«Իվան III»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 4. Տող 4.
Ամրապնդեց իշխանութան հեղինակությունը և հիմքը դրեց կենտրոնացված պետականության, Մոսկվայի իշխանությունը գերիշխան առաջատար պետությունների շարքում հաստատելով և փաստորեն սկիզբ տալով համառուսական ամբողջական միապետությանը։ Իվան Վասիլևիչի օրոք սկսվեց [[Լեհաստան]]ի և [[Լիտվա]]յի իշխանության տակ գտնվող [[Ուկրաինա]]յի զավթումը [[Ռուսիայ]]ի կողմից։
Ամրապնդեց իշխանութան հեղինակությունը և հիմքը դրեց կենտրոնացված պետականության, Մոսկվայի իշխանությունը գերիշխան առաջատար պետությունների շարքում հաստատելով և փաստորեն սկիզբ տալով համառուսական ամբողջական միապետությանը։ Իվան Վասիլևիչի օրոք սկսվեց [[Լեհաստան]]ի և [[Լիտվա]]յի իշխանության տակ գտնվող [[Ուկրաինա]]յի զավթումը [[Ռուսիայ]]ի կողմից։


Մոսկվայի մեծ իշխան [[Վասիլի II]]-ի և [[սերպուխով]]յան իշխանուհի Մարիա Յարոսլավնայի որդին էր։ Ժառանգելով Մոսկվայի իշխանական գահը 1462 թվականին, Իվան III-ը ընդլայնեց իշխանության սահմանները, միացնելով [[Յարոսլավլի իշխանություն|Յարոսլավլի]] ([[1463]]) և [[Ռոստովի իշխանություն|Ռոստովի]] ([[1474]]) իշխանությունները, ինչպես նաև [[Նովգորոդի հանրապետություն]]ը ([[1478]]), [[Տվերի իշխանություն]]ը ([[1485]]) և հողատարածքներ [[Վյատկա]]յից ու [[Ռյազան]]ից։ [[1480]]-ին վերջնականապես թոթափեց թաթար-մոնղոլական [[Ոսկե Հորդա]]յի լուծը։ Իվան III-ի իշխանության օրոք սկսվեց ձևավորվել «Համայն Ռուսիայի մեծ իշխան» անվանումը, հիմք ստեղծելով ռուսական [[ցար]]ի տիտղոսին։
Մոսկվայի մեծ իշխան [[Վասիլի II]]-ի և [[սերպուխով]]յան իշխանուհի Մարիա Յարոսլավնայի որդին էր։ Ժառանգելով Մոսկվայի իշխանական գահը 1462 թվականին, Իվան III-ը ընդլայնեց իշխանության սահմանները, միացնելով [[Յարոսլավլի իշխանություն|Յարոսլավլի]] ([[1463]]) և [[Ռոստովի իշխանություն|Ռոստովի]] ([[1474]]) իշխանությունները, ինչպես նաև [[Նովգորոդի հանրապետություն]]ը ([[1478]]), [[Տվերի իշխանություն]]ը ([[1485]]) և հողատարածքներ [[Վյատկա]]յից ու [[Ռյազան]]ից։ [[1480]] թվականին վերջնականապես թոթափեց թաթար-մոնղոլական [[Ոսկե Հորդա]]յի լուծը։ Իվան III-ի իշխանության օրոք սկսվեց ձևավորվել «Համայն Ռուսիայի մեծ իշխան» անվանումը, հիմք ստեղծելով ռուսական [[ցար]]ի տիտղոսին։


Գահի ժառանգության շուրջ սկսված պայքարի արդյունքում ([[1502]]) Իվան III-ը վերջապես ժառանգորդ նշանակեց իր երկրորդ կնոջից՝ [[Բյուզանդիա]]յի կայսերական գահաժառանգ [[Սոփիա Պալեոլոգոս]] իշխանուհուց ունեցած ավագ որդուն՝ [[Վասիլի III|Վասիլիին]]։
Գահի ժառանգության շուրջ սկսված պայքարի արդյունքում ([[1502]]) Իվան III-ը վերջապես ժառանգորդ նշանակեց իր երկրորդ կնոջից՝ [[Բյուզանդիա]]յի կայսերական գահաժառանգ [[Սոփիա Պալեոլոգոս]] իշխանուհուց ունեցած ավագ որդուն՝ [[Վասիլի III|Վասիլիին]]։

18:58, 13 փետրվարի 2018-ի տարբերակ

Իվան III
Ծնվել է՝հունվարի 22, 1440[1][2]
ԾննդավայրՄոսկվա, Մոսկվայի մեծ իշխանություն[3]
Մահացել է՝հոկտեմբերի 27, 1505[1][2] (65 տարեկան)
Վախճանի վայրՄոսկվա, Մոսկվայի մեծ իշխանություն[4]
Արխանգելսկի վանական համալիր
ՏոհմՌյուրիկովիչներ
քաղաքական գործիչ
ՀայրՎասիլի II
ՄայրՄարիա Յարոսլավնա
ԵրեխաներԻվան Իվանովիչ Երիտասարդ, Վասիլի III, Յուրի Իվանովիչ, Անդրեյ Իվանովիչ, Ելենա Իվանովնա, Դմիտրի Իվանովիչ Ժիլկա, Simeon, Duke of Kaluga?, Inokinya Aleksandra?, Yevdokiya Ivanovna? և Theodosia Ioannovna?
Հավատքուղղափառություն

Իվան III Վասիլևիչ (ռուս.՝ Иван III Васильевич, հունվարի 22, 1440[1][2], Մոսկվա, Մոսկվայի մեծ իշխանություն[3] - հոկտեմբերի 27, 1505[1][2], Մոսկվա, Մոսկվայի մեծ իշխանություն[4]), Ռուսիայի ականավոր պետական գործիչ, Մոսկվայի մեծ իշխան (1462 - 1505 թթ.)։

Ամրապնդեց իշխանութան հեղինակությունը և հիմքը դրեց կենտրոնացված պետականության, Մոսկվայի իշխանությունը գերիշխան առաջատար պետությունների շարքում հաստատելով և փաստորեն սկիզբ տալով համառուսական ամբողջական միապետությանը։ Իվան Վասիլևիչի օրոք սկսվեց Լեհաստանի և Լիտվայի իշխանության տակ գտնվող Ուկրաինայի զավթումը Ռուսիայի կողմից։

Մոսկվայի մեծ իշխան Վասիլի II-ի և սերպուխովյան իշխանուհի Մարիա Յարոսլավնայի որդին էր։ Ժառանգելով Մոսկվայի իշխանական գահը 1462 թվականին, Իվան III-ը ընդլայնեց իշխանության սահմանները, միացնելով Յարոսլավլի (1463) և Ռոստովի (1474) իշխանությունները, ինչպես նաև Նովգորոդի հանրապետությունը (1478), Տվերի իշխանությունը (1485) և հողատարածքներ Վյատկայից ու Ռյազանից։ 1480 թվականին վերջնականապես թոթափեց թաթար-մոնղոլական Ոսկե Հորդայի լուծը։ Իվան III-ի իշխանության օրոք սկսվեց ձևավորվել «Համայն Ռուսիայի մեծ իշխան» անվանումը, հիմք ստեղծելով ռուսական ցարի տիտղոսին։

Գահի ժառանգության շուրջ սկսված պայքարի արդյունքում (1502) Իվան III-ը վերջապես ժառանգորդ նշանակեց իր երկրորդ կնոջից՝ Բյուզանդիայի կայսերական գահաժառանգ Սոփիա Պալեոլոգոս իշխանուհուց ունեցած ավագ որդուն՝ Վասիլիին։

Իվան III-ը երկու անգամ հարձակվեց լեհ-լիտվական պետության վրա, բայց իրեն հաջողվեց միայն մասամբ գրավել Ուկրաինայի տարածքը։

Վախճանվեց 1505 թ. հոկտեմբերի 27-ին, Մոսկվայում։ Իվան III ռուսական կենտրոնացված պետության գործում մեծ դեր խաղաց։ Նրա օրոք տապալվեց մոնղոլական լուծը։

Ծանոթագրություններ

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Чечулин Н. Иоанн III Васильевич (ռուս.) // Русский биографический словарьСПб.: 1897. — Т. 8. — С. 193—228.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Военная энциклопедия (ռուս.)СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1913. — Т. 11.
  3. 3,0 3,1 3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118711032 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  4. 4,0 4,1 4,2 Иван III Васильевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
Նախորդող
Վասիլի II
Մոսկվայի մեծ իշխան
Իվան III

1462 - 1505
Հաջորդող
Վասիլի III