Կապվածություն

Կապվածությունը մտերիմ, միջանձնային հարաբերությունների զարգացման գործընթացն է: Ավելի հաճախ այն լինում է ընտանիքի անդամների կամ ընկերների միջև, սակայն կարող է ձևավորվել նաև տարբեր խմբերի մեջ, ինչպիսիք են օրինակ սպորտային ակումբները կամ միասին շատ ժամանակ անցկացնող մարդկանց միջև: Կապվածությունը հասարակական գործընթաց է, սակայն տարբերվում է պարզապես փոխադարձ հավանությունից:

Կապվածությունը բնութագրվում է այնպիսի զգացմունքների առաջացմամբ, ինչպիսիք են մտերմությունը և վստահությունը: Ցանկացած երկու մարդիկ, ովքեր միասին ժամանակ են անցկացնում, կարող են ձևավորել կապվածություն:

Կապվածության ձևավորում

Մարդկային առաջին կապվածությունները առաջանում են երեխաների մոտ իրենց ծնողների նկատմամբ, իսկ ավելի ուշ` նրանց դաստիարակման վրա ազդեցություն ունեցող այլ մարդկանց հանդեպ: Հոգեբանների մոտ տարածված է այն կարծիքը, որ եթե նման սկզբնական կապվածությունների ձևավորումը ինչ-ինչ պատճառներով դժվարացված կամ անհնարին է, ապա հասուն մարդը չի կարող լիակատար կապվածություն ձեռք բերել և այլ մարդկանց նկատմամբ, ինչը լրջորեն խաթարում է նրա հասարակայնացման գործընթացը և կարող է հակասոցիալական անձնային խանգարման պատճառ հանդիսանալ:

Ծնողական կապվածություն

Մայրական կապվածություն

Մայրը կրծքով կերակրում է. սրանով ամրանում է մայր-երեխա կապվածությունը

Մարդկային բոլոր կապվածություններից ամենաուժեղներից մեկը մայրական կապվածությունն է: Այն սկսվում է զարգանալ հղիության ժամանակ. հղիությունից հետո կաթով կերակրման ժամանակ օքսիտոցինի արտադրությունը մեծացնում է պարասիմպաթիկ գործունեությունը, ինչն էլ իր հերթին նվազեցնում է տագնապը և խթանում կապվածության մեծացմանը մոր և նորածնի միջը: Ընդհանուր առմամբ մայրական օքսիտոցինի շրջանառությունը կարող է հոգատար վարքագիծ առաջացնել կաթնասունների մոտ իրենցից ավելի փոքր տեսակների հանդեպ:

Կրծքով կերակրումը ամրացնում է վաղ մայրական կապվածությունը հպումների, պատասխանների և հայացքների միջոցով:

Հայրական կապվածություն

Հայրը խաղում է իր աղջկա հետ. սրանով ամրանում է հայր-երեխա կապվածությունը

Ի տարբերություն մայրական կապի` հայրական կապերը տատանվում են` կախված երեխայի զարգացման շարունակականությունից: Փաստացիորեն, շատ երեխաներ այժմ մեծանում են հայրազուրկ և ընդհանրապես չեն զգում հայրական կապվածություն: Ընդհանուր առմամբ, ավելի ուշ հայրական կապվածությունն ավելի դոմինանտ է դառնում երեխայի համար: Հայր-երեխա կապվածության հիման վրա երեխայի մոտ հարգանք է առաջանում այնպիսի թեմաների հանդեպ, ինչպիսիք են քաղաքականությունը կամ փողը, մինչդեռ մայր-երեխա կապվածությունը կարող է հետաքրքրություն առաջացնել այնպիսի երևույթների հանդեպ, ինչպիսիք են կրոնական հայացքները կամ ընդհանուր աշխարհայացքը կյանքում:

Կապվածության տեսակներ

• Անվտանգ կապվածություն` առողջ կապ մոր և երեխայի մեջ: Ծնողը կամովին և անընդմեջ կենտրոնացած է երեխայի վրա: Երեխան հանգիստ, ուրախ է, նրան հեշտ է հանգստացնել, իսկ մեծանալով նա հեշտորեն է էմոցիոնալ կերպով հարմարվում:

• Խուսափող կապվածություն` առաջանում է ծնողի կամ ծնողների կողմից երեխայի հանդեպ մշտական էմոցիոնալ անտեսման հետևանքով: Երեխան մեծանալով կախվածություն է ունենում շրջապատի կարծիքից, հակված է չգնահատել մոտ հարաբերությունները:

• Անհամապատասխան կապվածություն` առաջանում է երեխային մշտապես վախի մթնոլորտի և ճնշման մեջ պահելու արդյունքում: Երեխան վատ է կառավարվում, ագրեսիվ է, իսկ մեծանալով շատ մեծ դժվարությամբ է հարաբերությունների մեջ մտնում շրջապատի հետ: