«Սերովբե Տերվիշյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Սերովբե Տերվիշյան;
Ծնվել է	հունվարի 10, 1846
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս
Մահացել է	հունվարի 1, 1892 (45 տարեկան)
Մահվան վայր	Կոստանդնուպոլիս
Մասնագիտություն	լեզվաբան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

18:40, 10 հունվարի 2019-ի տարբերակ

Սերովբե Տերվիշյան (հունվարի 10, 1846(1846-01-10), Կոստանդնուպոլիս - հունվարի 1, 1892(1892-01-01), Կոստանդնուպոլիս), հայ լեզվաբան, հնդեվրոպաբան։ Վիեննայի Մխիթարյան միաբանության անդամ (1864 թվականից), վարդապետ (1866 թվականից)։

1870 թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր 2, 1870) հայատառ թուրք, գիրքը, 1872 թ.՝ Ս. Հուստինոսի «Պատասխանատուութիւնք առաջին եւ երկրորդ եւ պատմութիւն նորին վկայութեան»՝ գրաբար թարգմանությամբ։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ (հունարեն, լատիներեն, գերմաներեն, սանսկրիտերեն, պահլավերեն, և այլն)։ «Հին հայերենի ք-ն» (1877, գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենի «ք» հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ լեզուների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ 1885 թ. լույս է տեսել նրա «Հնդեւրոպական նախալեզու» հատորը, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ 1887 թ. Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» (1887-1888)։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև սանսկրիտը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի սեպագիր արձանագրությունների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսոյ սեպագիրք», Հանդէս ամսօրեայ, 1887-1889)։ Գրել է նաև «Այրի մայրն ու միամօր որդեակը» (1871) ողբերգությունը^[1]։

Գրականություն

Ադայան Է., Հայ լեզվաբանության պատմություն, հատոր 1, Ե., 1958:

Ծանոթագրություններ

↑ «Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007:

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 687)։

[1] «Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007:

[1]

@@ Տող 2. / Տող 2. @@
 '''Սերովբե Տերվիշյան''' ({{ԱԾ}}), [[հայ]] լեզվաբան, հնդեվրոպաբան։ [[Վիեննա]]յի Մխիթարյան միաբանության անդամ ([[1864]] թվականից), [[վարդապետ]] ([[1866]] թվականից)։
-[[1870]] թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր [[2]], [[1870]]) հայատառ [[թուրք]], գիրքը, [[1872]] թ.՝ «Ս․ Հուստինոսի պատասխանատվությանք»-ը (հատոր 1-2, [[գրաբար]])։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ ([[հունարեն]], [[լատիներեն]], [[գերմաներեն]], [[սանսկրիտերեն]], [[պահլավերեն]], և այլն)։ «Հին հայերենի ք-ն» ([[1877]], գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենի «ք» հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ [[լեզու]]ների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ [[1885]] թ. լույս է տեսել նրա «Հնդեվրոպական նախալեզու» հատորը, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ [[1887]] թ. Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» ([[1887]]-[[1888]])։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև [[սանսկրիտ]]ը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի [[սեպագիր]] [[արձանագրություն]]ների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսո սեպագիրք», ՀԱ, [[1887]]-[[1889]])։ Գրել է նաև «Այրի մայրն և միամոր որդյակը» ([[1871]]) [[ողբերգություն]]ը<ref>«Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007:</ref>։
+[[1870]] թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր [[2]], [[1870]]) հայատառ [[թուրք]], գիրքը, [[1872]] թ.՝ Ս. Հուստինոսի «Պատասխանատուութիւնք առաջին եւ երկրորդ եւ պատմութիւն նորին վկայութեան»՝ [[գրաբար]] թարգմանությամբ։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ ([[հունարեն]], [[լատիներեն]], [[գերմաներեն]], [[սանսկրիտերեն]], [[պահլավերեն]], և այլն)։ «Հին հայերենի ք-ն» ([[1877]], գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենի «ք» հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ [[լեզու]]ների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ [[1885]] թ. լույս է տեսել նրա «Հնդեւրոպական նախալեզու» հատորը, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ [[1887]] թ. Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» ([[1887]]-[[1888]])։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև [[սանսկրիտ]]ը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի [[սեպագիր]] [[արձանագրություն]]ների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսոյ սեպագիրք», Հանդէս ամսօրեայ, [[1887]]-[[1889]])։ Գրել է նաև «Այրի մայրն ու միամօր որդեակը» ([[1871]]) [[ողբերգություն]]ը<ref>«Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007:</ref>։
 == Գրականություն ==