանցիգը դարձավ [[Պրուսիայի թագավորություն|Պրուսիայի թագավորության]] մաս [[Լեհաստանի երկրորդ բաժանում]]ից հետո 1793 թվականին, Պրուսիան նվաճվեց [[Նապոելոն Բոնապարտ]]ի կողմից 1806 թվականին և 1807 թվականին Նապոլեոնը հռչակեց Դանցիգը կիսանկախ խամաճիկ պետություն [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիական կայսրության]] կազմում, հայտնի որպես [[Ազատ քաղաք Դանցիգ (Նապոլեոնական)|Ազատ քաղաք Դանցիգ]]: Այն տևեց տասը տարի, մինչև այն վերանվաճվեց Պրուսիայի թագավորության կողմից 1814 թվականին [[Լայպցիգի ճակատամարտ]]ում Նապոլեոնի կրած պարտությունից հետո: Քաղաքը մնաց Պրուսիայի կազմում մինչև 1920 թվականը` դառնալով Գերմանական կայսրության մաս 1871 թվականին: |
Չնայած Դանցիգը դարձավ [[Պրուսիայի թագավորություն|Պրուսիայի թագավորության]] մաս [[Լեհաստանի երկրորդ բաժանում]]ից հետո 1793 թվականին, Պրուսիան նվաճվեց [[Նապոելոն Բոնապարտ]]ի կողմից 1806 թվականին և 1807 թվականին Նապոլեոնը հռչակեց Դանցիգը կիսանկախ խամաճիկ պետություն [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիական կայսրության]] կազմում, հայտնի որպես [[Ազատ քաղաք Դանցիգ (Նապոլեոնական)|Ազատ քաղաք Դանցիգ]]: Այն տևեց տասը տարի, մինչև այն վերանվաճվեց Պրուսիայի թագավորության կողմից 1814 թվականին [[Լայպցիգի ճակատամարտ]]ում Նապոլեոնի կրած պարտությունից հետո: Քաղաքը մնաց Պրուսիայի կազմում մինչև 1920 թվականը` դառնալով Գերմանական կայսրության մաս 1871 թվականին: |
||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
18:32, 25 փետրվարի 2020-ի տարբերակ
| ||||
| ||||
Քարտեզ | ||||
Ընդհանուր տեղեկանք | ||||
Մայրաքաղաք | Դանցիգ | |||
Լեզու | Գերմաներեն Լեհերեն | |||
Կրոն | 64.6% Լյութերեն 32.2% Կաթոլիկ (1938) | |||
Իշխանություն | ||||
Պետական կարգ | Հանրապետություն | |||
Պետության գլուխ | Բարձր կոմիսիոներ | |||
Պատմություն | ||||
- Ներխուժում Լեհաստան | 1939 սեպտեմբերի 1 | |||
- Անեքսավորում Գերմանիայի կողմից | 1939 սեպտեմբերի 2 |
Ազատ քաղաք Դանցիգ (գերմ.՝ Freie Stadt Danzig; լեհ.՝ Wolne Miasto Gdańsk) եղել է կիսանկախ քաղաք-պետություն 1920-1939 թվականներին, որը Բալթիկ ծովի նավահանգիստ Դանցիգ քաղաքը (ներկայումս Գդանսկ, Լեհաստան) և մոտ 200 քաղաքատիպ ավան շրջակա տարածքում: Այն հիմնադրվել է 1920 թվականի նոյեմբերի 15-ին[1][2] համաձայն Վերսալի պայմանագրի 100-րդ հոդվածի (Գլուխ XI մաս III), որը կնքվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո:
Դանցիգ ազատ քաղաքը ներառում էր Դանցիգ քաղաքը և մետակա գյուղերը և ավանները, որոնք մեծ մասամբ բնակեցված էին էթնիկ գերմանացիներով: Համաձայն պայմանագրի տարածքը մնում էր անջատված Գերմանիայից և նորանկախ Լեհաստանի երկրորդ հանրապետությունից, սակայն անկախ պետություն չէր[3]: Ազատ քաղաքը մնում էր Ազգերի լիգայի հսկողության ներքո` ադմինիստրատիվ կապեր ունենալով Լեհաստանի հետ:
Լեհաստանին լիովին իրավունք էր տրված օգտագործել երկրի ճանապարհները և նավահանգիստները սեփական շահերի համար[4]: Ազատ քաղաքի հիմնադրման նպատակն էր ծովային ելք տրամադրել Լեհաստանին: Չնայած քաղաքի բնակչության մեծամասնությունը գերմանացիներ էին, սակայն այն ուներ նշանակալի լեհական փոքրամասնություն[5][6][7]
Քանի որ Լեհաստանը չուներ նավահանգիստ, հատկապես ռազմական կարիքների համար, նոր նավահանգիստը կառուցվեց Գդինիայի մոտ 1921 թվականի սկզբին:
1933 թվականին քաղաքում իշանության եկան տեղի նացիստները: Հակասեմականության ճնշման ներքո շատ հրեաներ լքեցին քաղաքը: Երբ 1939 թվականին Գերմանիան ներխուժեց Լեհաստան, նացիստները ազատ քաղաքը վերածեցին Արևմտտյան Պրուսիայի Ռայխսգաուի: Քաղաքում ապրող լեհերին և հրեաներին նացիստները համարեցին կիսամարդ և նրանց դարձրեցին խտրականության առարկա: Նրանցից շատերին ուղարկեցին մահվան Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներ:
Երբ Կարմիր բանակը մտավ քաղաք 1945 թվականի սկզբին, քաղաքի բնակչության մեծ մասը հիվանդ էր կամ սպանված: Պատերազմից հետո տեղի էթնիկ գերմանացի բնակչության մեծ մասը աքսորվեց կամ տեղահանվեց դեպի արևմուտք, լեհական փոքրամասնությունը վերադարձավ և բնակեցվեց գերմանացիների բնակարաններում:
Հիմնադրում
Անկախության և ինքնավարության ժամանակաշրջան
Դանցիգը ունի անկախության վաղ պատմություն: Այն առաջատար դիրք ուներ Պրուսական միության կազմում ընդդեմ Պրուսիայի Տևտոնական միաբանության պատության: Միությունը պայմանավորվել էր Լեհաստանի թագավոր Կազիմիր IV-ի հետ, որ Լեհաստանի թագը պետք է ներդրում ունենա Պրուսիայի արևմտյան հատվածներու: Այսպիսով Պրուսիայի իշխանությունը մնաց լեհական ազդեցության տակ: Դանցիգը և այլ քաղաքներ ֆինանսավորում էին Լեհաստանի զինված ուժերին և ձեռք էին բերել բարձր մակարդակի ինքնավարություն: Դանցիգը օգտագործում էր Լեհական թագավորական քաղաք Դանցիգ տիտղոսը:
1569 թվականին երբ Պրուսայի իշխանությունները համաձայնեցին մտնել Ռեչ Պոսպոլիտայի կազմի մեջ, քաղաքը պահպանեց իր կարգավիճակը: Դանցիգը որպես խորը ջրային նավահանգիստ Վիստուլա գետի և Բալթիկ ծովի խառնարանում դարձավ Եվրոպայի ամենահարուստ քաղաքներից մեկը 16-րդ և 17-րդ դարերում, քանի որ հացահատիկը Լեհաստանից և Ուկրաինայից Վիստուլայով տեղափոխվում էր Դանցիգ, որտեղից` Արևմտյան Եվրոպա[8]: Քանի որ հացահատիկի հիմնական սպառողը Հոլանդիան էր, որոնք քաղաքում կառուցում էին հոլանդական տիպի տներ, այն ստացավ հոլանդական ոճ[8]: Դանցիգը սկսեց հայտնի դառնալ որպես «Արևելքի Ամստերդամ»[8]:
Չնայած Դանցիգը դարձավ Պրուսիայի թագավորության մաս Լեհաստանի երկրորդ բաժանումից հետո 1793 թվականին, Պրուսիան նվաճվեց Նապոելոն Բոնապարտի կողմից 1806 թվականին և 1807 թվականին Նապոլեոնը հռչակեց Դանցիգը կիսանկախ խամաճիկ պետություն Ֆրանսիական կայսրության կազմում, հայտնի որպես Ազատ քաղաք Դանցիգ: Այն տևեց տասը տարի, մինչև այն վերանվաճվեց Պրուսիայի թագավորության կողմից 1814 թվականին Լայպցիգի ճակատամարտում Նապոլեոնի կրած պարտությունից հետո: Քաղաքը մնաց Պրուսիայի կազմում մինչև 1920 թվականը` դառնալով Գերմանական կայսրության մաս 1871 թվականին:
Ծանոթագրություններ
- ↑ Loew, Peter Oliver (February 2011). Danzig – Biographie einer Stadt (German). C.H. Beck. էջ 189. ISBN 978-3-406-60587-1.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Samerski, Stefan (2003). Das Bistum Danzig in Lebensbildern (German). LIT Verlag. էջ 8. ISBN 3-8258-6284-4.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Kaczorowska, Alina (2010-07-21). Public International Law. Routledge. էջ 199. ISBN 0-203-84847-0.
- ↑ Եյլի իրավունքի դպրոց. «The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III». The Avalon Project. Վերցված է May 3, 2007-ին.
- ↑ Chestermann, Simon (2004). You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building. Oxford University Press. էջ 20. ISBN 978-0-19-926348-6. Վերցված է 2011-04-26-ին.
- ↑ Zapiski historyczne: Volume 60, page 256, Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Wydział Nauk Historycznych – 1995
- ↑ he Danzig Dilemma; a Study in Peacemaking by Compromise John Brown Mason page 4-5
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Macmillan, Margaret Paris 1919, New York: Random House page 211