«Քիթ»–ի խմբագրումների տարբերություն
վիքիֆիկացում, + Միջլեզվային հղումներ, կատեգորիա, պատկեր |
|||
Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:Illu nose nasal cavities.jpg|thumb|Քթի կառուցվածքը:]] |
|||
{{Վիքիֆիկացում}} |
|||
'''Քիթ''' ({{lang-lat|Nasus}}), [[մարդ|մարդու]] և ողնաշարավոր կենդանիների [[շնչառություն|շնչառական ուղիների]] սկզբնական հատվածն է: |
|||
Քիթը մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների շնչառական ուղիների սկզբնական հատվածն է: Տարբերում են արտաքին քիթ և քթի խոռոչ, որոնք կազմում են մի ամբողջություն և ծառայում որպես շնչառական օրգան: Արտաքին քիթը հատուկ է միայն մարդուն: Այն կազմված է մկաններով ու մաշկով ծածկված ոսկրաաճառային կմախքից: Աճառային մասն ապահովում է քթի շարժունությունը: Արտաքին քիթը բաղկացած է 3 մասից՝ քթի արմատ, մեջք և ծայր: Քթի ստորին կողմնային մասերը կոչվում են քթի թևեր: Քթի խոռոչում են գտնվում հոտառական նյարդերի վերջույթները, ուստի քիթը հոտառության օրգան է: Քթի խոռոչը միջնապատով բաժանվում է 2 կեսի և արտաքին միջավայրի հետ հաղորդակցվում է քթանցքերով, իսկ քիթըմպանի հետ՝ հետին բացվածքների (խոաններ) միջոցով. օդն անցնում է ըմպան, ապա՝ կոկորդ: Քթի խոռոչի ստորին պատը (կամ հատակը) կազմում են կարծր քիմքի ոսկրերը, իսկ վերինը (կամ տանիքը) մաղանման նուրբ ոսկրաթիթեղ է (մաղոսկր), որի անցքերով անցնում են հոտառական նյարդի ճյուղերը: Քթի միջնապատը կազմում է խոռոչի աջ ու ձախ մասերի ներքին պատերը: Կողմնային պատերին կան գրեթե հորիզոնական ուղղությամբ տեղադրված քթային խեցիներ (ստորին, միջին և վերին), որոնք քթի խոռոչի աջ ու ձախ կեսերը բաժանում են քթային անցուղիների (վերին, միջին, ստորին): Վերին և միջին անցուղիների փոքր բացվածքներով քթի խոռոչը հաղորդակցվում է քթի հավելյալ 4 զույգ ծոցերի (հայմորյան, ճակատային, սեպոսկրային և ծակոտկեն մաղոսկրային) հետ: Արտաքին անցուղում է քթարցունքային խողովակի բացվածքը, որով արցունքները հոսում են քթի խոռոչ: |
|||
== Կառուցվածք == |
|||
Տարբերում են արտաքին քիթ և քթի խոռոչ, որոնք կազմում են մի ամբողջություն և ծառայում որպես շնչառական օրգան: Արտաքին քիթը հատուկ է միայն [[մարդ]]ուն: Այն կազմված է մկաններով ու մաշկով ծածկված ոսկրաաճառային կմախքից: Աճառային մասն ապահովում է քթի շարժունությունը: Արտաքին քիթը բաղկացած է 3 մասից՝ քթի արմատ, մեջք և ծայր: Քթի ստորին կողմնային մասերը կոչվում են քթի թևեր: Քթի խոռոչում են գտնվում հոտառական նյարդերի վերջույթները, ուստի քիթը հոտառության օրգան է: Քթի խոռոչը միջնապատով բաժանվում է 2 կեսի և արտաքին միջավայրի հետ հաղորդակցվում է քթանցքերով, իսկ քիթըմպանի հետ՝ հետին բացվածքների (խոաններ) միջոցով. [[օդ]]ն անցնում է ըմպան, ապա՝ կոկորդ: Քթի խոռոչի ստորին պատը (կամ հատակը) կազմում են կարծր քիմքի ոսկրերը, իսկ վերինը (կամ տանիքը) մաղանման նուրբ ոսկրաթիթեղ է (մաղոսկր), որի անցքերով անցնում են հոտառական նյարդի ճյուղերը: Քթի միջնապատը կազմում է խոռոչի աջ ու ձախ մասերի ներքին պատերը: Կողմնային պատերին կան գրեթե հորիզոնական ուղղությամբ տեղադրված քթային խեցիներ (ստորին, միջին և վերին), որոնք քթի խոռոչի աջ ու ձախ կեսերը բաժանում են քթային անցուղիների (վերին, միջին, ստորին): Վերին և միջին անցուղիների փոքր բացվածքներով քթի խոռոչը հաղորդակցվում է քթի հավելյալ 4 զույգ ծոցերի (հայմորյան, ճակատային, սեպոսկրային և ծակոտկեն մաղոսկրային) հետ: |
