«Եվրոպա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

16:23, 29 Մայիսի 2018-ի տարբերակ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Եվրոպա (այլ կիրառումներ)

Եվրոպան Երկրի վեց աշխարհամասերից մեկն է, կազմում է Եվրասիայի հյուսիս-արևմտյան մասը։

Անվանում

«Եվրոպա» հունարեն բառը նշանակում է «արևմուտք»։ Եվրոպա անունը ծագել է հին հունական դիցաբանութան հերոս, փյունիկյան թագուհի Եվրոպայի անունից, ում փախցրել էր Զևսը։ Հին հույներն այդպես էին անվանում Հունաստանից արևմուտք ընկած տարածքները։

Աշխարհագրական տվյալներ

Եվրոպան իր մեծությամբ աշխարհի երկրորդ ամենափոքր աշխարհամասն է (10,180,000 կմ², այսինքն Երկրագնդի 2 տոկոսը)։ Միակ աշխարհամասը, որ Եվրոպայից փոքր է, Ավստրալիան է։

Բնակչությունը կազմում է 731 մլն, այսինքն աշխարհի բնակչության 11 տոկոսը։ Եվրոպայի բնակչության խտությունը աշխարհում ամենամեծերից է։ Եվրոպայի ճշգրիտ սահմանների վերաբերյալ կարծիքները տարբերվում են։ Եվրոպայի ամենամեծ երկիրն իր բնակչությամբ Ռուսաստանն է, իսկ ամենափոքրը՝ Վատիկանը։

Մակերևույթ

Ջրագրություն

Եվրոպայում շատ են հարթավայրային լայն ու ջրառատ գետերը (ամենամեծերն են Վոլգան ու Դանուբը), կարճ ու սրընթաց լեռնային գետերը, անուշահամ ու աղի լճերը (ամենախոշոր լճերն են Լադոգան ու Օնեգան, ամենաղի լճերը՝ Էլտոնն ու Բասկունչակը)։ Եվրոպայի ափերը ողողող մեծաթիվ ծովերի ու ծոցերի ափերին կան նավերի կառանման համար հարմար շատ ծովախորշեր, ուր կառուցված են նավահանգիստներ։ Աշխարհի խոշորագույն նավահանգիստներից մեկը Ռոտերդամը, գտնվում է եվրոպական փոքր երկրներից մեկում՝ Նիդերլանդներում։

Կլիմա

Եվրոպայի կլիման բազմաբնույթ է, հյուսիսում, հատկապես Բևեռային շրջանից այն կողմ, խստաշունչ է, Եվրոպայի մեծ մասում՝ չափավոր, Միջերկրական ու Սև ծովերի ափերին՝ մեղմ։

Բուսական և կենդանական աշխարհ

Եվրոպայի մշակված դաշտերում այսօր աճում են ցորեն, աշորա, վարսակ, գարի, հնդկացորեն, այգիներում՝ խաղող, ձիթենի, նարնջենի, խնձորենի, տանձենի, սալորենի և այլն։

Եվրոպական անտառներում ապրում են զանազան թռչուններ՝ կկու, փայտփորիկ, երաշտահավ, ճնճղուկ, ծիծեռնակ, ցախաքլոր, աքար, կաքավ, սոխակ, շիկահավ և այլ թռչնատեսակներ։ Իսկ ամռանը Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի զառիթափ ափերին, ժայռերի վրա, թռչունները ստեղծում են իրենց բնադրավայրերը՝ հսկայական թռչնաշուկաները, և ձագ հանում այնտեղ։ Այստեղ ապրում են նաև զանազան կենդանիներ, մասնավորապես՝ աղվես, սկյուռ, գայլ, արջ, նապաստակներ և այլն։

Տեղակայվածություն

Հսկա թերակղզու նման, Եվրոպան երեք կողմից շրջապատված է օվկիանոսներով ու ծովերով։ Արևելքում Ասիայի հետ նրա ցամաքային սահմանն անցնում է նախկին Խորհրդային Միության տարածքով՝ հյուսիսից հարավ ձգվող Ուրալյան լեռներով, Էմբա և Մանիչ գետերով։

Պետություններ

Ցանկում ընդգրկված չեն մասամբ ճանաչված և չճանաչված պետությունները։

Եվրոպայի պետությունները.

