Բհագավադգիտա

Բհագավադգիտա, 19-րդ դարի մանուսկրիպտ

Բհագավատգիտա ( Բհագավատ-գիտա , կամ պարզապես « Գիտա » , սանսկրիտ՝ भगवद्‌ गीता Bhagavad Gītā ^IAST «Երանելու երգը» ), հին հնդկական կրոնա–փիլիսոփայական հուշարձան սանսկրիտերենով, «Մահաբհարաթա» գրքի վեցերորդ մասը, բաղկացած է 18 գլուխներից և 700 քառյակներից : Հին հնդկական փիլիսոփայության հիմնական տեքստերից մեկը:

«Բհագավադգիտան» հաճախ անվանում են «Գիտա–ուպանիշադ» կամ «Յոգա–ուպանիշադ»՝ մատնանշելով նրա կարգավիճակը որպես ուպանիշադ և պատկանելիությունը Վեդանտային։ Հին հնդկական փիլիսոփայության մեջ ուպանիշադների և Վեդանտա-սուտրայի հետ միասին «Բհագավադգիտան» Վեդանտայի երեք հիմնական տեքստերից մեկն է։ «Բհագավադգիտան» գրված է ավանդական սանսկրիտական չափագրմամբ։ Շլոկայի չափով գրված երգերը սովորաբար երգում են, որտեղից էլ «Բհագավադգիտա» անունը, որը թարգմանում է որպես «աստվածային երգ», «Երանելու երգ»:

«Բհագավադգիտայի» տեքստը բաղկացած է Կրիշնայի և Արջունայի միջև փիլիսոփայական զրույցից, որը տեղի է ունենում Կուրուկշետրայի մարտադաշտում, պանդավների ու կաուրավների միջև ճակատամարտից առաջ։ Ռազմիկ և պանդավների հինգ իշխան-եղբայներից Արջունան որոշիչ ճակատամարտից առաջ կասկածի տակ է դնում կռվի նպատակահարմարությունը, քանի որ այն մահ է բերելու շատ մարդկանց: Սակայն նրա կառապան Կրիշնան համոզում է Արջունային մասնակցել ճակատամարտին՝ բացատրելով նրան իր պարտականությունները որպես զինվոր և իշխան, առաջ բերելով վեդանտայի և յոգայի տարբեր փիլիսոփայական համակարգեր:

Զրույցի ընթացքում Կրիշնան բացահայտում է իր աստվածային էությունը: Իր ամենակարողությունը ցույց տալով՝ Կրիշնան անվանում է իրեն Բարձրյալ, վերջնական փիլիսոփայական ճշմարտություն և բացարձակ բարություն, իսկ բհակտի յոգան՝ նվիրման ուղի, բարձրագույն հոգևոր պրակտիկա: Կրիշնային Բարձրյալ կոչելով՝ Արջունան սկսում է տասնութօրյա ճակատամարտը։

Դարեր շարունակ «Բհագավադգիտան» համարվում է ամենակարդացվող սրբազան գրքերից մեկը և մեծ ազդեցություն ունի հնդկական հասարակության կյանքի և մշակույթի վրա: Այն նաև ազդցություն է ունեցել արևմտյան մշակույթի վրա՝ գրավելով Գյոթեի, Էմերսոնի, Ալդոս Հաքսլիի, Ռոմեն Ռոլլանի և այլ մտավորականների ուշադրությունը:

Հրաչյա Աճառյանի թարգմանությամբ «Բհագավադգիտա կամ երանելու երգը» գիրքը հայերեն հրատարակվել է 1911 թվին Էջմիածնում։

Առաջացումը1911

Հետազոտողները չեն կարողանում հստակ նշել «Բհագավադգիտայի» ստեղծման կոնկրետ տարին կամ դարը։ Շատ հետազոտողները համաձայն են այն կարծիքին, որ «Բհագավադգիտան» կազմվել է մեր թվարկությունից մի քանի դար առաջ։ «Բհագավադգիտայում» (4:1) Կրիշնան ասում է, որ այնտեղ տեղ գտած գիտելիքը առաջինը փոխանցվում է մարդկությանը արևի աստծո՝ Վիվասվանի միջոցով, իսկ Վիվասվանը հին ժամանակներում այդ գիտելիքը փոխանցել է նախամարդուն՝ Մանուին: Հին հնդկական համոզմունքների եւ աստղագիտական հաշվարկների հիման վրա կազմված ժամանակացույցի համաձայն, Կուրուկշետրայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել մ.թ.ա 4-րդ հազարամյակում։

