«Խաչենի իշխանական տուն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

17:24, 24 Հոկտեմբերի 2011-ի տարբերակ

Խաչենի իշխանականն տունը իշխել է Արցախում 9-րդ դարից մինչև 19-րդ դարի սկիզբ։ 12-րդ դարում Խաչենի իշխանությունը բաժանված է եղել երեք ճյուղերի՝ Հաթերք, Ծար (կամ Վերին-Խաչեն) և Ներքին-Խաչեն (Գանձասար կենտրոնով)։ Սկզբնապես գահերեց են եղել Հաթերքի իշխանները։ Սակայն Հասան Բ-ի մահից հետո Հաթերքի ճյուղը սպառվել է և նրա տիրույթները բաժանվել են Ծարի ու Ներքին Խաչենի միջև։ Իսկ 13-րդ դարի սկզբից գահերեցությունը մեկընդմիշտ անցել է Ներքին-Խաչենի իշխանները։ Հետագա դարերում Խաչենի իշխանությունը կազմված է եղել երկու նշանավոր տոհմերից՝ Դոփյաններ (Ծարում կամ Վերին-Խաչեն) և Հասան-Ջալալյաններ (Ներքին Խաչեն)։ Հասան-Ջալալյանները իշխել են Խաչենի մելիքությունում մինջև 1827 թվականը, որից հետո ավարտվել է Խաչենի իշխանական տունը։

Ստորև ներկայացված է Խաչենի իշանների ցանկը։

Տոհմաբանություն

Խաչենի իշխանական տան տոհմաբանություն.

Սահլ Սմբատյան Առանշահիկ, Խաչեն ամրոցի իշխան (†854)
Ատրներսեհ ∞ Սպրամ Միհրանյան
Գրիգոր-Համամ, Աղվանից իշխանաց իշխան
Սահակ Սևադա, Գարդմանի և Փառիսոսի իշխան, Ձորագետի ավազակապետերի իշխան (10-րդ դարի երկրորդ կես)
Գրիգոր Մեծ
Սենեքերիմ
Գրիգոր (11-րդ դար)
Վախտանգ-Սակառ (†1190)

Հաթերք

Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
Հասան Կրոնավորյալ (1142-1182) ∞ Մամա

(1182թ քառասուն տարի իշխելուց հետո Հասան Կրոնավորյալը իր իշխանությունը թողնում է վեց որդիներին, և կնոջ` Մամայի հետ կրոնավորելու է գնում Դադիվանք։)

Վախտանգ Թագավորազն (1182-1214) ∞ Արզու-խաթուն
Հասան Բ (1214-1216)

(1216 թ սելջուկ-թուրքերի դեմ պատերազմին զոհվում է Հասան Բ-ն, որով ավարտվում է Հաթերքի ճյուղը և նրա տարածքը միանում է Ծարին։

Ծար (Վերին-Խաչեն)

Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
Հասան Ա ∞ Դոփի (Զաքարե և Իվանե Զաքարյանների քույր)

(Դոփի իշխանուհին նշանավոր դեր է խաղում Վերին-Խաչենում և նրա մահից հետո այստեղի տոհմը կոչվում է Դոփյան)

Գրիգոր Ա Դոփյան
Հասան Բ (†1298) ∞ Մամքան (Քուրդ Ա Վաչուտյանի դուստր)
Գրիգոր Բ (13-րդ դարի երկրորդ կես, 14-րդ դարի սկիզբ) ∞ Ասփա
Հասան Գ (†1383)
Վահրամ
Ջհանշե Ա
Հասան Դ ∞ Թաթուն (Քուրդ Բ Վաչուտյանի դուստր)
Ջհանշե Բ (15-րդ դարի երկրորդ կես)
Միրզաջան
Մելքոն

Ներքին-Խաչեն

Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
Գրիգոր Ա
Վախտանգ Ա (12-րդ դարի երկրորդ կես) ∞ Թագուհի (Սյունիքի արքայադուստր)
Հասան Մեծ∞ Մամքան
Վախտանգ Տանգիկ ∞ Խորիշահ (Զաքարե և Իվանե ամիրսպալասարների քույր)
Հասան-Ջալալ, Խաչենի և Առանի իշխան, Արցախի թագավոր (1214-1261) ∞ Մամքան (Սյունիքի արքայադուստր)

(նշանավոր Հասան-Ջալալից հետո Վերին-Խաչենի տոհմը կոչվում է Հասան-Ջալալյան)

