«Կատաղի վարունգ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տաքսոտուփ2|Վիքիդատա=այո}} |
|||
{{Տաքսոտուփ |
|||
| name = Կատաղի վարունգ |
|||
| image file = Ecballium elaterium3.jpg |
|||
| image title = |
|||
| image descr = Սովորական կատաղի վարունգի պտուղները |
|||
| regnum = Բույսեր |
|||
|divisio = [[Ծածկասերմեր]] |
|||
|classis = [[Երկշաքիլավորներ]] |
|||
|ordo = [[Դդմածաղկավորներ]] |
|||
|familia = [[Դդմազգիներ]] |
|||
|genus = Կատաղի վարունգ |
|||
|species = '''Կատաղի վարունգ''' <br /> |
|||
'''սովորական''' |
|||
| latin = Ecballium elaterium |
|||
| author = ([[L.]]) [[A.Rich.]] |
|||
| syn = {{bt-latarm|Momordica elaterium|aut=[[L.]]|txt=|s=0}} |
|||
* Momordica elaterium |
|||
| arm_syn = Իշավարունգ |
|||
| children name = |
|||
| children = |
|||
| typus = |
|||
| range map = |
|||
| range map caption = |
|||
| range map width = |
|||
| range legend = |
|||
| iucnstatus = |
|||
| wikispecies = Ecballium elaterium |
|||
| commons = Category:Ecballium elaterium |
|||
| iucn = |
|||
| itis = 502196 |
|||
| ncbi = 3679 |
|||
| eol = 487852 |
|||
| grin = 14775 |
|||
| ipni = 292573 |
|||
}} |
|||
'''Կատաղի վարունգ''', իշավարունգ ({{lang-lat|''Ecballium elaterium''}}), [[դդմազգիներ]]ի ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։ |
'''Կատաղի վարունգ''', իշավարունգ ({{lang-lat|''Ecballium elaterium''}}), [[դդմազգիներ]]ի ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։ |
||
17:57, 30 Մայիսի 2019-ի տարբերակ
| Կատաղի վարունգ | |
 Կատաղի վարունգ | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Դդմածաղկավորներ (Cucurbitales) |
| Ընտանիք | Դդմազգիներ (Cucurbitaceae) |
| Տրիբա | Bryonieae |
| Ցեղ | Ecballium |
| Տեսակ | Կատաղի վարունգ (E. elaterium) |
| Միջազգային անվանում | |
| Ecballium elaterium | |
Կատաղի վարունգ, իշավարունգ (լատին․՝ Ecballium elaterium), դդմազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։
Լատիներեն անվանումը գալիս է հին հունարեն՝ ἐκβάλλω - «նետել», պտղի կառուցվածքից կախված։[1]
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը փռվող է կամ կանգուն, անհարթ, առանց խիղբերի, բարձրությունը՝ մինչև 1 մ։ Տերևները սրտաձև են, հերթադիր՝ թույլ բլթակավոր։ Ծաղիկները բաց դեղնավուն են, միատուն (հանդիպում են նաև երկտուն), բաժանասեռ, արականները՝ ողկույզներով, իգականները՝ մեկական։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը սալորի մեծության հյութալի բազմասերմ դդմիկ է։
Տարածում և էկոլոգիա
Տարածված է Ազորյան կղզիներում, Փոքր Ասիայում, իսկ հարավում եվրոպական՝ Ռուսաստանի Ղրիմում, Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում։ ՀՀ-ում հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Տավուշի և Արմավիրի մարզերում։ Աճում է ճամփեզրերին, թեթևակի աղուտ-ալկալի և կավային լանջերին։ էջմիածնի, Իջևանի ճանապարհների եզրերին։
Նշանակություն
Պտուղները երկարավուն են, սալորի մեծության, հյութալի։ Հասուն վիճակում ամենաթեթև հպումից պոկվում են պտղակոթունից. միջից դուրս են ժայթքում սերմերը և դառնահամ լորձնային հեղուկը (նպաստում է սերմերի տարածմանը)։ Հասունացածը թեթևակի հպումից պոկվում է պտղակոթունից՝ արտանետելով սերմերը և լորձնային դառնահամ հեղուկ։ Պտուղը պարունակում է գլիկոզիդներ, վիտամին C, սերմերը՝ ճարպայուղեր և այլն։
- Հակացուցումներ
Թունավոր բույսեր են, դրա համար բուժումը կատարվում է միայն բժշկի խորհրդով և բժշկական վերահսկողության տակ։
Տաքսոնոմիա
Ներկայացուցիչներ
Տեսակի սահմաներում առանձնացնում են 2 ենթատեսակ[2]։
| ևս 6 ընտանիք (համաձայնAPG II Համակարգի) |
6 ցեղ (համաձայն համակարգ APG III) |
|||||||||||||||
| Կարգ [[
Դդմածաղկավորներ]] |
Ենթաընտանիք Դդմազգիներ | մոնոտիպ տեսակ Կատաղի վարունգ (Ecballium) | ||||||||||||||
| Բաժին Ծաղկավորներ կամ Ծածկասերմեր | ընտանիք Դդմազգիներ | ցեղ Benincaseae | ||||||||||||||
| ևս 44 ծաղկավոր բույսերի կարգ (համաձայնAPG II Համակարգի) |
Ենթաընտանիք Zanonioideae (համաձայն համակարգ APG III) |
18 սերունդ (համաձայն համակարգ APG III) | ||||||||||||||
Ծանոթագրություններ
- ↑ По данным книги «Флора СССР» (см. раздел Литература).
- ↑ По данным сайта NCBI (см. карточку растения).
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 285)։
|