«Ծատուր Աղայան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ծատուր Աղայան
Ծնվել է	հունվարի 12, 1912; Փիփ, Դաշկեսանի շրջան, Ադրբեջանական ԽՍՀ
Մահացել է	դեկտեմբերի 3, 1982 (70 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Թոխմախի գերեզմանատուն
Բնակության վայր(եր)	Երևան
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	պատմաբան
Հաստատություն(ներ)	Բաքվի պետական համալսարան, Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան, Երևանի պետական համալսարան, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ և ՀԿԿ
Գործունեության ոլորտ	պատմություն
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Մոսկվայի փիլիսոփայության, գրականության և պատմության ինստիտուտ (1937) և Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր (1948)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Պարգևներ	և
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Երեխա(ներ)	Հենրի Աղայան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

04:47, 16 Դեկտեմբերի 2019-ի տարբերակ

Ծատուր Պավելի Աղայան (հունվարի 12, 1912(1912-01-12)^[1], Փիփ, Դաշկեսանի շրջան, Ադրբեջանական ԽՍՀ^[2] - դեկտեմբերի 3, 1982(1982-12-03)^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), պատմաբան։ Պատմական գիտությունների դոկտոր (1948), պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1968, թղթակից անդամ 1950 թվականից)։

Կենսագրություն

Ծատուր Աղայանը ծնվել է երկրագործի ընտանիքում։ 1917 թվականին Աղայանների ընտանիքը տեղափոխվել է Շամխորի շրջանի Գոլիցինո (այժմ՝ Մարտունի) գյուղը և այնտեղ բնակություն հաստատել։ 1930 թվականին ավարտելով Գյանջայի (այժմ՝ Կիրովաբադ) մանկավարժական տեխնիկումը, մանկավարժական աշխատանքի է անցել Շամխորի շրջանի Մարտունի, Ջաղիր և Չարդախլու գյուղերի դպրոցներում որպես ուսուցիչ և ուսմասվար։

Ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը (1936, էքստեռն), Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմա-փիլիսոփայան ինստիտուտը (1938)։ 1954-1961 թվականներին և 1977-1979 թվականներին` ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտի նոր պատմության բաժնի վարիչ, 1949-1952 թվականներին և 1969-1973 թվականներին` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների «Տեղեկագրի» (1966 թվականից՝ «Լրաբեր») խմբագիր, 1951-1954 թվականներին` ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ, 1961-1968 թվականներին` ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն, 1968-1977 թվականներին` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, 1979-1982 թվականներին` ԵՊՀ ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ։ 1963-1971 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր^[3]։

Գիտական գործունեություն

Ծատուր Աղայանի աշխատությունները հիմնականում վերաբերում են Հարավային Կովկասում և Հայաստանում հեղափոխական շարժմանը, հայ-ռուսական հարաբերություններին, Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատմանը։

«Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը 19-րդ դարի 70-ական թվականներից մինչև 1920 թվականը, առանձին գլուխներ նվիրված են 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից հետո հայկական հարցի՝ որպես միջազգային հարցի սկզբնավորման պատմությանը, Բեռլինի կոնգրեսից (1878) հետո ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915 թվականի հայոց ցեղասպանությանը, 1919-1921 թվականների Կիլիկիայի հայության ազատագրական պայքարին, ժողովրդական հերոս Անդրանիկ Օզանյանի գործունեությանը և այլ խնդիրների։ «Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկել է 1918-1920 թվականներին հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրքական զավթիչներին Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել Խորհրդային Ռուսաստանի և Հայաստանի փոխհարաբերությունները և Հայաստանում Խորհրդային իշխանության հաստատումը։ Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերը Ծատուր Աղայանն արծարծել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թվականների կեսերը իշխող տեսակետի, բացասական գնահատական է տվել 1920 թվականի Սևրի հաշտության պայմանագրին, անտեսել 1918 թվականին հայկական պետականության՝ հանձին Հայաստանի Հանրապետության վերականգնման նշանակությունը և այլն։

Երկերի մատենագիտություն

Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ ռևոլյուցիան և Բաքվի 1918 թվականի սովետական իշխանությունը, Երևան, 1948, 18 էջ:
Սովետական Հայաստանը սոցիալիզմի հաղթանակի և Ստալինյան կոնստիտուցիայի ժամանակաշրջանում, Երևան, 1950, 76 էջ:
Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905–1907 թվականներին, Երևան, 1955, 46 էջ:
Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905–1907 թվականներին, Երևան, 1955, 297 էջ:
Հոկտեմբերյան ռևոլյուցիան և հայ ժողովրդի ազատագրումը, Երևան, 1957, 407 էջ:
Հայ և ադրբեջանական ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունը, Երևան, 1961, 471 էջ:
Մեծ Հոկտեմբերը և Հայաստանի աշխատավորների պայքարը սովետական իշխանության համար, Երևան, 1962:
Ներսիկ Ստեփանյան, Երևան, 1967:
Արշավիր Մելիքյան (կյանքն ու գործունեությունը), Երևան, 1969, 205 էջ:
Հայերը Թուրքիայում, Երևան, 1969, 85 էջ:
Բալկանները և Օսմանյան կայսրության ճնշված ժողովուրդների ազգային – ազատագրական պայքարի միասնությունը, Երևան, 1970:
Գեհենից վերածնունդ (հոդվածներ), Երևան, 1975, 140 էջ:
Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից, Երևան, 1976, 868 էջ:
Պատմական գիտությունների 14-րդ միջազգային կոնգրեսը, Երևան, 1976, 18 էջ:
Մեծ Հոկտեմբերը և համաշխարհային հեղափոխական պրոցեսը, Երևան, 1977, 148 էջ:
Ռուսաստանի դերը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում, Երևան, 1981, 384 էջ:
Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը, Երևան, 1982, 416 էջ:
Հայ ժողովրդի պատմության նկարազարդ ակնարկներ, Երևան, 1989, 320 էջ:
Հայերը Թուրքիայում (ճամբորդական նոթեր), Երևան, 1994, 65 էջ:
Անդրանիկ (Դարաշրջան: Դեպքեր: Դեմքեր), Երևան, 1995, 813 էջ:
Вековая дружба народов Закавказья, ч.1-4, Е., 1970-80

Մամուլ

Հայ հասարակական-քաղաքական մտքի զարգացումը Արշավիր Մելիքյանի գնահատմամբ (Արշ. Մելիքյանի ծննդյան 90-ամյակի առթիվ): «Գրական թերթ», 1969, № 7։

Պարգևներ

Ծատուր Աղայանը պարգևատրվել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև մի շարք մեդալներով ու պատվոգրերով։

Գրականություն

Ն. Վ. Թավաքալյան «Ծատուր Աղայան», «Պատմաբանասիրական հանդես», Երևան, 1982, № 1, էջ 229-230:
Պետրոս Հովհաննիսյան, Ծատուր Աղայան (Կենսամատենագիտություն), Երևան, 1983, 112 էջ:

Աղբյուրներ

Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 1, Երևան, 1974, էջ 242-243:
Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հատ. 1, Երևան, 1990, էջ 123:
Ով ով է (Հայեր: Կենսագրական հանրագիտարան), հատ. 1, Երևան, 2005:

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1. — էջ 123.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ծատուր Աղայան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[_d5aba8c8f17fb7de-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1. — էջ 123.

[_5e5775e65518eefb-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[3] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 12. / Տող 12. @@
 Ծատուր Աղայանի աշխատությունները հիմնականում վերաբերում են [[Հարավային Կովկաս]]ում և [[Հայաստան]]ում հեղափոխական շարժմանը, հայ-ռուսական հարաբերություններին, [[Հայաստան]]ում խորհրդային կարգերի հաստատմանը։
-«Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը [[19-րդ դար]]ի 70-ական թվականներից մինչև 1920 թվականը, առանձին գլուխներ նվիրված են [[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1877-1878)|1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմ]]ից հետո [[հայկական հարց]]ի՝ որպես միջազգային հարցի սկզբնավորման պատմությանը, [[Բեռլինի կոնգրես (1878)|Բեռլինի կոնգրես]]ից (1878) հետո ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915 թվականի [[Հայոց ցեղասպանություն|հայոց ցեղասպանության]]ը, 1919-1921 թվականների [[Կիլիկիա]]յի հայության ազատագրական պայքարին, ժողովրդական հերոս [[Անդրանիկ Օզանյան]]ի գործունեությանը և այլ խնդիրների։ «Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկել է 1918-1920 թվականներին հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրքական զավթիչներին [[Սարդարապատ]]ի, [[Բաշ-Ապարանի ճակատամարտ|Բաշ Ապարան]]ի, [[Ղարաքիլիսա]]յի հերոսամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել [[ՌՍՖՍՌ|Խորհրդային Ռուսաստանի]] և [[Հայաստանի Հանրապետության]] փոխհարաբերությունները և [[Հայաստան]]ում Խորհրդային իշխանության հաստատումը։ Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերը Ծատուր Աղայանն արծարծել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թվականների կեսերը իշխող տեսակետի, բացասական գնահատական է տվել 1920 թվականի [[Սևրի պայմանագիր|Սևրի հաշտության պայմանագրին]], անտեսել [[1918]] թվականին հայկական պետականության՝ հանձին [[Հայաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] վերականգնման նշանակությունը և այլն։
+«Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը [[19-րդ դար]]ի 70-ական թվականներից մինչև 1920 թվականը, առանձին գլուխներ նվիրված են [[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1877-1878)|1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմ]]ից հետո [[հայկական հարց]]ի՝ որպես միջազգային հարցի սկզբնավորման պատմությանը, [[Բեռլինի կոնգրես (1878)|Բեռլինի կոնգրես]]ից (1878) հետո ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915 թվականի [[Հայոց ցեղասպանություն|հայոց ցեղասպանության]]ը, 1919-1921 թվականների [[Կիլիկիա]]յի հայության ազատագրական պայքարին, ժողովրդական հերոս [[Անդրանիկ Օզանյան]]ի գործունեությանը և այլ խնդիրների։ «Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկել է 1918-1920 թվականներին հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրքական զավթիչներին [[Սարդարապատ]]ի, [[Բաշ-Ապարանի ճակատամարտ|Բաշ Ապարան]]ի, [[Ղարաքիլիսա]]յի հերոսամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել [[ՌՍՖՍՌ|Խորհրդային Ռուսաստանի]] և [[Հայաստան]]ի փոխհարաբերությունները և [[Հայաստան]]ում Խորհրդային իշխանության հաստատումը։ Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերը Ծատուր Աղայանն արծարծել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թվականների կեսերը իշխող տեսակետի, բացասական գնահատական է տվել 1920 թվականի [[Սևրի պայմանագիր|Սևրի հաշտության պայմանագրին]], անտեսել [[1918]] թվականին հայկական պետականության՝ հանձին [[Հայաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] վերականգնման նշանակությունը և այլն։
 == Երկերի մատենագիտություն ==