Աթաբակ Իվանե Ա (1261-1287)
Ջալալ Բ (1287-մոտ1318)
Իվանե Բ (†1361)
Ջալալ Գ (†1431)
Աղբաստ (15-րդ դարի կես)
Սայտուն
Վելիճան (մինչև 16-րդ դարի սկիզբ)
Մեհրաբ ∞ Շահում
Ջալալ Դ, Խաչենի թագավոր (մինչև 17-րդ դարի սկիզբ)
Մեհրաբ Բ
Վելիճան Գ (†1686)
Մուլքի Բեկ (†1716)
Մելիք-Գրիգոր Բ
Մելիք-Ալավերդի Ա
Մելիք Բեկ
Մելիք Դանիել Բեկ (†1797)
Մելիք-Ալավերդի Բ(†1827)

Մելիք Ալավերդու մահից հետո ավարտվում է Խաչենի իշխանությունը։^[1]

↑ Րաֆֆի, Խամսայի մելիքությունները, XLII

[1] Րաֆֆի, Խամսայի մելիքությունները, XLII

[1]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-'''Խաչենի իշխանականն տունը''' իշխել է Արցախում [[9-րդ դար]]ից մինչև [[19-րդ դար]]ի սկիզբ։  [[12-րդ դար]]ում [[Խաչենի իշխանություն]]ը բաժանված է եղել երեք  ճյուղերի՝ [[Հաթերք]], [[Ծար]] (կամ Վերին-[[Խաչեն]]) և Ներքին-[[Խաչեն]] ([[Գանձասար]] կենտրոնով)։  Սկզբնապես գահերեց են եղել Հաթերքի իշխանները։ Սակայն Հասան Բ-ի մահից հետո Հաթերքի ճյուղը սպառվել է և նրա տիրույթները բաժանվել են [[Ծար]]ի ու Ներքին [[Խաչեն]]ի միջև։  Իսկ [[13-րդ դար]]ի սկզբից գահերեցությունը մեկընդմիշտ անցել է Ներքին-[[Խաչեն]]ի իշխանները։  Հետագա դարերում Խաչենի իշխանությունը կազմված է եղել երկու նշանավոր տոհմերից՝ [[Դոփյաններ]] ([[Ծար]]ում կամ Վերին-[[Խաչեն]]) և [[Հասան-Ջալալյաններ]] (Ներքին [[Խաչեն]])։  Հասան-Ջալալյանները իշխել են [[Խաչեն]]ի մելիքությունում մինջև [[1827]] թ-ը, որից հետո ավարտվել է Խաչենի իշխանական տունը։
+'''Խաչենի իշխանականն տունը''' իշխել է Արցախում [[9-րդ դար]]ից մինչև [[19-րդ դար]]ի սկիզբ։  [[12-րդ դար]]ում [[Խաչենի իշխանություն]]ը բաժանված է եղել երեք  ճյուղերի՝ [[Հաթերք]], [[Ծար]] (կամ Վերին-Խաչեն) և Ներքին-Խաչեն ([[Գանձասար]] կենտրոնով)։  Սկզբնապես գահերեց են եղել Հաթերքի իշխանները։ Սակայն Հասան Բ-ի մահից հետո Հաթերքի ճյուղը սպառվել է և նրա տիրույթները բաժանվել են Ծարի ու Ներքին Խաչենի միջև։  Իսկ [[13-րդ դար]]ի սկզբից գահերեցությունը մեկընդմիշտ անցել է Ներքին-Խաչենի իշխանները։  Հետագա դարերում Խաչենի իշխանությունը կազմված է եղել երկու նշանավոր տոհմերից՝ [[Դոփյաններ]] (Ծարում կամ Վերին-Խաչեն) և [[Հասան-Ջալալյաններ]] (Ներքին Խաչեն)։  Հասան-Ջալալյանները իշխել են Խաչենի մելիքությունում մինջև 1827 թվականը, որից հետո ավարտվել է Խաչենի իշխանական տունը։
-Ստորև ներկայացված է [[Խաչեն]]ի իշանների ցանկը։
+Ստորև ներկայացված է Խաչենի իշանների ցանկը։
 == Տոհմաբանություն ==
-[[Խաչեն]]ի իշխանական տան տոհմաբանություն.
+Խաչենի իշխանական տան տոհմաբանություն.
-* [[Սահլ Սմբատյան|Սահլ Սմբատյան Առանշահիկ]], [[Խաչեն]] ամրոցի իշխան (†[[854]])
+* [[Սահլ Սմբատյան|Սահլ Սմբատյան Առանշահիկ]], Խաչեն ամրոցի իշխան (†[[854]])
-* [[Ատրներսեհ, [[Խաչեն]]ի իշխան|Ատրներսեհ]] ∞ Սպրամ [[Միհրանյաններ|Միհրանյան]]
+* [[Ատրներսեհ, Խաչենի իշխան|Ատրներսեհ]] ∞ Սպրամ [[Միհրանյաններ|Միհրանյան]]
 * [[Գրիգոր-Համամ]], Աղվանից իշխանաց իշխան
-* [[Սահակ Սևադա]], [[Գարդման]]ի և Փառիսոսի իշխան, Ձորագետի իշխան ([[10-րդ դար]]ի երկրորդ կես)
+* [[Սահակ Սևադա]], [[Գարդման]]ի և Փառիսոսի իշխան, Ձորագետի ավազակապետերի իշխան ([[10-րդ դար]]ի երկրորդ կես)
 * [[Գրիգոր Մեծ]]
 * [[Սենեքերիմ]]
@@ Տող 26. / Տող 26. @@
 * Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
-* [[Հասան Ա ([[Ծար]]ա իշխան)|Հասան Ա]] ∞ Դոփի ([[Զաքարե Բ]] և [[Իվանե Ա]] [[Զաքարյաններ]]ի քույր)
+* [[Հասան Ա (Ծարա իշխան)|Հասան Ա]] ∞ Դոփի (Զաքարե և Իվանե [[Զաքարյաններ]]ի քույր)
 <small>(Դոփի իշխանուհին նշանավոր դեր է խաղում Վերին-Խաչենում և նրա մահից հետո այստեղի տոհմը կոչվում է '''[[Դոփյաններ|Դոփյան]]''')</small>
-* [[Գրիգոր Ա ([[Ծար]]ա իշխան)|Գրիգոր Ա Դոփյան]]
+* [[Գրիգոր Ա (Ծարա իշխան)|Գրիգոր Ա Դոփյան]]
-* [[Հասան Բ ([[Ծար]]ա իշխան)|Հասան Բ]] (†[[1298]]) ∞ [[Մամքան]] <small>([[Քուրդ Ա]] [[Վաչուտյան]]ի դուստր)</small>
+* [[Հասան Բ (Ծարա իշխան)|Հասան Բ]] (†[[1298]]) ∞ Մամքան <small>(Քուրդ Ա Վաչուտյանի դուստր)</small>
-* [[Գրիգոր Բ ([[Ծար]]ա իշխան|Գրիգոր Բ]] (13-րդ դարի երկրորդ կես, 14-րդ դարի սկիզբ) ∞ [[Ասփա]]
+* [[Գրիգոր Բ (Ծարա իշխան|Գրիգոր Բ]] (13-րդ դարի երկրորդ կես, 14-րդ դարի սկիզբ) ∞ [[Ասփա]]
-* [[Հասան Գ ([[Ծար]]ա իշխան)|Հասան Գ]] (†[[1383]])
+* [[Հասան Գ (Ծարա իշխան)|Հասան Գ]] (†[[1383]])
-* [[Վահրամ ([[Ծար]]ա իշխան|Վահրամ]]
+* [[Վահրամ (Ծարա իշխան|Վահրամ]]
 * [[Ջհանշե Ա]]
-* [[Հասան Դ ([[Ծար]]ա իշխան|Հասան Դ]]  ∞ [[Թաթուն]] <small>([[Քուրդ Բ]] [[Վաչուտյան]]ի դուստր)</small>
+* [[Հասան Դ (Ծարա իշխան|Հասան Դ]]  ∞ Թաթուն <small>(Քուրդ Բ Վաչուտյանի դուստր)</small>
 * [[Ջհանշե Բ]] (15-րդ դարի երկրորդ կես)
 * [[Միրզաջան]]
@@ Տող 42. / Տող 42. @@
 * Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
-* [[Գրիգոր Ա ([[Խաչեն]]ի իշխան)|Գրիգոր Ա]]
+* [[Գրիգոր Ա (Խաչենի իշխան)|Գրիգոր Ա]]
-* [[Վախտանգ Ա ([[Խաչեն]]ի իշխան)|Վախտանգ Ա]] (12-րդ դարի երկրորդ կես) ∞ Թագուհի (Սյունիքի արքայադուստր)
+* [[Վախտանգ Ա (Խաչենի իշխան)|Վախտանգ Ա]] (12-րդ դարի երկրորդ կես) ∞ Թագուհի (Սյունիքի արքայադուստր)
-* [[Հասան ([[Խաչեն]]ի իշխան)|Հասան Մեծ]]∞ Մամքան
+* [[Հասան (Խաչենի իշխան)|Հասան Մեծ]]∞ Մամքան
-* [[Վախտանգ Բ Տանգիկ|Վախտանգ Տանգիկ]] ∞ Խորիշահ ([[Զաքարե Բ]] և [[Իվանե Ա]] [[Զաքարյաններ]]ի քույր)
+* [[Վախտանգ Բ Տանգիկ|Վախտանգ Տանգիկ]] ∞ Խորիշահ (Զաքարե և Իվանե ամիրսպալասարների քույր)
-* [[Ջալալ Ա|Հասան-Ջալալ]], [[Խաչեն]]ի և Առանի իշխան, Արցախի թագավոր ([[1214]]-[[1261]]) ∞ Մամքան (Սյունիքի արքայադուստր)
+* [[Ջալալ Ա|Հասան-Ջալալ]], Խաչենի և Առանի իշխան, Արցախի թագավոր ([[1214]]-[[1261]]) ∞ Մամքան (Սյունիքի արքայադուստր)
-<small>(նշանավոր Հասան-Ջալալից հետո Վերին-[[Խաչեն]]ի տոհմը կոչվում է '''[[Հասան-Ջալալյաններ|Հասան-Ջալալյան]]''')</small>
+<small>(նշանավոր Հասան-Ջալալից հետո Վերին-Խաչենի տոհմը կոչվում է '''[[Հասան-Ջալալյաններ|Հասան-Ջալալյան]]''')</small>
-* [[Աթաբակ Իվանե Ա([[Խաչեն]]ի իշխան)|Աթաբակ Իվանե Ա]] ([[1261]]-[[1287]])
+* [[Աթաբակ Իվանե Ա(Խաչենի իշխան)|Աթաբակ Իվանե Ա]] ([[1261]]-[[1287]])
 * [[Ջալալ Բ]] ([[1287]]-մոտ[[1318]])
 * [[Աթաբակ Իվանե Բ|Իվանե Բ]] (†[[1361]])
@@ Տող 56. / Տող 56. @@
 * [[Վելիճան]] (մինչև 16-րդ դարի սկիզբ)
 * [[Մեհրաբ]] ∞ Շահում
-* [[Ջալալ Դ]], [[Խաչեն]]ի թագավոր (մինչև 17-րդ դարի սկիզբ)
+* [[Ջալալ Դ]], Խաչենի թագավոր (մինչև 17-րդ դարի սկիզբ)
 * [[Մեհրաբ Բ]]
 * [[Վելիճան Գ]] (†[[1686]])
 * [[Մուլքի Բեկ]] (†[[1716]])
-* [[Գրիգոր ([[Խաչեն]]ի մելիք)|Մելիք-Գրիգոր Բ]]
+* [[Գրիգոր (Խաչենի մելիք)|Մելիք-Գրիգոր Բ]]
-* [[Ալավերդի ([[Խաչեն]]ի մելիք)|Մելիք-Ալավերդի Ա]]
+* [[Ալավերդի (Խաչենի մելիք)|Մելիք-Ալավերդի Ա]]
 * [[Մելիք Բեկ]]
 * [[Մելիք Դանիել Բեկ]] (†[[1797]])
-* [[Ալավերդի Բ ([[Խաչեն]]ի մելիք)|Մելիք-Ալավերդի Բ]](†[[1827]])
+* [[Ալավերդի Բ (Խաչենի մելիք)|Մելիք-Ալավերդի Բ]](†[[1827]])
 <small>Մելիք Ալավերդու մահից հետո ավարտվում է Խաչենի իշխանությունը։</small><ref>[[Րաֆֆի]], ''[http://armenianhouse.org/raffi/also-ru/ulubabyan.html Խամսայի մելիքությունները]'', XLII</ref>
-{{Աղբյուր|* Բագրատ Ուլուբաբյան, [[Խաչեն]]ի իշխանությունը X-XVI դարերում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Ե., [[1975]]:
+{{Աղբյուր|* Բագրատ Ուլուբաբյան, Խաչենի իշխանությունը X-XVI դարերում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան 1975
-* Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, [http://artsakh.50megs.com/Foreword.htm Արցախ]. «Ամարաս» տպարան - Ե., [[1996]]:
+* Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, [http://artsakh.50megs.com/Foreword.htm Արցախ]. «Ամարաս» տպարան - Երևան 1996
 * }}