«Արցախի վարչական բաժանում»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ (GR) File renamed: File:NKRam.jpg → File:Artsakh-am.jpg File renaming criterion #2: To change from a meaningless or ambiguous name to a name that describes what the image particularly displays.The te... |
|||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:Artsakh-am.jpg|300px|աջից|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչա-տարածքային բաժանման քարտեզ։ Մուգ գույնով ծածկված տարածքները օկուպացված են [[Ադրբերջանի]] կողմից։]] |
[[Պատկեր:Artsakh-am.jpg|300px|աջից|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչա-տարածքային բաժանման քարտեզ։ Մուգ գույնով ծածկված տարածքները օկուպացված են [[Ադրբերջանի]] կողմից։]] |
||
[[ |
[[Արցախ]]ի ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ² և վարչակա-տարածքայնորեն բաժանված է 8 շրջանների<ref>[http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների]</ref>։ Մայրաքաղաք [[Ստեփանակերտ]]ը նույնպես շրջանի կարգավիճակ ունի։ Շրջանները իրենց հերթին բաժանված են 242 համայնքների։ |
||
ԼՂՀ-ն հռչակվել է [[ԼՂԻՄ]]-ի՝ 6 շրջանի ([[Ստեփանակերտ]]ի հետ), 4 քաղաքի ու 4 քաղաքատիպ ավաններիի և [[Շահումյան]]ի շրջանի տարածքներում, որոնց [[1991]] թվականի [[դեկտեմբերի 10]]-ին՝ հանրաքվեից հետո, միացել է նաև [[Գետաշեն]]ի ենթաշրջանը։ [[1992]]-[[1994]] թվականի պատերազմի արդյունքում ազատագրված տարածքները նույնպես ընդգրկվել են երկրի [[վարչատարածքային կառուցվածք]]ի մեջ, և [[ԼՂՀ Ազգային ժողով]]ի [[1998]] թվականին ընդունած օրենքով սահմանվել է հանրապետության նոր վարչատարածքային կառուցվածքը, որը ներառում է [[Ասկերան]]ի, [[Հադրութ]]ի, [[Մարտակերտ]]ի, [[Մարտունի]]ի, Շահումյանի, Ստեփանակերտի (քաղաք-շրջան) և Քաշաթաղի շրջանները՝ 10 քաղաքով և 322 գյուղով (264 համայնք)։ Միևնույն ժամանակ, [[ԼՂՀ Սահմանադրության|ԼՂՀ Սահմանադրություն]] 142-րդ հոդվածով սահմանվել է. «Մինչև ԼՂՀ պետական տարածքի ամբողջականության վերականգնումը և սահմանների ճշգրտումը հանրային իշխանությունն իրականացվում է այն տարածքում, որը փաստացի գտնվում է ԼՂՀ իրավազորության ներքո»։ Դեռևս [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ են բուն Շահումյանի շրջանը՝ 22 գյուղ (17 համայնք), ինչպես նաև [[Մարտակերտ]]ի ու Մարտունիի շրջանների որոշ տարածքներ։ Նորաստեղծ [[Քաշաթաղ]]ի շրջանն ընդգրկում է [[Բերձոր]]ի, [[Քաշունիք]]ի և [[Կովսական]]ի (նախկին Լաչինի, Կուբաթլուի և Ձանգելանի շրջաններ) տարածքները։ ԼՂՀ տարածքը ներկա սահմաններով ընդգրկում է պատմական [[Հայաստան]]ի, հիմնականում՝ Արցախ, մասամբ՝ [[Սյունիք]] աշխարհների լեռնային հատվածները։ [[Արաբ]]ների, [[սելջուկ թուրքեր]]ի և մոնղոլների տիրապետության շրջանում այստեղ ձևավորվել է [[Խաչեն]]ի կիսանկախ իշխանությունը, որն ընդգրկել է ԼՂՀ Շահումյանի, Մարտակերտի, Ասկերանի, Շուշիի, Մարտունիի շրջանները և նրանց հարակից հայաբնակ, ինչպես նաև [[Սևանա լճի|Սևանա լիճ]] արևելյան և հարավային ափամերձ տարածքները։ XIV դարի վերջից Խաչենի իշխանությունը դադարել է գոյություն ունենալուց, և Արցախում կայուն վարչատարածքային միավորներ չեն եղել։ [[XVI դար]]ում Սեֆյան [[Պարսկաստան]]ին ենթակա [[Հարավային Կովկաս]]ի արևելյան մասի վարչատարածքային միավորները կոչվել են լարբեգություններ (վիլայեթ, [[1747]] թվականից՝ խանություն)։ Ղարաբաղի բեկլարբեկությունը միավորել է [[Գյուլիստան]]ի, Ջրաբերդի, Խաչենի, Վարանդայի, [[Դիզակ]]ի մելիքությունները և Միլլի դաշտավայրի մի հատվածը, որոնք [[XVIII դար]]ի առաջին կեսին միավորվել են Խամսայի մելիքությունների մեջ։ [[1800]]-ական թվականներին՝ երկրամասը [[Ռուսաստան]]ին միացվելուց հետո, Ելիգավետպոլի նահանգի կազմում էին ըևդգըրկված Արցախ-Ղարաբաղի լեռնային հատվածը՝ Շուշիի, [[Կարյագինո]]յի (Ջաբրայիլ) և Ջիվանշիրի գավառներով, ինչպես նաև [[Ջանգեզուր]]ի գավառը, Ղազախ-Շամշադինն ու [[Գանձակ]]ը։ [[Խորհրդային Ադրբեջան]]ի կազմում [[1923]] թվականի հուլիսի 7-ին ստեղծվել է [[ԼԴԻՄ]]-ը՝ 5 վարչական շրջաններով՝ Դիզակի (ներառել է [[Հադրութ]]ի, [[Տող]]ի, [[Առաքյալ]]ի, Ուխտաձորի ու Խոզաբուրտի գավառակները և 48 գյուղ, [[1939]]-ից՝ Հադրութի շրջան), Վարանդայի (Թաղավարդի, [[Սոս]]ի, [[Ճարտար]]ի, Նորաշենի գավառակները և 46 գյու[ղ, [[1930]]-ից՝ [[Մարտունի]]ի շրջան), Խաչենի (Դաշբուլաղի, Ասկերանի, Կարմիր գյուղի, Գալաձորի գավառակները և 53 գյուղ, 1939 թվականից՝ Ստեփանակերտի, [[1978]] թվականից՝ Ասկերանի շրջան և Ստեփանակերտի քաղաք-շրջան), [[Ջրաբերդ]]ի (Մարգուշավանի, Հոռաթաղի, Դոկշանլոփ, Հաթերքի գավառակները և 53 գյուղ, [[1939]] թվականից՝ Մարտակերտի շրջան) և Շուշիի (Շուշի քաղաքը, Մալիբեկլոփ գավառակը և 12 գյուղ)։ Շրջանները բաժանված էին 19 գավառակների։ Ինքնավար մարզն ուներ 2 քաղաք՝ Ստեփանակերտ ու Շուշի, և 222 գյուղ։ |
ԼՂՀ-ն հռչակվել է [[ԼՂԻՄ]]-ի՝ 6 շրջանի ([[Ստեփանակերտ]]ի հետ), 4 քաղաքի ու 4 քաղաքատիպ ավաններիի և [[Շահումյան]]ի շրջանի տարածքներում, որոնց [[1991]] թվականի [[դեկտեմբերի 10]]-ին՝ հանրաքվեից հետո, միացել է նաև [[Գետաշեն]]ի ենթաշրջանը։ [[1992]]-[[1994]] թվականի պատերազմի արդյունքում ազատագրված տարածքները նույնպես ընդգրկվել են երկրի [[վարչատարածքային կառուցվածք]]ի մեջ, և [[ԼՂՀ Ազգային ժողով]]ի [[1998]] թվականին ընդունած