Կարեն Սվասյան

Կարեն Սվասյան(2006)

Կարեն Սվասյանը (ծնվ. 2 հունվարի, 1948 թ. Թիֆլիս) ժամանակակից փիլիսոփայական մտքի ականավոր դեմքերից է։ Նրա ուսումնասիրությունների առարկան փիլիսոփայության պատմությունն է, մշակութաբանությունը և ճանաչողության տեսությունը։ Անգնահատելի է նրա կատարած աշխատանքը գրականագիտության և թարգմանության ասպարեզներում։ Նա այն սակավաթիվ փիլիսոփաներից է, ում միտքը նոր լիցք է հաղորդում և նորանոր հեռանկարներ է բացում ժամանակակից փիլիսոփայության և անտրոպոսոֆիական գիտության ասպարեզում։

Կյանքը և աշխատանքը

1954-1965 թթ. սովորել է Երևանի միջնակարգ դպրոցներից մեկում։ 1965-1970 թթ.Երևանի Պետական Համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում ուսանել է փիլիսոփայություն, ինչպես նաև անգլիական, ֆրանսիական և գերմանական բանասիրություն։ 1971 թ.-ից աշխատանքի է անցել ՀՍՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի փիլիսոփայության և իրավունքի ինստիտուտում։ 1978 թ.-ին պաշտպանել է թեկնածուական թեզ` «Ա. Բերգսոնի ինտուիտիվ փիլիսոփայության գեղագիտական էությունը» թեմայով, իսկ 1981 թ.-ին դարձել է փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր («Խորհրդանիշի խնդիրը ժամանակակից փիլիսոփայության մեջ»)։ 1985 թ.-ից Երևանի պետական համալսարանի պրոֆեսոր է։ 1990 թ.-ին կազմել, որոշ գործեր թարգմանել, ծանոթագրել և իր առաջաբանով Մոսկվայում հրատարակել է ֆրիդրիխ Նիցշեի երկերի հանրահռչակ երկհատորյակը, որով նա սկիզբ է դրել ռուս իրականության մեջ հեղափոխությունից հետո ընդհատված նիցշեագիտության վերականգնմանը։ 1992 թ.-ին տեղափոխվել է Շվեյցարիա։ 1994 թ. Բոննում արժանացել է Ա. Ֆ. Հումբոլդտի անվան մրցանակին։ 1997 թ.-ին հրավիրվել է Ինսբրուքի համալսարան` իբրև պրոֆեսոր, ուր փիլիսոփայության և սլավիստիկայի ֆակուլտետում դասավանդել է ճանաչողության տեսություն, սիմվոլի և գեղարվեստական թարգմանության տեսություն։ Այժմ ապրում և ստեղծագործում է Բազելում։ Դասախոսություններ է կարդում Գերմանիայում, Շվեյցարիայում, Ավստրիայում, Ռուսաստանում։ Գրում է գերմաներեն և ռուսերեն։ Կ. Սվասյանի յուրաքանչյուր նոր գիրք փիլիսոփայական շրջանակներում ընդունվում է իբրև երևույթ։ Ուղենշային են նրա «Անասացության ձայներ» - «Голоса безмолвия» (Երևան 1984 թ.), «Եվրոպական գիտության գոյավորումը» - «Становление европейской науки» (Երևան, 1990), «Եվրոպա: Երկու մահախոսական» - «Европа. Два некролога» (Մոսկվա, 2003 թ.), «Ապանույնականացումներ» - «Растождествления», (Մոսկվա, 2006), «Մարդը նույնականացումների լաբիրինթոսում» - «Человек в лабиринте идентичностей», (Մոսկվա, 2009) գրքերը։ Առաջինն է ամբողջությամբ ռուսերեն թարգմանել Ռ. Մ. Ռիլկեի «Սոնետներ Օրփեոսին» շարքը։

