«Ժողովրդավարություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Քաղաքականություն}} |
{{Քաղաքականություն}} |
||
| ⚫ | [[Պատկեր:Election MG 3455.JPG|մինի|աջից|250px|Կինը քվեարկում է 2007 թ.Ֆրանսիայի նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլում։]]Ժողովրդավարություն /[[Հին հունարեն|Հին հուն]]. δη μοκρατία՝ ժողովրդի իշխանություն, δῆμος- [[ժողովուրդ]] և κράτος [[իշխանություն]]/ [[քաղաքական ռեժիմ]] է, որի հիմքում ընկած է գործընթացի կամ նրա որևէ մակարդակի վրա մասնակիցների հավասար մասնակցությամբ խմբային [[Որոշում|որոշումների կայացման]] ընթացակարգը<ref name="Hyland2">''Hyland J. L.'' Democratic Theory: The Philosophical Foundations. Manchester: Manchester Univ. Press, 1995. ISBN 978-0-7190-4517-2</ref>։ Չնայած այն հանգամանքին, որ տվյալ ընթացակարգն ընդունելի է առկա յուրաքանչյուր հասարակական կառուցվածքի համար, այնուամենայնիվ այսօր վերջինիս գոյության բաղադրիչը հանդիսանում է հենց [[Պետության և իրավունքի տեսություն|պետության]] առայությունը, քանի որ այն ենթադրում է [[Իշխանություն|իշխանության]] առայություն{{sfn|Christiano|2006}} ։ Այս դեպքում ժողովրդավարության սահմանումը հիմնականում սահմանափակվում է հետևյալ հատկանիշներով․ |
||
[[Պատկեր:Election MG 3455.JPG|մինի|աջից|250px|Կինը քվեարկում է 2007 թ.Ֆրանսիայի նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլում։]] |
|||
* |
|||
| ⚫ | |||
* Առաջնորդների նշանակումն իրենց կառավարողների կողմից տեղի է ունենում ազնիվ և մրցակցային [[Ընտրություններ|ընտրությունների]] միջոցով; |
* Առաջնորդների նշանակումն իրենց կառավարողների կողմից տեղի է ունենում ազնիվ և մրցակցային [[Ընտրություններ|ընտրությունների]] միջոցով; |
||
* [[Ժողովուրդ|Ժողովուրդը]] հանդիսանում է [[Լեգիտիմություն|լեգիտիմ]] իշխանության միակ աղբյուրը <ref>Примеры документов с подобной формулировкой: [[s:Конституция Российской Федерации#Статья_3|часть 1 статьи 3 Конституции РФ]], [http://vivovoco.astronet.ru/VV/LAW/BRD.HTM часть 2 статьи 20 Основного закона ФРГ], [[s:Декларация прав человека и гражданина#Статья_3|статья 3 Декларации прав человека и гражданина]].</ref><ref name="КПР">[http://slovari.yandex.ru/~книги/Конституционное%20право%20РФ/Демократический%20режим/ Демократический режим]{{мёртвая ссылка|число=14|месяц=06|год=2016}} // ''Иванец Г. И.'', ''Калинский И. В.'', ''Червонюк В. И.'' Конституционное право России: энциклопедический словарь — М.: Юрид. лит., 2002.</ref>; |
|||
* [[Ժողովուրդ|Ժողովուրդը]] հանդիսանում է [[Լեգիտիմություն|լեգիտիմ]] իշխանության միակ աղբյուրը; |
|||
* [[Հասարակություն|Հասարակությունը]] հանուն իր շահերի բավարարման և ընդհանուր բարեկեցության իրականացնում է |
* [[Հասարակություն|Հասարակությունը]] հանուն իր շահերի բավարարման և ընդհանուր բարեկեցության իրականացնում է ինքնակառավարում<ref>[http://slovari.yandex.ru/~книги/Конституционное%20право%20РФ/Народный%20суверенитет%20(суверенитет%20народа)// Народный суверенитет]{{мёртвая ссылка|число=14|месяц=06|год=2016}} // ''Иванец Г. И.'', ''Калинский И. В.'', ''Червонюк В. И.'' Конституционное право России: энциклопедический словарь — М.: Юрид. лит., 2002.</ref><ref>''[[Аристотель]]''. Политика. [http://grachev62.narod.ru/aristotel/arpol3.html Книга 3.]</ref>: |
||
Ժողովրդավարությունը հասարակության յուրաքանչյուր անդամի համար պահանջում է մի շարք իրավունքների ապահովում։ |
Ժողովրդավարությունը հասարակության յուրաքանչյուր անդամի համար պահանջում է մի շարք իրավունքների ապահովում։ |