օրենքով սահմանվել է հանրապետության նոր վարչատարածքային կառուցվածքը, որը ներառում է [[Ասկերան]]ի, [[Հադրութ]]ի, [[Մարտակերտ]]ի, [[Մարտունի]]ի, Շահումյանի, Ստեփանակերտի (քաղաք-շրջան) և Քաշաթաղի շրջանները՝ 10 քաղաքով և 322 գյուղով (264 համայնք)։ Միևնույն ժամանակ, [[ԼՂՀ Սահմանադրության|ԼՂՀ Սահմանադրություն]] 142-րդ հոդվածով սահմանվել է. «Մինչև ԼՂՀ պետական տարածքի ամբողջականության վերականգնումը և սահմանների ճշգրտումը հանրային իշխանությունն իրականացվում է այն տարածքում, որը փաստացի գտնվում է ԼՂՀ իրավազորության ներքո»։ Դեռևս [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ են բուն Շահումյանի շրջանը՝ 22 գյուղ (17 համայնք), ինչպես նաև [[Մարտակերտ]]ի ու Մարտունիի շրջանների որոշ տարածքներ։ Նորաստեղծ [[Քաշաթաղ]]ի շրջանն ընդգրկում է [[Բերձոր]]ի, [[Քաշունիք]]ի և [[Կովսական]]ի (նախկին Լաչինի, Կուբաթլուի և Ձանգելանի շրջաններ) տարածքները։ ԼՂՀ տարածքը ներկա սահմաններով ընդգրկում է պատմական [[Հայաստան]]ի, հիմնականում՝ Արցախ, մասամբ՝ [[Սյունիք]] աշխարհների լեռնային հատվածները։ [[Արաբ]]ների, [[սելջուկ թուրքեր]]ի և մոնղոլների տիրապետության շրջանում այստեղ ձևավորվել է [[Խաչեն]]ի կիսանկախ իշխանությունը, որն ընդգրկել է ԼՂՀ Շահումյանի, Մարտակերտի, Ասկերանի, Շուշիի, Մարտունիի շրջանները և նրանց հարակից հայաբնակ, ինչպես նաև [[Սևանա լճի|Սևանա լիճ]] արևելյան և հարավային ափամերձ տարածքները։ XIV դարի վերջից Խաչենի իշխանությունը դադարել է գոյություն ունենալուց, և Արցախում կայուն վարչատարածքային միավորներ չեն եղել։ [[XVI դար]]ում Սեֆյան [[Պարսկաստան]]ին ենթակա [[Հարավային Կովկաս]]ի արևելյան մասի վարչատարածքային միավորները կոչվել են լարբեգություններ (վիլայեթ, [[1747]] թվականից՝ խանություն)։ Ղարաբաղի բեկլարբեկությունը միավորել է [[Գյուլիստան]]ի, Ջրաբերդի, Խաչենի, Վարանդայի, [[Դիզակ]]ի մելիքությունները և Միլլի դաշտավայրի մի հատվածը, որոնք [[XVIII դար]]ի առաջին կեսին միավորվել են Խամսայի մելիքությունների մեջ։ [[1800]]-ական թվականներին՝ երկրամասը [[Ռուսաստան]]ին միացվելուց հետո, Ելիգավետպոլի նահանգի կազմում էին ըևդգըրկված Արցախ-Ղարաբաղի լեռնային հատվածը՝ Շուշիի, [[Կարյագինո]]յի (Ջաբրայիլ) և Ջիվանշիրի գավառներով, ինչպես նաև [[Ջանգեզուր]]ի գավառը, Ղազախ-Շամշադինն ու [[Գանձակ]]ը։ [[Խորհրդային Ադրբեջան]]ի կազմում [[1923]] թվականի հուլիսի 7-ին ստեղծվել է [[ԼԴԻՄ]]-ը՝ 5 վարչական շրջաններով՝ Դիզակի (ներառել է [[Հադրութ]]ի, [[Տող]]ի, [[Առաքյալ]]ի, Ուխտաձորի ու Խոզաբուրտի գավառակները և 48 գյուղ, [[1939]]-ից՝ Հադրութի շրջան), Վարանդայի (Թաղավարդի, [[Սոս]]ի, [[Ճարտար]]ի, Նորաշենի