«Ստերոիդներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 4. | Տող 4. | ||
Քիմիական բնույթով դասվում են բնական միացությունների՝ [[իզոպրենոիդներ]]ի շարքը։ |
Քիմիական բնույթով դասվում են բնական միացությունների՝ [[իզոպրենոիդներ]]ի շարքը։ |
||
Լայնորեն տարածված են բուսական և կենդանական աշխարհում։ Ստերոիդների մեծ մասն աստիճանաբար «մասնագիտացել» է որպես կենսաբանական կարգավորիչներ՝ [[հորմոններ]]։ Գրեթե բոլոր ստերոիդներ օրգանական լուծիչներում լավ (ջրում՝ համեմատաբար վատ) լուծվող, օպտիկապես ակտիվ [[բյուրեղներ]] են։ Ըստ մոլեկուլի քիմիական կառուցվածքի և ֆիզիոլոգիական ազդեցության մեխանիզմի տարբերում են․ |
Լայնորեն տարածված են բուսական և կենդանական աշխարհում։ Ստերոիդների մեծ մասն աստիճանաբար «մասնագիտացել» է որպես կենսաբանական կարգավորիչներ՝ [[հորմոններ]]։ Գրեթե բոլոր ստերոիդներ օրգանական լուծիչներում լավ (ջրում՝ համեմատաբար վատ) լուծվող, օպտիկապես ակտիվ [[բյուրեղներ]] են։ Ըստ մոլեկուլի քիմիական կառուցվածքի և ֆիզիոլոգիական ազդեցության մեխանիզմի տարբերում են․ |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
# [[D խմբի վիտամիններ]], մասնակցում են [[Ca]]-ի փոխանակությանը և ողնաշարավորների կմախքի կազմավորմանը։ |
|||
# [[Լեղասպիրտներ]] և [[լեղաթթուներ]]․ պարունակում են համապատասխանաբար հիդրօքսիլ և [[կարբօքսիլ խումբ|կարբօքսիլ խմբեր]] ունեցող կողմնային շղթաներ, նպաստում են [[ողնաշարավորներ]]ի աղիքներում սննդի մարսման պրոցեսին։ |
|||
⚫ | # Ստերոիդային սապոնինների և գլիկոալկալոիդների ագլիկոններ (գենիններ)՝ ազոտ չպարունակող ոչ ածխաջրային մնացորդներ, որոնց ներկայացուցիչներն են դիոսգենինը (II, Х=Օ) և սոլասոդինը (II, X=NH)։2 խմբերն էլ բնորոշ են շուշանազգիներին և այլ բույսերին ու գլիկոզիդների ձեով ունեն մակերևութային ակտիվ, հեմոլիտիկ հատկություններ։ |
||
⚫ | # Ստերոիդային ալկալոիդներմոդիֆիկացված ստերոիդային կմախքով․ C<sub>27</sub> ալկալոիդները խթանում են միջաձիգ զոլավոր մկանների կծկումը, բուսական C<sub>21</sub> ալկալոիդներն ունեն բակտերիան ամեոբասպան հատկություն, իսկ [[երկկենցաղներ]]ի գեղձերից սատցվող C<sub>21</sub> ալկալոիդները ուժեղ թունավոր ազդեցություն ունեն սրտի և [[կենտրոնական նյարդային համակարգ]]ի վրա։ |
||
⚫ | |||
⚫ | # Սրտի գենիններ․ դրանցում կողմնային շղթաները չհագեցած հնգանդամանի (С<sub>23</sub>-կ արդենոլիդնևր) կամ վեցանդամանի (C<sub>24</sub>֊բուֆադիենոլիդներ) լակտոնային ցիկլերի ձեվով են։ Արագացնում են սրտամկանի կծկումը, սրտի բջիջների թաղանթում ադենոզին եոֆոսֆատազ ֆերմենտի ([[ԱԵՖ]]) ազդեցությունը ճնշելու միջոցով։ |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | # [[Մակերիկամ]]ի կեղևի հորմոնները՝ կորաիկոաոերոիղներ (R=COCH<sub>2</sub>OH)։ Իրենց հատկություններով Ստերոիդներին մոտ են որոշ եռտերպենային [[անտիբիոտիկներ]] (ֆուզիդաթթու, ցեֆալոսպորին) և այլ եռտերպեններ։ Ստերոիդները կենսասինթեզելու հատկությամբ օժտված են բարձրակարգ ողնաշարավորները։ [[Պրոգեստերոն]]ի ածանցյալները միջատների մի շարք տեսակների համար քիմիական պաշտպանության միջոց են։ |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
Ստերոիդների քիմիան, կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիական ակտիվությունը լայնորեն ուսումնասիրվում են՝ կապված [[Բժշկություն|բժշկության]], [[անասնաբուժություն|անասնաբուժության]] և [[Անասնաբուծություն|անասնաբուծության]] մեջ դրանց կարևոր նշանակության հետ։ Յուրացված են բնական հումքից ստերոիդային հորմոնների արդյունաբերական սինթեզի քիմիական և մանրէաբանական մեթոդները։ Մեծ նշանակություն է ստանում նաև «արհեստական» ստերոիդային հորմոնների սինթեզը։ |
Ստերոիդների քիմիան, կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիական ակտիվությունը լայնորեն ուսումնասիրվում են՝ կապված [[Բժշկություն|բժշկության]], [[անասնաբուժություն|անասնաբուժության]] և [[Անասնաբուծություն|անասնաբուծության]] մեջ դրանց կարևոր նշանակության հետ։ Յուրացված են բնական հումքից ստերոիդային հորմոնների արդյունաբերական սինթեզի քիմիական և մանրէաբանական մեթոդները։ Մեծ նշանակություն է ստանում նաև «արհեստական» ստերոիդային հորմոնների սինթեզը։ |
17:59, 11 հունվարի 2020-ի տարբերակ
Ստերոիդներ, օրգանական միացությունների դաս, ցիկլոպենտանապերհիդրաֆենանտրենի ածանցյալները (ընդհանուր բանաձևը՝
Քիմիական բնույթով դասվում են բնական միացությունների՝ իզոպրենոիդների շարքը։
Լայնորեն տարածված են բուսական և կենդանական աշխարհում։ Ստերոիդների մեծ մասն աստիճանաբար «մասնագիտացել» է որպես կենսաբանական կարգավորիչներ՝ հորմոններ։ Գրեթե բոլոր ստերոիդներ օրգանական լուծիչներում լավ (ջրում՝ համեմատաբար վատ) լուծվող, օպտիկապես ակտիվ բյուրեղներ են։ Ըստ մոլեկուլի քիմիական կառուցվածքի և ֆիզիոլոգիական ազդեցության մեխանիզմի տարբերում են․
- ստերիններ,
- D խմբի վիտամիններ, մասնակցում են Ca-ի փոխանակությանը և ողնաշարավորների կմախքի կազմավորմանը։
- Լեղասպիրտներ և լեղաթթուներ․ պարունակում են համապատասխանաբար հիդրօքսիլ և կարբօքսիլ խմբեր ունեցող կողմնային շղթաներ, նպաստում են ողնաշարավորների աղիքներում սննդի մարսման պրոցեսին։
- Ստերոիդային սապոնինների և գլիկոալկալոիդների ագլիկոններ (գենիններ)՝ ազոտ չպարունակող ոչ ածխաջրային մնացորդներ, որոնց ներկայացուցիչներն են դիոսգենինը (II, Х=Օ) և սոլասոդինը (II, X=NH)։2 խմբերն էլ բնորոշ են շուշանազգիներին և այլ բույսերին ու գլիկոզիդների ձեով ունեն մակերևութային ակտիվ, հեմոլիտիկ հատկություններ։
- Ստերոիդային ալկալոիդներմոդիֆիկացված ստերոիդային կմախքով․ C27 ալկալոիդները խթանում են միջաձիգ զոլավոր մկանների կծկումը, բուսական C21 ալկալոիդներն ունեն բակտերիան ամեոբասպան հատկություն, իսկ երկկենցաղների գեղձերից սատցվող C21 ալկալոիդները ուժեղ թունավոր ազդեցություն ունեն սրտի և կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա։
- Սրտի գենիններ․ դրանցում կողմնային շղթաները չհագեցած հնգանդամանի (С23-կ արդենոլիդնևր) կամ վեցանդամանի (C24֊բուֆադիենոլիդներ) լակտոնային ցիկլերի ձեվով են։ Արագացնում են սրտամկանի կծկումը, սրտի բջիջների թաղանթում ադենոզին եոֆոսֆատազ ֆերմենտի (ԱԵՖ) ազդեցությունը ճնշելու միջոցով։
- Ստերոիդային սեռական հորմոններ և դրանց փոխարկումների արգասիքներ, պայմանավորում են կենդանիների և մարդու սեռական համակարգի զարգացումն ու ֆունկցիաները։ Դրանցից են ւցրոգեսաերոնը, անդրոգենները և էաորոգենները։
- Մակերիկամի կեղևի հորմոնները՝ կորաիկոաոերոիղներ (R=COCH2OH)։ Իրենց հատկություններով Ստերոիդներին մոտ են որոշ եռտերպենային անտիբիոտիկներ (ֆուզիդաթթու, ցեֆալոսպորին) և այլ եռտերպեններ։ Ստերոիդները կենսասինթեզելու հատկությամբ օժտված են բարձրակարգ ողնաշարավորները։ Պրոգեստերոնի ածանցյալները միջատների մի շարք տեսակների համար քիմիական պաշտպանության միջոց են։
Ստերոիդների քիմիան, կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիական ակտիվությունը լայնորեն ուսումնասիրվում են՝ կապված բժշկության, անասնաբուժության և անասնաբուծության մեջ դրանց կարևոր նշանակության հետ։ Յուրացված են բնական հումքից ստերոիդային հորմոնների արդյունաբերական սինթեզի քիմիական և մանրէաբանական մեթոդները։ Մեծ նշանակություն է ստանում նաև «արհեստական» ստերոիդային հորմոնների սինթեզը։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստերոիդներ» հոդվածին։ |
|
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 124)։ |