«Հյուսիսային Մակեդոնիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մակեդոնիայի Հանրապետություն; Република Македонија
; Դրոշ	; Զինանշան
	Ազգային օրհներգ՝ Денес над Македонија
	Մակեդոնիայի դիրքը
Մայրաքաղաք; և ամենամեծ քաղաք	Սկոպյե
Պետական լեզուներ	մակեդոներեն
Տարածք
Բնակչություն
Ժամային գոտի	(ՀԿԺ+1)
Ազգային դոմեն	.mk
Հեռախոսային կոդ	+389

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

23:38, 28 Հուլիսի 2018-ի տարբերակ

Մակեդոնիա կամ Մակեդոնիայի Հանրապետություն, պետություն Բալկանյան թերակղզում հարավարևելյան Եվրոպայում։Այն նախկին Յուգոսլավիայի իրավահաջորդ նահագներից մեկն էր,որից հռչակվեց անկախ 1991թ։Այն դարձել է Եվրամիության անդամ 1993թ․բայց Հունաստանի հետ «Մակեդոնիա »անվան շուրջ անընդհատ վեճի արդյունքում,այն ընդունվեց որպես նախկին Հարավսլավիայի Մակեդոնիայի Հանրապետություն[9] ,երբեմն նաև Մակեդոնիա և ՆՀՀ Մակեդոնիա ,տերմին,որը օգտագործվում է միջազգային կազմակերպությունների կողմից ինչպիսիք են Եվրոպական Միությունը12] և ՆԱՏՕ[13]– ն։2018թ․ հունիսի 17 –ին Մակեդոնիան և Հունաստանը սգտորագրեցին համաձայնագիր, որը նախատեսում էր փոխել անվանումը Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետություն մինչև հարցի վերաբերյալ ազգային հանրաքվե անցկացնելը։[14]15]Դեպի ծով ելք չունեցող Մակեդոնիայի Հանրապետությունը հյուսիս–արևմուտքից սահմանակից է Կոսովոյին,հյուսիսից Սերբիային,արևելքից Բուլղարիային,հարավից Հունաստանին և Ալբանիային արևմուտքից։[16]Այն կազմում է Մակեդոնիա աշխարհագրական տարածաշրջանի մոտավորապես երրորդ մասը, որն իր հերթին ներառում է Հունաստանի հյուսիսային , Բուլղարիայի հարավարևմտյան և Ալբանիայի հարավարևելյան հարակից տարածաշրջանները։Երկիրը աշխարհագրականորեն եզերված է լեռներով ,հովիտներով և գետերով։Մայրաքաղաքը և ամենամեծ քաղաքը Սկոպյեն մոտավորապես 2.06 միլլիոն բնակիչների բնակավայրն է։Բնակչության մեծ մասը բնիկ մակեդոնացի է կամ հարավ սլավոնական ծագում ունեն։Ալբանացիները փոքրամասնություն են կազմում ,մոտավորապես 25 %,նրանց հաջորդում են թուրքերը,սերբերը,բուլղարացիները։Տարածաշրջանի պատմությունը սկսվում է հնագույն ժամանակաշրջանից ՝Պաենոյա թագավորությունից մինչև Թրքո-Իլլյանական իշխանությունը[17]։Մ․թ․ա․ վեցերորդ դարի վերջին տարածաշրջանը գրավվում է Պարսկական Աքեմենյան կայսրության կողմից,իսկ մ․թ․ա․ չորրորդ դարի վերջին այն միանում է Մակեդոնիայի թագավորությանը։Ք․ա երկրորդ դարում տարածաշրջանը գրավվում է հռոմիացիների կողմից և դառնում է Մակոդոնիայի ամենամեծ նահանգը։Տարածաշրջանը եղել է Բյուզանդական (Արեւելյան Ռոման) կայսրության մի մաս և Ք․հ․ վեցերրորդ դարի սկզբին հաճախ ենթարկվել է հարձակումների և բնակեցվել սլավոնական ցեղերով։Հաջորդող դարերին Բուլղարիայի, Բյուզանդական և սերբական կայսրությունների միջև պայքարի արդյունքում այն տասնչորսերորդ դարից աստիճանաբար հայտնվեց Օսմանյան տիրապետության տակ։19–րդ դարի վերջին և 20–րդ դարի վերջին Մակեդոնիայի ինքնիշխանությունը հաստատվեց, չնայած 1912թ–ից մինչև 1913թ Բալկանյան պատերազմի ընթացքում Մակեդոնիայի ժամանակակաից տարածքը հայտնվեց Սերբիայի տիրապետության տակ։Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետևանքով (1914–1918) այն ներառվեց Սերբիայի Հարավսլավիայի Թագավորության մեջ,որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո վերահիմնադրվեց որպես հանրապետություն (1945)թ․,իսկ 1963 թ․ դարձավ Հարավսլավիայի սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն։Մակեդոնիան եղել է Յուգոսլավիայում ներգրավված սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն մինչև 1991թ․ խաղաղ տարանջատումը։,

Մակեդոնիան Եվրամիության և Եվրոպայի խորհրդի անդամ է։2005թ․ սկսած այն եղել է Եվրամիությանն անդամակցելու թեկնածու և միևնույն ժամանակ անդամակցել է ՆԱՏՕ–ին։չնայած լինլով Եվրոպայի ամենաաղքատ երկրներից մեկը,այն մեծ առաջխաղացում է ունեցել բաց շուկայական հարաբերությունների զարգացման մեջ

Էթմոլոգիա

Պետության անունը ծագոում է հունարեն Μακεδονία (Մակեդոնիա)[18] [19],թագավորություն (ավելի ուշ ռեգիոն),հին Մակոդոնացիների անունով։Մակեոդոնա անունը ծագում է հունարեն μακεδνός (makednós) ,որը նշանակում է «բարձրահասակ,կոնաձև» [20],այն ունի նույն արմատը ինչ μακρός (makrós) ածականը,որը Հին Հունաստանում նշանակում է«Երկար, բարձր, ուժեղ»[21]։Ի սկզբանե անունը նշանակելու էր կամ բարձրահարկեր կամ բարձրահասակներ, մարդկանց հավանական բնութագիր։[19][22][23]։Այնուամենայնիվ, Ռոբերտ Ս. Բ. Բեկեսը հավաստիացնում է, որ երկու տերմիններն էլ նախապատմական ծագում ունեն և չեն կարող մեկնաբանվել Հնդեվրոպական մորֆոլոգիայի առումով։

Տարածքը 25,713 ք.կմ է, բնակչությունը՝ 2 մլն. 055 հզ.։ Պետական լեզուն մակեդոներենն է։ Բնակչության 64.2%-ը մակեդոնացիներ են, 25.2%-ը՝ ալբանացիներ, 3.9%-ը՝ թուրքեր, 2.7%-ը՝ գնչուներ և այլն։ Մակեդոնիան Հարավարևլյան Եվրոպայի կենտրոնական Բալկանյան թերակղզում գտնվող պետություն է։ Այն նախկին Հարավսլավիայի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության մաս կազմող Մակեդոնիայի ՍՍՀ իրավահաջորդն է, որն իր անկախությունը ձեռք է բերել 1991 թ. սեպտեմբերի 8-ին։ 1993 թ. Մակեդոնիան դառնում է Միավորված Ազգերի Կազմակերպության անդամ, սակայն հարևան Հունաստանի հետ իր անվան շուրջ տարաձայնության պատճառով Մակեդոնիան ներկայացվում է որպես նախկին Հարավսլավիայի Մակեդոնական Հանրապետություն։

Մակեդոնիան լեռներով շրջապատված երկիր է։ Հյուսիս-արևմուտքում այն սահմանակցում է Կոսովոյին, հյուսիսում՝ Սերբիային, արևմուտքում՝ Բուլղարիային, հարավում՝ Հունաստանին և արևմուտքում՝ Ալբանիային։

