«Վելիչկայի աղի հանք»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Տող 47. | Տող 47. | ||
|- |
|- |
||
|[[File:Wieliczka szyb.jpg|border|125px|Հանքի մուտքը(Nadszybie Daniłowicza)]]<br><center><small>Հանքի մուտքը<br></small></center> |
|[[File:Wieliczka szyb.jpg|border|125px|Հանքի մուտքը(Nadszybie Daniłowicza)]]<br><center><small>Հանքի մուտքը<br></small></center> |
||
|[[File:Saint Barbara's statue in salt mines.jpg|border|110px|Սուրբ Բարբարայի դիմաքանդակը]]<br><center><small>[[Սուրբ Բարբարա]]-ի, դիմապատկերը փորագրված<br>աղի հանքի մեջ |
|[[File:Saint Barbara's statue in salt mines.jpg|border|110px|Սուրբ Բարբարայի դիմաքանդակը]]<br><center><small>[[Սուրբ Բարբարա]]-ի, դիմապատկերը փորագրված<br>աղի հանքի մեջ<ref name="kr.edu.pl" /></small></center> |
||
|[[File:Wieliczka-daVinci.jpg|border|254px|Leonardo's "The Last Supper", carved in salt]]<br><center><small>[[Լեոնարդո Դա Վինչի]]-ի ''[[Խորհրդավոր ընթրիք (Լեոնարդո դա Վինչի)|Խորհրդավոր ընթրիք]]-ը '',<br>քանդակված աղե ժայռի մեջ</small></center> |
|[[File:Wieliczka-daVinci.jpg|border|254px|Leonardo's "The Last Supper", carved in salt]]<br><center><small>[[Լեոնարդո Դա Վինչի]]-ի ''[[Խորհրդավոր ընթրիք (Լեոնարդո դա Վինչի)|Խորհրդավոր ընթրիք]]-ը '',<br>քանդակված աղե ժայռի մեջ</small></center> |
||
|[[File:Wieliczka salt mine old corridor.jpg|border|194px|Հին միջանցք]]<br><center><small> <br>Հին միջանցք<br> </small></center> |
|[[File:Wieliczka salt mine old corridor.jpg|border|194px|Հին միջանցք]]<br><center><small> <br>Հին միջանցք<br> </small></center> |
||
|- |
|- |
||
|[[File:Poland-01618 - Saint John Paul II (31547503070) (2).jpg|border|122px| |
|[[File:Poland-01618 - Saint John Paul II (31547503070) (2).jpg|border|122px| |
||
[[Հովհաննես Պողոս II]]-ի աղե քանդակը |
[[Հովհաննես Պողոս II]]-ի աղե քանդակը]]<br><center><small>[[Հովհաննես Պողոս II]]-ի աղե քանդակը</small></center> |
||
|[[File:Wieliczka-Winch.jpg|border|111px|Old winch in the museum]]<br><center><small>Թանգարանում գտնվող<br>հին ծխնելույզ</small></center> |
|[[File:Wieliczka-Winch.jpg|border|111px|Old winch in the museum]]<br><center><small>Թանգարանում գտնվող<br>հին ծխնելույզ</small></center> |
||
|[[File:Wieliczka-color.jpg|border|250px|Սուրբ Քինգաի նիզակի ստորին մասը]]<br><center><small><br>Սուրբ |
|[[File:Wieliczka-color.jpg|border|250px|Սուրբ Քինգաի նիզակի ստորին մասը]]<br><center><small><br>Սուրբ Քինգայի նիզակի ստորին մասը</small></center> |
||
|[[File:Wieliczka salt mine chandelier.jpg|border|194px|Բյուրեղյա ջահ, |
|[[File:Wieliczka salt mine chandelier.jpg|border|194px|Բյուրեղյա ջահ, |
||
Սուրբ Քինգա մատուռ]]<br><center><small><br>Բյուրեղյա ջահ, |
Սուրբ Քինգա մատուռ]]<br><center><small><br>Բյուրեղյա ջահ, |
||
07:56, 18 փետրվարի 2020-ի տարբերակ
| Վելիչկայի աղի հանք | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | աղի հանք |
| Երկիր |  Լեհաստան |
| Վարչատարածք | Վելիչկա |
| Մասն է | Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines? |
| Մակերես | 969 հեկտար[1] և 244 հեկտար[1] |
| Ձևավորում | 13-րդ դար |
 | |
 | |
Վելիչկայի աղի հանքավայր (լեհ.՝ Kopalnia soli Wieliczka), Լեհաստանի հարավային Վելիչկա քաղաքում՝ Կրակով քաղաքի մետրոպոլիտենի տարածքում:
Նեոլիթյան ժամանակներից նատրիումի քլորիդը (սեղանի աղ) այնտեղ արտադրվում էր վերգետնյա ավազանից: Վելիչկայի աղի հանքավայրը, որը պեղվել է 13-րդ դարից, անընդհատ սեղանի աղ է արտադրել մինչև 2007 թվականը, հանդիսանալով աշխարհի հնագույն գործող աղի հանքերից մեկը: Իր պատմության ընթացքում թագավորական աղի հանքավայրը շահագործվում էր Żupy krakowskie (Կրակովի աղի հանքեր) ընկերության կողմից:[2][3]
Աղի գների անկման և հանքերի ջրհեղեղի պատճառով առևտրային աղի արդյունահանումը դադարեցվեց 1996 թվականին:[2][3]
Վելիչկայի աղի հանքավայրը այժմ պաշտոնական Լեհաստանի պատմական հուշարձան է (Pomnik Historii):Տեսարժան վայրերը ներառում են՝ հանքահորեր և լաբիրինթոս անցումներ, պատմական աղի հանքարդյունաբերության տեխնոլոգիական ցուցադրություն, ստորգետնյա լիճ, չորս մատուռներ և արի աղից դուրս փորագրված հանքափորներ, ինչպես նաև ժամանակակից նկարիչների վերջին քանդակները:
Պատմություն
Վելիչկայի աղի հանքը հասնում է 327 մ խորության, իսկ հորիզոնական անցումներով և խոռոչներով տարածվում է ավելի քան 287 կմ (178 մղոն): Ժայռի աղը, բնականաբար, մոխրագույնի տարբեր երանգներ ունի, որոնք նման են չմշակված գրանիտին, քան սպիտակ բյուրեղային նյութը, որը հոսում է:
13-րդ դարից ի վեր, աղի հորատանցքը մինչև մակերեսը հավաքվել և վերամշակվել է նատրիումի քլորիդի (սեղան-աղ) պարունակության համար: Այս շրջանում ջրհորները սկսեցին ընկղմվել, և ժայռի աղը հանելու համար փորել առաջին լիսեռները:[4] 13-րդ դարի վերջից մինչև 14-րդ դարասկզբը կառուցվեց Saltworks Castle-ը:Վելչիկան այժմ գտնվում է Կրակովի աղի թանգարանների տունն է համարվում:[5]
Կազիմիր III Մեծ թագավորը (թագադրված 1333–1370 թթ․) մեծ ներդրում ունեցավ Վելիչկայի աղի հանքավայրի մշակման գործում ՝ դրանով շատ արտոնություններ տալով և հանքափորներին վերցնելով իր խնամքի տակ: 1363 թ-ին նա հիվանդանոց է հիմնել աղի հանքավայրի մոտակայքում:[6]
Հանքի շահագործման ժամանակահատվածում փորվել են բազմաթիվ պալատներ [5] և ավելացվել են տարբեր տեխնոլոգիաներ, ինչպիսիք են հունգարական ձիադաշտը և Սաքսոնյան քայլարշավը ՝ մակերեսային աղ ստանալու համար : Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ականը օկուպացված գերմանացիների կողմից օգտագործվում էր որպես պատերազմի հետ կապված արտադրության ստորգետնյա հաստատություն: Հանքավայրում ներկայացված են ստորգետնյա լճեր, 3,5 կիլոմետրանոց (2.2 մղոն) այցելուի երթուղու վրաաղի արդյունահանման պատմության ցուցանմուշներ և(հանքի անցումների ընդհանուր երկարության 2 տոկոսից պակաս), ներառյալ քարե աղից փորագրված արձաններ։
1978-ին Վելիչկան տեղադրվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության վայրերի բնօրինակ ցուցակում:[7]
Արքայադուստր Քինգայի մասին լեգենդը, որը կապված է Վելիչկայի հանքավայրի հետ, պատմում է հունգար արքայադուստեր մասին, ով ամուսնանալու պետք է ամուսնանար Կրոլովի արքայազն Bolesław V the Chaste-ի հետ: Որպես իր օժանդակ մաս, նա խնդրեց իր հորը, Հունգարիայի Béla IV- ին, մի բաժակ աղ տալ, քանի որ Լեհաստանում աղը արժեքավոր էր: Հայրը ՝ Բելա թագավորը, տարավ աղջկան Մարիամարոսի աղի հանքավայր: Լեհաստան մեկնելուց առաջ նա Բոլոսլավի կողմից ստացած նշանադրության մատանին կորցրեց լիսեռներից մեկում:Կրակով ժամանելուն պես նա հանքափորներին խնդրեց խորը փորել, մինչև որ հասնեն ժայռի վերջը:: Մարդիկ այնտեղ գտան մի կտոր աղ և երբ բաժանեցին երկու մասի, հայտնաբերեցին արքայադստեր մատանին: Քինգան այդպիսով դարձավ Լեհաստանի մայրաքաղաքում և նրա շրջակայքում գտնվող աղի հանքագործների հովանավոր սուրբը: [8]
Նացիստական օկուպացիայի ընթացքում մի քանի հազար հրեաներ Պլասցովի և Միելեկի հարկադիր աշխատանքային ճամբարներից տեղափոխվեցին դեպի Վելիչկա հանքավայր `աշխատելու գերմանացիների կողմից ստեղծված ստորգետնյա սպառազինության գործարանում: Այնուամենայնիվ, արտադրությունը երբեք չսկսվեց, քանի որ մոտենում էր խորհրդային հարձակումը: Մեքենաների և սարքավորումների որոշ մասեր ապամոնտաժվել էին, այդ թվում ՝ Ռեգիսի լիսեռից էլեկտրական վերամբարձ մեքենա և տեղափոխվել Լյուբենաու ՝ Սուդեթի լեռներում: Սարքավորումների մի մասը վերադարձվեց պատերազմից հետո ՝ 1945-ի աշնանը: Հրեաները տեղափոխվեցին Չեխիայի և Ավստրիայի գործարաններ:[9]
Հանքը հանդիսանում է Լեհաստանի պաշտոնական ազգային պատմական հուշարձաններից մեկը (Pomniki historii), որը նշանակված էր առաջին փուլում, 1994 թ. Սեպտեմբերի 16-ին: Նրա ցուցակը պահպանվում է Լեհաստանի ազգային ժառանգության խորհրդի կողմից: 2010 թվականին հաջողությամբ առաջարկվեց, որ մոտակա պատմական Բոչնյա աղի հանքավայրը (Լեհաստանի ամենահին աղի հանքավայրը) ավելացվի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության վայրերի ցանկում: Երկու քույր աղի հանքավայրերը այժմ միասին հայտնվում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության վայրերի ցանկում ՝ որպես «Ուիլիչկա և Բոչնյա արքայական աղի ականներ»:[10] 2013 թ.-ին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության տարածքն ընդլայնվեց Żupny Castle- ի հավելումով:
Զբոսաշրջություն
Հանքը ներկայումս հանդիսանում է Լեհաստանի պաշտոնական ազգային պատմական հուշարձաններից մեկը (Pomniki historii), որի տեսարժան վայրերը ներառում են տասնյակ արձաններ և չորս մատուռներ, որոնք փորագրված են հանքափորների կողմից ժայռի աղից: Ավելի հին քանդակները լրացվել են ժամանակակից նկարիչների կողմից պատրաստված նոր քանդակներով: Տարեկան մոտ 1,2 միլիոն մարդ այցելում է Վելիչկայի աղի հանքավայր։[2] Ուշագրավ այցելուներն են ՝ Նիկոլայ Կոպեռնիկոս, Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթեն, Ալեքսանդր Հումբոլդտ, Ֆրեդերիկ Շոպեն, Դմիտրի Մենդելեևը, Բոլեսլավ Պրուսը, [11] Իգնացի Յան Պադերևսկին, Իգնացի Յան Պադերևսկին, Ջեյքոբ Բրոնովսկին (ովքեր նկարահանել են հատվածների The Ascent of Man- ը: հանքավայրում) ֆոն Ունրուգ ընտանիքը (նշանավոր լեհ-գերմանական թագավորական ընտանիք), Կարոլ Վոյտիցան (հետագայում ՝ Հռոմի Պապ Հովհաննես Պողոս II), ԱՄՆ նախկին նախագահ Բիլ Քլինթոնը և շատ ուրիշներ:
Գոյություն ունի մատուռ և ընդունարան, որն օգտագործվում է մասնավոր գործառույթների, ներառյալ հարսանիքների համար: Պալատը հանքափորների կողմից փորագրված պատեր ունի`փայտի նմանվելու համար, ինչպես վաղ դարերում կառուցված փայտե եկեղեցիներում: Փայտե սանդուղքն ապահովում է հանքի 64-մետրանոց մակարդակը: 3 կիլոմետրանոց (1.9 մղոն) շրջագայության համար նախատեսված միջանցքներ, մատուռներ, արձաններ և ստորգետնյա լիճ, 135 մետր խորությամբ: Վերելակը այցելուներին վբարձրացնում է է մակերես; վերելակը կարող է տանել 36 անձ (ինը մեկ մեքենայից) և ուղևորությունը տևում է մոտ 30 վայրկյան:
Մշակույթ
Լեհ լրագրող և վիպասան Բոլեսլավ Պրուսսը նկարագրել է իր 1878 թվականի այցը աղի հանքավայր ՝ երեք հոդվածների ուշագրավ շարքում ՝ «Kartki z podróży (Wieliczka)» («Ճանանապարհորդական նշումներ (Wieliczka)»), Կուրիեր Վարշավսկու (Վարշավայի սուրհանդակ), 1878, թիվ: 36–38.[12] Պրուսի մեծ գիտնական Զիգմունտ Ցվեյկովսկին գրում է. «Լաբիրինթոսի տեսարանների ուժը [Պրուսում 1895 պատմական վեպում, Փարավոնը] բխում է, ի թիվս այլ բաների, այն փաստից, որ նրանք վերարտադրում են Պրուսի սեփական փորձառությունները Վելիչկա այցելելիս»: [11] Վելիչկայի աղի հանքը իսկապես օգնեց ոգեշնչել փարավոնին :[13] Պրուսը համադրեց աղի հանքի իր տպավորիչ տպավորությունները Հինոդոտոսի Պատմությունների II գրքում ՝ Հին Եգիպտոսի լաբիրինթոսի նկարագրության հետ, որպեսզի ստեղծի իր վեպի 56 և 63 գլուխներում հայտնաբերված ուշագրավ տեսարանները:[14]
1995 թ.-ին Preisner's Music- ը, լեհ կոմպոզիտոր Զբիգնև Պրիսների կինոնկարի երաժշտության մի ժողովածու, ձայնագրվեց Սինֆոնիա Վարսովիայի կողմից Վելիչկայի հանքի մատուռում: Համարվում էր, որ մատուռը Եվրոպայում ունի լավագույն ակուստիկան:[15]
Ավստրալիայի Spellbinder: Land of the Dragon Lord ի հեռուստասերիալում հանքը օգտագործվել է որպես Մոլոխքի երկիր:
Առցանց շրջագայություն
| Վելիչկայի աղի հանք | |||
 |
 աղի հանքի մեջ[3] |
 քանդակված աղե ժայռի մեջ |
 Հին միջանցք |
_(2).jpg) |
 հին ծխնելույզ |
 Սուրբ Քինգայի նիզակի ստորին մասը |
 Բյուրեղյա ջահ, Սուրբ Քինգա մատուռ |
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 https://whc.unesco.org/en/list/32/multiple=1&unique_number=1854
- ↑ 2,0 2,1 2,2 "Wieliczka – The Salt of the Earth" at the WieliczkaSaltMine.net. .
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ancient salt-works. Wieliczka see: carving by Jozef Markowski, late 19th century. (Internet Archive). Retrieved 31 July 2013.
- ↑ Goldensubmarine.com. «Kopalnia Soli Wieliczka». www.wieliczka-saltmine.com. Վերցված է 19 April 2016-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Goldensubmarine.com. «Kopalnia Soli Wieliczka». www.wieliczka-saltmine.com. Վերցված է 25 April 2016-ին.
- ↑ «Wieliczka Salt Mine». Krakow.wiki (ամերիկյան անգլերեն). 2016-11-11. Վերցված է 2019-04-15-ին.
- ↑ UNESCO World Heritage Centre. «Wieliczka Salt Mine - UNESCO World Heritage Centre». Whc.unesco.org. Վերցված է 16 July 2013-ին.
- ↑ «History of Wieliczka Salt Mine». Poland For Visitors Travel Guide. Վերցված է 18 April 2013-ին.
- ↑ «History - "Wieliczka" Salt Mine - tourist attractions of Malopolska». Wieliczka-saltmine.com. Վերցված է 20 August 2017-ին.
- ↑ Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines. UNESCO World Heritage Site.
- ↑ 11,0 11,1 Zygmunt Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa (The Works of Bolesław Prus), second edition, Warsaw, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972, p. 451, note 21.
- ↑ Reprinted in Bolesław Prus, Wczoraj–dziś–jutro: wybór felietonów (Yesterday–Today–Tomorrow: a Selection of Newspaper Columns, selected, edited, and with foreword and notes, by Zygmunt Szweykowski), Warsaw, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, pp. 34–49.
- ↑ Christopher Kasparek, "Prus' Pharaoh and the Wieliczka Salt Mine," The Polish Review, 1997, no. 3, pp. 349–55.
- ↑ Christopher Kasparek, "Prus' Pharaoh: the Creation of a Historical Novel", The Polish Review, vol. XXXIX, no. 1, 1994, p. 47.
- ↑ Zbigniew Preisner, "Preisner's Music", Virgin France, 1995.