«Խոր Վիրապ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
չ մանր-մունր |
||
| Տող 57. | Տող 57. | ||
}} |
}} |
||
'''Խոր Վիրապ, Խոր վիրապի վանք''', ճարտարապետական հուշարձան, |
'''Խոր Վիրապ, Խոր վիրապի վանք''', ճարտարապետական հուշարձան, 17-րդ դարի վանք-ամրոց [[Մեծ Հայք]]ի [[Այրարատ նահանգ]]ի [[Ոստան գավառ]]ում, [[Արաքս]] գետի ձախ կողմում, [[Փոքր Վեդի]] գյուղի մոտակայքում, պատմական [[Արտաշատ]] քաղաքի բլուրներից մեկի վրա (այժմ՝ [[ՀՀ]] [[Արարատի մարզ]]ի Լուսառատ գյուղից մոտ 1 կմ հյուսիս-արևմուտք)։ Եղել է Հայոց հանրահայտ ուխտատեղիներից՝ կապված [[Գրիգոր Լուսավորիչ|Գրիգոր Ա Լուսավորչի]] անվան հետ։ |
||
== Պատմություն== |
== Պատմություն== |
||
| Տող 63. | Տող 63. | ||
[[Պատկեր:Khor Virap plan.jpg|250px|մինի|ձախից|Հատակագիծ]] |
[[Պատկեր:Khor Virap plan.jpg|250px|մինի|ձախից|Հատակագիծ]] |
||
Մոտ 642 |
Մոտ 642 թվականին Ներսես Գ կաթողիկոսը սրբազան վիրապի վրա կանգնեցրել է մի մատուռ, որը, ճարտարապետ Մ. Մնացականյանի կարծիքով, 10-րդ դարի արաբ պատմիչ Ալ-Մուկադդասիի նկարագրած՝ սպիտակ կրաքարից, ներսում 8 սյուներով, բոլորաձև կենտրոնակազմ կառույց է։ Մատուռը իր ծավալատարածական կոմպոզիցիայով և կառուցվածքային սկզբունքով որոշ նմանություն է ունեցել [[Զվարթնոցի տաճար|Զվարթնոց]]<nowiki/>ին։ Ավերված շինության տեղում 1662 թվականին կառուցվել է թաղածածկ մատուռ, որը կանգուն է մինչև օրս։ Մատուռի Ավագ խորանից աջ գտնվող մտոցը ուղղաձիգ աստիճանների (ներկայիս՝ մետաղյա) միջոցով տանում է ներքնահարկ, ուր 4, 4 մ տրամագծով, 6 մ խորությամբ, գմբեթանման գոգավոր ծածկով վիրապն է։ Կոմպլեքսից կիսավեր պահպանվել են նաև բուրգավոր պարիսպը, որի պատերի երկայնքով տեղադրված են սեղանատուն, խուցեր և այլ օժանդակ վանքային կառույցներ։ Պարսպից ներս, կենտրոնում, Ս. Աստվածածին գլխավոր եկեղեցին է, որին արևմուտքից կից է զանգակատունը։ |
||
[[13-րդ դար]]ից սկսած Խոր Վիրապը բացի կարևոր սրբատեղի լինելուց, դարձել է կրթության և գիտության համահայկական կենտրոն. [[1255]] թ. [[Վարդան Արևելցի]]ն վանքում հիմնում է բարձրագույն դպրոց, որի նշանավոր սաներից են դառնում [[Վարդան Արևելցի]]ն, [[Եսայի Նչեցի]]ն, [[Հովհաննես Երզնկացի]]ն, [[Գևորգ Սկևռացի]]ն, [[Ներսես Մշեցի]]ն, որը հետագայում Խոր Վիրապի դպրությունը բարձրացրեց նոր մակարդակի։ |
[[13-րդ դար]]ից սկսած Խոր Վիրապը բացի կարևոր սրբատեղի լինելուց, դարձել է կրթության և գիտության համահայկական կենտրոն. [[1255]] թ. [[Վարդան Արևելցի]]ն վանքում հիմնում է բարձրագույն դպրոց, որի նշանավոր սաներից են դառնում [[Վարդան Արևելցի]]ն, [[Եսայի Նչեցի]]ն, [[Հովհաննես Երզնկացի]]ն, [[Գևորգ Սկևռացի]]ն, [[Ներսես Մշեցի]]ն, որը հետագայում Խոր Վիրապի դպրությունը բարձրացրեց նոր մակարդակի։ |
||
[[16-րդ դար]]ում [[Հայաստան]]ի քաղաքական և տնտեսական ծանր դրության պատճառով վանքի շինությունները վնասվում են։ [[1666]]-[[1669]] |
[[16-րդ դար]]ում [[Հայաստան]]ի քաղաքական և տնտեսական ծանր դրության պատճառով վանքի շինությունները վնասվում են։ [[1666]]-[[1669]] թվականներին Դավիթ վրդ. Վիրապեցին կառուցում է վանքի պարիսպները և ներսում գտնվող շինությունները։ |
||
[[1669]] |
[[1669]] թվականին սկսվել են վիրապից հողահանության աշխատանքները և դրա վրա 14-րդ դարում կառուցված մատուռի փոխարեն Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու կառուցումը։ Վիրապն ունի մոտ 4.5 մ տրամագիծ և 6.5 մ խորություն։ Այն արտաքուստ գոտևորված է կրաքարե սալերով, ունի արձանագրություններ, բարձրաքանդակներ։ |
||
[[1703]] |
[[1703]] թվականին ավարտին է հասցվել կենտրոնական Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հիմնովին վերակառուցումը։ [[19-րդ դար]]ի վերջին այդ եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից կառուցվել է սյունազարդ զանգակատունը։ |
||
[[1970]]-[[1980]]-ական |
[[1970]]-[[1980]]-ական թվականներին [[Վազգեն Ա]] Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ջանքերով նորոգվել են վանքի պարիսպները և այլ շինություններ։ |
||
== Պատկերասրահ == |
== Պատկերասրահ == |
||
16:36, 22 Նոյեմբերի 2017-ի տարբերակ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Խոր Վիրապ (այլ կիրառումներ)
| Խոր Վիրապ | |
|---|---|
 Խոր Վիրապը | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Տեղագրություն | Հայաստան Արարատի մարզ, Լուսարատ |
| Հասցե | 0,7 կմ հվ[1] |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Թեմ | Արարատյան Հայրապետական թեմ |
| Հոգևոր կարգավիճակ | Գործող |
| Հիմնական ամսաթվերը | 7-րդ դար |
| Ներկա վիճակ | Կանգուն |
| Կազմված է | Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին, Եկեղեցի Սբ. Գևորգ, Բնակելի շինություններ, Տնտեսական շինություններ, Գերեզմանոց և Պարիսպ |
| Ժառանգության կարգավիճակ | մշակութային հուշարձան Հայաստանում[1] |
| Ճարտարապետ | Ներսես Գ Տայեցի |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
| Կառուցման սկիզբ | 642 թ. (օրիգինալը), 1662 թ. Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին |
| Կառուցման ավարտ | 17-րդ դար |
| Հիմնադրված | 7-րդ դար |
 | |
 | |
 Khor Virap Վիքիպահեստում | |
Խոր Վիրապ, Խոր վիրապի վանք, ճարտարապետական հուշարձան, 17-րդ դարի վանք-ամրոց Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Ոստան գավառում, Արաքս գետի ձախ կողմում, Փոքր Վեդի գյուղի մոտակայքում, պատմական Արտաշատ քաղաքի բլուրներից մեկի վրա (այժմ՝ ՀՀ Արարատի մարզի Լուսառատ գյուղից մոտ 1 կմ հյուսիս-արևմուտք)։ Եղել է Հայոց հանրահայտ ուխտատեղիներից՝ կապված Գրիգոր Ա Լուսավորչի անվան հետ։
Պատմություն
Վիրապը օձերով, թունավոր միջատներով լի մի խոր փոս էր, ուր գցում էին դատապարտյալին։ Ըստ Ագաթանգեղոսի՝ Տրդատ 3-րդ Մեծը քրիստոնյաների հալածանքի շրջանում Գրիգոր Լուսավորչին նետել է Արտաշատի արքունական բանտի գուբը, որտեղ Լուսավորիչն անցկացրել է մոտ 14 տարի։ Լուսավորիչը Խոր վիրապից դուրս գալուց հետո ստանալով արքայի աջակցությունը, քրիստոնեությունը դարձնում է իբրև պետական կրոն։
Մոտ 642 թվականին Ներսես Գ կաթողիկոսը սրբազան վիրապի վրա կանգնեցրել է մի մատուռ, որը, ճարտարապետ Մ. Մնացականյանի կարծիքով, 10-րդ դարի արաբ պատմիչ Ալ-Մուկադդասիի նկարագրած՝ սպիտակ կրաքարից, ներսում 8 սյուներով, բոլորաձև կենտրոնակազմ կառույց է։ Մատուռը իր ծավալատարածական կոմպոզիցիայով և կառուցվածքային սկզբունքով որոշ նմանություն է ունեցել Զվարթնոցին։ Ավերված շինության տեղում 1662 թվականին կառուցվել է թաղածածկ մատուռ, որը կանգուն է մինչև օրս։ Մատուռի Ավագ խորանից աջ գտնվող մտոցը ուղղաձիգ աստիճանների (ներկայիս՝ մետաղյա) միջոցով տանում է ներքնահարկ, ուր 4, 4 մ տրամագծով, 6 մ խորությամբ, գմբեթանման գոգավոր ծածկով վիրապն է։ Կոմպլեքսից կիսավեր պահպանվել են նաև բուրգավոր պարիսպը, որի պատերի երկայնքով տեղադրված են սեղանատուն, խուցեր և այլ օժանդակ վանքային կառույցներ։ Պարսպից ներս, կենտրոնում, Ս. Աստվածածին գլխավոր եկեղեցին է, որին արևմուտքից կից է զանգակատունը։
13-րդ դարից սկսած Խոր Վիրապը բացի կարևոր սրբատեղի լինելուց, դարձել է կրթության և գիտության համահայկական կենտրոն. 1255 թ. Վարդան Արևելցին վանքում հիմնում է բարձրագույն դպրոց, որի նշանավոր սաներից են դառնում Վարդան Արևելցին, Եսայի Նչեցին, Հովհաննես Երզնկացին, Գևորգ Սկևռացին, Ներսես Մշեցին, որը հետագայում Խոր Վիրապի դպրությունը բարձրացրեց նոր մակարդակի։
16-րդ դարում Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական ծանր դրության պատճառով վանքի շինությունները վնասվում են։ 1666-1669 թվականներին Դավիթ վրդ. Վիրապեցին կառուցում է վանքի պարիսպները և ներսում գտնվող շինությունները։
1669 թվականին սկսվել են վիրապից հողահանության աշխատանքները և դրա վրա 14-րդ դարում կառուցված մատուռի փոխարեն Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու կառուցումը։ Վիրապն ունի մոտ 4.5 մ տրամագիծ և 6.5 մ խորություն։ Այն արտաքուստ գոտևորված է կրաքարե սալերով, ունի արձանագրություններ, բարձրաքանդակներ։
1703 թվականին ավարտին է հասցվել կենտրոնական Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հիմնովին վերակառուցումը։ 19-րդ դարի վերջին այդ եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից կառուցվել է սյունազարդ զանգակատունը։
1970-1980-ական թվականներին Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ջանքերով նորոգվել են վանքի պարիսպները և այլ շինություններ։
Պատկերասրահ
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
Գրականություն
- Ագաթանգեղոս, Հայոց պատմություն, Երևան, 1983։
- Կ. Մաթևոսյան, Խոր Վիրապի վանքը և նրա գրչական կենտրոնը, «Էջմիածին», 1997, 2-3։
- Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, 2002։
- Ալիշան Ղևոնդ, Այրարատ, Վնտ., 1890, էջ 435-440
Արտաքին հղումներ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խոր Վիրապ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