Հիմնվելով բանաստեղծական ոճի և արտաքին ազդեցությունների (օրինակ՝ Պատանջալիի «Յոգա սուտրա» ) վրա՝ շատ գիտնականներ կարծում են, որ «Բհագավադգիտան» ներգրավվել է «Մահաբհարաթայի» կազմի մեջ ավելի ուշ, իսկ մինչ այդ գոյություն է ունեցել որպես «ինքնուրույն ուպանիշադ»:

Ըստ Գ․ Մ. Բոնգարդ-Լևինի «Բհագավադգիտայի» հեղինակների վրա ազդեցություն է ունեցել բուդդիզմը:

Արջունայի արձանը Բալիում

Վերլուծություն

Կրիշնայի և Արջունայի երկխոսությունը պատկերող արձանը Տիրումալայում

Գլուխների վերլուծություն

«Բհագավադգիտան» բաժանված է 18 գլուխների: Հետագայում մեկնաբանող Յամունաչարյան (X դարը) տեքստը բաժանեց երեք «վեցնյակների»:

• գլ. 1-6 - «գործողությունների բաժին» (կարմա-կանդա);
• գլ. 7-12 - «պաշտամունքի բաժին» (ուպասանա-կանդա ;
• Չ. 13-18 - «գիտելիքների բաժին» (ջնյանա-կանդա)

Բացի այդ, յուրաքանչյուր գլուխ ունի բովանդակության համառոտ նկարագրություն՝

1. Arjuna-Visada yoga - Արջունայի հուսահատության յոգա: Արջունան Կրիշնայից խնդրում է կառքը երկու բանակների միջև կանգնեցնել: Տեսնելով իր հարազատներին ու ընկերներին հակառակորդի բանակում՝ Արջունան որոշում է չմասնակցել առաջիկա ճակատամարտին:
2. Sankhya yoga - Մտորումների յոգա: Կրիշնան նրան բացատրում է, որ միայն նյութական մարմինը կարող է սպանվել, իսկ հավերժական հոգին անպարտելի է: Կրիշնան ասում է Արջունային, որ իր զինվորական պարտքն է դհարմայի պահպանումը:
3. Karma yoga - Գործողությունների յոգա: Արջունան հարցնում է, թե ինչու պետք է կռվի, եթե գիտելիքը ավելի կարևոր է, քան գործունեությունը: Կրիշնան բացատրում է Արջունային, որ հանուն բարձրագույն բարիքի սեփական պարտականությունների իրականացումը գործունեության ամենաճիշտ պատճառն է:
4. Jnana-Karma-Sanyasa yoga - Գիտելիքների յոգա: Կրիշնան հայտարարում է, որ ամեն դար նա այս աշխարհ է գալիս դհարմայի սկզբունքների սահմանման, առաքինիներին պաշտպանելու և դևերին ոչնչացնող համար: Կրիշնան նաև շեշտում է գուրու ընդունելու կարևորությունը:
5. Karma-Sanyasa yoga - Գործողությունից խորթանալու յոգա: Արջունան Կրիշնային հարցնում է՝ ավելի լավ է դադարեցնել գործունեությունը,թե ներգրավվել դրա մեջ: Կրիշնան պատասխանում է, որ երկու ուղիները կարող են բարենպաստ լինել, սակայն գործունեությունը կարմա–յոգայում ամեն ինչից վեր է:
6. Dhyan yoga - Ակտիվ ուշադրության յոգա: Կրիշնան նկարագրում է յոգայի ճիշտ մոտիվացիան, մեդիտացիայի կեցվածքը և ընթացը, որի օգնությամբ կարելի է հասնել սամադհի:
7. Jnana-Vijnana yoga - գիտելիքի և տարբերակման յոգա: Կրիշնան ցույց է տալիս ճանաչողության ճշմարիտ ուղին՝ գիտելիք ունենալը նշանակում է հասկանալ, թե ինչ ուժերի միջոցով է Նա վերահսկում է տիեզերքը, թե ինչպես է Նա ընկալում որոշակի պատկերներ և արտահայտում որոշակի հատկություններ:
8. Aksara-Brahma yoga - Անապակ Բրահմանի յոգա: Կրիշնան սահմանում է այնպիսի տերմիններ, ինչպիսիք են բրահմանը, կարման, ադհյաթման, ադհիբհուտան և ադհիդայվան, և բացատրում, թե ինչպես մարդը կարող է հիշել նրան մահվան պահին և ընկնել նրա Հոգևոր աշխարհ՝ որպես հավերժական բնակիչ։
9. Raja-Vidya-Raja-Guhya yoga - արքայական գիտելիքների և արքայական գաղտնիքների յոգա: Կրիշնան բացատրում է, որ «բոլոր էակները Իմ մեջ են» գիտակցելը բոլոր հանգամանքներում նրան հիշելու միջոց է: Բացարձակ ճշմարտությանը ենթարկվելով՝ յուրաքանչյուրը կարող է հասնել հոգևոր հանգրվանի` ստրուկը, կինը, վաճառականը:
10. Vibhuti-Vistara-yoga - աստվածային ուժերի հեղման յոգա: Կրիշնան նկարագրում է, թե ինչպես է նա բոլոր նյութական և հոգևոր աշխարհների աղբյուրը: Արջունան ընդունում է Կրիշնային որպես Բարձրյալ Աստվածո՝ մեջբերելով այն մտածողներին, որոնք իրենից առաջ ընդունել են Կրիշնայի աստվածայնությունը: Այս գլխի չորս հատվածները, 8-ից մինչև 11-րդ, «Բհագավադգիտայի» բանալին են: Նրանք ներառում են Կրիշնայի և Արջունայի զրույցի իմաստը:
11. Visvarupa-Darsana yoga - տիեզերական կերպարանքը տեսնելու յոգա: Արջունայի խնդրանքով Կրիշնա ցույց է տալիս իր «տիեզերական կերպարանքը» (Վիշվարուպա), որը պարունակում է բոլոր կենդանի էակները և ստեղծման տարրերը, և ճառագում է միլիոնավոր արևների լույսով։
12. Bhakti yoga - բհակտայի յոգա: Կրիշնան նկարագրում է բարեպաշտ ծառայության (բհակտա յոգայի) գործընթացը: Եթե հոգին հաղթահարում է անտարբերության և անգործության շեմը և նվիրաբերում է իրեն ուրիշների օգնելու գործին (sarva-bhuta-hite ratah), ապա նրան կարող է հաջողվել Բարձրյալին ծառայել: Կրիշնան նաև նկարագրում է իր հարաբերությունները բհակտաների հետ` կախված նրանց հավատարմության աստիճանից:
13. Ksetra-Ksetrajna Vibhaga yoga - կշետրայի և Կշետրաջնիի տարբերակման յոգա: Կրիշնան նկարագրում է բնությունը (պրակրիտներ), վայելողին (պուրուշա) և գիտակցությունը :
14. Gunatraya-Vibhaga yoga - երեք գունաների տարբերակման յոգա: Կրիշնան բացատրում է նյութական բնության երեք գունաների՝ հատկությունների բնույթը: Այս գիտությանը տիրապետելու դեպքում կարելի է դուրս գալ նյութական աշխարհի սահմաններից:
15. Purusottama yoga - բարձրագույն Պուրուշայի յոգա: Կրիշնան նկարագրում է խորհրդանշական հսկա ծառը, որը իրենից ներկայացնում է նյութական գոյությունը: Կրիշնան բացատրում է, որ այս ծառը պետք է կտրվի «կացինով», որից հետո հնարավոր կլինի մուտք գործել « հավերժական բնակավայր»:
16. Daivasura-Sampad-Vibhaga yoga - աստվածային եւ դիվային ճակատագրի տարբերակիչ յոգա: Կրիշնան խոսում է մարդու մեջ աստվածային և դիվային բնության մասին: Նա խորհուրդ է տալիս, որ բարձրագույն նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ է հրաժարվել զայրույթից և ագահությունից, ինչպես նաև տարբերել լավ գործերը վատերից՝ հիմնվելով սուրբ գրությունների վրա: Կրիշնան ասում է. «Դու պետք է որոշես՝ հետևել պատվիրաններին, թե ոչ: Եթե որոշես հետևել, իմացիր`գլխավոր պատվիրանը Ամենակարողին հաճույք պատճառելն է»։
17. Sraddhatraya-Vibhaga yoga - հավատի երեք տեսակները տարբերելու յոգա: Կրիշնան խոսում է հավատի, մտածողության և գործողությունների մասին երեք տեսակների մասին, որոնք դրսևորվում են կախված նյութական բնության երեք գունաների ազդեցությունից :
18. Moksha-Sanyasa yoga - ազատագրման և ներամփոփության յոգա: Ի վերջո, Կրիշնան Արջունայից խնդրում է հրաժարվել դհարմայի բոլոր ձևերից և պարզապես հանձնվել նրան: Կրիշնան հայտարարում է, որ դա կյանքի բարձրագույն կատարելությունն է: Հանուն Կրիշնայի անձնական շահերը մերժելով՝ հոգին վերածնվում է, սկսում նոր կյանք, որտեղ գոռոզության ու անտարբերության տեղ չկա:

Փիլիսոփայություն

«Բհագավադգիտայում» հինգ հիմնարար ճշմարտություններ են նկարագրվում՝

• Իշվարա (Բարձրագույն Ղեկավար)
• Ջիվա (կենդանի էակ/ հոգի )
• Պրակրիտի ( մատերիա )
• Կարմա (գործողություն)
• Կալա ( ժամանակ )

Յոգա

«Յոգա» տերմինն ունի շատ իմաստներ, բայց «Բհագավադգիտան» հիմնականում նկարագրում է յոգան որպես ուղեղի հսկողություն: Ըստ Կրիշնայի , բոլոր տառապանքների հիմքում խաթարված ուղեղն է: Ցանկությունները սանձելու միակ միջոցը ինքնակարգավորման միջոցով միտքը վերահսկելն է՝ միաժամանակ ներգրավվելով բարձրագույն հոգևոր գործունեության մեջ:

Անգործությունը, սակայն, համարվում է նույնքան անցանկալի, որքան գործունեության մեջ չափազանց ներգրավվածությունը: Ըստ «Բհագավադգիտայի», վերջնական նպատակը նյութական գործունեությունից մտքի ազատվելն է, և բոլոր գործողությունները Աստծուն նվիրաբերելու վրա կենտրոնանալը: Այս նպատակին կարելի է հասնել յոգայի, մեդիտացիայի, գործունեության, բհակտայի և գիտելիքի միջոցով:

Կրիշնան համառոտ ներկայացնում է յոգայի երեք հիմնական տեսակները՝ բհակտա–յոգա , կարմա –յոգա և ջնանա–յոգա : Թեև այդ ուղիները միմյանցից տարբերվում են, սակայն նրանց հիմնական նպատակը գրեթե նույնն է՝ հասկանալ, որ Բրահման սկզբնական ճշմարտությունն է, որի հիման վրա առկա է գոյությունը, որ նյութական մարմինը ժամանակավոր է, և որ Պարամատման ամենուրեք է: Յոգայի վերջնական նպատակը մոկշան է՝ ծնվելու և մահանալու շրջապտույտից (սանսարա) ազատումը: «Բհագավադգիտայում» բացատրվում են ինքնաճանաչման երեք մակարդակները՝

1. Բրահմա - բացարձակ, անանձնական էներգիա
2. Պարամատմա - գերհոգի, որը գտնվում է բոլոր կենդանի էակների սրտում
3. Բհագավան - անձնական Աստված իր հոգևոր ձևով