Փիլիսոփայությունը

Կ. Սվասյանի փիլիսոփայական հայացքների համար բնութագրական է դրանց առնչակցությունը մի կողմից փիլիսոփայության և մշակույթի պատմությանը, մյուս կողմից` փիլիսոփայական-անտրոպոլոգիական հիմնախնդրին։ Ըստ այդմ ինքը` փիլիսոփայության պատմությունը դիտարկվում է իբրև գիտակցության ճակատագրերի պատմություն, բայց ոչ թե` հեգելյան-երևույթաբանական հայեցակետով ընդհանրապես գիտակցության, այլ ավելի շուտ` Է. Հեկկելի` ինչ-որ հաջորդական և առավել բարձր` հոգևոր մակարդակով շարունակվող արարչության բնական պատմության իմաստով։ Այսպես հասկացված` նախասոկրատականներից և Պլատոնից մինչև Հարտման, Շտիրներ և Նիցշե ձգվող փիլիսոփայության նպատակը ոչ թե աշխարհը իմաստավորելն է, այլ – դրա միջոցով – մարդկային անհատականության ինքնաբացահայտումը և ինքնազարգացումը։ Եթե զարգացման տեսության իմաստով արարչագործության պսակը մարդն է` իբրև կենսաբանական առանձնյակ, ապա անխուսափելիորեն բարձրանում է մարդու` իբրև այդպիսինի մեջ արարչագործության պսակի հարցը։ Այդ հարցը` ի՞նչն է իր` մարդու մեջ, բարձրակետում բուն մարդկայինը, ինչպես որ բուն մարդկայինն է բարձրակետում զուտ բնութենականը,- մատնացուցում է բացառապես մի բան` մտածողությունը։ Մտածողությունը (հոգևորապես) բարձրագույնն է մարդու մեջ, այնպես, ինչպես (կենսաբանական) մարդը բարձրագույնն է բնության մեջ։ Այս առումով փիլիսոփայության պատմությունը հարում է արարման պատմությանը և շարունակում է այն։ Սա նշանակում է. եթե զարգացման տեսությունը (թեմատիկորեն) պատկանում է փիլիսոփայության պատմությանը, ապա սոսկ այն պատճառով, որ փիլիսոփայության պատմությունն էլ իր հերթին պատկանում է (գոյաբանորեն) զարգացմանը` իբրև նրա բարձրագույն և կատարյալ աստիճանը։ Այս կերպ շարունակված և հոգևոր անտրոպոլոգիայի մեջ դուրս բերված,- մարդը իբրև բնության բարձրագույն անդամ, մտածողությունը իբրև մարդու բարձրագույն անդամ,- վճռական է դուրս գալիս վերջին հարցը, որտեղ Հեկկելի բնական պատմության անտրոպոգենեզը` աճելով անցած փիլիսոփայության պատմության` իբրև այդպիսինի պնևմատոգենեզի մեջ, սրբագրվում և պոտենցավորվում է Մաքս Շտիռների բացարձակ անհատապաշտությամբ. եթե մտածողությունը բարձրագույնն է մարդու մեջ, ապա զարգացման ուղին Շտիռներից հետո,- ում համար մարդը կամ դատարկ բան է, կամ կոնկրետ ոմն, սրվում է հետևյալ հարցով. ո՞ւմ մտածողությունը։ Պատասխանը նույնական է Պարմենիդեսից մինչև Սարտր փիլիսոփայության պատմության կենտրոնական խնդրի լուծմանը. փիլիսոփայի մտածողությունը, որը կկարողանար հաղթահարել մտածողության և գոյության միջև, էսսենցիայի և էկզիստենցիայի միջև hiatus-ը,- նրա միջև, ինչը նա մտածում է, և նրա, ինչ նա կա։ Նման փիլիսոփայի որոնումը, որ որոշարկում է Կարեն Սվասյանի փիլիսոփայական հետաքրքրությունների ողջ շրջանակը, պատմա-փիլիսոփայական տարածությունում երկար դեգերումներից հետո (հիմնական փուլերը. Հերակլիտոս, Պլատոն, Արիստոտել, Օրիգենես, նեոպլատոնիզմ, Աբելյար, Թոմա, Դեկարտ, Լայբնից, Կանտ, գերմանական իդեալիզմ, Շտիռներ, Հարտման, Նիցշե, Հուսսեռլ) նրան հանգեցրեց Ռուդոլֆ Շտայների աշխարհայեցողությանը, ում «փիլիսոփայական» ճակատագիրը համընկավ նրա «մասնավոր» ճակագատագրին։ Այս խնդիրը իր առավել արտահայտիչ արտահայտությունն է գտել Փիլիսոփայական հանրագիտարանի համար գրված նրա «Անտրոպոսոֆիա» հոդվածում։