||
Ժողովրդի կառավարման հետ փողկապակցված են մի շարք այնպիսի արժեքներ, ինչպիսիք են՝ [[օրինականություն]], [[Հավասարություն|քաղաքական և սոցիալական հավասարություն]], [[ազատություն]], [[Ինքնորոշում|ինքնորոշման]] իրավունք, [[Մարդու իրավունքներ|մարդու հիմնարար իրավունքներ]] և այլն։ |
|||
Քանի որ ժողովրդի իշխանության իդեալը դժվարհասանելի է և ենթակա է բազմաթիվ սահմանումների, առաջարկվում էին բազմաթիվ պրակտիկ ընթացկարգեր։ Մինչև 18-րդ դարն ամենատարածված ընթացակարգը եղել է [[Ուղիղ ժողովրդավարություն|ուղիղ ժողովրդավարությունը]], երբ [[Քաղաքացիություն|քաղաքացիներն]] իրենց որոշումների կայացման իրավունքն |
Քանի որ ժողովրդի իշխանության իդեալը դժվարհասանելի է և ենթակա է բազմաթիվ սահմանումների, առաջարկվում էին բազմաթիվ պրակտիկ ընթացկարգեր։ Մինչև 18-րդ դարն ամենատարածված ընթացակարգը եղել է [[Ուղիղ ժողովրդավարություն|ուղիղ ժողովրդավարությունը]], երբ [[Քաղաքացիություն|քաղաքացիներն]] իրենց որոշումների կայացման իրավունքն իրականացրել են ամիջականորեն՝ փոխհամաձայնեցման /կոնսենսուս/ կամ փոքրամասնությանը մեծամասնությանը ենթարվելու ճանապարհով։ Ներակացուցչական ժողովրդավարության պայմաններում նույն իրավունքն իրականացվում է իրենց կողմից ընտրված պատգամավորների կամ այլ պաշտոնատար անձանց միջոցով, որտեղ ընտրված կառավարողները կայացնում են որոշումներ՝ հաշվի առնելով կառավարվողների նախասիրությունները, վերջիններիս հաշվետու լինելով իրենց գործողությունների համար<ref name="Schumpeter2">''[[Шумпетер, Йозеф|Шумпетер Й.]]'' [http://www.libertarium.ru/libertarium/lib_capsocdem Капитализм, Социализм и Демократия] / Пер под ред. В. С. Автономова. — М.: Экономика, 1995. ISBN 5-282-01415-7</ref>։ |
||
Ժողովրդավարության հիմնական նպատակներից մեկը հանդիսանում է կամայականության և չարաշահման սահմանափակումը, որը հաճախ չի հաջողվում հաստատել այն պետություններում, որտեղ [[Մարդու իրավունքներ|մարդու |
Ժողովրդավարության հիմնական նպատակներից մեկը հանդիսանում է կամայականության և չարաշահման սահմանափակումը, որը հաճախ չի հաջողվում հաստատել այն պետություններում, որտեղ բացակայել են [[Մարդու իրավունքներ|մարդու իրավունքները]] և այլ ժողովրդավարական արժեքները, համընդհանուր ճանաչված կամ իրավական համակարգի կողմից բացակայել է արդյունավետ պաշտպանության ինստիտուտը։ Այսօր մի շարք պետություններում ժողովրդավարությունը նույնականացվում է [[Ազատականություն|լիբերալ]] /ազատական/ ժողովրդավարության հետ, որը բարձրադիր իշխանությամբ օժտված անձանց ազնիվ, պարբերաբար և համընդհանուր ընտրությունների միջոցով ձևավորված կառավարում է, երբ թեկնածուներն ազատ [[Մրցակցություն|մրցակցում]] են ընտրողների ձայնի համար, այն նաև իր մեջ ներառում է իրավունքի գերակայություն, իշխանության տարանջատում և սահմանադրական սահմանափակումներ, որոնց հնարավոր է հասնել միայն հստակ խմբերի կամ անձանց որոշակի երաշխիքների ճանապարհով։ Մյուս կողմից էլ կաևորվում են ձախակողմյա շարժումները, տեսանելի տնտեսագետները, ինչպես նաև արևմտյան ընտրանու այնպիսի ներկայացուցիչներ, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ [[Բարաք Օբամա|Բարակ Օբաման]], Արժույթի միջազգային ֆոնդի գործադիր տնօրեն [[Քրիստին Լագարդ|Քրիստին Լագարդը]] պնդում են, որ քաղաքական որոշումների կայացումը, շարքային քաղաքացիների ազդեցությունը պետության քաղաքականության վրա հնարավոր է իրականացնել միայն սոցիալական իրավունքների ապահովման, հավասարության հնարավորության և սոցիալ-տնտեսական անհավասարության ցածր մակարդակի առկայության պարագայում<ref name="Huntington">{{книга|автор=[[Хантингтон, Самюэль Филлипс|Хантингтон С.]]|заглавие=Третья волна: Демократизация в конце XX века|оригинал=The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century|место=М.|издательство=РОССПЭН|год=2003|страницы=16−17|страниц=368|isbn=5-8243-0391-6, {{ISBN с опечаткой|номер_с_опечаткой=5-8243-391-6}}}}</ref>։ |