Մակեդոնիայի ներկայիս տարածքը մտնում է պատմական Մակեդոնիա կոչվող աշխարհագրական տարածաշրջանի մեջ՝ հանդիսանալով նրա հյուսիսարևմտյան մասի կեսը (մնացած մասը մտնում է Հունաստանի և Բուլղարիայի մեջ)։

Երկրի մայրաքաղաքը Սկոպյեն է՝ 506,926 բնակչությամբ։ Խոշոր քաղաքներից են Բիտոլա՝ 95,385 բն., Կումանովո՝ 70,842 բն., Պրիլեպ՝ 66,246 բն., Տետովո՝ 52,915 բն., Օխրիդ՝ 42,003 բն., և այլն։

Մակեդոնիայի տարածքում կան ավելի քան 50 լիճ և 2,000 մ. ավելի բարձրություն ունեցող 16 լեռներ։ Մակեդոնիան ՄԱԿ-ի և Եվրոպական Խորհրդի անդամ երկիր է։ 2005 թ-ի դեկտեմբերից այն նաև Եվրոպական Միության անդամ դառնալու թեկնածու-երկրների ցուցակում է, ինչպես նաև հայտ է ներկայացրել ՆԱՏՕ-ի անդամ երկիր դառնալու համար։

Քաղաքականություն

Մակեդոնիան խորհրդարանական հանրապետություն է։ Խորհրդարանի ներկայիս խոսնակը Տրայկո Վելյանովսկին է։ Կառավարության գլուխ կանգնած է վարչապետը, ում ձեռքերում է կենտոնացված ողջ իշխանությունը։ Նա է նշանակում կառավարության անդամներին։ Իսկ նախագահի դերը զուտ խորհրդանշական է։ Խորհրդարանը միապալատ է և ունի 120 անդամ, ովքեր ընտրվում են չորս տարի ժամկետով։ Խորհրդարանի կողմից են նշանակվում դատավորները։

Նախագահը երկրի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարն է, ինչպես նաև Անվտանգության Խորհրդի նախագահը։ Նախագահը ընտրվում է հինգ տարի ժամկետով և ունի վերընտրվելու իրավունք։

2009 թ-ի ապրիլի 5-ի նախագահական ընտրություններում հաղթող ճանաչվեց Գեորգի Իվանովը։ Երկրի ներկայիս վարչապետը Նիկոլա Գրուևսկին է։

Ռազմական ուժեր

Մակեդոնիայի Հանրապետության Զինված Ուժերը կազմված են ցամաքային ուժերից, օդուժից և հատուկ նշանակության ուժերից։

Կառավարության ազգային անվտանգության քաղաքականության նպատակն է երկրի անկախության, ամբողջականության, օդային և ցամաքային տարածքի անվտանգության ինչպես նաև սահմանադրական կարգի ապահովվումը, ազգային կենսական շահերի պաշտպանությունը։ Զինված Ուժերը ակտիվորեն համագործակցում են նաև ՆԱՏՕ-ի զորքերի հետ՝ մասնակցելով տարբեր ռազմական առաքելությունների։

Վարչական բաժանում

Երկիրը բաժանված է 8 մարզերի (նահանգների)՝ Սկոպյե, Պելագոնիա, Պոլոգ, Արևելյան, Հարավ-արևելյան, Հյուսիս-արևելյան, Հարավ-արևմտյան և Վարդար։

Կրոն

Մակեդոնիայի բնակչության 64.7%-ը Ուղղափառ Քրիստոնեության հետևորդներ են, որոնց ճնշող մեծամասնությունը պատկանում է Մակեդոնական Ուղղափառ Եկեղեցուն։ 33.3%-ը մուսուլմաններ են (ալբանացիներ, թուրքեր, գնչուներ, մակեդոնացիներ)։ Մակեդոնիան Եվրոպական երկրների շարքում 4-րդն է Կոսովոյից, Ալբանիայից և Բոսնիա-Հերցոգովինիայից հետո իսլամադավան բնակչության բարձր տոկոսով։

Երկրում հաշվվում են 1,842 եկեղեցիներ և 580 մզկիթներ։ Մայրաքաղաք Սկոպյեում գործում են ուղղափառ և մուսուլմանական համայնքներին պատկանող կրոնական միջնակարգ դպրոցներ, ուղղափառ աստվածաբանական քոլեջը։

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Մակեդոնիայի Հանրապետություն կատեգորիայում։

@@ Տող 32. / Տող 32. @@
 |calling_code = 389
 |}}
-'''Մակեդոնիա կամ Մակեդոնիայի Հանրապետություն''', պետություն Բալկանյան թերակղզում հարավարևելյան [[Եվրոպա]]յում։Այն նախկին  Յուգոսլավիայի իրավահաջորդ նահագներից մեկն էր,որից հռչակվեց անկախ 1991թ։Այն դարձել է Եվրամիության անդամ 1993թ․բայց  Հունաստանի հետ «Մակեդոնիա »անվան շուրջ անընդհատ  վեճի արդյունքում,այն ընդունվեց որպես [[Նախկին|նախկին '''Հարավսլավիայի Մակեդոնիայի Հանրապետություն''']][9] ,երբեմն նաև Մակեդոնիա և  ՆՀՀ Մակեդոնիա ,տերմին,որը օգտագործվում է միջազգային կազմակերպությունների կողմից ինչպիսիք են [[Եվրոպական Միությունը]]12] և [[ՆԱՏՕ]][13]– ն։2018թ․ հունիսի 17 –ին Մակեդոնիան և Հունաստանը սգտորագրեցին համաձայնագիր, որը նախատեսում էր փոխել անվանումը ''Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետություն'' մինչև հարցի վերաբերյալ ազգային հանրաքվե անցկացնելը։[14]15]
+'''Մակեդոնիա կամ Մակեդոնիայի Հանրապետություն''', պետություն Բալկանյան թերակղզում հարավարևելյան [[Եվրոպա]]յում։Այն նախկին  Յուգոսլավիայի իրավահաջորդ նահագներից մեկն էր,որից հռչակվեց անկախ 1991թ։Այն դարձել է Եվրամիության անդամ 1993թ․բայց  Հունաստանի հետ «Մակեդոնիա »անվան շուրջ անընդհատ  վեճի արդյունքում,այն ընդունվեց որպես [[Նախկին|նախկին '''Հարավսլավիայի Մակեդոնիայի Հանրապետություն''']][9] ,երբեմն նաև Մակեդոնիա և  ՆՀՀ Մակեդոնիա ,տերմին,որը օգտագործվում է միջազգային կազմակերպությունների կողմից ինչպիսիք են [[Եվրոպական Միությունը]]12] և [[ՆԱՏՕ]][13]– ն։2018թ․ հունիսի 17 –ին Մակեդոնիան և Հունաստանը սգտորագրեցին համաձայնագիր, որը նախատեսում էր փոխել անվանումը ''Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետություն'' մինչև հարցի վերաբերյալ ազգային հանրաքվե անցկացնելը։[14]15]Դեպի ծով ելք չունեցող Մակեդոնիայի Հանրապետությունը հյուսիս–արևմուտքից սահմանակից է [[Կոսովո|Կոսովոյին]],հյուսիսից [[Սերբիա|Սերբիային]],արևելքից [[Բուլղարիա|Բուլղարիային]],հարավից [[Հունաստան|Հունաստանին]] և [[Ալբանիա|Ալբանիային]] արևմուտքից։[16]Այն կազմում է Մակեդոնիա աշխարհագրական տարածաշրջանի մոտավորապես երրորդ մասը, որն իր հերթին ներառում է Հունաստանի հյուսիսային , Բուլղարիայի հարավարևմտյան  և Ալբանիայի հարավարևելյան  հարակից տարածաշրջանները։Երկիրը աշխարհագրականորեն եզերված է լեռներով ,հովիտներով և գետերով։Մայրաքաղաքը և ամենամեծ քաղաքը Սկոպյեն մոտավորապես  2.06 միլլիոն բնակիչների բնակավայրն է։Բնակչության մեծ մասը բնիկ մակեդոնացի է կամ հարավ սլավոնական ծագում ունեն։Ալբանացիները փոքրամասնություն են կազմում ,մոտավորապես 25 %,նրանց հաջորդում են թուրքերը,սերբերը,բուլղարացիները։Տարածաշրջանի պատմությունը սկսվում է հնագույն ժամանակաշրջանից ՝<nowiki/>[[Պաենոյա թագավորություն|Պաենոյա թագավորությունից]] մինչև [[Թրքո-Իլլյանական]] իշխանությունը[17]։Մ․թ․ա․ վեցերորդ դարի վերջին տարածաշրջանը գրավվում է Պարսկական Աքեմենյան կայսրության կողմից,իսկ մ․թ․ա․ չորրորդ դարի վերջին այն միանում է Մակեդոնիայի թագավորությանը։Ք․ա երկրորդ դարում տարածաշրջանը գրավվում է հռոմիացիների կողմից և դառնում է  Մակոդոնիայի ամենամեծ նահանգը։Տարածաշրջանը եղել է  Բյուզանդական (Արեւելյան Ռոման) կայսրության  մի մաս և Ք․հ․ վեցերրորդ դարի սկզբին հաճախ ենթարկվել է հարձակումների և բնակեցվել սլավոնական ցեղերով։Հաջորդող դարերին  Բուլղարիայի, Բյուզանդական և սերբական կայսրությունների միջև պայքարի արդյունքում այն տասնչորսերորդ դարից աստիճանաբար հայտնվեց Օսմանյան տիրապետության տակ։19–րդ դարի վերջին և 20–րդ դարի վերջին Մակեդոնիայի ինքնիշխանությունը հաստատվեց, չնայած 1912թ–ից մինչև 1913թ Բալկանյան պատերազմի ընթացքում Մակեդոնիայի ժամանակակաից տարածքը հայտնվեց Սերբիայի տիրապետության տակ։Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետևանքով  (1914–1918) այն ներառվեց  Սերբիայի Հարավսլավիայի Թագավորության մեջ,որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո վերահիմնադրվեց որպես հանրապետություն  (1945)թ․,իսկ 1963 թ․ դարձավ Հարավսլավիայի սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն։Մակեդոնիան եղել է Յուգոսլավիայում ներգրավված սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն մինչև 1991թ․ խաղաղ տարանջատումը։,
+Մակեդոնիան Եվրամիության և Եվրոպայի խորհրդի անդամ է։2005թ․ սկսած այն եղել է Եվրամիությանն      անդամակցելու թեկնածու և  միևնույն ժամանակ անդամակցել է ՆԱՏՕ–ին։չնայած լինլով Եվրոպայի ամենաաղքատ երկրներից մեկը,այն մեծ առաջխաղացում է ունեցել բաց շուկայական հարաբերությունների զարգացման մեջ
-Դեպի ծով ելք չունեցող Մակեդոնիայի Հանրապետությունը հյուսիս–արևմուտքից սահմանակից է [[Կոսովո|Կոսովոյին]],հյուսիսից [[Սերբիա|Սերբիային]],արևելքից [[Բուլղարիա|Բուլղարիային]],հարավից [[Հունաստան|Հունաստանին]] և [[Ալբանիա|Ալբանիային]] արևմուտքից։[16]Այն կազմում է Մակեդոնիա աշխարհագրական տարածաշրջանի մոտավորապես երրորդ մասը, որն իր հերթին ներառում է Հունաստանի հյուսիսային , Բուլղարիայի հարավարևմտյան  և Ալբանիայի հարավարևելյան  հարակից տարածաշրջանները։Երկիրը աշխարհագրականորեն եզերված է լեռներով ,հովիտներով և գետերով։Մայրաքաղաքը և ամենամեծ քաղաքը Սկոպյեն մոտավորապես  2.06 միլլիոն բնակիչների բնակավայրն է։Բնակչության մեծ մասը բնիկ մակեդոնացի է կամ հարավ սլավոնական ծագում ունեն։Ալբանացիները փոքրամասնություն են կազմում ,մոտավորապես 25 %,նրանց հաջորդում են թուրքերը,սերբերը,բուլղարացիները։
+== Էթմոլոգիա ==
-Տարածաշրջանի պատմությունը սկսվում է հնագույն ժամանակաշրջանից ՝<nowiki/>[[Պաենոյա թագավորություն|Պաենոյա թագավորությունից]] մինչև [[Թրքո-Իլլյանական]] իշխանությունը[17]։Մ․թ․ա․ վեցերորդ դարի վերջին տարածաշրջանը գրավվում է Պարսկական Աքեմենյան կայսրության կողմից,իսկ մ․թ․ա․ չորրորդ դարի վերջին այն միանում է Մակեդոնիայի թագավորությանը։Ք․ա երկրորդ դարում տարածաշրջանը գրավվում է հռոմիացիների կողմից և դառնում է  Մակոդոնիայի ամենամեծ նահանգը։Տարածաշրջանը եղել է  Բյուզանդական (Արեւելյան Ռոման) կայսրության  մի մաս և Ք․հ․ վեցերրորդ դարի սկզբին հաճախ ենթարկվել է հարձակումների և բնակեցվել սլավոնական ցեղերով։Հաջորդող դարերին  Բուլղարիայի, Բյուզանդական և սերբական կայսրությունների միջև պայքարի արդյունքում այն տասնչորսերորդ դարից աստիճանաբար հայտնվեց Օսմանյան տիրապետության տակ։19–րդ դարի վերջին և 20–րդ դարի վերջին Մակեդոնիայի ինքնիշխանությունը հաստատվեց, չնայած 1912թ–ից մինչև 1913թ Բալկանյան պատերազմի ընթացքում Մակեդոնիայի ժամանակակաից տարածքը հայտնվեց Սերբիայի տիրապետության տակ։Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետևանքով  (1914–1918) այն ներառվեց  Սերբիայի Հարավսլավիայի Թագավորության մեջ,որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո վերահիմնադրվեց որպես հանրապետություն  (1945)թ․,որը 1963 թ․ դարձավ Հարավսլավիայի սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն։
+Պետության անունը ծագոում է հունարեն  Μακεδονία  (Մակեդոնիա)[18] [19],թագավորություն  (ավելի ուշ ռեգիոն),հին Մակոդոնացիների անունով։Մակեոդոնա անունը  ծագում է հունարեն  μακεδνός (''makednós'') ,որը նշանակում է «բարձրահասակ,կոնաձև» [20],այն ունի նույն արմատը ինչ  μακρός (''makrós'') ածականը,որը Հին Հունաստանում նշանակում է«Երկար, բարձր, ուժեղ»[21]։Ի սկզբանե անունը նշանակելու էր կամ բարձրահարկեր կամ բարձրահասակներ, մարդկանց հավանական բնութագիր։[19][22][23]։Այնուամենայնիվ, Ռոբերտ Ս. Բ. Բեկեսը հավաստիացնում է, որ երկու տերմիններն էլ նախապատմական ծագում ունեն և չեն կարող մեկնաբանվել  Հնդեվրոպական մորֆոլոգիայի առումով։
-== Ընդհանուր տվյալներ  ==
 Տարածքը 25,713 ք.կմ է, բնակչությունը՝ 2 մլն. 055 հզ.։
 Պետական լեզուն մակեդոներենն է։ Բնակչության 64.2%-ը մակեդոնացիներ են, 25.2%-ը՝ ալբանացիներ, 3.9%-ը՝ թուրքեր, 2.7%-ը՝ գնչուներ և այլն։