Տասնորդական նախածանցներ

Տասնորդական նախածանցներ (SI-ի նախածանցները) - նախածանցներ են, որոնք դրվում են ֆիզիկայի չափման միավորներից առաջ և առաջացնում են նոր պատիկ միավորներ, որոնք սկզբնականից տարբերվում են 10-ի որոշակի աստիճանով(ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական)։ Տասնորդական նախածանցի օրինակ է կիլո-ն, որը ֆիզիկական մեծության անվանվանը ավելացնելիս ստանում ենք նոր միավոր, որը հիմնականից մեծ է 10³(1000) անգամ։ Օրինակ` 1 կիլոմետրը =10³ մետր։ Տասնորդական նախածանցները մտցվել են ֆիզիկական մեծություններում ավելորդ զրոներ չգրելու նպատակով։ Չնայած, որ տասնորդական նախածանցները նախատեսված են SI-ի ֆիզիկական մեծությունների հետ օգտագործելու համար, նրանք շատ հաճախ օգտագործվում են ուրիշ մեծությունների հետ (օրինակ՝ մեգապիկսել):

Նախածանցների ցանկ

տասի աստիճան	Նախածանցը		նշանակումը		օրինակ
	հայերեն	միջազգային	հայերեն	միջազգային
10−24	յոկտո	yocto	յ	y	յգ — յոկտոգրամ
10−21	զեպտո	zepto	զ	z	զԿլ — զեպտոկուլոն
10−18	ատտո	atto	ա	a	ավ — ատտովայրկյան
10−15	ֆեմտո	femto	ֆ	f	ֆվ — ֆեմտովայրկյան
10−12	պիկո	pico	պ	p	պՖ — պիկոֆարադ
10−9	նանո	nano	ն	n	նմ — նանոմետր
10−6	միկրո	micro	մկ	µ (u)	մկմ — միկրոմետր, միկրոն
10−3	միլի	milli	մ	m	մմ — միլիմետր
10−2	սանտի	centi	ս	c	սմ — սանտիմետր
10−1	դեցի	deci	դ	d	դմ — դեցիմետր
101	դեկա	deca	դա	da	դալ — դեկալիտր
102	հեկտո	hecto	հ	h	հՊա — հեկտոպասկալ
103	կիլո	kilo	կ	k	կՆ — կիլոնյուտոն
106	մեգա	Mega	Մ	M	ՄՊա — մեգապասկալ
109	գիգա	Giga	Գ	G	ԳՀց — գիգահերց
1012	տերա	Tera	Տ	T	ՏՎ — տերավոլտ
1015	պետա	Peta	Պ	P	ՊՋ — ՊետաՋոուլ
1018	էկսա	Exa	Է	E	ԷԲ — Էկսաէլեկտրոնվոլտ
1021	զետտա	Zetta	Զ	Z	ԶէՎ — զետտաէլեկտրոնվոլտ
1024	յոտտա	Yotta	Յ	Y	Յբ — յոտտաէլեկտրոնվոլտ

Օգտագործման կանոնները

• Նախածանցները գրվում են մեծության, կամ մեծության նշանին կպած։
• Մեկից ավել նախածանցներ միաժամանակ օգտագործել չի թույլատրվում։
• սկզբնական միավորից առաջացած հավելյալ միավորը որևիցե աստիճան բարձրացնելուց անհրաժեշտ է գրել այդ աստիճանը ամբողջ միավորի վրա (նախածանցի հետ մեկտեղ): Օրինակ 1կմ²=10⁶ մ²:

Օգտագործման սահմանները

Համաձայն ստանդարտի ցանկացած նախածանց կարելի է օգտագործել ցանկացած ֆիզիկական մեծության հետ։ Այդուամենայնիվ որոշ դեպքերում այդպիսի կառույցները ընդունված չեն։ Այսպես, օրինակ մետրի հետ ընդունված չէ օգտագործել կիլո-ից ավելի մեծ նախածանց, և 10⁶ մ ընդունված է գրել 1000 կմ տեսքով։ Ժամանակի միավորների հետ որպես կանոն չեն կիրառվում մեծացնող նախածանցները (բացառություն է կազմում գիգատարի տերմինը, որը օգտագործվում է կոսմոլոգիայում), իսկ փոքրացնող միավորները օգտագործվում են միայն վայրկյանի հետ։ Նախածանցները, որոնք համապատասխանում են տասի 3-ին չբաժանվող աստիճաններին այնքան ել հաճախ չեն օգտագործվում։

Տասնորդական և երկուական նախածանցների տարբերությունը

Հիմնական հոդված՝ Երկուական նախածանցներ

Թվային տեխնոլոգիաների հետ կապված բնագավառներում հաճախ մեծությունները պատիկ են լինում եկուսի որևէ աստիճանի, և այդ պատճառով հաճախ այդ բնագավառներում կիլոբայթ ասելով նկատի են ունենում ոչ թե 1000 բայթ, այլ՝ 1024 (1024=2¹⁰) , մեգաբայթ ասելով՝ 1024*1024 բայթ (2²⁰ աստիճան) և այլն․․․ Շփոթություններից խուսափելու նպատակով 1999 թ․ Միջազգային էլեկտրոտեխնիկական կոմիտեն նոր ստանդարտ մտցրեց, որը սահմանում է նոր նախածանցներ(կիբի, մեբի, և այլն...), որոնք արդեն պատիկ են 1024-ի, և ոչ թէ 1000-ի, իսկ ահա տասնորդական նախածանցները նշանակում են 1000-ին պատիկ մեծությունները։ Չնայած ստանդարտին տասնորդական նախածանցները շատ հաճախ օգտագործվում են որպես երկուական նախածանցներ։

Հետաքրքիր փաստեր

• Տարածված uTorrent ծրագրի անվանումը կազմված է μ(միկրո) և տոռռենտ բառերից, այսինքն՝ միկրոտոռռենտ։