երկիր ու դրոշ	մակերես (կմ²)	բնակչություն	բնակչության խտությունը (1 մարդ կմ²)	մայրաքաղաք
Ալբանիա	28748	3,600,523	125.2	Տիրանա
Անդորրա	468	68403	146.2	Անդորա լա Վելյա
Ավստրիա	83858	8,169,929	97.4	Վիեննա
Բելառուս	207600	10,335,382	49.8	Մինսկ
Բելգիա	30510	10,274,595	336.8	Բրյուսել
Բոսնիա և Հերցոգովինա	51129	3,843,126	75.2	Սարաևո
Բուլղարիա	110910	7,621,337	68.7	Սոֆիա
Դանիա	43094	5,564,219	129	Կոպենհագեն
Էստոնիա	45226	1,415,681	31.3	Տալլին
Խորվաթիա	56542	4,437,460	77.7	Զագրեբ
Չեխիա	78866	10,256,760	130.1	Պրահա
Գերմանիա	357021	83,251,851	233.2	Բեռլին
Իսլանդիա	103000	307,261	2.7	Ռեյկյավիկ
Իռլանդիա	70280	4,234,925	60.3	Դուբլին
Իսպանիա	504851	45,061,274	89.3	Մադրիդ
Իտալիա	301230	58,751,711	191.6	Հռոմ
Լատվիա	64589	2,366,515	36.6	Ռիգա
Լեհաստան	312685	38,625,478	123.5	Վարշավա
Լիխտենշտեյն	160	32,842	205.3	Վադուց
Լիտվա	65200	3,601,138	55.2	Վիլնյուս
Լուքսեմբուրգ	2586	448,569	173.5	Լուքսեմբուրգ
Հունաստան	131940	10,645,343	80.7	Աթենք
Հունգարիա	93030	10,075,034	108.3	Բուդապեշտ
Մալթա	316	397,499	1,257.9	Վալետա
Մակեդոնիա	25713	2,054,800	81.1	Սկոպյե
Միացյալ Թագավորություն	244820	61,100,835	244.2	Լոնդոն
Մոլդովա	33843	4,434,547	131.0	Քիշնև
Մոնակո	1.95	31,987	16,403.6	Մոնակո
Չեռնոգորիա	13812	616,258	44.6	Պոդգորիցա
Նիդեռլանդներ	41526	16,318,199	393.0	Ամստերդամ
Նորվեգիա	324220	4,525,116	14.0	Օսլո
Շվեդիա	449964	9,090,113	19.7	Ստոկհոլմ
Շվեյցարիա	41290	7,507,000	176.8	Բեռն
Պորտուգալիա	91568	10,409,995	110.1	Լիսաբոն
Ռումինիա	238391	21,698,181	91.0	Բուխարեստ
Սան Մարինո	61	27,730	454.6	Սան Մարինո
Սերբիա	88361	7,495,742	89.4	Բելգրադ
Սլովակիա	48845	5,422,366	111.0	Բրատիսլավա
Սլովենիա	20273	1,932,917	95.3	Լյուբլյանա
Վատիկան	0.44	900	2,045.5	Վատիկան
Ուկրաինա	603700	48,396,470	80.2	Կիև
Ֆինլանդիա	336593	5,157,537	15.3	Հելսինկի
Ֆրանսիա	547030	63,182,000	115.5	Փարիզ

Ասիայի պետություններ, որոնք ունեն տարածքներ Եվրոպայում

երկիր ու դրոշ	մակերես (կմ²)	բնակչություն	բնակչության խտությունը (1 մարդ կմ²)	մայրաքաղաք
Թուրքիա	783562	71,517,100	93	Անկարա
Ղազախստան				Աստանա

Ասիայի պետություններ, որոնց Եվրոպայում տարածք ունենալու փաստը քննարկելի/վիճարկելի է համարվում

երկիր ու դրոշ	մակերես (կմ²)	բնակչություն	բնակչության խտությունը (1 մարդ կմ²)	մայրաքաղաք
Ադրբեջան	86600	9,000,000	97	Բաքու
Վրաստան	69700	4,661,473	64	Թբիլիսի

Ասիայի պետություններ, որոնք դասվում են Եվրոպային, ոչ թե աշխարհագրական, այլ քաղաքական և մշակութային սկզբունքներով

երկիր ու դրոշ	մակերես (կմ²)	բնակչություն	բնակչության խտությունը (1 մարդ կմ²)	մայրաքաղաք
Կիպրոս^[1]	9251	1,141,166	123.4	Նիկոսիա
Հայաստան^[2]	29800	3 017,100	101	Երևան

Արևմտյան Եվրոպա

Արևմտյան Եվրոպա է կոչվում Եվրոպա աշխարհամասի արևմտյան հատվածը, որն ընկած է Հյուսիսային ծովի և Միջերկրական ծովի կենտրոնական հատվածի միջև։ Արևմտյան Եվրոպայի երկրները ըստ պետական կառուցվածքի բաժանվում են երեք խմբի.

սահմանադրական միապետություններ՝ Բելգիա, Լյուքսեմբուրգ, Նիդերլանդներ, Լիխտենշտեյն
դաշնային խորհրդարանական հանրապետություններ՝ Ավստրիա, Գերմանիա, Շվեյցարիա
ունիտար նախագահական հանրապետություն՝ Ֆրանսիա։

Արևմտյան Եվրոպայի երկրներն են Ավստրիան, Լուքսեմբուրգը, Բեգիան, Նիդերլանդները, Գերմանիան, Շվեյցարիան, Լիխտենշտեյնը, Ֆրանսիան։

Արևմտյան Եվրոպան զբաղեցնում է 1.1 միլիոն կմ² տարածք։ Բնակչությունը 187 միլիոն է։

Բնական պայմաններն ու ռեսուրսներ

Արևմտյան Եվրոպան աչքի է ընկնում բազմատեսակ օգտակար հանածոների զգալի պաշարներով։ Հատկապես շատ են քարածխի պաշարները, նշանավոր է Ռուրի(Գերմանիա) ածխային ավազանը։ Համեմատաբար քիչ են նավթի պաշարները։ Գազի զգալի պաշարներ կան Նիդերլանդներում, երկաթի պաշարներ՝ Լոթարինգիայում (Ֆրանսիա)։
Կլիման մեղմ է. ձմեռը ցուրտ չէ, ամառն էլ զով է։ Որքան շարժվում ենք դեպի արևելք, այնքան թուլանում է օվկիանոսի ազդեցությունը, կլիման բարեխառն ծովայինից անցնում է բարեխառն ցամաքային։ Արևմտյան Եվրոպան հարուստ է ջրառատ նավարկելի գետերով (Օդեր, Էլբա, Սեն, Լուարա, Հռենոս), որոնք իրար հետ կապված են նավարկելի ջրանցքներով։
Դեպի հարավ և արևելք մակերևույթն աստիճանաբար բարձրանում է ու դառնում լեռնային։ Ալպերի լեռներում կան լավագույն պայմանները հանգստի և զբոսաշրջության կազմակերպման համար։ Այստեղ են լեռնադահուկային մարզաձևի համաշխարհային նշանակության կենտրոնները։
Պատմական որ վաղ անցյալում Արևմտյան Եվրոպայի տարածքի մեծ մասը ծածկված է եղել կաղնու և հաճարենու անտառներով, սակայն նոր բնակավայրերի և ճանապարհների կառուցումը, վարելահողերի ընդարձակումը հանգեցրել են անտառների զանգվածային հատմանը և դրանց մակերեսի խիստ կրճատմանը։ Ներկայումս անտառների տարածքների բաժինն առավել մեծ է Ավստրիայում (47%)։

Բնակչություն

Արևմտյան Եվրոպայի բնակչությունը աչքի է ընկնում ազգային կազմի խայտաբղետությամբ։ Երկրների մի մասը՝ Գերմանիան, Նիդերլանդները, Ավստրիան, Լյուքսեմբուրգը, Լիխտենշտեյնը միազգ պետություններ են։ Ֆրանսիան ունի նաև տեղաբնիկ ազգային փոքրամասնություններ։

Բելգիան, օրինակ երկազգ երկիր է, իսկ Շվեյցարիայում բնակվում են երեք ազգություններ՝ ֆրանսիացիներ, գերմանացիներ, իտալացիներ։ Արևմտյան Եվրոպայի ժողովուրդների մեծ մասը պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի գերմանական լեզվախմբին, փոքր մասը՝ կելտական և ռոմանական լեզվախմբերին։ Երկրների մի մասը գտնվում է «ժողովրդական աշնան», մյուսները՝ «ժողովրդական ձմռան» փուլերում։ Շատ երկրներում բնակչության միջին խտությունն ավելին է, քան 200 մարդ/կմ²։ Բնակչության 4/5 ապրում է քաղաքներում։

Արևմտյան Եվրոպայում բնակվում է երկրագնդի բնակչության միայն 3.3% -ը, բայց նրան բաժին է ընկնում համաշխարհային արդյունաբերական արտադրանքի 20%-ը։ Էներգետիկան խրախուսվում է ինչպես ներմուծվող, այնպես էլ սեփական ռեսուրսների վրա։ Սեփական ռեսուրսներով ավելի լավ են ապահովված Գերմանիան, Շվեյցարիան, Ֆրանսիան և այլ երկրներ։ Բելգիայի համար ավելի բնորոշ է մետաղատար մեքենաշինությունը և գունավոր մետալուրգիան, Լյուքսեմբուրգի համար՝ պողպատաձուլությունը, Շվեյցարիայի և Նիդերլանդների համար՝ ճշգրիտ և նուրբ մեքենաշինությունը։ Շվեյցարիային է բաժին ընկնում աշխարհում թողարկվող ժամացույցների 1/3-ը։

Տնտեսություն

Արևմտյան Եվրոպային բաժին է ընկնում ամբողջ աշխարհի ՀՆԱ-ի 13%-ը։ Այստեղի բանկերում է կենտրոնացված աշխարհի դրամանակ զանգվածի և ոսկու պահուստների մոտ 1/4-ը։ Արևմտյան Եվրոպայի երկրները գտնվում են զարգացման հետինդուստրիալ փուլում՝ շատ բարջր մակարդակի է հասել ծառայությունների ոլորտը։

Գյուղատնտեսություն

Արևմտյան Եվրոպայի երկրներին բնորոշ է ինտենսիվ գյուղատնտեսությունը։ Հողագործության մեջ առաջատարը ցորենի մշակություննէ 50 ց/հա միջին բերքատվությամբ։ Նիդերլանդներում առանձնահատուկ զարգացում է ստացել և արտահանող ճյուղ է դարձել ծաղկաբուծությունը։ Արևմտյան Եվրոպան տրանսպորտի բոլոր տեսակներով ամենահագեցած շրջանն է։ Զարգացած է նաև խողովակաշարային տրանսպորտը։ Արտահանում է՝ ծովային նավեր, քիմիկատներ, արհեստական մանրաթելեր, անասնապահական մթերքներև այլն։ Ներմուծում է նավթ, գազ, կիսաֆաբրիկատներ, պարենամթերք և այլն։

Բուսաբուծություն

Բուսաբուծությանն մեջ առաջատարը ցորենի մշակությունն է՝ շատ բարջր բերքատվությամբ։ Մեծ տարածք են զբաղեցնում նաև գարու, շաքարի ճակնդեղի, կարտոֆիլի, վուշի, կերային խոտերի ցանքերը։ Զարգացած են խաղողագործությունը և բանջարեղենի մշակությունը։

Անասնապահություն

Անասնապահությաննը բաժին է ընկնում գյուղատնտեսության արտադրանքի 3/4-ը։ Երկրներից շատերը մեծաքանակ անասնապահական մթերքներ արտահանող են։ Արևմտյան Եվրոպային բաժին է ընկնում կենդանական յուղի համաշխարհային արտադրության 1/5-ը, կաթի 1/7-ը, մսի և ձվի 1/8-ը։

Արդյունաբերություն

Էներգետիկա

Էներգետիկան զարգանում է սեփական ռեսուրսների և ներմուծվող վառելիքի վրա։ Սեփական ռեսուրսներով ավելի լավ են ապահովված Գերմանիան, Ավստրիան, Նիդեռնալնդները՝ քարածուխ, ջրաէներգետիկ ռեսուրսներ, բնական գազ։

Մեքենաշինություն

Տարածաշրջանի գրեթե բոլոր երկրներում արդյունաբերության առաջատար ճյուղը մեքենաշինությունն է, որի արտադրանքի զգալի մասն արտահանվում է։ Արևելյան Եվրոպայի մեքենաշինական ընկերությունները մեծ թվով ձեռնարկություններ ունեն նաև աշխարհի այլ երկրներում։

Քիմիական արդյունաբերություն

Արևելյան Եվրոպայի քիմիական արդյունաբերությունը, հենվելով սեփական ու ներմուծվող բազմազան հումքի և այլ ճյուղերի թափոնների օգտագործման վրա, արտադրում է պլաստմասսաներ, սինթետիկ կաուչուկ, քիմիական մանրաթելեր, հանքային պարարտանյութեր և այլն։

Թեթև և սննդի արդյունաբերություն

Տարածաշրջանում զարգացած են թեթև և սննդի արդյունաբերության գրեթե բոլոր ճյուղերը։ Թեթև արդյունաբերության շատ արտադրատեսակների գծով առանձին երկրներ վերածվել են «նորաձևության օրենսդիրների»։

Տրանսպորտ

Արևելյան Եվրոպան տրանսպորտի բոլոր տեսակներով ամենահագեցած տարածաշրջանն է։ Ներքին փոխադրումներում առաջատարը ավտոտրանսպորտն է, իսկ արտաքինում՝ ծովայինը։
Տարածաշրջանի տարածքով առավել մեծ երկրների բեռնափոխադրումներում կարևոր դեր ունի երկաթուղային տրանսպորտը։ Օդային ավազանի մաքրության և մարդկանց առողջության պահպանման համար, որպես տրանսպորտի միջող լայնորեն օգտագործում են հեծանիվներ։ Արևելյան Եվրոպայի երկրների համար չափազանց կարևոր նշանակություն ունի խողովակաշարային տրանսպորտը։ Զարգացած է ներքին ջրային տրանսպորտը։ Զարգացման բարձր աստիճանի է հասնում օդային տրանսպորտը։ Խոշոր ծովային տերություններ են Նիդեռլանդները և Ֆրանսիան։ Բազմաթիվ են միջազգային նշանակության ծովային նավահանգիստները, այդ թվում՝ Ռոտերդամը, Համբուրգը, Մարսելը և Հավրը։

Տես նաև

Եվրամիություն

Ծանոթագրություններ

[1] Կիպրոսի Հանրապետությունը Եվրոպական պետություն

[2] Հայաստանը որպես Եվրոպական պետութուն

[1]

[2]

@@ Տող 384. / Տող 384. @@
 Արևմտյան Եվրոպան աչքի է ընկնում բազմատեսակ [[օգտակար հանածոներ]]ի զգալի պաշարներով։ Հատկապես շատ են քարածխի պաշարները, նշանավոր է [[Ռուր]]ի(Գերմանիա) ածխային ավազանը։ Համեմատաբար քիչ են նավթի պաշարները։ [[Գազ]]ի զգալի պաշարներ կան Նիդերլանդներում, [[երկաթ]]ի պաշարներ՝ [[Լոթարինգիա]]յում (Ֆրանսիա)։ <br />
 Կլիման մեղմ է. ձմեռը ցուրտ չէ, ամառն էլ զով է։ Որքան շարժվում ենք դեպի արևելք, այնքան թուլանում է օվկիանոսի ազդեցությունը, կլիման բարեխառն ծովայինից անցնում է բարեխառն ցամաքային։ Արևմտյան Եվրոպան հարուստ է ջրառատ նավարկելի գետերով ([[Օդեր]], [[Էլբա]], [[Սեն]], [[Լուարա]], [[Հռենոս]]), որոնք իրար հետ կապված են նավարկելի ջրանցքներով։ <br />
-Դեպի հարավ և արևելք մակերևույթն աստիչանաբար բարձրանում է ու դառնում լեռնային։ [[Ալպեր]]ի լեռներում կան լավագույն պայմանները հանգստի և զբոսաշրջության կազմակերպման համար։ Այստեղ են լեռնադահուկային մարզաձևի համաշխարհային նշանակության կենտրոնները։ <br />
+Դեպի հարավ և արևելք մակերևույթն աստիճանաբար բարձրանում է ու դառնում լեռնային։ [[Ալպեր]]ի լեռներում կան լավագույն պայմանները հանգստի և զբոսաշրջության կազմակերպման համար։ Այստեղ են լեռնադահուկային մարզաձևի համաշխարհային նշանակության կենտրոնները։ <br />
-Պատմական որ վաղ անցյալում Արևմտյան Եվրոպայի տարածքի մե/ մասը ծածկված է եղել [[կաղնի|կաղնու]] և [[հաճարենի|հաճարենու]] անտառներով, սակայն նոր բնակավայրերի և ճանապարհների կառուցումը, վարելահողերի ընդարձակումը հանգեցրել են [[անտառներ]]ի զանգվածային հատմանը և դրանց մակերեսի խիստ կրճատմանը։ Ներկայումս անտառների տարածքների բաժինն առավել մեծ է [[Ավստրիա]]յում (47%)։
+Պատմական որ վաղ անցյալում Արևմտյան Եվրոպայի տարածքի մեծ մասը ծածկված է եղել [[կաղնի|կաղնու]] և [[հաճարենի|հաճարենու]] անտառներով, սակայն նոր բնակավայրերի և ճանապարհների կառուցումը, վարելահողերի ընդարձակումը հանգեցրել են [[անտառներ]]ի զանգվածային հատմանը և դրանց մակերեսի խիստ կրճատմանը։ Ներկայումս անտառների տարածքների բաժինն առավել մեծ է [[Ավստրիա]]յում (47%)։
 === Բնակչություն ===