Եսայի Նչեցի

Եսայի Նչեցի
Եսայի Նչեցի, մանրանկար 1318 թ․ Ավետարանից
Ծնվել է	1260 թ․ Սասունի Նիչ գավառ
Մահացել է	մոտ 1338 Գլաձորի համալսարան
Բնակության վայր(եր)	Գլաձորի համալսարան
Դավանանք	Հայ առաքելական
Մասնագիտություն	Աստվածաբանություն, մանկավարժություն, քերականություն, փիլիսոփայություն
Հաստատություն(ներ)	Գլաձորի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	աստվածաբանություն
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Գիտական ղեկավար	Ներսես Մշեցի, Վարդան Արևելցի
Եղել է գիտական ղեկավար	Հովհաննես Քռնեցի, Կիրակոս Երզնկացի, Հովհաննես Արճիշեցի և Հովհաննես Երզնկացի Ծործորեցի
Հայտնի աշակերտներ	Գրիգոր Երզնկացի, Հովհան Որոտնեցի, Թորոս Տարոնացի, Կիրակոս Երզնկացի, Հովհաննես Արճիշեցի Ոսպնակեր
Ինչով է հայտնի	Գլաձորի համալսարանի ուսուցչապետ
Քաղվածքներ Վիքիքաղվածքում
Esayi Nshetsi Վիքիպահեստում

Եսայի Նչեցի (1260-65, Սասունի Նիչ գավառ - մոտ 1338, Գլաձորի համալսարան), մանկավարժ, քերական, մատենագիր, հասարակական-հոգևոր գործիչ։ Սովորել է Մուշի Առաքելոց դպրեվանքում, ապա՝ Քաջբերունյաց գավառում և Վայոց ձորի Աղբերց վանքում՝ Ներսես Մշեցու մոտ։ Ստացել է բարձրագույն կրթություն և վարդապետի (դոկտորի) աստիճան։ 1284 թ. գլխավորել է Աղբերց վանքի դպրության աշխատանքները։

Եսայի Նչեցին եղել է Գլաձորի համալսարանի հիմնադիրն ու ղեկավարը։

Որպես ուսուցչապետ մեծ համբավ է վայելել բնաշխարհում և Կիլիկիայի հայկական պետության սահմաններում։ Դասավանդել է «յոթ ազատ արվեստներ»-ը։ Դաստիարակել և կրթել է մոտ 360 աշակերտ։

Նշեցու գրական ժառանգությունը (մեկնություններ, ճառեր, նամակներ) հիմնականում ունի կրոնաբարոյական բովանդակություն։ Նրա «Վերլուծութիւն քերականութեան» համալսարանական դասագիրքն իր բնույթով բանաքաղական երկ է, ընդգրկում է Գավիթ Քերականի, Տամամ Արևելցու, Արիստակես Գրչի, Գևորգ Սկևռացու և այլոց քերականական մեկնությունների հիմնական դրույթներն ու հարցադրումները։ Նշեցու քերականությունը համարել է «դուռն ամենայն իմսատութեան և կրթութևան», առաջարկել համեմատության միջոցով վերացնել հայոց հին ու նոր լեզուների միջև առաջացած խզումը՝ վերականգնելով լեզվի հին ձևերը։ Նշեցին անդրադարձել է «հունաբան դպրոց»-ի թարգմանություններին, խոսքի մասերին և նրանց բաժանմանը, հոլովմանը, խոնարհմանը, լեզուների ծագմանը և այլ հարցերի։

Երկեր

Եսայի Նշեցու հուշարձանը Եղեգնաձորում

• «Մեկնութիւն Եզեկիէլի»
• «Վերլուծութիւն քերականութեան»
• «Դաւանութիւն և խոստովանութիւն ի Սուրբ Երրորդութիւն»
• «Սուղ ինչ պատճառ ձեռնադրութեան քահանայի»
• «Յաղագս կարգաց եկեղեցւոյ»
• «Յաղագս եկեղեցւոյ խորհրդեան»
• «Թուղթ վասն կարգաց եկեղեցւոյ և ժամուց»
• «Թուղթ Եսայեայ վարդապետին պատասխանի ընդդէմ պարոն Հեթմոյ»
• «Թուղթ Եսայեայ ի Տէր Մատթէոսն»
• «Թուղթ շրջաբերական յաղագս ողորմութիւն տալոյ ի նպաստ Ս. Կարապետին Տարօնոյ»

Գրականություն

X-XIV դդ. մշակույթը, դպրոցը, գիտությունը և գրականությունը: Ալիշան Ղ, Սիսական, Վենետիկ, 1893: Ջահուկյան Գ., Քերականական և ուղղագրական աշխատությունները հին և միջնադարյան Հայաստանում, Երևան, 1954: Խաչերյան Լ., Գլաձորի համալսարանը հայ մանկավարժական մտքի զարգացման մեջ (XIII-XIV դդ.), Երևան, 1973: Պետրոսյան Ս., Եսայի Նչեցու թղթերը, «Էջմիածին», 1985:

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Եսայի Նչեցի հոդվածին

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 524)։