||
Մի շարք [[Ավտորիտարիզմ|ավտորիտար]] վարչակարգերն ունեցել են ժողովրդավարական կառավարման արտաքին |
Մի շարք [[Ավտորիտարիզմ|ավտորիտար]] վարչակարգերն ունեցել են ժողովրդավարական կառավարման արտաքին հատանիշներ, սակյան այնտեղ իշխանության կրողը եղել է միայն մեկ [[կուսակցություն]], իսկ վարվող քաղաքականությունը կախված չի եղել ընտրողների նախասիրություններից։ 21-րդ դարի վերջին քառորդում նկատվել է ժողովրդավարության տարածման միտում, որի խոչընդոտներից են եղել անջատողականությունը, ահաբեկչությունը, բնաչության արտագաղթը, սոցիալական անհավասարության աճը։ Այնպիսի միջազգային կազմաերպություններ, ինչպիսիք են [[ՄԱԿ]], [[Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն|ՀԱՊԿ]] և [[Եվրոպական Միություն|ԵՄ]] ենթադրում են, որ պետության ներքին գործերի վերահսկումը, այդ թվում նաև ժողովրդավարության հարցերը և մարդու իրավունքների իրականացումը, մասնակիորեն պետք է լինեն միջազգային հանրության ազդեցության ոլորտում։ |
||
* |
|||
{{ՎՊԵ|Democracy}} |
|||
[[Կատեգորիա:Ժողովրդավարություն| ]] |
[[Կատեգորիա:Ժողովրդավարություն| ]] |
||
07:44, 25 Մարտի 2018-ի տարբերակ
| Շարքի մաս |
| Քաղաքականություն |
|---|
.svg) |
|
Ակադեմիական առարկաներ |
|
Կառավարության օրգաններ |
Ժողովրդավարություն /Հին հուն. δη μοκρατία՝ ժողովրդի իշխանություն, δῆμος- ժողովուրդ և κράτος իշխանություն/ քաղաքական ռեժիմ է, որի հիմքում ընկած է գործընթացի կամ նրա որևէ մակարդակի վրա մասնակիցների հավասար մասնակցությամբ խմբային որոշումների կայացման ընթացակարգը[1]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ տվյալ ընթացակարգն ընդունելի է առկա յուրաքանչյուր հասարակական կառուցվածքի համար, այնուամենայնիվ այսօր վերջինիս գոյության բաղադրիչը հանդիսանում է հենց պետության առայությունը, քանի որ այն ենթադրում է իշխանության առայություն[2] ։ Այս դեպքում ժողովրդավարության սահմանումը հիմնականում սահմանափակվում է հետևյալ հատկանիշներով․
- Առաջնորդների նշանակումն իրենց կառավարողների կողմից տեղի է ունենում ազնիվ և մրցակցային ընտրությունների միջոցով;
- Ժողովուրդը հանդիսանում է լեգիտիմ իշխանության միակ աղբյուրը [3][4];
- Հասարակությունը հանուն իր շահերի բավարարման և ընդհանուր բարեկեցության իրականացնում է ինքնակառավարում[5][6]:
Ժողովրդավարությունը հասարակության յուրաքանչյուր անդամի համար պահանջում է մի շարք իրավունքների ապահովում։
Ժողովրդի կառավարման հետ փողկապակցված են մի շարք այնպիսի արժեքներ, ինչպիսիք են՝ օրինականություն, քաղաքական և սոցիալական հավասարություն, ազատություն, ինքնորոշման իրավունք, մարդու հիմնարար իրավունքներ և այլն։
Քանի որ ժողովրդի իշխանության իդեալը դժվարհասանելի է և ենթակա է բազմաթիվ սահմանումների, առաջարկվում էին բազմաթիվ պրակտիկ ընթացկարգեր։ Մինչև 18-րդ դարն ամենատարածված ընթացակարգը եղել է ուղիղ ժողովրդավարությունը, երբ քաղաքացիներն իրենց որոշումների կայացման իրավունքն իրականացրել են ամիջականորեն՝ փոխհամաձայնեցման /կոնսենսուս/ կամ փոքրամասնությանը մեծամասնությանը ենթարվելու ճանապարհով։ Ներակացուցչական ժողովրդավարության պայմաններում նույն իրավունքն իրականացվում է իրենց կողմից ընտրված պատգամավորների կամ այլ պաշտոնատար անձանց միջոցով, որտեղ ընտրված կառավարողները կայացնում են որոշումներ՝ հաշվի առնելով կառավարվողների նախասիրությունները, վերջիններիս հաշվետու լինելով իրենց գործողությունների համար[7]։
