«Փիլիսոփայություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ →Մ |
չ շրջապտույտ հղում |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
'''Փիլիսոփայություն''' բառն ունի հունական ծագում։ Այն առաջացել է հունարեն «սիրել» և «իմաստություն» բառերից։ Այսինքն՝ փիլիսոփայություն թարգմանաբար նշանակում է «իմաստության հանդեպ սեր»։ Հայ մատենագրության մեջ «փիլիսոփայություն» եզրույթին զուգահեռ գործածվել է նաև « |
'''Փիլիսոփայություն''' բառն ունի հունական ծագում։ Այն առաջացել է հունարեն «սիրել» և «իմաստություն» բառերից։ Այսինքն՝ փիլիսոփայություն թարգմանաբար նշանակում է «իմաստության հանդեպ սեր»։ Հայ մատենագրության մեջ «փիլիսոփայություն» եզրույթին զուգահեռ գործածվել է նաև «իմաստասիրություն» բառը։ |
||
Փիլիսոփայությունը սկիզբ է առել մ.թ.ա. 7-րդ դարում։ Դա կարելի էր համարել աշխարհը ռացիոնալ կերպով իմաստավորելու փորձ, որը գալիս էր փոխարինելու աշխարհի մասին նախկին դիցաբանական պատկերացումներին։ Փիլիսոփայություն բառն առաջին անգամ գործածել է [[Պյութագորաս]]ը, ով գտնում էր, որ իմաստությունը միայն աստվածներին է բնորոշ, իսկ մարդը կարող է միայն ձգտել իմաստության և սիրել այն։ |
Փիլիսոփայությունը սկիզբ է առել մ.թ.ա. 7-րդ դարում։ Դա կարելի էր համարել աշխարհը ռացիոնալ կերպով իմաստավորելու փորձ, որը գալիս էր փոխարինելու աշխարհի մասին նախկին դիցաբանական պատկերացումներին։ Փիլիսոփայություն բառն առաջին անգամ գործածել է [[Պյութագորաս]]ը, ով գտնում էր, որ իմաստությունը միայն աստվածներին է բնորոշ, իսկ մարդը կարող է միայն ձգտել իմաստության և սիրել այն։ |
11:48, 28 հունվարի 2012-ի տարբերակ
Փիլիսոփայություն բառն ունի հունական ծագում։ Այն առաջացել է հունարեն «սիրել» և «իմաստություն» բառերից։ Այսինքն՝ փիլիսոփայություն թարգմանաբար նշանակում է «իմաստության հանդեպ սեր»։ Հայ մատենագրության մեջ «փիլիսոփայություն» եզրույթին զուգահեռ գործածվել է նաև «իմաստասիրություն» բառը։
Փիլիսոփայությունը սկիզբ է առել մ.թ.ա. 7-րդ դարում։ Դա կարելի էր համարել աշխարհը ռացիոնալ կերպով իմաստավորելու փորձ, որը գալիս էր փոխարինելու աշխարհի մասին նախկին դիցաբանական պատկերացումներին։ Փիլիսոփայություն բառն առաջին անգամ գործածել է Պյութագորասը, ով գտնում էր, որ իմաստությունը միայն աստվածներին է բնորոշ, իսկ մարդը կարող է միայն ձգտել իմաստության և սիրել այն։
Փիլիսոփայությունն ուսմունք է իմացության և կեցության հիմնական սկզբունքների մասին։ Այն ձգտում է պարզաբանել ամբողջ կեցության ընդհանուր կապը և միավորել մարդկային գիտելիքի բոլոր ոլորտները։ Փիլիսոփայությունը կարելի է համարել որոշակի աշխարհայացք և աշխարհըմբռնում, որն ունի նաև մեթոդաբանական գործառնություններ։
Սկզբնական շրջանում փիլիսոփայության ոլորտն ընդգրկում էր ուսմունքներ տիեզերքի առաջացման և կառուցվածքի մասին /կոսմոգոնիա, կոսմոլոգիա/, աստվածների մասին /թեոգոնիա/։ Այնուհետև փիլիսոփայությունը սկսեց ներառել ուսմունքներ կեցության հիմնական հասկացությունների մասին /մետաֆիզիկա/, ճանաչողության ակունքների և սահմանների մասին /գնոսոլոգիա/, մտածողության ձևերի և մեթոդների մասին /տրամաբանություն/, մարդկային հոգու մասին /հոգեբանություն/, բարոյականության էության /էթիկա/ և գեղեցիկի մասին /էսթետիկա/։ Վերոհիշյալ ուղղությունները հետագայում վերածվեցին առանձին գիտությունների։
Փիլիսոփայության Դավիթ Անհաղթի սահմանումները
Հայ նշանավոր փիլիսոփա Դավիթ Անհաղթը իր «Սահմանք իմաստասիրության» երկում տալիս է փիլիսոփայության հետևյալ վեց սահմանումները.
- Փիլիսոփայությունը գիտություն է գոյի մասին։
- Փիլիսոփայությունը գիտություն է աստվածային և մարդկային իրողությունների մասին։
- Փիլիսոփայությունը խորհրդածություն է մահվան մասին։
- Փիլիսոփայությունը Աստծուն նմանվելն է ըստ մարդկային կարողության։
- Փիլիսոփայությունը արվեստների արվեստն է և գիտությունների գիտությունը։
- Փիլիսոփայությունը սեր է իմաստության (ճշմարտության) հանդեպ[1]։
Հիմնական փլիսոփայական համակարգերը, ուղղությունները և հայեցակարգերը
- Ավերոյիզմ
- Ագնոստիցիզմ
- Ակոսմիզմ
- Ակտուալիզմ
- Մարդակենտրոնություն (Անտրոպոցենտրիզմ)
- Աթեիզմ
- Բիոլոգիզմ
- Վոլյունտարիզմ
- Գեոցենտրիզմ
- Գիլոզոիզմ
- Իմացաբանություն (գնոսեոլոգիա)
- Դաոսականություն
- Թեիզմ
- Դետերմինիզմ
- Դիալեկտիկա
- Դիալեկտիկական մատերիալիզմ
- Դինամիզմ
- Դուլիզմ
- Իդեալիզմ
- Իլյուզիոնիզմ
- Իմանենտ փիլիսոփայություն
- Ինտենցիոնալիզմ
- Ինտուիցիոնիզմ
- Իռացոնալիզմ
- Պատմականություն (իստորիզմ)
- Պատմական մատերիալիզմ
- Կարտեզիականություն
- Կոնվենցիոնալիզմ
- Կոնդիցիոնիզմ
- Քննադատականություն (կրիտիցիզմ)
- Լոկայատա
- Մարքսիզմ
- Մատերիալիզմ
- Մետաֆիզիկա
- Մոնիզմ
- Մոնոպսիխիզմ
- Նաիտիվիզմ
- Նատիվիզմ
- Նատուրալիզմ
- Բնափիլիսոփայություն
- Նեովիտալիզմ
- Նոր հեգելականություն
- Նոր կանտականություն
- Նոր պլատոնականություն
- Նոր Դուալիզմ/Նեոդուալիզմ
- Նեոպոզիտիվիզմ
- Նեոռեալիզմ
- Նեոսխոլաստիկա
- Նեոթոմիզմ
- Նեոֆրոյդիզմ
- Նոմինալիզմ
- Օբյեկտիվիզմ
- Գոյաբանություն (օնթոլոգիա)
- Պանվիթալիզմ
- Պանենթեիզմ
- Պանլոգիզմ
- Պանպսիխիզմ
- Պանթեիզմ
- Պսիխոֆիզիկական պարալելիզմ
- Պերսոնալիզմ
- Պերսպեկտիվիզմ
- Պերֆեկցիոնիզմ
- Պլատոնականություն
- Պլյուրալիզմ
- Պոզիտիվիզմ
- Պրագմատիզմ
- Պսիխոլոգիզմ
- Ռացիոնալիզմ
- Ռելյատիվիզմ
- Ռելյացիոնալիզմ
- Զգայականություն (Սենսուալիզմ)
- Սինգուլյարիզմ
- Սկեպտիցիզմ
- Սոլիպսիզմ
- Սպիրիտուալիզմ
- Ստոիկություն
- Սուպերնատուրալիզմ
- Սքոլաստիկա