գավառակները և 46 գյու[ղ, [[1930]]-ից՝ [[Մարտունի]]ի շրջան), Խաչենի (Դաշբուլաղի, Ասկերանի, Կարմիր գյուղի, Գալաձորի գավառակները և 53 գյուղ, 1939 թվականից՝ Ստեփանակերտի, [[1978]] թվականից՝ Ասկերանի շրջան և Ստեփանակերտի քաղաք-շրջան), [[Ջրաբերդ]]ի (Մարգուշավանի, Հոռաթաղի, Դոկշանլոփ, Հաթերքի գավառակները և 53 գյուղ, [[1939]] թվականից՝ Մարտակերտի շրջան) և Շուշիի (Շուշի քաղաքը, Մալիբեկլոփ գավառակը և 12 գյուղ)։ Շրջանները բաժանված էին 19 գավառակների։ Ինքնավար մարզն ուներ 2 քաղաք՝ Ստեփանակերտ ու Շուշի, և 222 գյուղ։ |
||
03:15, 2 Նոյեմբերի 2017-ի տարբերակ
Արցախի ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ² և վարչակա-տարածքայնորեն բաժանված է 8 շրջանների[1]։ Մայրաքաղաք Ստեփանակերտը նույնպես շրջանի կարգավիճակ ունի։ Շրջանները իրենց հերթին բաժանված են 242 համայնքների։
ԼՂՀ-ն հռչակվել է ԼՂԻՄ-ի՝ 6 շրջանի (Ստեփանակերտի հետ), 4 քաղաքի ու 4 քաղաքատիպ ավաններիի և Շահումյանի շրջանի տարածքներում, որոնց 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին՝ հանրաքվեից հետո, միացել է նաև Գետաշենի ենթաշրջանը։ 1992-1994 թվականի պատերազմի արդյունքում ազատագրված տարածքները նույնպես ընդգրկվել են երկրի վարչատարածքային կառուցվածքի մեջ, և ԼՂՀ Ազգային ժողովի 1998 թվականին ընդունած օրենքով սահմանվել է հանրապետության նոր վարչատարածքային կառուցվածքը, որը ներառում է Ասկերանի, Հադրութի, Մարտակերտի, Մարտունիի, Շահումյանի, Ստեփանակերտի (քաղաք-շրջան) և Քաշաթաղի շրջանները՝ 10 քաղաքով և 322 գյուղով (264 համայնք)։ Միևնույն ժամանակ, ԼՂՀ Սահմանադրություն 142-րդ հոդվածով սահմանվել է. «Մինչև ԼՂՀ պետական տարածքի ամբողջականության վերականգնումը և սահմանների ճշգրտումը հանրային իշխանությունն իրականացվում է այն տարածքում, որը փաստացի գտնվում է ԼՂՀ իրավազորության ներքո»։ Դեռևս Ադրբեջանի վերահսկողության տակ են բուն Շահումյանի շրջանը՝ 22 գյուղ (17 համայնք), ինչպես նաև Մարտակերտի ու Մարտունիի շրջանների որոշ տարածքներ։ Նորաստեղծ Քաշաթաղի շրջանն ընդգրկում է Բերձորի, Քաշունիքի և Կովսականի (նախկին Լաչինի, Կուբաթլուի և Ձանգելանի շրջաններ) տարածքները։ ԼՂՀ տարածքը ներկա սահմաններով ընդգրկում է պատմական Հայաստանի, հիմնականում՝ Արցախ, մասամբ՝ Սյունիք աշխարհների լեռնային հատվածները։ Արաբների, սելջուկ թուրքերի և մոնղոլների տիրապետության շրջանում այստեղ ձևավորվել է Խաչենի կիսանկախ իշխանությունը, որն ընդգրկել է ԼՂՀ Շահումյանի, Մարտակերտի, Ասկերանի, Շուշիի, Մարտունիի շրջանները և նրանց հարակից հայաբնակ, ինչպես նաև Սևանա լիճ արևելյան և հարավային ափամերձ տարածքները։ XIV դարի վերջից Խաչենի իշխանությունը դադարել է գոյություն ունենալուց, և Արցախում կայուն վարչատարածքային միավորներ չեն եղել։ XVI դարում Սեֆյան Պարսկաստանին ենթակա Հարավային Կովկասի արևելյան մասի վարչատարածքային միավորները կոչվել են լարբեգություններ (վիլայեթ, 1747 թվականից՝ խանություն)։ Ղարաբաղի բեկլարբեկությունը միավորել է Գյուլիստանի, Ջրաբերդի, Խաչենի, Վարանդայի, Դիզակի մելիքությունները և Միլլի դաշտավայրի մի հատվածը, որոնք XVIII դարի առաջին կեսին միավորվել են Խամսայի մելիքությունների մեջ։ 1800-ական թվականներին՝ երկրամասը Ռուսաստանին միացվելուց հետո, Ելիգավետպոլի նահանգի կազմում էին ըևդգըրկված Արցախ-Ղարաբաղի լեռնային հատվածը՝ Շուշիի, Կարյագինոյի (Ջաբրայիլ) և Ջիվանշիրի գավառներով, ինչպես նաև Ջանգեզուրի գավառը, Ղազախ-Շամշադինն ու Գանձակը։ Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին ստեղծվել է ԼԴԻՄ-ը՝ 5 վարչական շրջաններով՝ Դիզակի (ներառել է Հադրութի, Տողի, Առաքյալի, Ուխտաձորի ու Խոզաբուրտի գավառակները և 48 գյուղ, 1939-ից՝ Հադրութի շրջան), Վարանդայի (Թաղավարդի, Սոսի, Ճարտարի, Նորաշենի գավառակները և 46 գյու[ղ, 1930-ից՝ Մարտունիի շրջան), Խաչենի (Դաշբուլաղի, Ասկերանի, Կարմիր գյուղի, Գալաձորի գավառակները և 53 գյուղ, 1939 թվականից՝ Ստեփանակերտի, 1978 թվականից՝ Ասկերանի շրջան և Ստեփանակերտի քաղաք-շրջան), Ջրաբերդի (Մարգուշավանի, Հոռաթաղի, Դոկշանլոփ, Հաթերքի գավառակները և 53 գյուղ, 1939 թվականից՝ Մարտակերտի շրջան) և Շուշիի (Շուշի քաղաքը, Մալիբեկլոփ գավառակը և 12 գյուղ)։ Շրջանները բաժանված էին 19 գավառակների։ Ինքնավար մարզն ուներ 2 քաղաք՝ Ստեփանակերտ ու Շուշի, և 222 գյուղ։
| Շրջան | Բնակչություն (2006)[2] | Տարածք (կմ2.) |
|---|---|---|
| Ստեփանակերտ | 50,400 | 25.66 |
| Ասկերանի շրջան | 17,000 | 1221.92 |
| Հադրութի շրջան | 12,400 | 1876.80 |
| Մարտակերտի շրջան | 18,900 | 1795.10 |
| Մարտունու շրջան | 23,100 | 951.20 |
| Շահումյանի շրջան | 2,800 | 1829.80 |
| Շուշիի շրջան | 4,500 | 381.30 |
| Քաշաթաղի շրջան | 8,600 | 3376.60 |
Շահումյանի շրջանը այժմ Ադրբեջանի ռազմական օկուպացիայի տակ է և հայ բնակչությունը դուրս է մղված և կազմում է ազատագրված Վայկունիքի գավառը։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, Կովսական, Քաշունիք (Աղավնո գետի հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) Վայկունիք (Տրտու գետի վերին հովիտը), Ակն (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին Աղդամի շրջան) և Մուխանք (Արցախի դաշտավայր)։
Ծանոթագրություններ
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988—1994) հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո ։ 
|