Ժողովրդավարության հիմնական նպատակներից մեկը հանդիսանում է կամայականության և չարաշահման սահմանափակումը, որը հաճախ չի հաջողվում հաստատել այն պետություններում, որտեղ բացակայել են մարդու իրավունքները և այլ ժողովրդավարական արժեքները, համընդհանուր ճանաչված կամ իրավական համակարգի կողմից բացակայել է արդյունավետ պաշտպանության ինստիտուտը։ Այսօր մի շարք պետություններում ժողովրդավարությունը նույնականացվում է լիբերալ /ազատական/ ժողովրդավարության հետ, որը բարձրադիր իշխանությամբ օժտված անձանց ազնիվ, պարբերաբար և համընդհանուր ընտրությունների միջոցով ձևավորված կառավարում է, երբ թեկնածուներն ազատ մրցակցում են ընտրողների ձայնի համար, այն նաև իր մեջ ներառում է իրավունքի գերակայություն, իշխանության տարանջատում և սահմանադրական սահմանափակումներ, որոնց հնարավոր է հասնել միայն հստակ խմբերի կամ անձանց որոշակի երաշխիքների ճանապարհով։ Մյուս կողմից էլ կաևորվում են ձախակողմյա շարժումները, տեսանելի տնտեսագետները, ինչպես նաև արևմտյան ընտրանու այնպիսի ներկայացուցիչներ, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Բարակ Օբաման, Արժույթի միջազգային ֆոնդի գործադիր տնօրեն Քրիստին Լագարդը պնդում են, որ քաղաքական որոշումների կայացումը, շարքային քաղաքացիների ազդեցությունը պետության քաղաքականության վրա հնարավոր է իրականացնել միայն սոցիալական իրավունքների ապահովման, հավասարության հնարավորության և սոցիալ-տնտեսական անհավասարության ցածր մակարդակի առկայության պարագայում[8]։
Մի շարք ավտորիտար վարչակարգերն ունեցել են ժողովրդավարական կառավարման արտաքին հատանիշներ, սակյան այնտեղ իշխանության կրողը եղել է միայն մեկ կուսակցություն, իսկ վարվող քաղաքականությունը կախված չի եղել ընտրողների նախասիրություններից։ 21-րդ դարի վերջին քառորդում նկատվել է ժողովրդավարության տարածման միտում, որի խոչընդոտներից են եղել անջատողականությունը, ահաբեկչությունը, բնաչության արտագաղթը, սոցիալական անհավասարության աճը։ Այնպիսի միջազգային կազմաերպություններ, ինչպիսիք են ՄԱԿ, ՀԱՊԿ և ԵՄ ենթադրում են, որ պետության ներքին գործերի վերահսկումը, այդ թվում նաև ժողովրդավարության հարցերը և մարդու իրավունքների իրականացումը, մասնակիորեն պետք է լինեն միջազգային հանրության ազդեցության ոլորտում։
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ժողովրդավարություն կատեգորիայում։ |
- ↑ Hyland J. L. Democratic Theory: The Philosophical Foundations. Manchester: Manchester Univ. Press, 1995. ISBN 978-0-7190-4517-2
- ↑ Christiano, 2006
- ↑ Примеры документов с подобной формулировкой: часть 1 статьи 3 Конституции РФ, часть 2 статьи 20 Основного закона ФРГ, статья 3 Декларации прав человека и гражданина.
- ↑ Демократический режимԿաղապար:Мёртвая ссылка // Иванец Г. И., Калинский И. В., Червонюк В. И. Конституционное право России: энциклопедический словарь — М.: Юрид. лит., 2002.
- ↑ Народный суверенитетԿաղապար:Мёртвая ссылка // Иванец Г. И., Калинский И. В., Червонюк В. И. Конституционное право России: энциклопедический словарь — М.: Юрид. лит., 2002.
- ↑ Аристотель. Политика. Книга 3.
- ↑ Шумпетер Й. Капитализм, Социализм и Демократия / Пер под ред. В. С. Автономова. — М.: Экономика, 1995. ISBN 5-282-01415-7
- ↑ Хантингтон С. Третья волна: Демократизация в конце XX века = The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century. — М.: РОССПЭН, 2003. — С. 16−17. — 368 с. — ISBN 5-8243-0391-6, Կաղապար:ISBN с опечаткой