- Տելեոլոգիա
- Թեոսոֆիա
- Տիխիզմ
- Թոմիզմ
- Ֆենոմենալիզմ
- Ֆենոմենոլոգիա
- Ֆիզիկալիզմ
- Կյանքի փլիսոփայություն
- Էկզիստենցիալիզմ
- Էմպիրիզմ
- Էմպիրիոկրիտիցիզմ
- Էներգետիզմ
Նշանավոր փիլիսոփաներ
Ա
- Աբանյանո Նիկոլա
- Աբելյար Պիեռ
- Ավենարիուս Ռիխարդ
- Ավերոես
- Այեր Ալֆրեդ
- Ալեքսանդեր Սեմյուել
- Ալֆրեդ Մեծ
- Անաքսագորաս
- Անտիսթենես
- Արիստիպոս
- Արիստոտել
- Արոն Ռայմոն
Բ
- Բաշլար Գաստոն
- Բեմե Յակոբ
- Բերգսոն Անրի
- Բերդիայեվ Նիկոլայ
- Բերկլի Ջորջ
- Բեխեր Էրիխ
- Բրայթմեն Էդգար
- Բրենտանո Ֆրանց
- Բրունո Ջորդանո
- Բուբեր Մարտին
- Բուլգակով Սերգեյ
- Բեկոն Ռոջեր
- Բեկոն Ֆրենսիս
- Բուրիդան Ժան
Գ
Դ
- Դայ Չխեն
- Դավիթ Անհաղթ
- Դեկարտ Ռենե
- Դեմոկրիտես
- Դիդրո Դենի
- Դիլտեյ Վիլհելմ
- Դիոգենես Սինոպացի
- Դյուի Ջոն
- Դյուրինգ Եվգենի
Ե
Զ
Է
Թ
Ժ
Ի
Լ
Կ
- Կանտ Իմանուիլ
- Կառնապ Ռուդոլֆ
- Կայզերլինգ Հերման
- Կոնդիլյակ Էտիեն
- Կոնդորսե Մարի Ժան Անտուան դը
- Կոնտ Օգյուստ
- Կոնֆուցիոս
- Կրոչե Բենեդետտո
- Կսենոֆան
- Կիերկեգոր Սյորեն
Հ
- Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել
- Թոմաս Հենրի Հեքսլի
- Արնոլդ Հելեն
- Հելվեցիուս Կլոդ
- Հերակլիտես
- Հերբարտ Յոհան Ֆրիդրիխ
- Հերդեր Յոհան Հոտֆրիդ
- Հոբս Թոմաս
- Հոլբախ Պոլ
- Հովհան Որոտնեցի
- Հուսերլ Էդմունդ
- Հայդեգեր Մարտին
- Հյում Դևիդ
Մ
- Մարկոս Ավրելիոս
- Մարքս Կառլ
- Մարսել Գաբրիել
- Մախ Էրնեստ
- Միլ Ջոն Սթյուարտ
- Մոնթեն Միշել դը
- Մոնթեսքյո Շարլ Լուի
Յ
Ն
Շ
Պ
Ջ
Ռ
Ս
Վ
Օ
Ֆ
Արտաքին հղումներ
Այցելեք Նաև
- Մատենադարանի ձեռագրերը փիլիսոփայության մասին
- Հայ միջնադարյան փիլիսոփաներ
- Անտիկ փիլիսոփաներ
- Միտք
- Մարմին
- Հոգի
- Կամք
- Իրականություն
- Ճշմարտություն
- Խիղճ
- Մետաֆիզիկա
- Էթիկա
- Էպիստեմոլոգիա
- Էսթետիկա
Ծանոթագրություններ
- ↑ Է. Ա. Կյուրեղյան, Փիլիսոփայություն (ուսումնական ձեռնարկ), Երևան, 2004, էջ 41
Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA