«Ինքնորոշում»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
Պիտակ՝ Հետ շրջել |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Կողաքարտ Ազգայնականություն}} |
{{Կողաքարտ Ազգայնականություն}} |
||
'''Ազգերի ինքնորոշման իրավունք''', ժողովուրդների հիմնարար իրավունք, ազգերի պետական կազմավորման իրավակարգիարտաքին քաղաքականության, մշակութային, կրոնական, տնտեսական հարցերն ինքնուրույնաբար տնօրինելու, |
'''Ազգերի ինքնորոշման իրավունք''', ժողովուրդների հիմնարար իրավունք, ազգերի պետական կազմավորման իրավակարգիարտաքին քաղաքականության, մշակութային, կրոնական, տնտեսական հարցերն ինքնուրույնաբար տնօրինելու, ընդհուպ մինչև այլ ազգերից անջատվելու և անկախ պետություն կազմելու իրավունք։ Դա ժամանակակից [[միջազգային իրավունք]]ի հիմնարար սկզբունքն է։ Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը ամրագրված է Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) Գլխավոր ասամբլեայի հռչակագրերում, Մարդու իրավունքների միջազգային համաձայնագրերում [[1966]]։ Համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության (հոդված 1-ին կետ [[2]]) և Մարդու իրավունքների համաձայնագրի (հոդված 1-ին, կետ 1)՝ ինքնորոշման իրավունքը հռչակվում է որպես միակողմանի գործողության հնարավորություն՝ ուղղորդված ժողովրդի ազատությանը և վարչական տարածքի որոշակի քաղաքական կարգավիճակին, առանց որևէ ենթատեքստի և սահմանափակման։ Այն հայտարարում է, որ համաձայն ժողովուրդների հավասար իրավունքների և արդարացի հավասարության հնարավորությունների իրավունք ունեն ազատորեն ընտրել անկախություն և միջազգային քաղաքական կարգավիճակ առանց արտաքին հարկադրման և միջամտության։ |
||
«Ազգերի ինքնորոշում» տերմինն առաջին անգամ հնչել է [[Բեռլին]]ի կոնգրեսում [[1878]], երբ որոշվում էր անկախ ճանաչել կամ ինքնավարություն տալ Օսմանյան Կայսրության տիրապետության տակ գտնվող մի շարք ազզերի և վարչական բարենորոգումներ անցկացնել [[Արևմտյան Հայաստան]]ում։ Ինքնորոշման գաղափարը լայն տարածում է գտել հատկապես գաղութային և կախյալ երկրներում ազգային-ազատագրական շարժումների ժամանակ՝ հատկապես Երկարդ համաշխարհային պատերազմի [[1939]]-[[1945]] և հետպատերազմյան շրջանում։ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 7-րդ նստաշրջանում ([[դեկտեմբերի 16]] [[1952]]) ընդունվել է «ժողովուրդների և ազգերի ինքնորոշման մասին» բանաձև [[637]]։ Ինքնորոշման իրավունքն ամրագրված է նաև «ԽՍՀՄ կազմից միութենական հանրապետությունների դուրս գալու կապի մասին» օրենքում ([[ապրիլի 3]] [[1990]])։ [[1960]] թվականին ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեան ընդունել է գաղութային երկրներին ու ժողովորոլներին անհապաղ անկախություն շնորհելու [[ԽՍՀՄ]]-ի սաաջարկած հռչակագիրը։ Յուրաքանչյուր ազգ միջազգային իրակունքի պաշտպանություն է ստանում՝ ինքնորոշման մասին իր կամքն արտահայտելու պահից։ Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը իրավական նորմ է, պարտադիր է ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների, ինչպես նաև այն պետության համար, որի կազմում ինքնորոշվել է ազգը։ ԼՂ ժողովուրդը [[1991]] թվականի [[սեպտեմբերի 2]]-ին, հիմք ընդունելով նաև ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ ամրագրված ինքնորոշման մասին դրույթները, հռչակել է իր անկախ պետականությունը։ ժողովրդի կողմից իրականացված Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը տալիս է անկախ պետականության հռչակման միջազգային իրավազորություն, անկախ այլ պետությունների կողմից դրա ճանաչման փաստից։ |
«Ազգերի ինքնորոշում» տերմինն առաջին անգամ հնչել է [[Բեռլին]]ի կոնգրեսում [[1878]], երբ որոշվում էր անկախ ճանաչել կամ ինքնավարություն տալ Օսմանյան Կայսրության տիրապետության տակ գտնվող մի շարք ազզերի և վարչական բարենորոգումներ անցկացնել [[Արևմտյան Հայաստան]]ում։ Ինքնորոշման գաղափարը լայն տարածում է գտել հատկապես գաղութային և կախյալ երկրներում ազգային-ազատագրական շարժումների ժամանակ՝ հատկապես Երկարդ համաշխարհային պատերազմի [[1939]]-[[1945]] և հետպատերազմյան շրջանում։ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 7-րդ նստաշրջանում ([[դեկտեմբերի 16]] [[1952]]) ընդունվել է «ժողովուրդների և ազգերի ինքնորոշման մասին» բանաձև [[637]]։ Ինքնորոշման իրավունքն ամրագրված է նաև «ԽՍՀՄ կազմից միութենական հանրապետությունների դուրս գալու կապի մասին» օրենքում ([[ապրիլի 3]] [[1990]])։ [[1960]] թվականին ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեան ընդունել է գաղութային երկրներին ու ժողովորոլներին անհապաղ անկախություն շնորհելու [[ԽՍՀՄ]]-ի սաաջարկած հռչակագիրը։ Յուրաքանչյուր ազգ միջազգային իրակունքի պաշտպանություն է ստանում՝ ինքնորոշման մասին իր կամքն արտահայտելու պահից։ Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը իրավական նորմ է, պարտադիր է ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների, ինչպես նաև այն պետության համար, որի կազմում ինքնորոշվել է ազգը։ ԼՂ ժողովուրդը [[1991]] թվականի [[սեպտեմբերի 2]]-ին, հիմք ընդունելով նաև ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ ամրագրված ինքնորոշման մասին դրույթները, հռչակել է իր անկախ պետականությունը։ ժողովրդի կողմից իրականացված Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը տալիս է անկախ պետականության հռչակման միջազգային իրավազորություն, անկախ այլ պետությունների կողմից դրա ճանաչման փաստից։ |
||
19:33, 19 Մարտի 2019-ի տարբերակ
| թեմայով հոդվածաշար |
| Ազգայնականություն |
|---|
|
Զարգացում |
|
Գլխավոր արժեքներ |
|
Կազմակերպություններ |
| Քաղաքականության պորտալ |
Ազգերի ինքնորոշման իրավունք, ժողովուրդների հիմնարար իրավունք, ազգերի պետական կազմավորման իրավակարգիարտաքին քաղաքականության, մշակութային, կրոնական, տնտեսական հարցերն ինքնուրույնաբար տնօրինելու, ընդհուպ մինչև այլ ազգերից անջատվելու և անկախ պետություն կազմելու իրավունք։ Դա ժամանակակից միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքն է։ Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը ամրագրված է Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) Գլխավոր ասամբլեայի հռչակագրերում, Մարդու իրավունքների միջազգային համաձայնագրերում 1966։ Համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության (հոդված 1-ին կետ 2) և Մարդու իրավունքների համաձայնագրի (հոդված 1-ին, կետ 1)՝ ինքնորոշման իրավունքը հռչակվում է որպես միակողմանի գործողության հնարավորություն՝ ուղղորդված ժողովրդի ազատությանը և վարչական տարածքի որոշակի քաղաքական կարգավիճակին, առանց որևէ ենթատեքստի և սահմանափակման։ Այն հայտարարում է, որ համաձայն ժողովուրդների հավասար իրավունքների և արդարացի հավասարության հնարավորությունների իրավունք ունեն ազատորեն ընտրել անկախություն և միջազգային քաղաքական կարգավիճակ առանց արտաքին հարկադրման և միջամտության։
«Ազգերի ինքնորոշում» տերմինն առաջին անգամ հնչել է Բեռլինի կոնգրեսում 1878, երբ որոշվում էր անկախ ճանաչել կամ ինքնավարություն տալ Օսմանյան Կայսրության տիրապետության տակ գտնվող մի շարք ազզերի և վարչական բարենորոգումներ անցկացնել Արևմտյան Հայաստանում։ Ինքնորոշման գաղափարը լայն տարածում է գտել հատկապես գաղութային և կախյալ երկրներում ազգային-ազատագրական շարժումների ժամանակ՝ հատկապես Երկարդ համաշխարհային պատերազմի 1939-1945 և հետպատերազմյան շրջանում։ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 7-րդ նստաշրջանում (դեկտեմբերի 16 1952) ընդունվել է «ժողովուրդների և ազգերի ինքնորոշման մասին» բանաձև 637։ Ինքնորոշման իրավունքն ամրագրված է նաև «ԽՍՀՄ կազմից միութենական հանրապետությունների դուրս գալու կապի մասին» օրենքում (ապրիլի 3 1990)։ 1960 թվականին ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեան ընդունել է գաղութային երկրներին ու ժողովորոլներին անհապաղ անկախություն շնորհելու ԽՍՀՄ-ի սաաջարկած հռչակագիրը։ Յուրաքանչյուր ազգ միջազգային իրակունքի պաշտպանություն է ստանում՝ ինքնորոշման մասին իր կամքն արտահայտելու պահից։ Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը իրավական նորմ է, պարտադիր է ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների, ինչպես նաև այն պետության համար, որի կազմում ինքնորոշվել է ազգը։ ԼՂ ժողովուրդը 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հիմք ընդունելով նաև ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ ամրագրված ինքնորոշման մասին դրույթները, հռչակել է իր անկախ պետականությունը։ ժողովրդի կողմից իրականացված Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը տալիս է անկախ պետականության հռչակման միջազգային իրավազորություն, անկախ այլ պետությունների կողմից դրա ճանաչման փաստից։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988—1994) հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո ։ 
|