Նշանակությունը և ազդեցությունը

Նշանակությունը հինդուիզմում

Պատմության ընթացքում «Բհագավադգիտան» միշտ եղել է բրահմանների և Յոգերի ուսումնասիրության առարկա հնդուիզմում: Հինդուիզմի գրեթե բոլոր ուղղությունները ճանաչում են նրա հեղինակությունը։

Բրիտանական գաղութատիրական տիրապետությունից Հնդկաստանի անկախացման պայքարի ընթացքում «Բհագավադգիտան» օգտագործվում էր հնդկական ահաբեկիչների կողմից՝ իրենց գործողությունները հիմնավորելու համար: Մասնավորապես, «Բհագավադգիտան» ոգեշնչել է հնդկական նացիոնալիստ Նատհուրամ Վինայակ Գոդզեին՝ Մահաթմա Գանդիին սպանողին:

Ազդեցությունը Արևմուտքում

Ամերիկացի ֆիզիկոս Ռոբերտ Օպենհայմերը սովորել է սանսկրիտերեն և 1933-ին կարդացել «Բհագավադգիտան» բնագրից: Հետագայում նա այդ գրքի մասին խոսում էր որպես իր կյանքի փիլիսոփայությունը ձևավորող հիմնական գրքի: Առաջին միջուկային զենքի փորձարկումից անմիջապես հետո Օպենհայմերը արտասանել է «Բհագավադգիտայի» հատվածներից մեկը (11.32). «Ես մահն եմ, աշխարհների մեծագույն կործանիչը, ողջ կենդանականին կործանում բերողը»:

«Գիտայի» ազդեցությունը երևում է եվրոպական մշակույթի այնպիսի ականավոր գործիչների ստեղծագործություններում, ինչպիսիք են ` Գյոթեն , Հերդերը , Հարտմանը, Նովիկովը: Հեգելը, Շոպենհաուերը, Բեթհովենը, Հայնեն, Ռոդենը, Ներուն, Գանդին հիացմունքով են խոսել նրա մասին: Նրա հետազոտությամբ զբաղվել են բազմաթիվ ականավոր գիտնականներ` Հ. Լասեն, Է. Բյուրնուֆը, Է. Սենարը, Լ․ Վալեն, Ս. Ռադհակրիշնան, Ս. Լևին։

Գրականություն

Ռուսերենով՝

• Аникеева Е. Н. Бхагавадгита // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2003. — Т. VI. — С. 408 — 409. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-010-2.

• «Бхагавадгита» // Новая иллюстрированная энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2003. — Т. 3. Би-Ве. — С. 149. — 256 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85270-195-5
• Махабхарата. Вып. II: Бхагавадгита (Книга VI, Гл. 25—42) / Буквальный и литературный перевод, введение, примечания и толковый словарь академика АН ТССР Б. Л. Смирнова. — 2-е перераб.. — Ашхабад: АН ТуркмССР, 1960. — 403 с.
• Бхагавадгита / Пер. с санскрита, исслед. и примеч. В. С. Семенцова. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 1999. — 256 с. — 5000 экз. — ISBN 5-02-017506-4
• Дандекар Р. Н. От Вед к индуизму. Эволюционирующая мифология / Сост. Я. В. Васильков. Отв. ред. Г. М. Бонгард-Левин. Пер. с англ. К. П. Лукьяненко. — М.: «Восточная литература» РАН, 2002. — 286 с. — ISBN 5-02-016607-3
• Кочергина В. А. Санскритско-русский словарь / Под ред. В. И. Кальянова. С приложением „Грамматического очерка санскрита" А. А. Зализняка. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: Русский язык, 1987. — 944 с. — ISBN 5-902766-05-2
• Махабхарата. Книга шестая: Бхишмапарва / Пер. с санскр., предисл., статья и коммент. В. Г. Эрмана. — М.: Ладомир, 2009. — 480 с. — («Литературные памятники»). — 2000 экз. — ISBN 978-5-86218-402-0

• Большой Кавказ — Великий канал. — М. : Большая российская энциклопедия, 2006. — 752 с. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 4). — ISBN 5-85270-333-8.
• Семенцов В. С. «Бхагавадгита» // Новая философская энциклопедия: В 4 т / Ин-т философии РАН; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета В. С. Стёпин. — 2-е изд., испр. и допол. — М.: Мысль, 2010. — С. 333. — ISBN 978-5-244-01115-9

Անգլերենով՝

• Basham, A. L. (1954), The Wonder That Was India: A Survey of the History and Culture of the Indian Sub-Continent Before the Coming of the Muslims, New York: Grove Press
• Flood, Gavin An Introduction to Hinduism. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — ISBN 0-521-43878-0
• Կաղապար:Нп3 India: A History. — New York: Grove Press, 2000. — 576 p. — ISBN 0-8021-3797-0
• Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita / Minor, Robert N.. — Albany, New York: State University of New York Press, 1986. — 279 p. — (SUNY Series in Religious Studies). — ISBN 0-88706-297-0
  • Minor, Robert N. Introduction // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 1—10.
  • Neufeldt, Ronald W. A Lesson in Allegory: Theosophical Interpretations of the Bhagavadgita // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 11—33.
  • Ray, Ajit Bankim Chandra Chatterji's New Hinduism and the Bhagavadgita // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 34—43.
  • Stevenson, Robert W. Tilak and the Bhagavadgita's Doctrine of Karmayoga // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 44—60.
  • Minor, Robert N. Sri Aurobindo as a Gita-yogin // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 61—87.
  • Jordens, J. T. F. Gandhi and the Bhagavadgita // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 88—109.
  • Wilson, Boyd H. Vinoba Bhave's Talks on the Gita // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 110—130.
  • French, Harold W. Swami Vivekananda's Use of the Bhagavadgita // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 131—146.
  • Minor, Robert N. The Bhagavadgita in Radhakrishnan's Apologetics // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 147—172.
  • Miller, David M. Swami Sivananda and the Bhagavadgita // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 173—199.
  • Baird, Robert D. Swami Bhaktivedanta and the Bhagavadgita "As It Is" // Modern Indian Interpreters of the Bhagavadgita. — 1986. — P. 200—221.
• Radhakrishnan S. The Bhagavadgītā. — Harper Collins, 1993. — ISBN 81-7223-087-7
• Singh R. Raj Bhakti and Philosophy. — Lexington Books, 2006. — ISBN 0-7391-1424-7
• Winternitz, Maurice History of Indian Literature / Second revised reprint edition. Two volumes. First published 1927 by the University of Calcutta.. — New Delhi: Oriental Books Reprint Corporation, 1969. — Vol. I.
• Կաղապար:Нп3 The Bhagavad Gītā. — Oxford University Press, 1969. — ISBN 0-19-501666-1

Հղումներ

Գիտական՝

• Бхагавадгита / перевод с санскрита В. С. Семенцова (1985).
• VI. Махабхарата. Бхишмапарва (Бхагавадгита) / перевод с санскрита В. Г. Эрмана (2009).

Կրոնական՝

• Бхагавад-гита как она есть / комментированный перевод Бхактиведанты Свами Прабхупады (1984).
• Живая Гита: Вся Бхагавад-гита / перевод Свами Сатчидананды (2007).

Այլ՝

• Багуат-Гета, или беседы Кришны с Аржуном / первый перевод, выполнен с английского А. А. Петровым (1788).
• Бхагавад-гита / перевод с английского и санскрита А. Каменской и И. Манциарли (1914).
• Бхагавад-гита / перевод с санскрита Б. Л. Смирнова (1956).
• Бхагавад-гита / перевод С. М. Неаполитанского. СПб., 1991.
• Бхагавад-гита / перевод с санскрита Д. Бурбы (2009)
• Бхагавадгита. Поэтическое переложение А. В. Драгунова, комментарии Д. В. Бурбы. Ялта, 2008.

Այլ հղումներ

• Полный текст «Бхагавад-гиты»Կաղապար:Ref-sa
• Шри Ауробиндо Дхарма Гиты