|||
== Ֆունկցիաներ == |
|||
Շնչառական սկզբնական օրգան: Արտաքին անցուղում է քթարցունքային խողովակի բացվածքը, որով արցունքները հոսում են քթի խոռոչ: |
|||
Քթի խոռոչի բոլոր պատերը, խեցիներն ու հարքթային ծոցերը պատված են լորձաթաղանթով, որի էպիթելի թարթիչները շարժվում են խոանների ուղղությամբ՝ կլանելով փոշու հատիկները: |
Քթի խոռոչի բոլոր պատերը, խեցիներն ու հարքթային ծոցերը պատված են լորձաթաղանթով, որի էպիթելի թարթիչները շարժվում են խոանների ուղղությամբ՝ կլանելով փոշու հատիկները: |
||
Օդում պարունակվող քիմիական նյութերը լուծվում են քթի ներքին մակերևույթի նյարդային վերջույթները ծածկող հեղուկում: |
Օդում պարունակվող քիմիական նյութերը լուծվում են քթի ներքին մակերևույթի նյարդային վերջույթները ծածկող հեղուկում: [[Քիմիա]]կան ներգործությունն ընկալելով՝ ընկալիչները (ռեցեպտորներ) ազդանշաններ են ուղարկում գլխուղեղ և այդպիսով ապահովում հոտառական զգացողությունը: |
||
Մարդաբանության մեջ, անձի նույնականացման բնագավառում, կարևոր նշանակություն ունի արտաքին քթի ձևի ուսումնասիրությունը: |
Մարդաբանության մեջ, անձի նույնականացման բնագավառում, կարևոր նշանակություն ունի արտաքին քթի ձևի ուսումնասիրությունը: |
||
{{Քույրհղումներ |
|||
|Վիքիպահեստ=Nose |
|||
|Վիքիբառարան=Nose |
|||
|Վիքիքաղվածք=Nose |
|||
}} |
|||
{{ՀՀՀ}} |
{{ՀՀՀ}} |
||
[[Կատեգորիա:Քիթ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Շնչառական համակարգ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Օրգաններ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Մարդու ֆիզիոլոգիա]] |
|||
[[af:Neus]] |
|||
[[am:አፍንጫ]] |
|||
[[an:Naso]] |
|||
[[ang:Nasu]] |
|||
[[ar:أنف]] |
|||
[[arc:ܢܚܝܪܐ]] |
|||
[[arz:مناخير]] |
|||
[[av:МегӀер]] |
|||
[[ay:Nasa]] |
|||
[[az:Burun]] |
|||
[[bat-smg:Šnobė]] |
|||
[[be:Нос]] |
|||
[[be-x-old:Нос]] |
|||
[[bg:Нос]] |
|||
[[bo:སྣ།]] |
|||
[[br:Fri]] |
|||
[[bs:Nos]] |
|||
[[ca:Nas]] |
|||
[[co:Nasu]] |
|||
[[cs:Nos]] |
|||
[[cy:Trwyn]] |
|||
[[da:Næse]] |
|||
[[de:Nase]] |
|||
[[diq:Pırnıke]] |
|||
[[dv:ނޭފަތް]] |
|||
[[el:Μύτη]] |
|||
[[en:Nose]] |
|||
[[eo:Nazo (organo)]] |
|||
[[es:Nariz]] |
|||
[[et:Nina]] |
|||
[[eu:Sudur]] |
|||
[[fa:بینی]] |
|||
[[fi:Nenä]] |
|||
[[fiu-vro:Nõna]] |
|||
[[fr:Nez]] |
|||
[[ga:Srón]] |
|||
[[gan:鼻公]] |
|||
[[gd:Sròn]] |
|||
[[gl:Nariz]] |
|||
[[gn:Tĩ]] |
|||
[[gv:Stroin]] |
|||
[[hak:Phi]] |
|||
[[he:אף]] |
|||
[[hi:नाक]] |
|||
[[hr:Nos]] |
|||
[[ht:Nen]] |
|||
[[hu:Orr]] |
|||
[[id:Hidung]] |
|||
[[io:Nazo]] |
|||
[[is:Nef]] |
|||
[[it:Naso]] |
|||
[[iu:ᕿᖓᖅ]] |
|||
[[ja:鼻]] |
|||
[[jbo:nazbi]] |
|||
[[jv:Irung]] |
|||
[[kk:Мұрын]] |
|||
[[ko:코]] |
|||
[[ks:نَس]] |
|||
[[ku:Poz]] |
|||
[[la:Nasus]] |
|||
[[lbe:Май]] |
|||
[[lmo:Nas]] |
|||
[[ln:Zólo]] |
|||
[[lt:Nosis]] |
|||
[[lv:Deguns]] |
|||
[[mk:Нос]] |
|||
[[ml:മൂക്ക്]] |
|||
[[mr:नाक]] |
|||
[[ms:Hidung]] |
|||
[[my:နှာခေါင်း]] |
|||
[[nah:Yacatl]] |
|||
