Լեռ Կամսար

Լեռ Կամսար Արամ Թովմասի Թովմաղայան, Տեր-Թովմաղյան
Դիմանկար (արձակագիր, երգիծաբան)
Ծնվել է	հոկտեմբերի 24, 1888
Ծննդավայր	Վան, (Արևմտյան Հայաստան)
Մահացել է	նոյեմբերի 22, 1965
Մահվան վայր	Երևան, (Հայաստան)
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարան (1909)
Մասնագիտություն	գրող և երգիծաբան
Աշխատավայր	Սովետական Հայաստան և Երամյան վարժարան
Անդամություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Leṛ Kamsar Վիքիպահեստում

Լեռ Կամսար (Արամ Թովմասի Թովմաղայան, Տեր-Թովմաղյան) (1888-1965)― գրող, երգիծաբան։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1888-ի հոկտեմբերի 24-ին, Արևմտյան Հայաստանի Վան քաղաքում, հոգևորականի ընտանիքում: Սկզբնական կրթությունը ստացել է տեղի Ամերիկյան վարժարանում: 1909-ին ավարտելով Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը, վերադարձել է Վան, որտեղ աշխատել է սկզբում որպես դերասան, ապա հայոց լեզվի ուսուցիչ Աղթամարի Սուրբ Խաչի դպրանոցում, այնուհետև Վանի մասնավոր Երամյան վարժարանում:

Առաջին երգիծական պամֆլետը` «Կամսարյան աշխարհագրությունը», տպագրել է 1910-ին Վանի «Աշխատանք» թերթում, որն անմիջապես հանրահայտ է դարձրել նրան: 1915-ին մասնակցել է Վան-Այգեստանի ինքնապաշտպանության կռիվներին:

Գաղթելով Երևան, սկսել է թղթակցել կովկասյան բոլոր թերթերին: 1921-35-ին եղել է «Խորհրդային Հայաստան» թերթի երգիծական բաժնի աշխատակիցը: 1935-1955-ը բռնադատվել է` բանտարկվելով սկզբում երևանյան բանտում, այնուհետև աքսորվել Վորկուտա և Բասարգեչար` ներկայիս Վարդենիս: 1955-ի համաներմանը վերադարձել է Երևան:

Մահացել է 1965-ի նոյեմբերի 22-ին Երևանում:

Լեռ Կամսարի գրիչը շատ բեղուն է եղել: Չնայած այն բանին, որ գրվածքների մի մասը մնացել է գաղթի ճանապարհին, արխիվը երկու անգամ բռնագրավվել և ոչնչացվել է Չեկայի կողմից, 1946 թվականի ջրհեղեղն էլ մեծ վնաս է հասցրել, այնուամենայնիվ նա թողել է հսկայական ժառանգություն, որի մեծ մասը անտիպ է:

Հետաքրքիր ծագում ունի գրողի կեղծանունը: Իր առաջին գործերը խմբագրատուն հանձնելիս, հարցրել են, թե ում անվան տակ պետք է տպագրվեն գրվածքները: Արդեն սենյակից դուրս գալիս, այդ հարցին մեծ նշանակություն չտալով, շրջվել և պատասխանել է. "Գրեք լեռ...կամ սար":

Տպված երկերը

• Անվավեր մեռելներ, Ե., Պետհրատ, 1924, 48 էջ, տպ. 1.500:
• Ազգային այբբենարան, Ե., Պետհրատ, 1926, 166 էջ, տպ. 5000:
• Վրիպած արցունքներ, Ե., Պետհրատ, 1934, 205 էջ, տպ. 5.000:
• Ազգային այբբենարան, Բեյրութ, 1954, 80 էջ:
• Գրաբար մարդիկ, Ե., Հայպետհրատ,1959, 318 էջ, տպ. 10.000:
• Մարդը տանու շորերով, Ե., «Հայաստան», 1965, 331 էջ, տպ. 10.000:
• Միհատորյակ, Ե., «Սովետական գրող», 1980, 524 էջ, տպ. 10.000:
• Ժպիտ, թիվ 5 (Գրքույկի մեջ տեղ է գտել Լեռ Կամսարի «Բժիշկները» և «Սեր և ընտանիք» երգիծաշարքը), Բեյրութ, «Շիրակ» հրատ., 1980, 64 էջ:
• Երկեր, Ե., «Սովետական գրող», 1988, 544 էջ. տպ. 30.000:
• Տպված և անտիպ էջեր, Բեյրութ «Շիրակ» հրատ., 1994, 190 էջ:
• Կարմիր օրեր, Ե., «Նաիրի», 2000, 469 էջ, տպ. 1.000:
• Սաստիկ կոմունիստներ, Ե., «Զանգակ», 2001, 100 էջ, տպ. 500:
• Մահապուրծ օրագիր. 1925-1935թթ. (սկզբնական վերնագիրը՝ «Խորհրդային քաղաքացու օրագիր»), Ե., «Լուսաբաց գրատուն», 2008, 294 էջ, տպ. 1000։
• Խաղք ու խայտառակ աշխարհ, Ե., «Հայաստան», 2008, 287 էջ, տպ. 500:
• Սոցիալիզմի Սահարա, Ե., «ՀԳՄ հրատարակչություն», 2009, 284 էջ, տպ. 500:
• Բանտիս օրագիրը, Ե., «Ամարաս», 2010, 270 էջ, տպ 1000:

Գրական ժառանգությունը

Լեռ Կամսարի տան արխիվում պահպանվում են՝

• Գրքերում հրատարակված և անտիպ բազմաթիվ ֆելիետոններ (1935թ., 1951թ., 1955թ., 1956թ., 1960թ., 1961թ., 1962թ., 1964թ.)։
• Անթվակիր որոշ նյութեր, անտիպ։
• Խորհրդային քաղաքացու օրագիրը 1925-35թթ.։ Տպագրվել է 2008թ.-ին «Լուսաբաց» հրատարակչատան կողմից «Մահապուրծ օրագիր» վերտառությամբ։
• Բանտիս օրագիրը 1936թ., Երևան, «Ամարաս», 2010թ.։
• Խորհրդային օրեր 1945-1946թթ. անտիպ։
• Խորհրդային օրեր 1947թ., անտիպ։
• Խորհրդային օրեր 1948թ., անտիպ։
• Խորհրդային քաղաքացու օրագիրը 1949թ., անտիպ։
• Չապրած օրեր, Կարմիր ծիծաղ 1950թ., անտիպ։
• Կարմիր ծիծաղ 1951թ., անտիպ։
• Կարմիր օրեր 1952թ., անտիպ։
• Կարմիր օրեր 1953-1958թթ.։ Մեծ մասը տպագրված է «Նաիրի» հրատարակչության կողմից 2000թ.-ին նույնանուն խորագրի տակ։
• Կարմիր օրեր 1959թ.։ Հրատարակել է «Զանգակ» հրատարակչությյունը 2009թ.-ին «Սոցիալիզմի Սահարա» վերտառությամբ։
• Կարմիր օրեր 1960-1965թթ., անտիպ։
• Ֆելիետոններ 1963-1965թթ., անտիպ։
• Նամակներ բանտից և աքսորից, անտիպ։
• Կնոջ՝ Իսկուհու հուշերը երեխաների մասին, անտիպ։
• Սիրուհի Կարինեի նամակներն՝ Իսկուհուն, անտիպ։

Թատերակներ՝

• Կենդանիներու համագումարը 1917թ:
• Անմեղաբանություն 1922թ:
• Պլենար նիստ, գրված հիշողությամբ՝ բնագիրը Չեկան բռնագրավել է։ Անտիպ։ 1926թ:
• Մի զուտ մարդու զտման պատմություն 1931թ. հոկտեմբերի 27, անտիպ։
• Դեպի պրոլետ գրականության հեգեմոնիան, 1926թ։
• Սաստիկ կոմունիստներ՝ երկու տարբերակ, 1927թ։
• Կոոպերացիա 1927թ, անտիպ։
• Պողոս Առաքյալը Կորնթոսին մեջ.1926թ, անտիպ։
• Դ եպի սոցիալիզմ տանող կարճ ճամբան, 1926թ., անտիպ։
• Թատերական կատակներ, 1926թ., անտիպ։
• Ի՞նչ է կոոպերացիա, անտիպ։
• Բուխարինի Ռուսաստանը, Հոկտեմբերյան հեղափոխություն, Կո՜րչի անգրագիտությունը, 1926թ., անտիպ։
• Զավենի տարեդարձը։
• Պարտիզան պոետներ 1953թ, անտիպ։
• Կասկածոտ ամուսին, անտիպ։
• Մահափորձ մի հին հեղինակի վրա, 1957թ., անտիպ։
• Հոգու զավակ, դրամա, մի քանի տարբերակ, անտիպ։
• Քրիստոսի երկրորդ ծննունդը, 1949թ։
• Փոքրիկ Մուկուճի արկածները, 1950թ։

Արտաքին հղումներ

• «Լեռ Կամսար և Անտունի», հոդված «Ազգ» օրաթերթում։
• Լեռ Կամսարի նամակներից նմուշներ։
• «Կարմիր օրեր» օրագրի առաջաբանը:

Վիքիդարանը

Վիքիդարանը ունի բնօրինակ գործեր, որոնց հեղինակն է՝

Լեռ Կամսարը

                                                                                §Ø³ñ¹ ϳ, áñ ÍÝí»Éáõó Ñ»ïá  ³ÛÝå»ë 
                                                         ¿ ѳñÙ³ñíáõÙ ³ß˳ñÑÇݪ ϳñÍ»ë  ³ß˳ñÑÁ
                                                         Çñ íñ³ Ó¨í³Í ÉÇÝÇ:
                                                                ÆÝÓ ãѳçáÕí»ó ³Û¹: ²ß˳ñÑÁ ÇÝÓ                                                                                                              ѳٳñ ÙÇ ëáí»ï³Ï³Ý ³ñï»Éáõ٠ϳñ³Í                                                                                                                  ½•»ëï »Õ³í áõ ÇÝãù³Ý §å»ñ»¹»Éϳ¦ ³ñǪ  
                                                         ãÝëï»ó áõ ãÝëï»ó íñ³ë¦:

                                                                                                            È»é γÙë³ñ       

     ¶ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç ³Ù»Ý³¹Åí³ñ ųÝñÁ »ñ•ÇͳÝùÝ ¿: ²ÛÝ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ µÝ³ïáõñ, Ç í»ñáõëï: àõë³Ý»Éáí ëñ³ÙïáõÃÛ³Ý, »ñ•ÇͳÝùÇ, ÑáõÙáñÇ ³ñí»ëïÇÝ ã»ë ϳñáÕ ïÇñ³å»ï»É: ²Û¹ ¿ å³ï׳éÁ, áñ Ù³ïÝ»ñÇ íñ³ ϳñáÕ »ë ѳßí»É »ñ•Çͳµ³ÝÝ»ñÇÝ Ñ³Ù³ß˳ñѳÛÇÝ •ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç:
      ²Ûë ѳ½í³•Ûáõï ¨ ¹Åí³ñÇÝ Å³ÝñÁ »Ã» Ù³ñ¹ÏáõÃÛ³ÝÁ µ»ñáõÙ ¿ ÍÇÍ³Õ ¨ áõñ³ËáõÃÛáõÝ, ³å³ »ñ•ÇͳÝùÇ Ùß³ÏÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ, áñå»ë ϳÝáÝ, ¹³éÝáõÙ ¿ ¶áÕ•áóÛÇ ×³Ý³å³ñÑ: ºñ•Çͳµ³ÝÁ ëÝíáõÙ ¿ ½áõï ³ñ³ïÝ»ñáí: ܳ Çñ Ëáñ³Ã³÷³ÝóáõÃÛ³Ùµ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ ¨ Ù³ñ¹Ï³Ýó Ù»ç å»ÕáõÙ ¿ ûñáõÃÛáõÝÁ ¨ ͳÕñ»Éáí ÷áñÓáõÙ ¿ µáõÅ»É ³ÛÝ: ÆëÏ ³ñ³ïÝ»ñÁ »ñ»ëÇÝ ³ëáÕÝ»ñÇÝ ß³ï ùã»ñÝ »Ý ѳݹáõñÅáõÙ: ²ß˳ñÑÇ ï»ñ»ñÁ ³ß˳ïáõÙ »Ý Éé»óÝ»É, ³ñ³ï³íáñ Ù³ñ¹ÇÏ áõÕÕ³ÏÇ ³ïáõÙ »Ý, ÇëÏ ³Ý³ñ³ïÝ»ñÝ ¿É »ñ¨Ç û ß³ï ùÇã »Ý ³Ûë ³ß˳ñÑáõÙ: ²Ûëï»ÕÇó ¿É ëÏëíáõÙ ¿ »ñ•Çͳµ³Ý ³ÝѳïÇ ï³é³å³ÝùÁ: ºí áñù³Ý ëáõñ ¿ •ñÇãÁ, ³ÛÝù³Ý óñëíáõÙ ¿ ׳ϳﳕÇñÁ Ýñ³ ѳݹ»å:
      Ð³Û »ñ•Çͳµ³ÝáõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³÷³ÛÉáõÝ ¹»ÙùÁ ä³ñáÝÛ³ÝÇó ¨ úïÛ³ÝÇó Ñ»ïá È»é γÙë³ñÝ ¿ñ: 
      È»é γÙë³ñÁ (ÇëÏ³Ï³Ý ³Ýí³Ùµª ²ñ³Ù ÂáíÙ³ÕÛ³Ý 1921 Ãí³Ï³ÝÇÝ ÷³ëï³ÃÕûñÁ ë˳Éٳٵ Éñ³óíáõÙ ¿ ÂáíÙ³ëÛ³Ý ¨ ³Û¹å»ë ¿É ÙÝáõÙ ¿ª ²ñ³Ù ÂáíÙ³ëÛ³Ý) ÍÝí»É ¿ 1888 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáÏï»Ùµ»ñÇ 24-ÇÝ ì³Ý ù³Õ³ùáõÙ, Ñᕨáñ³Ï³ÝÇ ÁÝï³ÝÇùáõÙ: êϽµÝ³Ï³Ý ÏñÃáõÃÛáõÝÁ ëï³ó»É ¿ ï»ÕÇ ³Ù»ñÇÏÛ³Ý í³ñųñ³ÝáõÙ: гÛñÁª ï»ñ ÂáíÙ³ëÁ, Ùï³¹ñáõÃÛáõÝ áõݻݳÉáí áñ¹áõÝ ¿É ¹³ñÓÝ»É Ñᕨáñ³Ï³Ý, 1902 Ãí³Ï³ÝÇÝ áõÕ³ñÏáõÙ ¿ ¾çÙdzÍÇݪ ¶¨áñ•Û³Ý ×»Ù³ñ³ÝáõÙ áõë³Ý»Éáõ:
      1909 Ãí³Ï³ÝÇÝ ³í³ñï»Éáí ×»Ù³ñ³ÝÁ ²ñ³Ù ÂáíÙ³ëÛ³ÝÁ í»ñ³¹³éÝáõÙ ¿ Çñ ÍÝݹ³í³ÛñÁ ¨ ³ß˳ïáõÙ áñå»ë áõëáõóÇ㪠Ý߳ݳíáñ ºñ³ÙÛ³Ý ¹åñáóáõÙ: ¶ñ»É ëÏë»É ¿ 1910 Ãí³Ï³ÝÇó:
       È»é γÙë³ñÇ ³é³çÇÝ ý»ÉÇ»ïáÝÝ ÇëÏ, áñÁ 1910 Ãí³Ï³ÝÇÝ î³×ϳëï³ÝáõÙ å³Ûûó Ãáõñù ÷³ß³ÛÇ ¨ ³Ù»ñÇÏÛ³Ý ÙÇëÇáÝ»ñÝ»ñÇ •ÉËÇÝ, •áí³ë³ÝùÇ áõ ßÝáñѳíáñ³ÝùÇ Ù»ç ˻չ»ó Ñ»ÕÇݳÏÇÝ: Âáõñù ݳѳݕ³å»ïÇó ëÏë³Í ÙÇÝç¨ Ñ³Û í»ñçÇÝ ÁÝûñóáÕÁ ßÝáñѳíáñ»óÇÝ Ýñ³ ³Û¹ ѳçáÕáõÃÛáõÝÁ:
       ¸»é Ù³ÝÏáõó ëÇñ»Éáí γÙë³ñ ³ÝáõÝÁª ²ñ³Ù ÂáíÙ³ëÛ³ÝÁ Ññ³ï³ñ³ÏáõÙ ¿ñ Çñ ³é³çÇÝ ßñç³ÝÇ ý»ÉÇáïáÝÝ»ñÁ ³Û¹ ³Ýí³Ý ï³Ï: Ø»Ï ³Ý•³Ù ì³Ý ù³Õ³ùÇ »ñ¨»ÉÇÝ»ñÇó Ù»ÏÁ ï»ëÝ»Éáí γÙë³ñÇÝ ÷áÕáóáõÙ, ßÝáñѳíáñáõÙ ¿ Ýñ³Ý Ñ»ñÃ³Ï³Ý »ñ•ÇÍ³Ï³Ý å³ïÙí³ÍùÇ Ñ³Ù³ñ ¨ •áí»ëïÇ ËáëùÝ áõŕݳóÝ»Éáõ ѳٳñ ïÙµïÙµ³óÝ»Éáí Ýñ³ ÏéݳÏÇÝ ³ëáõÙ ¿. §Î³Ùë³ñ ã¿, Ù»Í Î³Ùë³ñ, É»é γÙë³ñ¦: ²Û¹ ûñí³ÝÇó ¿É ÙÏñïíáõÙ ¿ Ýñ³ •ñ³Ï³Ý ³ÝáõÝÁª È»é γÙë³ñ:
       лﳕ³ÛáõÙ Ñ»ÕÇݳÏÁ Ï•ñÇ.
       §ºë, áñ •ñ³Ï³Ý ³ëå³ñ»½ ÙïÝ»ÉÇë §È»é γÙë³ñ¦ ³ÝáõÝÝ ³éÇ íñ³ë, »ñµ»ù Ùïùáíë ã³Ýó³í, áñ ³Û¹ ³ÝáõÝÁ ³Ûëûñ ë³ëïÇÏ å»ïù åÇïÇ •³ñ ÇÝÓ, áñ ³Ûëûñí³ ÇÙ ÏÛ³ÝùÁ »ë å³ñï³Ï³Ý åÇïÇ ÉÇݻ٠³Û¹ ³Ýí³ÝÁ:
       àñáíÑ»ï¨ »Ã» ³ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï ÇÝÓ §È»é¦ ã³Ýí³Ý»Ç áõ ³ë»Ýù §Ñ³ëï³µáõÝ Ï³ÕÝǦ ³Ýí³Ý»Ç ³Ý•³Ù, ë³ 40 ï³ñí³ ÇÙ íñ³ ÷ãáÕ ù³ÙÇÝ ³ñÙ³ï³Ñ³Ý åÇïÇ ³Ý»ñ ÇÝÓ ¨ ÑáÕÙ³í³ñ ³Ý»ñ, ÇÝãù³Ý ¿É §Ñ³ëï¦ µáõÝ áõݻݳÛÇ:
       ºë ³Ýå³ÛÙ³Ý §È»é¦ åÇïÇ ÉÇÝ»Ç ¹ÇٳݳÉáõ ѳٳñ ³Ûë ³Ù»Ý ï»ë³Ï •ÉËÇë áéݳóáÕ ù³ÙÇÝ»ñÇÝ áõ ÷áÃáñÇÏÝ»ñÇÝ: 
       ºÃ» §È»é¦ ãÉÇݻǪ ÑÇÙ³ ãϳÛÇ:
      ö³¯éù ù»½, ³ÝáõÝ, áñÁ ÷ñÏ»óÇñ ÇÝÓ ÏáñëïÇó...¦  
      ìñ³ ѳë³í ³é³çÇÝ Ñ³Ù³ß˳ñѳÛÇÝ å³ï»ñ³½ÙÁ:
      1915 Ãí³Ï³Ý...
      ²ß˳ñÑÇ Éáõé ѳٳӳÛÝáõÃÛ³Ùµ ÙáñÃíáõÙ ¿ñ ÙÇ áÕç ÅáÕáíáõñ¹: ²ñ¨ÙïÛ³Ý Ð³Û³ëï³Ýáõ٠ѳٳï³ñ³Í Ïáïáñ³Í ¿ñ ¨ ï»Õ³Ñ³ÝáõÙ:
      ì³ëåáõñ³Ï³Ý ³ß˳ñÑÁ áñáß»ó ¹ÇٳϳۻÉ:
      ì³ÝÁ Ù»Ï ³ÙÇë Ñ»ñáë³µ³ñ Ï³Ý•Ý³Í ¿ñ Ãáõñù³Ï³Ý ³ñÛáõݳñµáõ µ³Ý³ÏÇ ³éç¨: È»é γÙë³ñÇ ïáõÝÁ ѳñ¨³Ý ê³Ñ³Ï ä»Û»Ýó ï³Ý Ñ»ï ¹³ñÓ³í ì³Ý-²Û•»ëï³Ý ÇÝùݳå³ßïå³ÝáõÃÛ³Ý Ï³ñ¨áñ ¹Çñù»ñÇó Ù»ÏÁ, áõñ »ñ•Çͳµ³ÝÁ Çñ ÁÝÏ»ñÝ»ñÇ Ñ»ï ÙdzëÇÝ ³ÝÓݳ½áÑ ù³çáõÃÛ³Ý ûñÇݳÏÝ»ñ ¿ñ óáõÛó ï³ÉÇë: ì³ÝÇ ÙdzÙëÛ³ Ñ»ñáë³Ù³ñïÁ ÷ñÏ»ó í³ëåáõñ³Ï³ÝóÇÝ»ñÇÝ Ãáñù  ËáõųÝÇ ÏáïáñáõÙÇó: ê³Ï³ÛÝ å³Ûù³ñÁ ³Ýѳí³ë³ñ ¿ñ, ¨ í³Ý»óÇÝ»ñÁ ëïÇåí³Í ¿ÇÝ •³ÕûÉ:
       §ºñµ »Ï³í 1915 Ãí³Ï³ÝÁ, å³ï³Ñ»ó ѳÛáó å³ïÙáõÃÛ³Ý Ù»ç ãå³ï³Ñ³Í ¹»åù: Âáõñù ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ, áñ ëáíáñáõÃÛáõÝ áõÝ»ñ ï³ëÁ ï³ñÇÝ Ù»Ï ù³ÕÑ³Ý»É Ñ³ÛáõÃÛáõÝÁ, ³Ûë ³Ý•³Ù ïñ³ÏïáñÁ ÉÍ»ó áõ áÕç î³×ϳëï³ÝÁ Ñ»ñÏ»ó ³ÛÝå»ë, áñ ѳÛÇ ÑáïÁ ÏïñíÇ ³Û¹ »ñÏñÇó, ¨ Ù»Ýù •³ÕûóÇÝù:
       §¶³ÕÃÁ¦ ³ÝÓ³Ùµ ã׳߳ÏáÕÇ Ñ³Ù³ñ ѳë³ñ³Ï ³ÝáõÝ ¿ ¨ •ñíáõÙ ¿ ÷áùñ³ï³é, ÇëÏ ³ÝÓ³Ùµ ׳߳ÏáÕÇ Ñ³Ù³ñ ¹³ ѳïáõÏ ³ÝáõÝ ¿ ¨ ³ß˳ñÑáõÙ ÙdzÏÁ:     
        ²ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ ÙÇ Ã»Ã¨ µ»é ߳ɳϹ ³é³Í, Í»ñáõÝÇ Ùáñ¹ Ó»éùÁ µéÝ³Í ¹áõñë »ë •³ÉÇë ùá ѳÛñ»ÝÇ ïÝÇó ¨ ÙÇ í»ñçÇÝ ³Ý•³Ù »ï »ë ݳÛáõÙ Ïïñ»Éáõ ѳٳñ ³ÛÝ ³ÝÃÇí ³ÝÁÙµéÝ»ÉÇ Ã»É»ñÁ, áñ ù»½ ϳåáõÙ ¿ ùá ѳÛñ»ÝÇ ï³ÝÁ, ùá å³å»ñÇÝ, å³åÇ å³å»ñÇÝ, ³ÛÝ ³ÙµáÕç ù³Õóñ Ñáõß»ñÇÝ, áñáÝóáí ³åñáõÙ ¿Çñ ÙÇÝ㨠³Û¹ í³ÛñÏÛ³ÝÁ, ¹áõ, »ñµ ÙÇ ËáñáõÝÏ ³¯Ë »ë ù³ßáõÙ áõ »ñ»ë ¹³ñÓÝáõÙ ³Û¹ µáÉáñÇó, ³ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï »ë ½•áõÙ ÙdzÛÝ, û ÇÝã µ³Ý ¿ •³ÕÃÁ...¦: ¶³ÕûÉáí ²Ý¹ñÏáíϳë, ëÏëáõÙ ¿ ³ß˳ï³Ïó»É Ïáíϳë³Ñ³Û å³ñµ»ñ³Ï³ÝÝ»ñÇÝ ¨ ³ÝÙÇç³å»ë •ñ³íáõÙ ¿ ÁÝûñóáÕÝ»ñÇ áõß³¹ñáõÃÛáõÝÝ áõ ѳٳÏñ³ÝùÁ: ´³ùíÇ §²ñ¨Á¦ Çñ ï³ñ»Ï³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý Ù»ç •ñáõÙ ¿, §Îáíϳë³Ñ³Û ûñûñáõÙ µ³½Ù³ÃÇí ý»ÉÇ»ïáÝÇëïÝ»ñ ϳÝ, µ³Ûó ¹ñ³ÝóÇó  ÙÇ³Ï ûÅïí³ÍÁ È»é γÙë³ñÝ ¿:ØdzÛÝ ó³ÝϳÉÇ ¿, áñ ݳ Éñ³•ñ³Ï³Ý Ù³Ýñ Ñá¹í³ÍÝ»ñÇó Ñ»ïá ÷áñÓ»ñ »ñ•ÇÍ³Ï³Ý Ù»Í Ïï³íÝ»ñÇ ³Ýóݻɦ:
    ºÕÇß»    â³ñ»ÝóÁ, áñÁ ³Û¹ ï³ñÇÝ»ñÇÝ Ùï»ñÙ³ó»É ¿ñ »ñ•Çͳµ³ÝÇ Ñ»ï, Ñáñ¹áñáõÙ ¿ í»ñçÇÝÇë ¹³ßݳÏó³Ï³Ý ËÙµ³å»ïÝ»ñÇ ÏÛ³ÝùÇó ÙÇ §¸áÝ øÇßáï¦ •ñ»É:
    ê³Ï³ÛÝ È»é γÙë³ñÁ ݳËÁÝïñáõÙ ¿ »ñ•ÇÍ³Ï³Ý Ù³Ýñ³å³ïáõÙÁ:

Üñ³ ï³Õ³Ý¹³íáñ •ñÇãÁ ÷áùñÇÏ Ïï³íÝ»ñÇ íñ³ ¿É ϳñáÕ³ÝáõÙ ¿ ³ñͳñÍ»É Ù»Í Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñáí ѳñáõëï Çñ ųٳݳϳßñç³ÝÇ ÏÛ³ÝùÇ µ³ñ¹ ¨ ϳñ¨áñ ѳñó»ñÝ áõ åñáµÉ»ÙÝ»ñÁ: γñ»ÉÇ ¿ ÙdzÛÝ ½³ñÙ³Ý³É ¨ ÑdzݳÉ, û ݳ ÇÝãåÇëÇ ×ÏáõÝáõÃÛ³Ùµ ¨ í³ñå»ïáõÃÛ³Ùµ ¿ ÙÇ ï³ëÁ ïáÕ³Ýáó ý»ÉÇ»ïáÝáõ٠ϳñáÕ³ÝáõÙ Ùdzݕ³ÙÇó ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É ÙÇ ù³ÝÇ ËݹÇñÝ»ñÇ, ÁݹáñáõÙª Çñ³ñ Ñ»ï ϳå ãáõÝ»óáÕ:

       ÐÇÙÝ³Ï³Ý ÃÇñ³ËÇÝ Ë÷»Éáõ ѳٳñ ݳ ëÏëáõÙ ¿ ³ÛÝù³Ý Ñ»éíÇó, áñ Ùïùáí¹ ¿É ãÇ ³ÝóÝáõÙ, áñ í»ñçáõÙ ³Û¹åÇëÇ ßñç³¹³ñÓ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É, ³Û¹ Ñ»é³íáñáõÃÛáõÝÁ ³ÝóÝáõÙ ¿ ÙÇ ³ÏÝóñÃáõÙ, ׳ݳå³ñÑÇÝ §Ó»éùÇ Ñ»ï¦  Ëáó»Éáí ÙÇ ù³ÝÇ ã³ñÇùÝ»ñ ¨  ÁÝûñóáÕÇÝ ³Ý³ÏÝϳÉÇ µ»ñ»Éáí ѳñí³ÍáõÙ ¿ Ý߳ݳϻïÇÝ:
        §¶ñ³Ï³Ý »ñÏÇ ³ñųÝÇùÁ Ýñ³ ͳí³Éáí ãÇ å³Ûٳݳíáñí³Í:ÆÝãå»ë í³ñÅ ÉáÕáñ¹Á ËáñáõÝÏ çáõñ ¿ áñáÝáõÙ ³½³ï ÉáÕ³Éáõ ѳٳñ, ³ÛÝå»ë ¿É ÁÝûñóáÕÁ ³ÝÏ³Ë Í³í³ÉÇóª   ËáñÁ Ùïù»ñÇ Ù»ç ¿ áõ½áõ٠óÕí»É: ºñµ »ë ÇÙ çñáí »Ù Ë»Õ¹áõÙ ÁÝûñóáÕÇݪ ³í»Éáñ¹ çáõñÁ DZÝ㠳ݻ٦:
        ÈÇÝ»Éáí ѳÛñ»Ý³ë»ñ  ¨ ãϳñáճݳÉáí ³Ýï³ñµ»ñ ÙÝ³É »ñÏñÇ ù³Õ³- ù³Ï³Ý Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ È»é γÙë³ñÁ Ù³ñïÝãáõÙ ¿ñ ¨° Çñ ëíÇÝ-•ñãáí,¨° ½»Ýùáíª 1917 Ãí³Ï³ÝÇÝ Ï³Ù³íáñ ѳí³ù³•ñí»Éáí ì³ÝÛ³Ý 4-ñ¹ •Ý¹áõÙª •Ý¹³å»ï îÇ•ñ³Ý ´³Õ¹³ë³ñÛ³ÝÇ Ññ³Ù³Ý³ï³ñáõÃÛ³Ý ï³Ï:
          1918 Ãí³Ï³ÝÇÝ ê³ñÇÕ³ÙÇßÇ ×³Ï³ï³Ù³ñïÇ Ï³Ù³íáñÝ»ñÇ Ù»ç ¿ñ »ñ•Çͳµ³ÝÁ, ë³Ï³ÛÝ ¸ñáÝ ³ñ•»ÉáõÙ ¿ Ýñ³Ý ÏéíÇÝ Ù³ëݳÏó»Éª ³ë»Éáí.§ø»½ áñ  ÙÇ µ³Ý å³ï³ÑÇ, µ³ Ù»½ á±í ¿ ͳÕñ»Éáõ, •Ý³, ³°Û Ù³ñ¹,•Ý³, ùá •áñÍÝ áõñÇß ¿, ¹áõ ùá •áñÍáí ½µ³ÕíÇñ¦: Ð³Û Ñ»Õ³÷áË³Ï³Ý ¹³ßݳÏóáõÃÛáõÝÁ, áñÝ ³Û¹ ï³ñÇÝ»ñÇÝ Çß˳ÝáõÃÛ³Ý •ÉáõË ¿ñ ³Ýó»É, ½³ñٳݳÉÇ Ñᕳï³ñáõÃÛáõÝ ¨ ѳݹáõñÅáճϳÝáõÃÛáõÝ ¿ñ óáõó³µ»ñáõÙ Ýñ³ ëáõñ •ñãÇ Ýϳïٳٵ:âÝ³Û³Í ³ÛÝ µ³ÝÇÝ, áñ •ñáÕÇ •ñÇãÁ ³Ç¹ ï³ñÇÝ»ñÇÝ áõÕÕí³Í ¿ñ ÑÇÙݳϳÝáõÙ ¹³ßݳÏóáõÃÛ³Ý ¹»Ù, ³ÛÝáõѳݹ»ñÓ í»ñçÇÝÝ»ñë ÙÇßï ëÇñáí ¨ ѳñ•³Ýùáí ¿ÇÝ í»ñ³µ»ñíáõÙ »ñ•Çͳµ³ÝÇÝ ¨ ß³ï ¿ÇÝ ó³ÝϳÝáõÙ, áñ ݳ ¹³éݳ ä³éɳٻÝïÇ ³Ý¹³Ù, µ³Ûó È»é γÙë³ñÁ Ù»ñÅáõÙ ¿ñ ³ë»Éáí, áñ ÇÝùÁ •ñ»Éáí ³í»ÉÇ û•ï³Ï³ñ ÏÉÇÝÇ Çñ ÅáÕáíñ¹ÇÝ:
          ²Û¹ ï³ñÇÝ»ñÇÝ ãϳñ ÙÇ Ñ³Û ËÙµ³•Çñ, áñÇó È»é γÙë³ñÁ Ññ³í»ñ ëï³ó³Í ãÉÇÝ»ñ Çñ ûñÃÇÝ ³ß˳ï³Ïó»Éáõ:²Ûëå»ë ÙÇÝ㨠1920 Ãí³Ï³ÝÁ, »ñµ г۳ëï³Ý Ùï³Ý µáÉߨÇÏ §³½³ï³ñ³ñÝ»ñÁ¦ª Ùݳó³Í ѳÛáõÃÛ³ÝÁ §÷ñÏ»Éáõ¦ ѳٳñ:
          §Ø»½ å³ñ•¨³Í ³½³ïáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ  ÙÇ å³ñ½ •³Õ³÷³ñ ï³Éáõ ѳٳñ ³ë»Ù,áñ ѻﳕ³ÛáõÙ, »ñµ 21 Ãí³Ï³ÝÇÝ Ñ³Û»ñÁ ³åëï³Ùµ»óÇÝ Çñ»Ýó §³½³ï³ñ³ñÝ»ñǦ ¹»Ù, å³ñïí³Í ѳÛáõÃÛáõÝÁ ÝáñÇó Âáõñùdz ¿ñ ÷³ËãáõÙ,ï³×Ï³Ï³Ý ëáõñÁ •»ñ³¹³ë»Éáí µáÉߨÇÏÝ»ñÇ Ï³óÝÇó:
          ´áÉߨÇÏÛ³Ý Ð³Û³ëï³ÝÁ ÙÇ Ï³ï³ñÛ³É ë³éó³ïáõÝ ¿ñ, áñï»Õ ѳÛáõÃÛ³Ý áõÕ»ÕÁ ë³é»ó Çñ •³Ý•áõÙª µÝ³í ãÙï³Í»Éáõ ѳٳñ, ³ñÛáõÝÁ ë³é»ó µ³½áõÏÝ»ñáõÙª µÝ³í ã³ß˳ï»Éáõ ѳٳñ¦:
          §Î³ñÙÇñ µ³ñ»ñ³ñÝ»ñÇó¦ È»é γÙë³ñÁ ÷³Ë³í ¨ ѳëï³ïí»ó ³íñǽáõÙ:¸³ßݳÏóáõÃÛáõÝÁ ³Ûëï»Õ ¿É Ý»óáõÏ »Õ³í Çñ ³ÝáÕáù  Áݹ¹ÇÙ³ËáëÇÝ:Ø»Ï ûñí³ Ù»ç •ñáÕÁ ³å³ÑáííáõÙ ¿ û° ³ß˳ï³Ýùáí ¨ û° µÝ³Ï³ï»Õáí:êÏë»ó Ý»ñϳ۳óÝ»É Çñ åÇ»ëÝ»ñÁ óïñáÝáõÙ, áõÝ»ñ Ù»Í Ñ³çáÕáõÃÛáõÝ»ñ, µ³Ûó ѳÛñ»ÝÇùÇ ¨ ÁÝï³ÝÇùÇ Ï³ñáïÁ ï³ÝçáõÙ ¿ñ »ñ•Çͳµ³ÝÇÝ: ºí ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙëÇó Ñ»ïá,ÁݹáõÝ»Éáí ÊáñÑñ¹³ÛÇÝ Ð³Û³ëï³ÝÇ Ññ³í»ñÁ, ÝáñÇó í»ñ³¹³éÝáõÙ ¿:                                                      

§²¯Ë, ä³ñëϳëï³Ý... ³½³ï »ñÏÇñ, ³í³Ý³ÏÁ µáÉ: Ìá°, ÑÇÙ³ñ, ³ë³ ÇÝãá±õ í»ñ³¹³éݳ٠½Ý¹³Ý, í»ñóñáõ ÙÇ »ñÏáõ ³í³Ý³Ï, ¹³ñÓÇñ ¿ß³ÏãÇ,µ»éÝ»ñ ÙÇ ï»ÕÇó ÙÛáõëÁ ÷á˳¹ñÇñ áõ áñå»ë ѳë³ñ³Ï³Ï³Ý •áñÍÇã ÷³éù í³ëï³ÏÇñ, DZÝã •áñÍ áõÝ»ë ëáí»ï³Ï³Ý »ñÏñÇ Ñ»ï, áõñ ù»½ åÇïÇ Ñ»ÍÝ»Ý áõ ÁÝÏÝ»Ý ³Ýѳë ÏáÙáõÝǽÙÇ »ï¨Á¦: ²Ûë »½ñ³Ñ³Ý•Ù³ÝÁ »ñ•Çͳµ³ÝÁ Ï•³ ¹»é Ñ»ïá, ÙÇ ù³ÝÇ ï³ñÇ ³Ýó:ÆëÏ ÑÇÙ³ •ñáÕÁ ³ß˳ï³ÝùÇ Ï³ÝóÝÇ §ÊáñÑñ¹³ÛÇÝ Ð³Û³ëï³Ý¦ ûñÃáõÙ, Ϲ³éݳ »ñ•ÇÍ³Ï³Ý µ³ÅÝÇ •É˳íáñ ³ß˳ï³ÏÇóÁ: ¶ñù»ñ ÏÑñ³ï³ñ³ÏÇ.1924Ã. ÉáõÛë Ïï»ëÝÇ §²Ýí³í»ñ Ù»é»ÉÝ»ñÁ¦, 1926 ÃíÇݪ §²½•³ÛÇÝ ²Ûµµ»Ý³ñ³ÝÁ¦, 1934 ÃíÇݪ§ìñÇå³Í ³ñóáõÝùÝ»ñÁ¦: ²Û¹ ï³ñÇÝ»ñÇÝ ²í»ïÇù Æë³Ñ³ÏÛ³ÝÁ •ñáõÙ ¿ ö³ñǽÇó.§¸áõ ³ñï³ë³ÑÙ³ÝáõÙ ÙÇ³Ï Ï³ñ¹³óíáÕ Ñ»ÕÇݳÏÝ »ë: §ÊáñÑñ¹³ÛÇÝ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ¦ ÉáõÛë ï»ë³Í ùá µáÉáñ ý»ÉÇ»ïáÝÝ»ñÁ ³ñï³ïåíáõÙ »Ý Ñ³Û Ù³ÙáõÉáõÙ, ¨ ³ÛÝ Ó»éùÇó-Ó»éù ¿ ³ÝóÝáõÙ¦: È»é γÙë³ñÇ »ñ•ÇͳÝùÇ ¹Ç³å³½áÝÁ ÑëÏ³Û³Ï³Ý ¿, Ýñ³ Ùïñ³ÏÇ Ñ³ñí³ÍÇ ß³é³íÇÕÁª ß³ï Ù»Í: â•Çï»Ù ϳ± ÙÇ ËݹÇñ, áñ íñÇå³Í ÉÇÝÇ Ýñ³ ëáõñ ³ãùÇó: ò³Ýϳó³Í ûٳÛÇ í»ñ³µ»ñÛ³É Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÝÛáõûñ •ïÝ»É Ýñ³ ëï»Õͳ•áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙª ëÏë³Í Ù³Ýñ Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝÇó ÙÇÝ㨠Ññ³ï³å •Éáµ³ÉÁ, Ý»Õ ³½•³ÛÇÝÇó ÙÇÝ㨠ѳٳٳñ¹Ï³ÛÇÝÁ:î³ñµ»ñ »ñÏñÝ»ñ, µ³½áõÙ ³½•»ñ,½³Ý³½³Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ѳÙá½ÙáõÝùÝ»ñ ËÙáñíáõÙ, ÑáõÝóíáõÙ ¨ Ù³ñÙݳíáñíáõÙ »Ý Ýñ³ í³ñå»ï •ñãÇ ï³Ï:Æñ ÷áùñÇÏ »ñÏñÇ ÷áùñÇÏ Ëñ×ÇÃÇó ѳ۳óùÁ 먻é»É ¿ ѳٳÛÝ ³ß˳ñÑÇÝ ¨ Çñ»Ý Çñ³íáõÝù ¿ í»ñ³å³ÑáõÙ ËáñÑñ¹³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ Ù»ÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñ ³Ý»É Ýñ³ Ù³ëÇÝ: ì»ñÁ Ýßí³Í •ñù»ñáõ٠ûٳïÇÏ³Ý ë³Ñٳݳ÷³Ï ¿ ÇѳñÏ»:ÊáñÑñ¹³ÛÇÝ Ý³Ë³ÝÓ³ËݹÇñ •ñ³ùÝÝáõÃÛ³Ý ç³Ýù»ñáí ³Ûëï»Õ ï»Õ »Ý •ï»É ÙdzÛÝ Ñ³Ï³ÏñáݳϳÝ, ѳϳ¹³ßݳÏó³Ï³Ý, ѳϳݳóÇáݳÉÇëï³Ï³Ý ý»ÉÇ»ïáÝÝ»ñÁ: Øáï»ÝáõÙ ¿ñ Ù»ñ å³ïÙáõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³³ÙáóÉÇ ßñç³ÝÁª ³ÝѳïÇ å³ßï³ÙáõÝùÇ ï³ñÇÝ»ñÁ: ´áÉߨÇÏÝ»ñÇ Ýáñ³ëï»ÕÍ ÏáõéùÁªêï³ÉÇÝÁ, å³ßï³ÙáõÝùÇ ¨ ѳí³ï³ñÙáõÃÛ³Ý »ñ³ßËÇù ¿ñ å³Ñ³ÝçáõÙ, ѳϳé³Ï ¹»åùáõÙ Ù³Ñ ¿ñ ¨ ³í»ñáõÙ:§´áÉߨǽÙÇ •³½³ÝáõÃÛ³Ý ³ëïÇ׳ÝÁ ѳë³í ù³é³ëáõÝǦ: Ƶñ¨ Ù³ñ¹ ³åñ»Éáõ Ñݳñ ãϳñ:ê³ñë³÷Ç ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï³Ï Ù³ñ¹Á »É³í Ù³ñ¹áõ ¹»Ù, »Õµ³ÛñÁª»Õµáñ, áñ¹Çݪ ÍÝáÕÝ»ñÇ, ѳÛñ»Ý³ÏÇóÁª ѳÛñ»Ý³ÏóÇ, •ñã³ÏÇóÁª•ñã³ÏóÇ...¶á۳層Éáõ ѳٳñ å»ïù ¿ñ ѳñÙ³ñí»É, ëï»É, Ï»ÕÍ»É, ùÍÝ»É:Èé»ÉÝ ¿ñ ѳÝó³Ýù ѳٳñíáõÙ, áõñ Ùݳó ÁÙµáëï³Ý³ÉÁ:ºí µÝ³Ï³Ý³µ³ñ ½áѳë»Õ³ÝÇÝ ³é³çÇÝÁ å»ïù ¿ ¹ñí»ÇÝ Ýñ³Ýù,áíù»ñ ³ë³óÇÝ á㪠ëáódzÉǽ٠áéݳóáÕ ³Û¹ ³ÙµáËáõÙ: ºí 1931 Ã. ËáñÑñ¹³Ñ³Û •ñáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù»ñ³ßË Ý³Ë³Ó»éÝáõÃÛ³Ùµ ëÏëí»ó È»é γÙë³ñÇ §½ïáõÙÁ¦: §¼ïáõÙÁ ë³Ï³ÛÝ ë³ëïÇÏ Ýٳݻó³í ÐÇëáõëÇ ¹³ë³í³ñáõÃÛ³ÝÁ: ܳ˳•³Ñ êÇÙ³ÏÁ ѳñÛáõñ ïáÏáëáí γ۳÷³ ù³Ñ³Ý³Û³å»ï ¿ñ, §Ê³ã ѳÝÕ¹³¦ åáé³óáÕ ÷³ñÇë»óÇÝ»ñÝ Çñ»Ýó ï»Õ»ñáõÙª ϳ½Ù å³ëß³ëï:Ø»ÏÁ ¹ñ³ÝóÇó ÙÇÝã¨ÇëÏ åáé³ó. §ä»ïù ¿ áãÝã³óÝ»É Ýñ³Ý (³ÛëÇÝùÝ ª ÇÝÓ) ¨ •ñ³í»É Ýñ³ áõÝ»óí³ÍùÁ §Æ í»ñ å³ïÙáõÃÛáõÝë íÇ׳Ïë ³ñϳݻÛÇݦ: øñÇëïáëÇ Î³Û³÷³Ý áõ½»ó³í ³Ýå³ÛÙ³Ý Ýñ³Ý §Ã³•³íáñ¦ ¹áõñë µ»ñ»É, Ç٠γ۳÷³Ý ÇÝÓ §³Õ³¦ ¹áõñë µ»ñ³í, ÂáíÙ³ÕÛ³Ý Ï³Ýã»Éáõ ï»Õª ÂáõÙ³Õ³Û³Ý Ï³Ýã»Éáí: ØdzÛÝ »ë ÇëÏ³Ï³Ý øñÇëïáëÁ ã¿Ç, ×Çßï ¿, ÇÙ §Ã³•³íáñáõÃÛáõÝݦ ¿É Ýñ³ å»ë ³Ûë ³ß˳ñÑÇó ã¿ñ, µ³Ûó »ë Ýñ³ å»ë Ñ»½ áõ ³ÝÑÇß³ã³ñ ã¿Ç: ºñµ µ»Ù »ÉÝ»Éáõë, ¹»é µ»ñ³Ýë ãµ³ó³Í, ÇÙ §¹³ëïdzñ³ÏǦ ÏáåÇï í»ñ³µ»ñÙáõÝùÇó »ë ѳëϳó³, áñ ¹³ï³í×Çéë ³ñí³Í ¿ ³ñ¹»Ý ݳ˳å»ë, ¨ ÇÝÓ Ï³Ýã»É »Ý, áñ ѳٳå³ï³ëË³Ý §Ñ³Ýó³ÝùÝ»ñ¦ •áñͻ٠ÙdzÛÝ: ²Ûë ïÙ³¹ñÇ, ÙÇçݳ¹³ñÇÝ ÙdzÛÝ Ñ³ïáõÏ ï»ë³ñ³ÝÇ Ñ³Ù¹»å ÏÍÏí»óÇ, ïÝÏ»óÇ ÷ß»ñë ó³ëáõÙáí, ³ÛÝå»ë, ÇÝãå»ë á½ÝÇÝ ¿ ¹Çñù³íáñíáõÙ ÇÅÇ Ñ³Ý¹Çٳݦ: §²ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ áÕç êáí»ï³Ï³Ý ØÇáõÃÛáõÝáõÙ Ù³ñ¹ÇÏ ³Ý•³Ù ã¿ÇÝ Ñ³Ù³ñÓ³ÏíáõÙ ïÝù³Éª í³Ë»Ý³Éáí, áñ ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ ³Û¹ ϳñáÕ ¿ ¹Å•áÑáõÃÛ³Ý Ýß³Ý Ñ³Ù³ñ»É Çñ é»ÅÇÙÇ ¹»Ùª »ë ¹áõñë »Ï³ áõ Ññ³å³ñ³Ïáí ѳÛï³ñ³ñ»óÇ. - Âáõñù ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ É³í ¿ Ó»ñ ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÇó... ÆëÏ Ñ³ÛïÝÇ ¿ áñ ѳٳß˳ñѳÛÇÝ ù³ñï»½Ç íñ³ ÂáõñùÇ³Ý ³Ù»Ý³Ï»Õïáï ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÝ ¿: ¸ñ³ÝÇó Ñ»ïá, ×Çßï ¿, »ë ùë³Ý ï³ñí³ ï³Å³Ý³ÏñáõÃÛ³Ý ¹³ï³å³ñïí»óÇ áõ µ¨»é ùßí»óÇ, µ³Ûó µ¨»é³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÝ ¿É ß³ï ùÇã ¿ ³ñ•»É»Éáõ ѳٳñ, áñÁ »ë ÇÙ ÝáÕϳÝùÁ ã³ñï³Ñ³Ûï»Ù µáÉߨÇÏÛ³Ý Ï³é³í³ñáõÃÛ³ÝÁ: Þ³ï ³÷ëáë, áñ µ¨»éáí í»ñç³ÝáõÙ ¿ ³ß˳ñÑÇ ë³ÑÙ³ÝÁ: ÆÝÓ ïÇ»½»ñùÇ ³ÝÑáõÝáõÃÛáõÝÝ ¿ å»ïù, áñ ³Ýí»ñç ÇÙ •³ñß³ÝùÁ ѳÛïݻ٠³Û¹ ϳé³í³ñáõÃÛ³ÝÁ ¨ ùßí»Ù Ñ»é³íáñ ³ùëáñÇ...¦: ²ÛëåÇëáí Ñ³Û ËáñÑñ¹³ÛÇÝ •ñáÕÝ»ñÁ §Ù³ùñ»óÇݦ Çñ»Ýó ß³ñù»ñÁ §³½•Ç ¨ ѳÛñ»ÝÇùÇ ÃßݳÙǦ È»é γÙë³ñÇó ¨ ³½³ï»Éáí Ýñ³Ý ³ß˳ï³ÝùÇó, ÷³ëïáñ»Ý ¹³ï³å³ñï»óÇÝ ëáí³Ù³ÑáõÃÛ³Ý, ù³Ý½Ç ³Û¹ åÇï³Ïáí ³ñ¹»Ý ݳ ã¿ñ ϳñáÕ áñ¨¿ áõñÇß ³ß˳ï³Ýù •ïÝ»É: ijٳݳÏÝ»¯ñ, ųٳݳÏÝ»¯ñ... ´³Ûó ųٳݳÏÝ Ç±Ýã ³ÝÇ:⿱ áñ Å³Ù³Ý³Ï Ï»ñïáÕÁ Ù³ñ¹Ý ¿: ØDZû Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ µ³ñá۳ϳÝáõÃÛáõÝÁ, ³ñ¹³ñáõÃÛáõÝÁ, Ñá•áõ ³ñÇáõÃÛáõÝÁ, Ùï³ÍáÕáõÃÛáõÝÁ ϳËí³Í »Ý å³ïÙ³Ï³Ý Ï³Ù ù³Õ³ù³Ï³Ý Çñ³íÇ׳ÏÇó: ØDZû ³Û¹ù³ÝÇ Ù»ç ã•ïÝí»óÇÝ Ëǽ³ËÝ»ñ ³ñ¹³ñáõÃÛáõÝÁ å³ßïå³Ý»Éáõ ѳٳñ:¶áõó» ã³ñÇÝ ¹»Ù •Ý³ÛÇÝ ³Û¹ Å³Ù³Ý³Ï ãÉÇÝ»±ñ ³ñÛáõݳÉÇ 37-Á... •áõó» ... à±í •Çï»... γÝóÝ»Ý ß³ï ¨ ß³ï ï³ñÇÝ»ñ, ¨ ËáñÑñ¹³Ñ³Û •ñáÕÝ»ñÁ Çñ»Ýó Ñáõß»ñáõ٠ϳë»Ý. §È»é γÙë³ñÁ ïËáõñ, ÇÝùݳÙ÷á÷ Ý»ñ³ÝÓݳó³Í Ù³ñ¹ ¿ñ ¨ ÙÇßï Ëáõë³÷áõÙ ¿ñ •ñáÕÝ»ñÇ Ñ»ï ß÷í»Éáõó¦: ¼ïÙ³Ý ³ñ³ñáÕáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ÝÙ³Ý Ñ³Ûï³ñ³ñáõÃÛáõÝÇó Ñ»ïá ÙdzÛÝ •áñͳ½ñÏáõÃÛ³Ùµ å³ïÅí»ÉÁ ùÇã ¿ñ ³Ýßáõßï, ¨ 1935 Ã. ³ßݳÝÁ ã»ÏÇëïÝ»ñÁ ϳɳݳíáñ»óÇÝ »ñ•Çͳµ³ÝÇݪËáõ½³ñÏ»Éáí ¨ ïÝÇó ï³Ý»Éáí •ñ³Ï³Ý ³ñËÇíÁ:àñå»ë Ù»Õ³¹ñ³Ýù •áñÍÇÝ Ïóí»ó §äɻݳñ ÝÇëï¦ Ã³ï»ñ³ÏÁ, áñÁ µ³Ëïáñáß ¹»ñ ˳ճó •ñáÕÇ Ñ³Ù³ñ:äÇ»ëÁ óñ•Ù³Ýí³Í ¨ ¹ñí³Í ¿ñ éáõë ¹³ë³íáñÇ ³éç¨:¸³ï³Ï³Ý åñáó»ëÇ áÕç ÁÝóóùáõÙ ¹³ï³íáñÁ óßÏÇݳÏáí ÷áñÓáõÙ ¿ñ óùóÝ»É ÍÇͳÕÇ ÷éÃÏáóÁ, »ñµ ٻ絻ñáõÙÝ»ñ ¿ñ ³Ýáõ٠óï»ñ³ÏÇó:ÆëÏ »ñµ ÙÇ å³Ñ Ù»Ý³Ï ¿ ÙÝáõÙ •ñáÕÇ Ñ»ï, ³ëáõÙ ¿.”Îäíàêî, òû çäîðîâî ïèøåøü, íî òåáå íóæíî áûëî ðîäèòüñÿ â äðóãîå âðåìÿ. Ñîæàëåþ,íî ìèíèìàëüíûé ñðîê ÿ òåáå âûíóæäåí äàòü”. ºí ãÝ³Û³Í •ñáÕÁ Ù»Õ³¹ñíáõÙ ¿ñ ý³ßǽÙÇ, ѳϳѻճ÷áË³Ï³Ý •áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ¨ êï³ÉÇÝÇ ¹»Ù ٳѳ÷áñÓ Ï³½Ù³Ï»ñå»Éáõ Ù»ç, ¹³ï³íáñÁ ϳñáÕ³ó³í Çñ ËáëùÁ å³Ñ»É ¨ ³½³ï³½ñÏ»É ÙdzÛÝ »ñ»ù ï³ñáí: ØÇÝ㨠ʳÝçÛ³ÝÇ »Õ»ñ³Ï³Ý Ù³ÑÁ, í»ñçÇÝÇë ݳ˳ӻéÝáõÃÛ³Ùµ, È»é γÙë³ñÁ •ïÝíáõÙ ¿ñ ºñ¨³ÝÛ³Ý µ³ÝïáõÙ, Ñ»ïá ï»Õ³÷áËí»ó ìáñÏáõï³ Ñ»é³íáñ ³ùëáñ³í³ÛñÁ: ºñ»ù ï³ñÇ ³ÝÉáõñ ½ñϳÝùÝ»ñ Ïñ»Éáõó Ñ»ïá •ñáÕÁ í»ñ³¹³éÝáõÙ ¿ ºñ¨³Ý, µ³Ûó ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ, •ïÝ»Éáí, áñ ݳ µ³í³Ï³Ý³ã³÷ ãÇ å³ïÅí»É, ÑÇÙ³ ¿É ³ùëáñáõÙ ¿ ´³ë³ñ•»ã³ñ, ³Ûë ³Ý•³Ù ³ñ¹»Ý 17 ï³ñáí: ºÃ» •ñáÕÝ»ñÇ áñáß Ù³ëÇÝ µáÉߨÇÏÛ³Ý Ï³é³í³ñáõÃÛáõÝÁ áõÕÕ³ÏÇ •Ý¹³Ï³Ñ³ñ»ó, ³å³ È»é γÙë³ñÇ Ñ³Ù³ñ ݳ˳ï»ë»É ¿ñ ϻݹ³ÝÇ-ϻݹ³ÝÇ §½Ùéë»É¦ ¨ ¹³ï³å³ñï»É ¹³Ý¹³Õ •áñÍáÕ Ù³Ñí³Ý áõ Ùáé³óáõÃÛ³Ý:Üñ³Ý ³ñ•»Éí³Í ¿ñ ¨° •ñ»ÉÁ, ¨° ï峕ñí»ÉÁ: àã Ù»ÏÇ Ùïùáí ¿É ã¿ñ ³ÝóÝáõÙ, áñ ³ùëáñÇ ¹³Å³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ »ñ•Çͳµ³ÝÁ ϳñáÕ ¿ñ ëï»Õͳ•áñÍ»É ¨ å³Ñå³Ý»É •ñãÇ ëñáõÃÛáõÝÁ: §ºë å³ñï³×³Ý³ã ÏáÉËá½ÝÇÏÇ ÝÙ³Ý Ñ³ÝÓÝ»É »Ù ÇÙ §å»ïå³ñï³íáñáõÃÛáõÝÁ¦ µáÉߨÇÏÛ³Ý ¹³ñ³ßñç³ÝÇÝ:î³Å³Ý³ÏñáõÃÛ³Ý »Ù •Ý³ó»É ³ÙµáÕç ùë³Ý ï³ñÇ: øë³Ý ï³ñÇ ù³ÛÉ»É »Ù »ñÏáõ ÏáÕÙë áõݻݳÉáí »ñÏáõ ëíÇݳíáñ å³Ñ³ÏÝ»ñ;ºí ³½³ïí»Éáõó Ñ»ïá ¿É, ¹»é »ñϳñ ãϳñáճݳÉáí ³½³ïí»É ³Û¹ ÙÕÓ³í³ÝçÇó, ù³ÛÉ»É »Ù Ýñ³Ýó áõñí³Ï³ÝÝ»ñÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ùµ, ÇÝùݳϳɳݳíáñÙ³Ý »ÝóñÏ»Éáí ÇÝùë ÇÝÓ: ºñ»ù áõ Ï»ë ³ÙÇë ï¨áÕ ¹³ï³í³ñáõÃÛáõÝë í»ñç³ó³í »ñ»ù ï³ñÇ µ³Ýï³ñÏáõÃÛ³Ý í×éáí: êå»ó-ÏáÉ»•Ç³Ý, ³é³Ýó Ç٠ѳٳӳÛÝáõÃÛ³Ý í»ñóñ»ó ÇÝÓ áõ ¹³ßݳÏóáõÃÛ³Ý Ïáõë³ÏóáõÃÛ³Ý Ù»ç Ùáõïù ³ñ³í ³ÛÝ å³ï׳鳵³ÝáõÃÛ³Ùµ, áñ »ë ï³ëÁ ï³ñÇ •ñ»É »Ù Ýñ³Ýó Ù³ÙáõÉáõÙ ¨ ï»ë³Ïó»É »Ù ¹³ßݳÏó³Ï³ÝÝ»ñ Øáõß»ÕÛ³ÝÇ, Ø»ÉÇù-³ݕ۳ÝÇ ¨ î»ñáÛ³ÝÇ Ñ»ï: ºÃ» »ë ï³ëÁ ï³ñÇ ¹³ßݳÏóáõÃÛ³Ý Ù³ÙáõÉáõÙ •ñ»Éáí ¨ »ñ»ù ¹³ßݳÏó³Ï³ÝÇ Ñ»ï ï»ë³Ïó»Éáí ¹³ßݳÏó³Ï³Ý »Ù, ³å³ áñù³Ý ³í»ÉÇ ÏáÙáõÝÇëï »Ùª 15 ï³ñÇ µáÉߨÇÏÛ³Ý Ù³ÙáõÉáõÙ •ñ»Éáõë ¨ »ñ»ù ѳñÛáõñÇó ³í»ÉÇ ÏáÙáõÝÇëïÝ»ñÇ Ñ»ï ï»ë³Ïó»Éáõë ѳٳñ: ä³ñ½ ¿, áñ ¹³ï³í³ñáõÃÛáõÝë ß³ï ¿ñ ï»ËÝÇϳϳÝ,¨ í×ÇéÁª µ³í³Ï³ÝÇÝ ÙdzÏáÕÙ³ÝÇ: ÆÝ㨿, ãϻݳÉáí ã³ñÇÝ Ñ³Ï³é³Ï, »ë ³ÝïñïáõÝç ÝíÇñí»óÇ ÇÙ ùë³Ý³ÙÛ³ ï³Ýç³ÝùÇë ¨ »é³Ý¹áõÝ áõ µ³ñ»ËÇÕ× •Ý³óÇ µáÉáñ ³ÛÝ áõÕÇÝ»ñáí, áñ óáõÛó ïí»ó »ï¨Çóë •Ý³óáÕ ÏáÝíáÛÁ: ´³Ýï³å»ïë ½í³ñ׳ÉÇ Ù³ñ¹ ¿ñ:Ò³ÝÓñáõÛÃë ÷³ñ³ï»Éáõ ѳٳñ ³ß˳ï³ÝùÇ Ñ»é³íáñ ɳ•»ñ (ìáñÏáõï³) áõÕ³ñÏ»ó ýǽÏáõÉïáõñ³ÛÇ:²ÛÝï»Õ •»ï³ÛÇÝ Ý³í»ñ ¿Ç µ»éݳó÷áõÙ ¨ ß³ï •áÑ ¿Ç íÇ׳ÏÇóë:ØdzÛÝ ÙÇ ³Ý•³Ù §Ý³ñÛ³¹ãÇÏë¦ Í³Ýñ µ»é ¹ñ»ó ÏéݳÏÇë, ¨ »ë ×á×áõÝ ë³Ý¹áõÕùÇó •»ïÁ •Éáñí»óÇ: ´³Ûó áãÇÝã, ݳ ã¿ñ Ù»Õ³íáñ, ³ÛÉ »ëª áñ ÙÇ ÷áùñ Ãáõɳϳ½Ù ¾Ç... ºñµ ³ùëáñÇë »ñ»ù ï³ñÇÝ Éñ³ó³í, г۳ëï³Ý í»ñ³¹³ñÓ³ ¨ ÙïÝ»Éáí §ÊáñÑñ¹³ÛÇÝ Ð³Û³ëï³ÝǦ ËÙµ³•ñáõÃÛáõÝÁ ѳñóñÇ. - Þ³ï ѳçáÕ µ³Ýï³ñÏí»óÇ, ³ÛÅ٠ϳñá±Õ »Ù •ñ»É: ÊÙµ³•ÇñÁ å³ï³ë˳ݻó. - Ø»Ýù ³é³ÛÅÙ ëáõñ ý»ÉÇ»ïáÝÇ Ï³ñÇù ãáõÝ»Ýù: ØÇ å³ï³ë˳Ý, áñ ß³ï ½³ñÙ³óñ»ó áõ ÙÇÝ㨠ûñë ¿É ß³ñáõݳÏáõÙ ¿ ½³ñÙ³óÝ»É ÇÝÓ, áñáíÑ»ï¨ ï»ËÝÇϳå»ë ½³ñ•³ó³Í ¹³ñáõ٠DZÝã ¹Åí³ñ ¿ §ëáõñ¦ ý»ÉÇ»ïáÝÇ Í³ÛñÁ ÙÇ ÷áùñ µÃ³óÝ»É: ÖÇßï ³Û¹ ÙÇçáóÇÝ ¿É ÙÇÉÇóÇ³Ý ÇÝÓ ù³Õ³ùÇó íï³ñ»ó, ¨ »ë ÏÍÏí³Í ÇÙ §ëáõñ¦ ÷ß»ñáõÙ, á½Ýáõ ÝÙ³Ý. ´³ë³ñ•»ã³ñÇ ë³ñ»ñÁ ù³ßí»óÇ ¨ ³åñ»óÇ ÙÇ ÷ã³ÏáõÙ... ... ÆÙ ë»ÝÛ³ÏÁ ³ÛÝï»Õ ³ÛÝù³Ý ÷áùñ ¿ñ, áñ å³éÏ»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï å»ïù ¿ñ ßáñ»ñÁ ¹ñëáõÙ Ñ³Ý»É ¨ ÉáÕíáñÇ ÝÙ³Ý ÇÝù½ÇÝùÁ ³ÝÏáÕÇÝ Ó•»É: ê»ÝÛ³ÏáõÙë ë³éáõÛó ¿ñ ¹³éÝáõÙ ³ÛÝ µáÉáñÁ, ÇÝãÇ Ù»ç çñ³ÛÇÝ Ù³ëÝÇÏ Ï³ñ: ø³ñ³ó³Í ѳóë áñå»ë½Ç ÏñÍí»ñª å³éÏáõÙ, ¹ÝáõÙ ¿Ç Íáóë, áñ Ù³ñÙÝÇë ï³ùáõÃÛ³Ùµ ÙÇ ÷áùñ ϳÏÕ»óÝ»Ç: ²ÝÏáÕÝáõÙ ï³ù³Ý³ÉÁ Ñݳñ ã¿ñ, ÇÝãù³Ý ãáõÉ áõ ÷³É³ë ϳñ, ù³ßáõÙ ¿Ç íñ³ë, ³ÛÝù³Ý, áñ ³Û¹ ͳÝñ ³ñ×Ç×Ç í»ñÙ³ÏÇë ï³Ï ï³÷³ÏáõÙ ¿Ç, µ³Ûó ã¿Ç ï³ù³ÝáõÙ: ÆÙ áõï»ÉÇùÝ ¿ñ ÙdzÛÝ ÙÇ ÏÇÉá ѳó, ÙÇ ÉÇïñ ϳÃ: ²é³íáïÝ»ñÁ í»ñ ϻݳÉÇë, ÙÇ Ó»éùÇë ѳóÇë ïáåñ³ÏÁ, ÙÛáõëáõÙª ϳÃÇë §ÏáïÛáÉÁ¦, ݳÛáõÙ ¿Ç µ³Ýíáñ³Ï³Ý ³í³ÝÇ ÍËÝ»Éáõ۽ݻñÇÝ, áñÇó ÍáõË ¿ñ ¹áõñë •³ÉÇë, ³ÛÝï»Õ ¿Ç •ÝáõÙ, Ëݹñ»Éáí ÃáõÛÉ ï³É Ýñ³Ýó í³é³ñ³ÝÇ íñ³ ϳÃë ï³ù³óÝ»É ¨ ë»Õ³ÝÇ íñ³ ݳ˳׳߻É: ¶ñáõÙ ¿Ç ÙdzÛÝ ³ñ¨áï ûñ»ñÇÝ, ËáïÇ ¹»½»ñÇ ï³Ï, »ñ¨³Ï³Û»ó»ù, ³Ûë µáÉáñÇó Ñ»ïá »ë ã¿Ç ÃùáõÙ ëáí»ï³Ï³Ý ϳé³í³ñáõÃÛ³Ý »ñ»ëÇÝ, áñáíÑ»ï¨, ï»Õí³ÝùÁ óáõñï ¿ñ, ¨ Ãáõùë ϳñáÕ ¿ñ ë³é³Í Ùݳñ Ýñ³ »ñ»ëÇÝ...¦: 50-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ Ð³Û³ëï³ÝÇ ÎáÙÏáõëÇ Î»ÝïÏáÙÁ ѳí³Ý³µ³ñ Ññ³Ñ³Ý• ¿ñ ëï³ó»É ½³ñÏ ï³É »ñ•Çͳµ³ÝáõÃÛ³ÝÁ: ¸»ë »ñ•Çͳµ³Ý ÷Ýïñ»ó, ¹»Ý »ñ•Çͳµ³Ý ÷Ýïñ»ó ¨ í»ñç³å»ë ÑÇß»ó, áñ ³ùëáñáõÙ áõÝÇ Ù»ÏÁ: гÙá½í³Í ÉÇÝ»Éáí, áñ ³Û¹ »ñ•Çͳµ³ÝÁ »ñϳñ³ï¨ ï³Å³Ý³ÏñáõÃÛáõÝÇó Ñ»ïá ³ñ¹»Ý §Ë»ÉùÇ ¿ »Ï»É¦, ѳëϳó»É ¿ ųٳݳÏÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñÁ ¨ ³ñ¹»Ý Ï•ñÇ ÇÝãå»ë ѳñÏÝ ¿: ²ÛÝ ¿ª Ý³Ë Ï÷³é³µ³ÝÇ ïÇñáÕ Ï³ñ•»ñÁ, Ïï³ Çñ å³ñï³¹Çñ ïáõñùÁ ³é³çÝáñ¹Ý»ñÇÝ, Ýáñ ÙdzÛÝ Çñ»Ý ÃáõÛÉ Ïï³ Ýϳï»Éáõ ÙÇ ù³ÝÇ Ù³Ýñ-ÙáõÝñ Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ Ã»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ: ¸ñ³Ýáí Ó»éù ϵ»ñÇ Ã»° Çß˳ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ëñ³Ëáõë³ÝùÁ ¨ û° ÙÇ ÷áùñ ÝáñÙ³É áõ µ³ñ»Ï»óÇÏ ³åñ»Éáõ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ: ²Ûë ³Ï³ÝϳÉÇùáí ¿É Ï³ÝãáõÙ ¿ È»é γÙë³ñÇÝ ³ùëáñ³í³ÛñÇó ¨ å³ïíÇñáõÙ ÙÇ ëáí»ï³Ï³Ý ÏáÙ»¹Ç³ •ñ»É: Ø»Ï ³ÙëÇó »ñ•Çͳµ³ÝÁ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ ¿ ÏáÙ»¹Ç³Ý, áñï»Õ ݳ ³ñ¹»Ý áñ»ñáñ¹ ³Ý•³Ù ³å³óáõóáõÙ ¿, áñ ÇëÏ³Ï³Ý •ñáÕÁ ãå»ïù ¿ ѳñÙ³ñíÇ Çß˳ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, áñ ÇëÏ³Ï³Ý •ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ¨ ³Ýí³Ë Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ¨ ϳåí³Í ¿ µ³áÛ³Ï³Ý å³ï³ë˳ݳïíáõÃÛ³Ý ½•³óáõÙÇ Ñ»ï, áñÁ Ù³ñ¹Á ÏñáõÙ ¿ Çñ Ù»ç ¨ áñÁ ëïÇåáõÙ ¿ Ýñ³Ý ³ÝÏ³Ë Ùï³Í»É, Ëáë»É ¨ •ñ»Éª ³é³Ýó ѳßíÇ ³éÝ»Éáõ ϳé³í³ñáõÃÛ³Ý ïíÛ³É Å³Ù³Ý³Ï³ßñç³ÝÇ å³ñï³¹ñ³ÝùÁ: §Ð»ÕÇݳÏÁ Ññ³å³ñ³ÏáõÙ Ï³Ý•Ý³Í Ùë³óáõ ã¿, áñ Ù»ÏÁ •³ Ýñ³ÝÇó ÙdzÛÝ ÏáïÉ»ï³óáõ ÷³÷áõÏ ÙÇë å³Ñ³ÝçÇ, ÙÛáõëÁª ÙdzÛÝ áëÏáñ, Ýñ³ÝÇó µáõÉÇáÝ å³ïñ³ëï»Éáõ ѳٳñ, »ññáñ¹Áª Ýñ³ ˳ßÁ, ãáññáñ¹Áª ÉÛ³ñ¹Ý áõ ÷³ÛͳÕÁ ¨ ³Ûëå»ë ³Ýí»ñç: ºÃ» Ñ»ÕÇݳÏÁ Çñ ï³ñµ»ñ ׳߳ÏÇ ï»ñ ѳ׳Ëáñ¹Ý»ñÇ Ï³ÙùáíÁ ß³ñÅíǪ ¿É Ýñ³ Ù»ç §ëï»Õͳ•áñÍáÕ¦ ÏÙݳ±: ºë ÇÝÓ Ù³ë-Ù³ë ã»Ù í³×³éáõÙ: ì³×³éáõÙ »Ù ³ÙµáÕç³Ï³Ý, ϻݹ³ÝÇ ù³ßáí: ÆÝÓ ³éÝáÕÁ å»ïù ¿ ³ÙµáÕçáõÃÛ³Ùµ û•ï³•áñÍÇ... åáãÝ ¿É Ñ»ïÁ: àõ½áõÙ »ùª ѳٻó»°ù, ã»±ù áõ½áõÙª »ñóù µ³ñáí: ÆÝãáõ± åÇïÇ ÇÙ ë»÷³Ï³Ý •ÉáõËÁ Ãáճͪ áõñÇßÇ •ÉËáí Ùï³Í»Ù¦: È»é ϳÙë³ñÁ Ùݳó»É ¿ñ ³ÝáõÕÕ»ÉÇ: ÎáÙ»¹Ç³ÛáõÙ å³Ë³ñ³Ï»ÉÇÝ ¿ÉÇ å³Ë³ñ³Ï»ÉÇ ¿ñ, •áí»ÉÇݪ •áí»ÉÇ, ³ÝÏ³Ë Ïáõë³Ïó³Ï³Ý å³ïϳݻÉÇáõÃÛ³Ý: ê³, ÇѳñÏ», ãµ³í³ñ³ñ»ó λÝïÏáÙÇÝ, ¨ •ñáÕÁ ÝáñÇó ù³ßí»ó Çñ ë³ñ»ñÁ:²Ûëå»ë ÙÇÝ㨠1954 Ã. ³ÙÝÇëïdzÝ: §²ÙÝÇëïdzÛÇÝ ºñ¨³Ý í»ñ³¹³ñÓ³ ¨ ÇÙ ¹ÇÙáõÙáí Ëݹñ»óÇ ¶»ñ³•áõÛÝ ¹³ï³ñ³ÝÇÝ í»ñ³ùÝÝ»É §•áñÍë¦: àõñ»ÙÝ ³Ûëå»ë: êáí»ï³Ï³Ý ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ ÇÝÓ »ñ»ù ï³ñÇ ï³Å³Ý³ÏñáõÃÛ³Ý ¹³ï³å³ñï»ó Ñ»é³íáñ ÑÛáõëÇëáõÙ ¨ 17 ï³ñÇ íï³ñ»ó ÁÝï³ÝÇùÇóë, áñå»ë ù³Õ³ù³Ï³Ý ѳÝó³íáñ áõ, ë³Ï³ÛÝ, ³Ûëûñ, í»ñ³Ý³Û»Éáí Çñ í×ÇéÁ, •ï³í, áñ »ë ³ñ¹³ñ »Ù ¨ ǽáõñ ï»ÕÁ ùë³Ý ï³ñÇ ï³é³å»É »Ù: ØÇ ÷áùñÇÏ íñÇå³Ï: ´³Ûó Ñ»ï³ùñÇÝ ³ÛÝ ¿, áñ Çñ ³Ñé»ÉÇ ë˳ÉÇ Ñ³Ù³ñ ÏÇë³µ»ñ³Ý Ý»ñáÕáõÃÛáõÝ ³Ý•³Ù ãÇ ËݹñáõÙ ÇÝÓ³ÝÇó, ÇÝãÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ï³ññ³Ï³Ý ù³Õ³ù³í³ñáõÃÛáõÝÁ: ²Ûëáõѳݹ»ñÓ »ë µ³í³ñ³ñí³Í åÇïÇ ÉÇݻ٠Ýñ³Ýáí, áñ ÇÙ ³ÝÙ»ÕáõÃÛáõÝÁ ѳÛïÝíáõÙ ¿ ÇÝÓ Ï»Ý¹³ÝáõÃÛ³ÝÁ: ƱÝã ³Ý»Ý ³ÛÝ Ãßí³é ¹³ï³å³ñïí³ÍÝ»ñÁ, áñáÝù Çñ»Ýó ³ÝÙ»ÕáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ÇÙ³ÝáõÙ »Ý ... •Ý¹³Ï³Ñ³ñí»Éáõó Ñ»ïá: ²½³ïí»óÇ í»ñç³å»ë: ¶»ñ³•áõÛÝ ¹³ï³ñ³ÝÁ ã»ÕÛ³É Ñ³Ù³ñ»ó ã•áñͳÍë ѳÝó³ÝùÁ ¨ í»ñ³¹³ñÓñ»ó ÇÙ ³½³ïááõÃÛáõÝÁ, Ùáé³Ý³Éáí, ë³Ï³ÛÝ, í»ñ³¹³ñÓÝ»É Ý³¨ ùë³Ý ï³ñí³ •ñ³Ï³Ý µ»ÕáõÝ ÏÛ³Ýùë: ÆÝ㨿: ²½³ïí»óÇ áõ ¹ñ³Ýáõ٠ѳÙá½í³Í ÉÇÝ»Éáõ ѳٳñ ß³ñÅ»óÇ Ù³ñÙÇÝë, Ó»éÝ»ñë »ñÏáõ ÏáÕÙ»ñë ï³ñ³Í»óÇ, ³ç ¹³ñÓ³, Ó³Ë ¹³ñÓ³ ù³ÛÉ»óÇ Ù»Ï-»ñÏáõ, Ù»Ï-»ñÏáõª ï»ë³ áñ Çñáù ³½³ï »Ù: ÆëÏ •ñáÕ Ù³ñ¹Á, áñ ³½³ïíÇ Ç±Ýã åÇïÇ ³ÝÇ: ´Ý³Ï³Ý ¿, åÇïÇ í»ñóÝÇ •ñÇãÁ ¨ ß³ñáõݳÏÇ Çñ Áݹѳïí³Í ³ß˳ï³ÝùÁ: ´³Ûó ³í³Õ... ¶ñÇãë Ýáñ ¿Ç óó˻É, áõ½áõÙ ¿Ç •ñ»Éª Ù»Ï ¿É ѳÝϳñÍ Ñ³ÛïÝí»óÇÝ »ñÏáõ Ýáñ ëíÇݳíáñ å³Ñ³ÏÝ»ñ ¨ •ñÇãë ϳɳÝùÇ í»ñóñÇÝ... - â•ñ»ë, »Ã» áã... - ëå³éݳó Ù³ÙáõÉÁ ÙÇ ÏáÕÙÇó: -ÆÝãù³Ý áõ½áõÙ »ë •ñÇñ, ÙǨÝáõÛÝ ¿ ù»½ ï峕ñáÕ ãϳ,- ³ë³ó ÙÛáõë ÏáÕÙÇó Ï³Ý•Ý³Í ä»ïÑñ³ïÁ, ¨ »ë •ñÇãë í³Ûñ ¹ñÇ: ØdzÛÝ §à½ÝÇݦ, ïáÝ ûñ»ñÇÝ •ñÇãÁ Ó»éùë ¿ñ ï³ÉÇë, áñ ÙÇ ý»ÉÇ»ïáÝ •ñ»Ù, Ñ»ïá ¿É •ñÇãÁ í»ñóÝáõÙ ¿ñ Ó»éùÇóë áõ ϳËáõÙ å³ïÇó: ä³ñ½ ¹³ñÓ³í ÇÝÓ, áñ ÑÇÙ³ ¿É Ñá•Çë ¿ µéÝ»Éáõ ï³Å³Ý³ÏñáõÃÛ³Ý ×³Ý³å³ñÑÁ... Þáõïáí ѳëϳó³, áñ »ë ÙÇ ß³ï íï³Ý•³íáñ éáõÙµ »Ù, •óí³Í ËÙµ³•ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ³ÝùáõÙ, ¨ áã ÙÇ ËÙµ³•Çñ ãÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝíáõÙ ³é³çÇÝÁ ÇÝùÁ ÇÝÓ Ý»ñë ³éÝÇ: àõ »ë ¹ñëáõÙ Ï³Ý•Ý³Í Ù»Ý³ËáëáõÙ »Ù гÙÉ»ïÇ §ÉÇÝ»É, û ãÉÇÝ»ÉÁ¦: ´³Ûó гÙÉ»ïÝ ÇÝÓ³ÝÇó µ³Ëï³íáñ ¿ñ Ýñ³Ýáí, áñ ÉÇÝ»ÉÝ ¿ñ, ãÉÇÝ»ÉÝ ¿ñ Çñ»ÝÇó ¿ñ ϳËí³Í, ÇëÏ ÇÙ ãÉÇÝ»ÉÝ ¿ ÙdzÛÝ ÇÝÓ³ÝÇó ϳËí³Í, ÇëÏ ÉÇÝ»Éëª Î»ÝïÏáÙÇó, §ÊáñÑñ¹³ÛÇÝ Ð³Û³ëï³ÝÇó¦, ³ï»ñ³Ï³Ý ì³ñãáõÃÛáõÝÇó ¨ ¶ñáÕÝ»ñÇ ÙÇáõÃÛáõÝÇó¦: ´³ñ³ÉÇÏ ³ß³Ï»ñï³Ï³Ý ï»ïñ»ñÁ, áõñ •ñáõÙ ¿ñ Çñ Ù³Ýñ³å³ïáõÙÝ»ñÁ, Ã¨Ç ï³Ï, ѳɳͳÝùÇó ßßÙ³Í, ³éáÕçáõÃÛáõÝÁ Ïáñóñ³Í, ³ñ¹»Ý Í»ñáõݳ½³ñ¹ »ñ•Çͳµ³ÝÁ ßñçáõÙ ¿ñ ËÙµ³•ñáõÃÛáõÝÇó ËÙµ³•ñáõÃÛáõÝ, Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝÇó Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝ, µ³Ûó ÙÇßï ³Ýû•áõï ¨ ³å³ñ¹ÛáõÝ: öáÕ ãáõݻݳÉáí, ݳ ÝáõÛÝÇëÏ ã¿ñ ϳñáÕ³ÝáõÙ áñ¨¿ ûñà ϳ٠ѳݹ»ë µ³Å³Ýáñ¹³•ñí»É: ²é³íáï ϳÝáõË ßï³åáõÙ ¿ñ ½µáë³Û•áõ ³ÛÝ Ù³ëÁ, áõñ ÷³ÏóíáõÙ ¿ñ Ù³ÙáõÉÁ, áñå»ë½Ç ï»ëÝÇ áñ¨¿ µ³Ý å³ï³Ñ³µ³ñ ã»±Ý ïå»É ³ñ¹Ûáù ËÙµ³•ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ

ѳÝÓÝí³Í Çñ ÝÛáõûñÇó ¨ ³Ù»Ý ûñ í»ñ³¹³éÝáõÙ ¿ñ Ùé³ÛÉ ¨ Ïáïñí³Í: ØdzÛÝ §à½ÝÇݦ ¿ñ »ñµ»ÙÝ-»ñµ»ÙÝ ï峕ñáõÙ, µ³Ûó ²ñ³ سëÛ³Ý Í³ÍϳÝáõÝáí, áñ ãÇÙ³óíÇ Ã» ¹³ È»é γÙë³ñÝ ¿: (Æ ÙÇçÇ ³ÛÉáó, §à½ÝÇݦ »Õ³í ³ÛÝ ÙdzÏÁ, áñ ³ñųݳóñ»ó È»é γÙë³ñÇ •ñ³Ï³Ý í³ëï³ÏÁ •Ý³Ñ³ï³ÝùǪ »ïÙ³Ñáõ ï³Éáí Ýñ³Ý 1988 Ãí³Ï³ÝÇ É³í³•áõÛÝ »ñ•Çͳµ³ÝÇ Ùñó³Ý³ÏÁª Ç ÑÇß³ï³Ï •ñáÕÇ ÍÝÝ¹Û³Ý 100-³ÙÛ³ÏÇ):

ºï³ùëáñÛ³ ³Û¹ ï³ñÇÝ»ñÇÝ •ñáÕÁ ³ÛÝù³Ý ¹ÇÙáõÙÝ»ñ ¨ Ëݹñ³•ñ»ñ ¿ ÑÕ»É ï³ñµ»ñ å³ßïáÝÛ³ÝÝ»ñÇ ¨ å³ßïáݳïÝ»ñ, áñ ÙÇ ³ÙµáÕç ѳïáñ ϳñáÕ ¿ ϳ½Ù»É:Æ ¹»å ³Û¹ ¹ÇÙáõÙÝ»ñÁ Ù»Í ³ñÅ»ù »Ý Ý»ñϳ۳óÝáõ٠û° •»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý, ¨ û å³ïÙ³Ï³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó: È»é γÙë³ñÇ ßáõñçÁ ëï»ÕÍí»É ¿ñ ÙÇ ï³ñûñÇÝ³Ï í³ÏáõáõÙ, ݳ Ùݳó»É ¿ñ Ù»Ý³Ï Çñ ï³é³å³ÝùÇ Ñ»ï: àã áù ã¿ñ áõ½áõÙ Ý»óáõÏ ÉÇÝ»É Ýñ³Ý:ºí á±í Ïѳݹ•Ý»ñ ³ç³Ïó»É, »ñµ ³Û¹ Å³Ù³Ý³Ï ã³ñ µ³ËïÇ µ»ñáõÙáí, û §µ³ñÇ Ù³ñ¹Ï³Ýó¦ ÑᕳÍáõÃÛ³Ùµ, µ³ñÓñ ûñ•³ÝÝ»ñáõÙ ÝáñÇó ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ù»ç Ùï³í Ýñ³ Ù»Ï ý»ÉÇ»ïáÝÁª •ñí³Í È»ÝÇÝÇ ¹»Ù, áñÁ ï峕ñí»É ¿ñ §ÐáñǽáÝáõÙ¦1918 Ã-ÇÝ:(ý»ÉÇ»ïáÝÁ ³ñËÇíÇó å»Õ»É ¨ λÑïÏáÙ ¿ñ Ý»ñϳ۳óñ»É È»é γÙë³ñÇ •ñã³ÏÇó §ÁÝÏ»ñÝ»ñÇó¦ Ù»ÏÁ:) Ø»ñÅáõÙÝ»ñÝ ³ñ¹³ñ³óíáõÙ ¿ÇÝ ³Û¹ §Ù»ÕùǦ ³éϳÛáõÃ-Û³Ùµ:ÆÝãå»ë ϳñáÕ ¿ÇÝ í»ñ³Ï³Ý•Ý»É ÙÇ •ñáÕÇ Çñ³íáõÝùÝ»ñÁ, »ñµ ݳ ѳݹ•Ý»É ¿ ͳÕñ»É Çñ»Ýó §³ëïÍáõݦ: ÆÝãå»ë ϳñáÕ ¿ ݳ ѳí³ë³ñí»É ÙÛáõë •ñáÕÝ»ñÇÝ, »ñµ µáÉߨÇÏÛ³Ý ³ñ³ïÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ËáëáõÙ ¿ µ³ñÓñ³Ó³ÛÝ: ºí áñå»ë½Ç È»é γÙë³ñÁ í»ñçݳϳݳå»ë Ó»éù ù³ßÇ áñå»ë •ñáÕ áñ¨¿ µ³Ý ³ÏÝϳɻÉáõó, ÙÇ •»Õ»óÇÏ ûñ å³ßïáÝ³Ï³Ý •ñáõÃÛáõÝ ¿ ëï³Ýáõ٠λÝïÏáÙÇ Ù³ÙáõÉÇ µ³ÅÝÇó, áõñ Ýñ³Ý ѳÛïÝíáõÙ ¿ñ, áñ Çñ •ñ³Ï³Ý í³ëï³ÏÁ Ëáï³Ý ¿ ¨ ³ñųÝÇ ³Õµ³ÝáóÇ: §ØÇÝ㨠ûñë »ë ϳëϳͳÝùáí ¿Ç í»ñ³µ»ñíáõÙ ÇÙ •ñ³Ï³Ý ³ß˳ïáõ-ÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, ѳëï³ï ãÇٳݳÉáí, ¹ñ³Ýù áñ¨¿ ³ñÅ»ù Ý»ñϳ۳óÝáõÙ »Ý, ûª áã: ÆëÏ ³Ûëûñ ϳñáÕ »Ù ѳÛï³ñ³ñ»É, áñ »ë ß³ï Ù»Í •ñáÕ »Ù áõ ÇÙ •ñ³Ï³Ý í³ëï³ÏÁ áñå»ë áëÏáõ ýáݹ ÏÙïÝÇ Ñ³Û •ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç: ÆÝã±áõ: àñáíÑ»ï¨ Ð³Û³ëï³ÝÇ µáÉߨÇÏÛ³Ý Ï³é³í³ñáõÃÛáõÝÁ ³Û¹ í³ëï³ÏÁ ³Ûëûñ ѳÛï³ñ³ñ»ó ³ñ³ï³íáñ Çñ ùÝݳ¹³ï ì.²ÙÇñµ»ÏÛ³ÝÇ µ»ñ³Ýáí ¨ å³ßïáݳå»ë Ý»ï»ó §ÏáßϳϳñÇ ³ÕµÇ ½³ÙµÛáõÕÁ¦... ö³éù¹ ß³ï, ²ëïí³Í, áñ ÇÝÓ Ñ³Ý»óÇñ Ù³ßáÕ Ï³ëϳͳÝùÇó ¨ ³Ý³ñ³ï •ñáÕ ¹³ñÓñÇñ...¦: гÉáóùÇ ï³ñÇÝ»ñÇÝ í»ñ³Ï³Ý•ÝíáõÙ ¿ »ñ•Çͳµ³ÝÁ ¶ñáÕÝ»ñÇ ÙÇáõÃÛ³Ý ß³ñù»ñáõÙ, Ý߳ݳÏíáõÙ ¿ ÙÇ ÷áùñ Ï»Ýë³Ãá߳Ϫ •áÛáõÃÛáõÝÁ å³Ñå³Ý»Éáõ ѳٳñ, ¨ ÉáõÛë ¿ ï»ëÝáõÙ §¶ñ³µ³ñ Ù³ñ¹ÇÏÁ¦ (1959Ã.), áñÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ѳٳñ»É ݳËÏÇÝáõÙ ÉáõÛë ï»ë³Í •ñù»ñÇ í»ñ³Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ:

	س½³åáõñÍ ÉÇÝ»Éáí 1915 Ã. »Õ»éÝÇó, µ³ÝïÇ ¨ ³ùëáñÇ    ï³Ýç³ÝùÝ»ñÇ ÙÇçáí §Ñ³çáÕ¦ ³ÝóÝ»Éáí, ³Ýï»ëí»Éáí ËÙµ³•ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ Ññ³ï³ñ³Ï-ãáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó, ½ñϳÝùÝ»ñÇ ¨ ÉÉϳÝùÝ»ñÇ áõÕ»ÏóáõÃÛ³Ùµ ѳë»É ¿ñ È»é γÙë³ñÁ ÙÇÝ㨠1965 Ã-Á:
	ä³ïñ³ëïíáõÙ ¿ñ ÙÇ ÷áùñÇÏ ÅáÕáí³Íáõ §Ø³ñ¹Á ï³Ýáõ ßáñ»ñáí¦ Ëáñ³•ñáí: ºñϳñ ׳ݳå³ñÑ ¿ñ ³Ýó»É ³Û¹ •ñáõÛùÁ, ß³ï ¿ñ µ³ñ³Ï»É ׳ݳå³ñÑÇÝ, µ³Ûó ³ÛÝáõѳݹ»ñÓ   ÍÝíáõÙ ¿ñ Ù»Í ¹Åí³ñáõÃÛ³Ùµ: ºñ•Çͳµ³ÝÁ                      

³Ýѳٵ»ñ ëå³ëáõÙ ¿ñ ³Û¹ ÍÝáõݹÇÝ: ÂíáõÙ ¿ñ, ËáãÁݹáï ãå»ïù ¿ ÉÇÝǪ ù³Õ³ù³Ï³Ý µáÉáñ å³ÙýÉ»ïÝ»ñÁ ½ïí³Í ¿ÇÝ •ñùÇ ÙÇçÇó: ²ñ¹»Ý ÉáõÛë ¿ñ ï»ë»É •ñùÇ ³ÙµáÕç ïå³ù³Ý³ÏÁ, »ñµ ѳÝϳñÍ •áõÛŪ •ÇñùÁ ϳɳÝùÇ ï³Ï ¿: ¸³ »Õ³í ï³é³å³ÝùÇ ³ÛÝ í»ñçÇÝ Ï³ÃÇÉÁ, áñ Çñ³•áñÍ»ó Çñ ݳ˳ï»ëí³Í ¹»ñÁ: ìßï»ñÇó ÑÛáõÍí³Í »ñ•Çͳµ³ÝÇ ëÇñïÁ ϳÃí³Í³Ñ³ñ »Õ³í: ƱÝãÝ ¿ñ •ñùÇ ³ñ•»ÉÙ³Ý å³ë׳éÁ: ¶ñùáõÙ ï»Õ ¿ñ •ï»É ÙÇ ý»ÉÇ»ïáÝ Ã³ïñáÝÇ ïÝûñ»Ý Ô.Ô³½³ñÛ³ÝÇ Ù³ëÇÝ áñÁ È»é γÙë³ñÁ •ñ»É ¿ñ §à½Ýáõ¦ å³ïí»ñáí: ³ïñáÝÇ ÑÇßÛ³É ïÝûñ»ÝÁ ÇٳݳÉáí ³Û¹ Ù³ëÇÝ, û•ï³•áñÍ»Éáí Çñ ³ÙµáÕç §Ñ½áñáõÃÛáõÝÁ¦, λÝïÏáÙÇ ÙÇçáóáí ³ñ•»Éù ¿ñ ¹ñ»É •ñùÇ í³×³éùÇ íñ³: -ÊݹñáõÙ »Ù ÇÝÓ ï³ñ»ù,- ³ëáõÙ ¿ñ ³ñ¹»Ý ٳѳٻñÓ •ñáÕÁ Çñ áñ¹ÇÝ»ñÇÝ,- ³Û¹ Ù³ñ¹áõ Ùáï, áñ »ë ÍÝϳãáù ³Õ³ã»Ù, áñ ݳ ÉÇÝÇ •»Ã ³ÛÝ ÙÇ³Ï ËáñÑñ¹³ÛÇÝ å³ßïáÝÛ³Ý,áñÇ ³ñ³ïÝ»ñÇ íñ³ »ë áñå»ë »ñ•Çͳµ³Ý Çñ³íáõÝù áõݻݳ٠ÍÇͳջÉáõ: È»é γÙë³ñÁ ãѳëóñ»ó ³Û¹ ³Ý»É: 1965 Ã. ÝáÛ»Ùµ»ñÇ 22-ÇÝ ¹³¹³ñ»ó µ³µ³Ë»Éáõó Ýñ³ íßï³µ»Ï ëÇñïÁ: ²Ñ³ ³Ûëå»ë ïËáõñ ³í³ñï»ó Çñ ÏÛ³ÝùÁ ÍÇÍ³Õ å³ñ•¨áÕ Ù³ñ¹Á: Üñ³ í»ñçÇÝ Ëáëù»ñÝ ¿ÇÝ. §ºë ËݹñáõÙ »Ù Ó»½ ÇÝÓ Ã³Õ»ÉÇë µ»ñ³ÝùëÇí³Ûñ ¹Ý»É ÑáÕÁ... áñ ³Ûë ϳé³í³ñáõÃÛ³Ý »ñ»ëÁ ãï»ëÝ»Ù: ØÇ° »ñÏÙï»ù, »ñµ¨¿ é»ÅÇÙÁ ÷áËí»ÉÇë, ³Ý•³Ù »Ã» ³ÙµáÕçáíÇÝ ÷ï³Í ¿É ÉÇݻ٪ ¹³ñÓÛ³É ßáõé åÇïÇ •³Ù Ù»çùÇë íñ³...¦:

                                                       «Կարմիր օրեր» 2000թ. «Նաիրի» հրատ. Առաջաբան