Պարգևատրումները

1. Հումբոլդտի անվան մրցանակ, 1994։
2. Ռուսաստանի ԳԱ փիլիսոփայության ինստիտուտի հայտարարած փիլիսոփայական աշխատությունների մրցույթի Առաջին տեղը, 2009։

Մատենագրություն

Ռուսերեն

• Эстетическая сущность интуитивной философии А. Бергсона. — Ереван, 1978.
• Проблема символа в современной философии. — Ереван, 1981. Переизд.: М.: [Академический проект], 2010. — ISBN 978-5-8291-1227-1.
• Голоса безмолвия. Рильке, Валери, Блок, Чаренц, Нарекаци, Гете. — Ереван, 1984.
• Феноменологическое познание. Пропедевтика и критика. — Ереван, 1987. Переизд.: М.: [Академический проект], 2010. — ISBN 978-5-8291-1229-5.
• Философское мировоззрение Гёте. — Ереван, 1983. 2-е изд.: М., 2001.
• Человек как творение и творец культуры // ВФ. — № 6. — 1987.
• Судьба математики в истории познания Нового времени // ВФ. — № 12. — 1989.
• Философия символических форм Э. Кассирера. Критический анализ. — Ереван, 1989. Переизд.: М.: [Академический проект], 2010. — ISBN 978-5-8291-1263-9.
• Иоганн Вольфганг Гёте. — М., 1989. — ([Мыслители прошлого]).
• Фридрих Ницше: Мученик познания // Фридрих Ницше. Соч. в 2 т. Т.1. — М., 1990 (Вступительная статья).
• Освальд Шпенглер и его реквием по Западу // Освальд Шпенглер: Закат Европы. Очерки морфологии мировой истории. Т.1. — М., 1993 (Вступительная статья).
• Ницше, или как становятся Богом. Две вариации на одну судьбу. — Ереван, 1999.
• Загадка истории философии // Русский журнал, 2002
• Становление европейской науки. — Ереван, 1990. 2-е изд.: М., 2002.
• Европа. Два некролога. — М., 2003.
• О конце истории философии, 2005.
• Растождествления, Evidentis. — М., 2006.
• Человек в лабиринте идентичностей, Evidentis. — М., 2009.

Գերմաներեն

• Zur Geschichte der Zukunft. Drei Essays. Verlag für Anthroposophie, Dornach 2009, ISBN 978-3-03769-019-2
• Aufgearbeitete Anthroposophie. Eine Geisterfahrt, Verlag am Goetheanum, Dornach 2007; 2. erweiterte Aufl.: Dornach 2008, ISBN 978-3-7235-1324-8
• Rudolf Steiner. Ein Kommender, Verlag am Goetheanum, Dornach 2005, ISBN 3-7235-1259-3
• Anthroposophische Heilpädagogik. Zur Geschichte eines Neuanfangs, Verlag am Goetheanum, Dornach 2004, ISBN 3-7235-1206-2
• (als Herausgeber) Louis M. I. Werbeck: Die Gegner Rudolf Steiners und der Anthroposophie, durch sich selbst widerlegt, Forum für Geisteswissenschaft, Wallisellen 2003.
• Was ist Anthroposophie?, Verlag am Goetheanum, Dornach 2001, ISBN 3-7235-1115-5 Textauszug (PDF)
• Das Schicksal heisst: Goethe, Rudolf Geering Verlag, Dornach 1999, ISBN 3-7235-1048-5
• (als Herausgeber) Karl Ballmer: Umrisse einer Christologie der Geisteswissenschaft. Texte und Briefe, Rudolf Geering Verlag, Dornach 1999, ISBN 3-7235-1072-8
• Der Untergang eines Abendländers. Oswald Spengler und sein Requiem auf Europa, Heinrich Verlag, Berlin 1998, ISBN 3-932458-08-7
• (als Herausgeber) Max Stirner: Das unwahre Prinzip unserer Erziehung. Einleitung von Willy Storrer, Nachwort von Karen Swassjan, Rudolf Geering Verlag, Dornach 1997, ISBN 3-7235-0983-5
• Urphänomene II. Die Zerstörung der Kultur: 1. Streiflichter / 2. Lichtblicke, 2 Bände, Rudolf Geering Verlag, Dornach 1996/1998, ISBN 3-7235-0938-X / ISBN 3-7235-0942-8
• Urphänomene I. Die Überwindung der Philosophie / Die Umwandlung der Theosophie / Die Erschaffung der Anthroposophie, 3 Bände, Rudolf Geering Verlag, Dornach 1995, ISBN 3-7235-0975-4
• Nietzsche — Versuch einer Gottwerdung. Zwei Variationen über ein Schicksal, Verlag am Goetheanum, Dornach 1994, ISBN 3-7235-0767-0
• Die Karl-Ballmer-Probe. Mit zwei Aufsätzen von Karl Ballmer (Co-Autor), Edition LGC, Siegen/Sancey le Grand 1994, ISBN 3-930964-80-5
• Das Abendmahl des Menschen. Zum hundertsten Geburtstag der ‚Philosophie der Freiheit‘, Verlag am Goetheanum, Dornach 1993, ISBN 3-7235-0710-7
• Unterwegs nach Damaskus. Zur geistigen Situation zwischen Ost und West, Verlag Urachhaus, Stuttgart 1993, ISBN 3-87838-967-1

Անգլերեն

• The Ultimate Communion of Mankind: A Celebration of Rudolf Steiner’s Book «The Philosophy of Freedom», ISBN 0-904693-82-1

Հղումներ

• www.karenswassjan.com — Веб-сайт на русском языке, посвященный К. А. Свасьяну
• Веб-сайт «Forum für Geisteswissenschaft» на немецком языке, посвященный К. А. Свасьяну
• www.rvb.ru/swassjan Русская виртуальная библиотека с выбором сочинений К. А. Свасьяна
• "Литературный канал " с выбором сочинений К. А. Свасьяна
• Интервью веб-журналу «Эксперт online 2.0»
• «Ориентация на Запад есть ориентация на безумие», газета «Новое время», 2 сентября, 2000 г.
• Интервью теоретическому журналу «Credo New», N4, 2005
• Он-лайн интервью для Open Armenia Forum, 4 августа, 2005
• Интервью сайту Nietzsche.ru
• «Фауст (посмертное)» — статья в журнале «Сеанс»
• Он-лайн интервью для Open Armenia Forum, 4 августа, 2005
• Конец Европы

Ծանոթագրություն

1. ↑ Աղբյուրը։ П. В. Алексеев։ Философы России XIX—XX столетий. Биографии, идеи, труды. Москва 2002, стр. 858—859. — (Воспроизводится с согласия автора статьи.)

Արտաքին հղումներ

• Forum für Geisteswissenschaft
• Auszug aus Was ist Anthroposophie? (PDF; 100 KB)

Աշխատություններ

• ԻՆՉՊԵ՞Ս ԵՆ ԱՍՏՎԱԾ ԴԱՌՆՈՒՄ
• ԱՆՏՐՈՊՈՍՈՖԻԱ]