[[nl:Neus]] |
|||
[[nn:Nase]] |
|||
[[no:Nese]] |
|||
[[oc:Nas]] |
|||
[[pag:Eleng]] |
|||
[[pam:Arung]] |
|||
[[pl:Nos]] |
|||
[[pnb:نک]] |
|||
[[pt:Nariz]] |
|||
[[qu:Sinqa]] |
|||
[[ro:Nas]] |
|||
[[sa:नासिका]] |
|||
[[scn:Nasu (anatumìa)]] |
|||
[[sco:Neb]] |
|||
[[sh:Nos]] |
|||
[[simple:Nose]] |
|||
[[sk:Nos]] |
|||
[[sl:Nos]] |
|||
[[sn:Mhuno]] |
|||
[[so:San]] |
|||
[[sq:Hunda]] |
|||
[[sr:Нос]] |
|||
[[su:Irung]] |
|||
[[sv:Nos]] |
|||
[[sw:Pua]] |
|||
[[szl:Sznupa]] |
|||
[[ta:மூக்கு]] |
|||
[[tg:Бинӣ]] |
|||
[[th:จมูก]] |
|||
[[tl:Ilong]] |
|||
[[tn:Nko]] |
|||
[[tr:Burun]] |
|||
[[ug:بۇرۇن]] |
|||
[[uk:Ніс]] |
|||
[[vi:Mũi]] |
|||
[[wa:Nez]] |
|||
[[war:Irong]] |
|||
[[yi:נאז]] |
|||
[[zh:鼻]] |
|||
[[zh-min-nan:Phīⁿ]] |
|||
[[zh-yue:鼻]] |
16:19, 2 Մարտի 2012-ի տարբերակ
Քիթ (լատին․՝ Nasus), մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների շնչառական ուղիների սկզբնական հատվածն է:
Կառուցվածք
Տարբերում են արտաքին քիթ և քթի խոռոչ, որոնք կազմում են մի ամբողջություն և ծառայում որպես շնչառական օրգան: Արտաքին քիթը հատուկ է միայն մարդուն: Այն կազմված է մկաններով ու մաշկով ծածկված ոսկրաաճառային կմախքից: Աճառային մասն ապահովում է քթի շարժունությունը: Արտաքին քիթը բաղկացած է 3 մասից՝ քթի արմատ, մեջք և ծայր: Քթի ստորին կողմնային մասերը կոչվում են քթի թևեր: Քթի խոռոչում են գտնվում հոտառական նյարդերի վերջույթները, ուստի քիթը հոտառության օրգան է: Քթի խոռոչը միջնապատով բաժանվում է 2 կեսի և արտաքին միջավայրի հետ հաղորդակցվում է քթանցքերով, իսկ քիթըմպանի հետ՝ հետին բացվածքների (խոաններ) միջոցով. օդն անցնում է ըմպան, ապա՝ կոկորդ: Քթի խոռոչի ստորին պատը (կամ հատակը) կազմում են կարծր քիմքի ոսկրերը, իսկ վերինը (կամ տանիքը) մաղանման նուրբ ոսկրաթիթեղ է (մաղոսկր), որի անցքերով անցնում են հոտառական նյարդի ճյուղերը: Քթի միջնապատը կազմում է խոռոչի աջ ու ձախ մասերի ներքին պատերը: Կողմնային պատերին կան գրեթե հորիզոնական ուղղությամբ տեղադրված քթային խեցիներ (ստորին, միջին և վերին), որոնք քթի խոռոչի աջ ու ձախ կեսերը բաժանում են քթային անցուղիների (վերին, միջին, ստորին): Վերին և միջին անցուղիների փոքր բացվածքներով քթի խոռոչը հաղորդակցվում է քթի հավելյալ 4 զույգ ծոցերի (հայմորյան, ճակատային, սեպոսկրային և ծակոտկեն մաղոսկրային) հետ:
Ֆունկցիաներ
Շնչառական սկզբնական օրգան: Արտաքին անցուղում է քթարցունքային խողովակի բացվածքը, որով արցունքները հոսում են քթի խոռոչ: Քթի խոռոչի բոլոր պատերը, խեցիներն ու հարքթային ծոցերը պատված են լորձաթաղանթով, որի էպիթելի թարթիչները շարժվում են խոանների ուղղությամբ՝ կլանելով փոշու հատիկները: Օդում պարունակվող քիմիական նյութերը լուծվում են քթի ներքին մակերևույթի նյարդային վերջույթները ծածկող հեղուկում: Քիմիական ներգործությունն ընկալելով՝ ընկալիչները (ռեցեպտորներ) ազդանշաններ են ուղարկում գլխուղեղ և այդպիսով ապահովում հոտառական զգացողությունը: Մարդաբանության մեջ, անձի նույնականացման բնագավառում, կարևոր նշանակություն ունի արտաքին քթի ձևի ուսումնասիրությունը:
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քիթ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |